Cultuurverschillen in contacten tussen huisarts en patiënt

Hoe ga ik met cultuurverschillen om?
Erasmus MC
J.A.M. Harmsen
Ellen Nijenhuis
(iHAG)
Citaat uit George Kateb’s Utopia
Ieder menselijk wezen wordt op de wereld gezet als
kind van ouders die hij niet heeft uitgekozen,
omgeven door een cultuur die hij niet mede tot stand
heeft gebracht; hij wordt voornamelijk gevormd in de
vroege jaren zonder eigen inbreng en komt tot
bewustzijn nadat de wereld van alles aan hem heeft
gedaan waar hij nooit meer van afkomt.
Definitie cultuur (Pinto)
Cultuur is het evoluerend geheel van normen,
waarden en opvattingen, behorend bij een
groep mensen. Het wordt generatie op
generatie doorgegeven en is daardoor
onbewust richtinggevend voor de kijk op het
leven en het gedrag.
Opmerkingen
Cultuur is niet goed of slecht een cultuur is.
Je kijk altijd door de eigen culturele bril naar de ander(e cultuur).
Praten over cultuurverschillen en de problemen in interculturele
contacten is geen discriminatie, zeker als je je bewust bent van
punt 1 & 2.
Interculturele conflicten bestaan en zijn niet altijd op te lossen.
Elk (arts-patiënt) contact is een intercultureel contact.
Drie Stappen Methode (Pinto)
• Bezin op eigen (culturele)positie en grenzen
• Bezin u op de positie en wensen van de ander
• Overbrugging of niet / wees duidelijk
Aandacht voor Arts-Patiënt relatie:
• autoriteit gebruiken
• vriendelijk blijven
• Stap 1: Bezin op eigen (culturele)positie en
grenzen
Genogrammen
Wederzijds respect en Open communicatie
•
Oefening in actief luisteren
–
–
–
–
Luisteren, samenvatten, doorvragen
Geen discussie
Alleen maar luisteren, samenvatten, doorvragen
Oprechte nieuwsgierigheid
• Waar ben je geboren?
• Wat deden je ouders?
• Heb je broers en zussen? Hoe heten ze? Waar wonen
ze? Wat doen ze?
• Heb je een partner? Heb je kinderen? Jongen/meisje?
• (dóórvragen waar betekenis bij lijkt te zitten)
• (bij beantwoorden eigen grenzen bewaken)
Hoe
Hoe heeft jouw afkomst jou beïnvloed als je kijkt naar bijvoorbeeld:
• Aandacht krijgen/geven
• Steun/troost krijgen/geven
• Verantwoordelijkheid dragen
• Voor elkaar zorgen
• Ruzie maken
• Aanraken
• Ziek zijn
man-vrouw verschillen/rollen
• concurrentie.
Grofmazig-fijnmazig (Pinto)
Fijnmazig / traditioneel
•
Grofmazig / modern
•
•
collectivisme: wij /groep
groepsgeweten
•
•
individualisme: ik /persoon
individueel geweten
•
schande  schaamte
•
schuld  wroeging / berouw
Beinvloeding F
G
•ecomische factoren
•religieuse factoren
•persoonlijke factoren
Grofmazig-fijnmazig (Pinto)
Fijnmazig / traditioneel
•
Grofmazig / modern
• collectivisme: groepsgeweten •
• schande  schaamte
•
individualisme: indiv.geweten
schuld  wroeging / berouw
• kennen plaats / leeft/ sexe/
• eer / (vrouw-eer) familie eer
• man-vrouw rolverschil groot
gelijkheid, veel discussie en uitleg
persoonl. ontplooiing, prestatie
man-vrouw rolverschillen klein(er)
•
•
•
Grofmazig-fijnmazig (Pinto)
Fijnmazig / traditioneel
Grofmazig / modern
• afhankelijk van natuur
• eetcultuur
• communicatie:
– indirect,impliciet
– betrekkingsaspect
• alles persoonlijk/soc. wenselijk
•
•
•
•
beheersing van natuur
drankcultuur
communicatie:
– direct, expliciet
– inhoudsaspect
scheiding persoonlijk /zakelijk
Grofmazig-fijnmazig (Pinto)
Fijnmazig / traditioneel
Grofmazig / modern
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
weinig sociale mobiliteit
sociale controle
agressiviteit soms geoorloofd
ruzie is soms functioneel (eer)
uiterlijk / vorm
grote sociale mobiliteit
controle door derden
agressiviteit is onbeschaafd
ruzie werkt verstorend
innerlijk / inhoud
Grofmazig-fijnmazig (Pinto)
Fijnmazig / traditioneel
Grofmazig / modern
• eer belangrijker dan feiten
• taboes:
• feiten belangrijker dan aanzien
• taboes:
–
–
–
–
vernedering(psych moeilijkheden)
emoties
praten over sex
taboe geeft ontwijkend antwoord
–
–
–
–
racisme en discriminatie
praten over cultuurverschillen
praten over sex mag
daar praat ik liever niet over
Grofmazig-fijnmazig (Pinto)
gezondheidszorg & communicatie
Fijnmazig / traditioneel
Grofmazig / modern
• collectivistisch /groep
• individualistisch
• wereld / natuur niet beheersbaar• wereld / natuur is beheersbaar
• ziekte overkomt je
• ziekte heeft oorzaak / beheersbaar
• dokter geneest je
• je kunt er zelf veel aan doen
• psychisch is bovennatuurlijk
• communicatie:
• psychisch is persoonlijk
• communicatie:
– indirect, impliciet
– betrekkingsaspect
– direct, expliciet
– inhoudsaspect
Casuïstiek
Cultuurindeling
E.T. Hall: high/ low context
Eppink: collectivisme/individualisme: 1 dimensionaal
Hofstede: 5 dimensies
Pinto: structuur met daarbinnen veel dimensies.
MUS en PCB
MUS (Mutual Understanding – scale):
•Vragen over consult aan huisarts en patiënt vergeleken
PCB (Patient Cultural Background-scale):
•Cultureel bepaalde opvattingen gevraagd / geschaald
Achtergrond kenmerken
•Patiënt:leeftijd, opleiding, geslacht, etniciteit, religie, etc.
Wederzijds begrip (MUS)
Land van herkomst
KAAP VERDIE
TURKIJE
ANTILLEN/ARUBA
SURINAME
-0,05
0
SLECHT
0,05
0,1
0,15
GOED
0,2
Wederzijds begrip (MUS)
Leeftijd
>65
50-65
autochtoon
30-50
allochtoon
18-30
-0,1
-0,05
0
SLECHT
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
GOED
0,3
Culturele achtergrond (PCB)
Land van herkomst
KAAPVERDIE
TURKIJE
ANTILLEN/ARUBA
SURINAME
1
2
3
4
TRADITIONEEL
5
6
7
MODERN
8
9
Culturele achtergrond (PCB)
leeftijd
>65
Autochtoon
50-65
Allochtoon
30-50
18-30
0
1
2
3
TRADITIONEEL
4
5
6
7
MODERN
8
Effect van de interventie
wederzijds begrip (MUS)
1 maand
6 maanden
% verschil I-C
12
10
8
6
*
Westerse patiënten
niet-Westerse patiënten
4
2
0
-2
-4
-6
* significant
Relatie MUS en PCB
(goed)
0,4
0,3
0,2
0,1
0
MUS
1
2
3
4
5
6
7
8
9
niet-Westers
-0,1
-0,2
Westers
-0,3
-0,4
(slecht)
-0,5
(traditioneel)
PCB
(modern)
Begrip - culturele achtergrond
0,5
(goed)
0,4
0,3
0,2
0,1
MUS
0
1
2
3
4
5
6
7
8
-0,1
-0,2
-0,3
(slecht)
-0,4
-0,5
(traditioneel)
PCB
(modern)
9
De stereotype patiënt verandert
Allochtoon kan….ook heel leuk
zijn.
Aandacht verschil culturele achtergrond Arts - Patiënt.
Metingen na consulten
Huisarts vragenlijst:
•Vragen over consult (MUS)
Patiënten interview:
•Vragen over consult (MUS)
•Cultureel bepaalde opvattingen (PCB)
•Achtergrond kenmerken