PDJD ] LQH - Nederlandse vereniging voor osteopathie

P D J D ] L Q H
BIG-registratie, ook iets voor ons?
In dit nummer:
• Nieuws uit de wetenschap
• Rol van osteopathie bij de behandeling van zuigelingen
• D e rol van het diafragma abdominalis bij de lymfatische absorptie uit de
peritoneale holte.
• Mijns Inziens … Structuur is expressie
En verder: Introductie nieuw redactielid • Ingezonden brief van Mark van Gelder DO • Ingezonden brief
van Erik Horsten DO-MRO, BSc (Hons) • Lustrum NVO • Boekbespreking ‘Fasziale Osteopathie’ van
Angelika Strunk. • Overzicht nascholing
Periodieke uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Osteopathie | Juli 2013 | Jaargang 14 | nr. 2
4
P D J D ] L Q H
Jeroen de Block DO-MRO
In dit nummer:
3
Lage rugklachten na hernia en de relatie met infecties door
micro-organismen, alsook het effect van antibiotica hierop. Wat
betekent dit voor de osteopathie?
Van de redactie
Manuel van Tintelen MSc. Ost. D.O.-MRO
Nieuws
6
Introductie nieuw redactielid
Vakinhoudelijk
4
Nieuws uit de wetenschap
7
Nieuwe aanbevelingen ter preventie wiegen­dood
en de rol van osteopathie bij de behandeling van
zuigelingen
9
De rol van het diafragma abdominalis bij de lymfatische absorptie uit de peritoneale holte
Opinie
11
Mijns Inziens… Structuur is expressie
Varia
13
Ingezonden brief van Mark van Gelder DO
14
Ingezonden brief van Erik Horsten DO-MRO, BSc
(Hons) Osteopathy
16
Lustrum NVO
18
Nascholing
Boekbespreking
17
Nieuws uit de wetenschap
Boekbespreking: Fasziale Osteopathie van Angelika
Strunk
Nieuwe aanbevelingen ter preventie
wiegendood en de rol van osteopathie
bij de behandeling van zuigelingen
7
In het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde is te lezen dat er
nieuwe richtlijnen zijn ter preventie van wiegendood. De auteurs
wijzen erop dat alle bij zuigelingenzorg betrokken zorgprofessionals deze richtlijnen dienen te kennen en deze in de praktijk
bewust dienen uit te dragen.
Noori Mitha DO-MRO
De rol van het diafragma abdominalis
bij de lymfatische absorptie uit de
peritoneale holte
9
Een optimaal werkend diafragma abdominalis is van groot belang
voor de drainage van de peritoneale holte. Hiervoor wordt een
cytologische en histologische onderbouwing beschreven. Daarnaast ook het belang van het diafragma in relatie tot de immuunrespons.
‘Die Rolle des Diaphragmas bei der lymphatischen Absorption
aus der Peritonealhöhle’
DO-Deutsche Zeitschrift für Osteopathie 2013;Vol 1:12-13
Niels van Veen DO-MRO
Mijns Inziens…
Structuur is expressie
11
De filosofie en behandelprincipes van de osteopathie worden
vastgelegd en naar buiten gebracht in officiële stukken voor
meer erkenning van het vak. Gaat het streven naar meer erkenning van zorgverzekeraars, verwijzers en toetsingsorganisaties
eigenlijk wel samen met het vasthouden aan de originele filosofie en principes van de osteopathie? Of wordt beschrijven uiteindelijk herschrijven?
BIG-registratie,
ook iets voor ons?
Omslag:
Cartoon vervaardigd
door Bert Mutsaers i.o.v.
de redactie
Introductie nieuw redactielid
Manuel van Tintelen MSc. Ost. D.O.-MRO
6
Van de redactie
13
Ingezonden brief van Mark van Gelder DO
Met aandacht voor:
Wat is osteopathie en hoe evolueert dit beroep met de tijd?
Stilstand is achteruitgang en daarom moet ook de osteopathie
‘vooruitgaan’.
Maar in welke richting?
14
Ingezonden brief van Erik Horsten DO-MRO,
BSc (Hons) Osteopathy
‘Halszaak’ - Reactie op de NVO-mailing van 14 juni 2013 ‘Definitief standpunt HVT CWK’
16
Lustrum NVO
Om dat zesde lustrumjaar vorm te geven is er een voorbereidende commissie gevormd.
Positief
Er is veel nieuws geweest de laatste maanden. In mijn
beleving is er in de media nooit zoveel gepraat over de
osteopathie in het bijzonder. Zo viel er te lezen dat er in de
wielrennerij aardig wat ge-osteopaat wordt. René Zweedijk,
positief, Björn Vanmelkebeke, positief. Bekende renners als
Cavendish, Froome en Evans laten zich behandelen door
een osteopaat, positief. Ook de voetballers niet te vergeten,
Cristiano Ronaldo, voetballers van AC Milan, FC Barcelona,
PSV. Positief. Tennissterren als Kim Clijsters. Positief!
De World Health Organization (WHO) beschouwt de osteopathie als een volwaardig beroep. Ze eist voor elk eerstelijns
gezondheidsberoep een opleiding van minimaal vijf jaar.
Positief. De grote zorgverzekeraars in Nederland hebben
PLATO (Platform Onderwijs, Opleiding en Organisatie) van
de Universiteit Leiden opdracht gegeven om gedetailleerde
opleidingseisen op te stellen. De medische basiskennis die
een osteopaat in zijn opleiding meekrijgt is een pré. Hoe
kunnen wij anders de mens met zijn klacht behandelen?
Positief. Dit jaar vierde de osteopathie haar eerste Dag van
de Osteopathie (World Osteopathy Day), namelijk 22 juni.
De International Osteopathic Association initieerde deze
dag. Positief. Zelfs wordt er dit jaar een nieuwe definitie
van de osteopathie geplaatst in Pinkhof Zakwoordenboek
‘evidence-based’ geneeskunde (de aanhalingstekens heb ik
er niet zelf erbij geplaatst). Positief.
Positief nieuws allemaal weer. Net als de reacties van de
Nederlandse Vereniging voor Osteopathie op de huidige
negatieve berichten over de osteopathie waar ik het even
maar niet over wil hebben. Positief! Niemand is perfect, ook
de osteopathie niet.
Hele fijne en positieve zomervakantie gewenst!
Jeroen De Block DO-MRO
17
Boekbespreking: Fasziale Osteopathie van
Angelika Strunk
Fasciën zijn op dit moment hot. Tal van beroepsgroepen buigen
zich over de vorm en de functie van dit weefsel. Begin 2013 verscheen een nieuw boek met de titel ‘Fasziale Osteopathie’
van Angelika Strunk.
Nascholing
18
Bastiaan Keuning
Hoofdredacteur
[email protected]
Vakinhoudelijk
Nieuws uit de wetenschap: lagerugklachten na
hernia en de relatie met infecties door
micro-organismen, alsook het effect van
antibiotica hierop
door Jeroen De Block DO-MRO
Een onderzoek uit het European Spine Journal heeft het
effect onderzocht van een geïnfecteerde nucleus pulposus na discushernia op Modica changes1 of pathologische
veranderingen (zoals botoedeem) in de aangrenzende
wervels.2 Botoedeem blijkt in 6% van de algehele populatie voor te komen en in 35-40% van de populatie met
lagerugpijn.
Meerdere studies naar de nucleus pulposus van hernia’s lieten de aanwezigheid zien van anaerobe micro-organismen bij
7-53% van de patiënten. Op het moment van een hernia kan
dit micro-organisme in de discus terechtkomen en een infectie
geven. Door de inflammatoire reactie kan er via cytokines een
secundaire reactie komen in de aangrenzende wervels.
Wetenschap, klachten en effecten in
relatie tot osteopathie
Jeroen De Block DO-MRO
Deze resultaten ondersteunen de theorie dat het oedeem dat
zich vormt rond een geïnfecteerde discus de oorzaak is voor het
optreden van Modic changes type 1 in de wervels aangrenzend
bij een eerdere discushernia. De disci en nucleï pulposi die geïnfecteerd waren met de anaerobe bacteriën hadden meer kans
om Modic changes type 1 te ontwikkelen in de aangrenzende
wervels (80%) dan disci en nucleï pulposi waar geen positieve
culturen (44%) of waar aerobe bacteriën gevonden werden
(geen enkele).
De onderlinge relatie tussen de anaerobe bacteriën en de optredende Modic changes in de aangrenzende wervels is dus statistisch hoog significant.
T2
T1
Figuur 1 MRI-beeld van Modic changes type 1. Beide beelden zijn van
dezelfde persoon, maar hebben een verschillende MRI-instelling. T2
toont een Modic change type 1.
a Modic changes of pathologische veranderingen: genoemd naar Dr. Michael Modic die ze voor het eerst beschreef in 1988. Het betreft botveranderingen
die alleen te zien zijn op een MRI. Ze worden in drie types verdeeld. Het Modic type 1 dat hier beschreven wordt, betekent dat de trabeculae van het
bot grotendeels gebroken/gescheurd zijn, dat ze korter en breder zijn en dat het netwerk er ongestructureerd en ongelijkmatig uitziet. Zie figuur 1.
4 |
De osteopaat | juli 2013 | NR. 2 | JAARGANG 14
Vakinhoudelijk
Een ander onderzoek testte de effectiviteit van een behandeling
met antibiotica bij patiënten met chronische rugpijn (meer dan
6 maanden) na het optreden van een discushernia en Modic
changes type 1 (botoedeem).3
Dit betreft een dubbelblind randomized controlled trial (RCT).
De ene groep kreeg 100 dagen antibiotica of een placebo en
beide groepen werden geëvalueerd bij het begin, einde en na 1
jaar follow-up. De antibioticagroep verbeterde hoog significant
bij alle gemeten parameters na 100 dagen en tot aan de followup na 1 jaar. Het antibioticumprotocol was ook significant meer
effectief voor alle gemeten parameters dan de groep patiënten
die een placebo kreeg.
Correspondentie
Redactie De Osteopaat
E-mail
[email protected]
Literatuur
1.
2.
3.
4.
5.
Modic MT, Steinberg PM, Ross JS, Masaryk TJ, Carter JR. Degenerative disk disease: assessment of changes in vertebral body
marrow with MR imaging. Radiology 1988 januari;166:193-199.
Albert HB, Lambert P, Rollason J, Sorensen JS, Worthington T,
Pedersen MB, Nørgaard HS, et al. Does nuclear tissue infected
with bacteria following disc herniations lead to Modic changes
in the adjacent vertebrae? European Spine journal 2013
april;22(4):690-696
Albert HB, Sorensen JS, Christensen BS, Manniche C. Antibiotic
treatment in patients with chronic low back pain and vertebral
bone edema (Modic type 1 changes): a double-blind randomized
clinical controlled trial of efficacy. European Spine journal 2013
april;22(4):697-707
Beardmore H. The role of micro organisms in health from a traditional osteopathic perspective. British Institute of Osteopathy
2007 maart. http://www.british-institute-of-osteopathy.org/
articles
Hodge, M. Lisa. Osteopathic pump techniques to enhance immunity and treat pneumonia. International Journal of Osteopathic
Medicine 2011;15:13-21.
Noot redactie
Naast de mechanische component van de wervelkolom spelen
de chemische factoren een steeds grotere rol van betekenis in
de etiologie van lagerugklachten. Ook micro-organismen en de
functie die zij vervullen in het menselijk lichaam bij gezondheid
en ziekte spelen een steeds prominentere rol. Howard Beardmore DO, spreekt over een symbiose van micro-organismen met
als doel het lichaam te ontdoen van katabolieten.4 Met andere
woorden, het belang van een goede wash-out van de weefsels
en zijn omgeving, zodat gezondheid gehandhaafd blijft.
De onderzoeken met betrekking tot hernia en micro-organismen laten duidelijk zien dat het immuunsysteem ook een
essentiële rol vervult bij het ontstaan van lagerugklachten en
discushernia’s. Het belang van de osteopathie en de effecten
bij het versterken van het immuunsysteem bij infectieziekten
(zoals pneumonie) werd reeds beschreven door Lisa M. Hodge.5
Hier werd aangetoond dat lymfatische pomptechnieken de
immuunrespons versterken en infectieziekten (infecties) kunnen tegengaan.
De neurovasculaire factoren en de totale hemodynamiek en
fysiologie van de wervelkolom en zijn omgeving zijn cruciale
gegevens voor het osteopathische onderzoek en behandelen.
De bovengenoemde studies geven ons handvatten om de
effecten van de osteopathie verder te onderzoeken en te onderbouwen.
| 5
Nieuws
Introductie nieuw redactielid
door Manuel van Tintelen MSc. Ost. D.O.-MRO
Sinds begin dit jaar maak ik deel uit van de redactie. Voor veel
lezers zal ik niet een geheel onbekende zijn, voor meer recent
afgestudeerden wellicht wel. Daarom zal ik mij via dit korte
relaas voorstellen. In 1968 zag ik in Haarlem het levenslicht en in
mijn jonge jaren deed ik fanatiek aan wielrennen. Door diverse
blessures raakte ik in contact met sportverzorgers en fysiotherapeuten. Nadat ik wegens de blessures moest stoppen met beoefening van mijn wielrensport besloot ik de opleiding te starten
tot sportverzorger. Daarna ging ik fysiotherapie studeren en
vervolgens begon ik in 1991 aan het IWGS te Antwerpen aan
van osteopathische behandeling. Ook deed ik in samenwerking
met het AMC een pilot bij patiënten met het prikkelbaredarmsyndroom. In die periode ben ik verhuisd van Haarlem naar de
kop van Overijssel en heb ik mijn sportieve leven weer kunnen
oppakken. Ik ben fanatiek gaan wielrennen en mountainbiken
met als gevolg dat mijn ambities binnen de NVO op de achtergrond raakten. In 2011 had ik mijn sportieve ambities bereikt
en begonnen bij mij de wetenschappelijke vezels weer actief te
worden. Ik begon aan de Internationale Universiteit van Dresden (DIU) een wetenschappelijke osteopathieopleiding. Eind
Nieuwe mensen nieuwe mogelijkheden
Manuel van Tintelen MSc. Ost. D.O.-MRO
mijn zesjarige opleiding tot osteopaat. In 1997 slaagde ik voor
het casuïstiekexamen en 4 jaar later behaalde ik mijn D.O. na
verdediging van mijn dissertatie. De dissertatie bestond uit een
verslag van mijn wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van osteopathie bij de behandeling van migrainepatiënten.
Sinds 1997 ben ik werkzaam in mijn praktijk voor osteopathie.
Na mijn afstuderen ben ik ruim vijf jaar actief geweest binnen de
NVO als lid van de commissie beroepsinhoudelijke zaken en de
werkgroep voor het opstellen van het businessplan ‘weg met
blokkades’, ook deed ik peer review werk voor dit tijdschrift en
begeleidde ik studenten bij het doen van onderzoek. In die tijd
was ik ook als docent actief binnen onder andere de School voor
Homeopathie waar ik lessen verzorgde met betrekking tot o.a.
medische basiskennis en wetenschappelijk onderzoek. Tevens
gaf ik bij- en nascholing op gebied van lichamelijk onderzoek
en uitsluitingsdiagnostiek voor alternatieve behandelaars. In
de beginjaren van dit tijdschrift schreef ik ook meerdere artikelen. De onderwerpen hadden veelal betrekking op mijn
werkzaamheden voor de SWOO. Ik deed in de beginjaren van
de SWOO literatuuronderzoek naar de veiligheid en effectiviteit
6 |
2012 studeerde ik als een van de eerste Nederlandse osteopaten af als Master of Science in de osteopathie. Met als gevolg dat
ik weer helemaal ‘up to date’ ben aangaande de wetenschappelijke ontwikkeling binnen de osteopathie. Vervolgens vroeg
de NVO mij voor diverse functies waardoor ik sinds eind 2012
weer deel uit maak van een aantal commissies. Zo maakt ik nu
deel uit van de PR-commissie en de redactie en ben ik binnen
de Commissie van Advies een van de schrijvers van het nieuwe
BCP.
Correspondentie
Redactie De Osteopaat
E-mail
[email protected]
Vakinhoudelijk
De osteopaat | juli 2013 | NR. 2 | JAARGANG 14
Nieuwe aanbevelingen ter preventie
wiegendood en de rol van osteopathie bij de
behandeling van zuigelingen
door Manuel van Tintelen MSc. Ost. D.O.-MRO
In het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde is te lezen
dat er nieuwe richtlijnen zijn ter preventie van wiegendood.1
De auteurs wijzen erop dat alle bij zuigelingenzorg betrokken
zorgprofessionals deze richtlijnen dienen te kennen en deze in
de praktijk bewust dienen uit te dragen. De bestaande preventieadviezen blijven gelden, zoals:
1. Het afraden van slapen in zij- en buikligging.
2.Het aanraden van het samen in 1 kamer slapen van ouder en
kind, maar niet in 1 bed.
3. Het vermijden van passief roken.
Daarbij komen een aantal nieuwe adviezen, waarvan de belangrijkste zijn:
1.Preterme pasgeborenen van de leeftijd > 32 weken moeten
in rugligging worden gelegd.
2. Tweelingen mogen niet in 1 bed slapen.
3.Aanraden van speengebruik bij alle kinderen, inclusief borstgevoede kinderen indien de borstvoeding goed op gang is
gekomen.
4.Er dient geen gebruik te worden gemaakt van stabilisatiekussens.
gebracht met gevaren door nekmanipulatie en de dood van
genoemde baby.3 Er kan niet genoeg benadrukt worden dat
de betreffende therapeut geen osteopaat was. Daarom heeft
de Nederlandse Vereniging voor Osteopathie ook gereageerd
op dit artikel op de website van Huisarts en Wetenschap.4 Ook
kan er niet genoeg benadrukt worden dat het met kracht en
impuls manipuleren van wervels, waarvan complicaties bij kinderen worden beschreven in de literatuur,5 door osteopaten
niet wordt toegepast bij zuigelingen. De complicaties welke
beschreven zijn in de literatuur hebben in alle gevallen betrekking op de behandeling door chiropractoren, artsen of fysiotherapeuten en zijn niet veroorzaakt door osteopaten!5 Ook zijn
er publicaties bekend waarin het effect blijkt van osteopathie
bij de behandeling van voorkeurshouding en huilbaby’s.6,7,8 Bij
voorkeurshouding is een studie verricht waarbij 32 kinderen
(leeftijd 6-12 weken, gemiddeld 9 weken) werden gerandomiseerd in twee groepen van 16. De interventiegroep werd eens
per week behandeld gedurende 4 weken. De uitkomst was dat
osteopathische behandeling effectief was.6 Er zijn ook twee
studies gedaan bij huilbaby’s (infantile colic).7,8 De uitkomsten
waren positief voor de met osteopathie behandelde kinderen.
In de studie van Hayden werden 28 kinderen gerandomiseerd
Professionals adviseren zorgprofessionals
De auteurs zijn van mening dat er 2 betrouwbare websites
bestaan waarop ouders gewezen kunnen worden voor meer
informatie over o.a. veilig slapen: www.veiligslapen.info en
www.wiegedood.nl. Opvallend is dat op deze websites osteopathie, chiropractie, manuele therapie en craniosacraaltherapie worden afgeraden als therapie voor o.a. huilbaby’s en
scheefhoofdigheid. Op de website is te lezen dat de wetenschappelijke onderbouwing van deze behandelwijzen ontbreekt. Ook zou behandeling een baby het leven kunnen
kosten of een blijvende handicap op kunnen leveren. Hierbij
wijzen zij erop dat dit in enkele gevallen is gebeurd door manipulatie van de wervelkolom, waarbij de baby werd gebogen.
Hier wordt osteopathie wederom in verband gebracht met
de baby die is overleden na behandeling door een craniosacrale therapie toepassende fysiotherapeut.2 Ook in een publicatie in Huisarts & Wetenschap werd osteopathie in verband
waarbij de osteopathiegroep 4 weken lang elke week behandeld werd.7 In een Duitse RCT werden 23 baby’s eens per week
à twee weken behandeld in totaal 5 keer en vergeleken met
een controlegroep (n=22).8 Er is ook een niet-gecontroleerde
studie gedaan bij 12 baby’s jonger dan 6,5 maanden oud met
plagiocephalie. Deze werden eens per 2 weken behandeld, in
totaal 4 keer. De behandeling leek succesvol.9 Het is jammer
dat de in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde geciteerde websites geen melding maken van het bestaan van
deze onderzoeken. Al laten deze kleine studies naar de effectiviteit van osteopathie methodologisch genoeg te wensen
over, het zijn wel de eerste stappen die gemaakt zijn naar de
onderbouwing van osteopathie bij de behandeling van zuigelingen. Deze eerste uitkomsten moeten gebruikt worden om
meer onderzoek van de grond te krijgen bij de behandeling
van voorkeurshouding, scheefhoofdigheid en huilbaby’s.
| 7
Vakinhoudelijk
3.
Correspondentie
Redactie De Osteopaat
E-mail
[email protected]
4.
5.
6.
Literatuur
1.
2.
Munsters JMA, Wierenga H, Boere-Boonekamp MM, Semmekrot
BA, Engelberts AC. Aanvullende adviezen voor veilig slapen ter
preventie van wiegendood. Ned Tijdschr Geneesk 2013;157:748754.
Holla M, IJland MM, Van der Vliet AM, Edwards M, Verlaat CWM.
Overleden zuigeling na ‘craniosacrale’ manipulatie van hals en
wervelkolom. Ned Tijdschr Geneeskd 2009;153:A290.
7.
8.
9.
Van Duijn N. Osteopathie en babynekjes. Huisarts Wet 2012;
55(10): 449.
Van Tintelen II. Osteopathie is niet eng. Reactie op: Osteopathie
en babynekjes. Huisarts Wet 2012; 55(10): 449. 11 december
2012. http://www.henw.org/reacties/overzicht/archief/id5093osteopathie-en-babynekjes.html
Vohra S, Johnston BC, Cramer K, Humphreys K. Adverse events
associated with pediatric spinal manipulation: a systematic
review. Pediatrics 2007;119:e275-83.
Philippi H et al. Infantile postural asymmetry and osteopathic
treatment: a randomized therapeutic trial. Dev Med Child Neurol
2006;48(1):5-9.
Hayden C, Mullinger B. A preliminary assessment of the impact
of cranial osteopathy for the relief of infantile colic. Complement
Ther Clin Pract 2006;12(2):83-90.
Heber A, Senger U. Osteopathic treatment of infantile colic [Master thesis]. Germany: Akademie für Osteopathie (AFO) 2003.
Lessard S et al. Exploring the impact of osteopathic treatment on
cranial asymmetries associated with nonsynostotic plagiocephaly in infants. Complement Ther Clin Pract 2011;17(4):193-8.
Redpoint Administraties
meer dan alleen een specialist
Wij verzorgen voor u:
• het inrichten van uw administratie
• het factureren van geleverde diensten
• het verwerken van uw debiteuren en crediteurenadministratie
• het vastlegging van de dagelijkse, kas-, bank- en giromutaties
• de inkoop- en verkoop mutaties
• een doeltreffende debiteurenbewaking, inning en
•
•
•
incassowerkzaamheden
de BTW aangiften
het opstellen van periodieke- c.q. jaarlijkse rapportages
het opstellen van begrotingen
Wij besparen ondernemers veel werk door tegen een
aantrekkelijk tarief volledige ondersteuning te bieden op
administratief gebied.
Onze visie:
kies voor een betaalbaar administratiekantoor die het voorwerk
doet voor de accountant c.q. de belastingconsulent.
Bel voor het maken van een vrijblijvende afspraak
06 22 39 14 14
of kijk op
www.redpointadministraties.nl
8 |
Vakinhoudelijk
De osteopaat | juli 2013 | NR. 2 | JAARGANG 14
De rol van het diafragma abdominalis bij
de lymfatische absorptie uit de
peritoneale holte
door Noori Mitha DO-MRO
Volgens Willard functioneert het diafragma abdominalis tijdens
de ademhaling als een spons.1 Tijdens de expiratie wordt lymfe
opgenomen, en bij de inspiratie wordt deze terug naar craniaal
afgegeven. Deze uitspraak wordt door het artikel van Abu-Hijleh
et al. ondersteund.2 De auteurs beschrijven dat tussen de spiervezels van het diafragma lymfatisch weefsel zit, dat een gespecialiseerd systeem vormt om de peritoneale holte te draineren.
De vloeistof uit de buikholte vloeit in subperitoneale lymfatische lacunes die tussen de spiervezels liggen. Om deze lacunes
te bereiken, moet de lymfe langs mesotheliale stomata.
Deze schijnen uitsluitend in het diafragma voor te komen en
maken een snelle lymfatische drainage mogelijk uit de peritoneale holte. Uit de lacunes vloeit vloeistof van het peritoneum
door het diafragma en zo langs lymfeweefsel naar de lymfecollectoren tussen pleura en het diafragma. De collectoren draineren dan retrosternaal. Voor de osteopathische behandeling
is het zinvol om rekening te houden met dit belangrijke anatomische gegeven.
Ademen laat leven en nog veel meer
Histologische indeling van het diafragma
Het peritoneale oppervlak van het diafragma is bedekt met een
laag mesotheelcellen. Het gaat hier om 2 soorten cellen: ronde
of vierkante cellen, en zeer platte cellen. Ze bedekken een zeer
rijke plexus van lymfatische lacunes, die een snelle lymfatische
drainage uit de peritoneale holte mogelijk maken. Deze lacunes
zitten tussen de spiervezels van het diafragma. Al naargelang
ze de submesotheliale lymfatische lacunes direct bedekken,
of de andere delen van het diafragma, worden ze in lacunaire
of interlacunaire cellen onderverdeeld. Op de oppervlakte van
de lacunaire cellen bevinden zich talrijke microvilli. Deze cellen vormen een fijn netwerk met vele intercellulaire kanalen. In
vele delen van deze mesotheellaag van het diafragma bevinden
zich de zogenaamde stomata, die op de kruisingen van meerdere mesotheelcellen liggen. Deze stomata (het begrip stomata
werd voor het eerst gebruikt door Von Recklinghausen in 1863)
zijn ovale of ronde openingen met een diameter van enkele
micrometer. Ze zijn enkel te vinden op de sereuze oppervlakten van het diafragma en nergens anders in de peritoneaal- of
pleuraholte.
Op de pleurale oppervlakte van het diafragma loopt het mesotheel niet helemaal door. Het subpleurale bindweefsel is hier
door stomata van de pleuraholte gescheiden. De pleurale
mesotheelcellen zijn van het platte, langwerpige type. De stomata zijn linzenvormig en minder dicht tegen elkaar geordend
als bij de peritoneale oppervlakte. Samengevat is er een directe
weg tussen de peritoneale holte en de lymfebanen via de stomatoporen of openingen tussen de mesotheelcellen.
Lymfatische drainage van het abdomen
De hoofddrainage van het diafragma loopt via de parasternale
lymfebanen tot aan de parasternale en mediastinale lymfeknopen, om dan verder in de ductus lymfaticus dexter of in de
ductus thoracicus te draineren. Deze speciale drainage van het
diafragma is vooral ondersteunend voor een snelle drainage uit
de peritoneale holte, en is daarom ook voor de peritoneaaldialyse (CAPD) van groot belang.
Op de totale drainageoppervlakte van het peritoneum gezien, is
het oppervlakteaandeel van het diafragma gering. Echter wordt
het grootste deel van de lymfe uit het abdomen door het lymfa-
| 9
Vakinhoudelijk
tische systeem van het diafragma geabsorbeerd en het kleinste
deel door de ductus thoracicus naar craniaal getransporteerd.
De diffusie in de peritoneale bloedvaten en de drainage over
het pariëtale en viscerale peritoneum speelt slechts een ondergeschikte rol.
Betekenis voor de osteopathische praktijk
Willard vergelijkt de functie van het diafragma met een spons:
bij de expiratie neemt het diafragma lymfe in de lacunes op,
bij de inspiratie wordt deze lymfe naar craniaal afgegeven. Een
optimale functie van het diafragma abdominalis is dus uiterst
belangrijk voor een efficiënte lymfatische drainage van de
buikholte. Met betrekking tot het osteopathisch werken aan
het diafragma kan het zeer zinvol zijn, de stomata en de lymfatische lacunes van het diafragma voor de geest te halen en
het diafragma te bekijken als meer dan alleen maar een spier.
Andere factoren die een goede lymfatische drainage ondersteunen kunnen de veranderingen in peritoneale druk en een
verbeterde lichaamshouding zijn.
Volgens mijn ervaring bevindt zich het diafragma vooral bij
getraumatiseerde patiënten in een verhoogde spanning en is
de ademdiepte beperkt. Hierbij is het niet relevant of het om
een acuut trauma gaat, zoals een zwaar ongeluk, een psychische shock of een langer aanhoudende traumatiserende situatie. Deze verandering aan het diafragma leidt onder andere
tot een moeizamere terugstroom van lymfe. Als we specifiek
Van de redactie
Het belang van het diafragma in relatie tot het lymfatische systeem wordt ook beschreven in een review van Lisa M. Hodge uit
de International Journal of Osteopathic Medicine.3
In deze review beschrijft de auteur het effect van lymfatische
pomptechnieken (LPT) om het immuunsysteem te versterken
en zo pneumonie te behandelen. Als de circulatie van lymfe
beperkt wordt dan kan er vertraging optreden in de immuunrespons op een antigeen. Dit kan gezondheidsrisico’s tot gevolg
hebben voor het individu.
De LPT werden beschreven op de thorax, abdomen (lever en
milt), voeten en benen.
Er werd geconstateerd dat gedurende LPT het gastro-intestinale lymfatische weefsel (GALT: gastro-intestinal lymphoid tissue) immuuncellen vrijgeeft in de lymfecirculatie. GALT is het
grootste immunologische weefsel in ons lichaam en omvat
onder andere de lamina propria, de plaques van Peyer en de
mesenteriale lymfeknopen.
Door de lymfatische pomptechnieken werd een verhoging van
verschillende immuuncellen in het bloed teruggevonden. Het
ging onder andere om een verhoging van de afgifte van macrofagen en neutrofiele granulocyten in de lymfecirculatie.
Hierdoor is het aannemelijk dat deze verhoging leidt tot een
verbeterde waakzaamheid van het immuunsysteem en dat dit
mogelijk ook een verhoogde bescherming biedt tegen infec-
10 |
het lymfatische weefsel van het diafragma, bv. met een point of
balance, tot normale functie aanzetten, kunnen we een diepgaande verandering bij patiënten bereiken.
Originele titel: ‘Die Rolle des Diaphragmas bei der lymphatischen
Absorption aus der Peritonealhöhle’
DO-Deutsche Zeitschrift für Osteopathie 2013;Vol 1:12-13
Correspondentie
Redactie De Osteopaat
E-mail
[email protected]
Literatuur
1.
2.
3.
Willard F. Cursusscript ‘Thorax en schouder’. Maart 2002 ESO
Abu-Hijleh, MF, Habbal OA, Moqattash ST. The role of the diaphragm in lymphatic absorption from the peritoneal cavity. Journal of Anatomy 1995;186:453-476
Hodge, M. Lisa. Osteopathic pump techniques to enhance immunity and treat pneumonia. International Journal of Osteopathic
Medicine 2011;15:13-21.
tieziekten. Meerdere onderzoeken bij dieren ondersteunen
volgens de auteur deze hypothese. De auteur concludeert dat
er veel mogelijk is met alternatieve geneeskunde op dit vlak,
maar dat verder onderzoek noodzakelijk is om het effect van de
behandeling en preventie van infectieziekten te bewijzen.
Anatomische aanvulling van de redactie
De cysterna chyli of het receptaculum chyli is een driehoekige
dilatatie van lymfeklieren en ligt posterior en rechts van de aorta
ter hoogte van het crus dextrum van het diafragma abdominalis
ongeveer op het niveau van L1-2.
Hieruit vertrekt de ductus thoracicus en loopt via de hiatus aorticus van het diafragma abdominalis naar superior. In de literatuur wordt vaak beschreven dat alle lymfe uit de peritoneale
holte (trunci intestinalis) in de cysterna chyli terechtkomt en
dan via de ductus thoracicus naar craniaal gedraineerd wordt.
Het systeem dat in de tekst hierboven beschreven wordt is het
(snelle) drainage systeem van het diafragma abdominalis zelf.
Dit omvat dus een groot deel van de lymfe uit de peritoneale
holte en gaat eerst via de subperitoneale lymfatische lacunes
die tussen de spiervezels van het diafragma abdominalis liggen,
en wordt dan pas verderop in het mediastinum gedraineerd in
de ductus thoracicus en/of ductus lymfaticus dexter. Deze anatomisch-histologische bevindingen laten het belang van een
goed werkend diafragma abdominalis zien.
Opinie
De osteopaat | juli 2013 | NR. 2 | JAARGANG 14
Mijns Inziens…
Structuur is expressie
door Niels van Veen DO-MRO
Er is de afgelopen jaren, met veel bestuurlijke inzet, een proces
op gang gebracht dat moet leiden naar meer erkenning van
ons vak bij zorgverzekeraars en verwijzers, omdat dit ons zou
moeten toekomen. Erkenning, BIG en BTW lijken mantra’s te
zijn geworden. De filosofie en behandelprincipes van de osteopathie worden vastgelegd en naar buiten gebracht in officiële
stukken als het Beroepscompetentieprofiel Osteopathie, Benchmarks for Training in Osteopathy en The Scope of Osteopathic
Practice in Europe. Gaat het streven naar meer erkenning van
zorgverzekeraars, verwijzers en toetsingsorganisaties eigenlijk
wel samen met het vasthouden aan de originele filosofie en
Bij het beschrijven van ons vak wordt er al sinds jaar en dag
geworsteld met het originele gedachtengoed van grondlegger
Andrew Taylor Still en de teksten van William Garner Sutherland.5 De originele teksten van the old doctors zijn immers doorspekt met symbolische, spirituele en religieuze verwijzingen.
Het zijn tijdgebonden elementen die nu eenmaal deel uitmaken
van de originele vakliteratuur waaruit we onze behandelprincipes destilleren. Merkwaardig detail is hier overigens dat Andrew
Taylor Still nooit een lijst met behandelprincipes heeft opgesteld zoals wij die nu kennen. Wel schreef hij steeds over het
vermogen tot zelfregulatie: the body provides it’s own remedies.6
Open staan voor ontwikkeling biedt
ruimte niet tegenstaande principes
Niels van Veen DO-MRO
principes van de osteopathie? Of wordt beschrijven uiteindelijk
herschrijven? En als we de osteopathie aan het herschrijven zijn:
kunnen we het dan nog wel osteopathie noemen? De osteopathische filosofie is echter multi-interpretabel waardoor op deze
vragen geen eenduidig antwoord is te geven.1-2 Dit stuk moet
u dan ook maar zien als een persoonlijke overpeinzing die past
bij deze rubriek.
Wat is hierbij de rol van de osteopaat? Gaat het zelfregulerend
mechanisme vanzelf renderen na een osteopathische interventie en is het dus meer een theoretisch verhaal? Of is het mogelijk
dit proces waar te nemen en te beïnvloeden middels palpatie
en perceptie?
De principes van de osteopathie
Offer the right fulcrum, at the right place, at the right time. Anthony Chila DO (USA)7
Osteopathy is nature’s method of curing disease. - A.S. Hollis DO
(USA)3-4
Deze quote van Hollis (Professor of principles of osteopathy aan
de ASO, Kirksville 1912-1914) is voor mij inspirerend door zijn
eenvoud. Als ik weet hoe de natuur geneest, begrijp ik de osteopathie. Werken aan de behandeltafel is dus het ultieme bestuderen van de principes van de osteopathie.
Fulcrum
Uit bovenstaande quote van Chila blijkt dat precisie van belang
is. Dosering, richting en timing leiden tot een fijne afstemming
van het fulcrum. In dit principe zit voor mij een groot deel van
de kunst van de osteopathie.
Het fulcrum zou ik willen omschrijven als zorgvuldig afgestemd
osteopathisch manueel contact waarmee een ondersteuning
| 11
Opinie
wordt gegeven aan het patroon van de patiënt. Het fulcrum
concentreert het patroon met zijn krachten op een punt dat zelf
niet aan het patroon deelneemt maar relatief kan verschuiven
(als het oog van de storm).8 “The fulcrum is not a visible point, but
a sensation, and the osteopath feels this as the place where the
body holds the greatest capacity to function.”9
Door met een optimaal afgestemd fulcrum het patroon in een
spanningsevenwicht te brengen kunnen geblokkeerde zelfregulerende krachten worden vrijgemaakt en kan het lichaam
haar natuurlijke veerkracht terugvinden. Er kan dan herstel
optreden tot een niveau dat voor die ene persoon op dat specifieke moment mogelijk is. Met natuurlijke veerkracht bedoel
ik onder andere een evenwichtige tonus van het autonome
zenuwstelsel. Een van de brilliant basics van de osteopathie is
immers the role of the autonomic nervous system in health and
disease. Osteopathie was al bezig met de rol van het autonome
zenuwstelsel bij het ontstaan van ziekte lang voordat reguliere
geneeskunde deze verbanden ging zien. Door onze palpatoire
en perceptuele vaardigheden hebben we het gereedschap om
ongunstige activiteit van het autonome zenuwstelsel te diagnosticeren en direct adequaat te behandelen.5
Over het algemeen vraagt dit proces veel geduld en concentratie van de osteopaat. Warten ist die größte Schwierigkeit en
Blockieren Sie nicht was der Patient ausdrückt, stellen Dräger, Van
den Heede en Kleßen dan ook.8
Palpatie en perceptie
Stephen Paulus DO (USA) geldt als een van de autoriteiten op
het gebied van de geschiedenis en de filosofie van de osteopathie en praktiseert zowel structurele, craniale als functionele
osteopathie. Zijn artikel waaruit ik hieronder citeer kan ik van
harte aanbevelen. Paulus slaagt er zeer goed in de originele
principes van de osteopathie te verwoorden naar de huidige
tijd.
There are two distinct and interrelated ways of perceiving during
osteopathic diagnosis and treatment. The material field is tangible
and contains the biomechanical elements that are formed by the
palpable anatomy and physical functions that are objective and
can be measured. The non-material field is invisible and refers
to the subjective bioenergetic elements that underlie the material
form. The non-material field is the expression of subtle functions
or inherent forces. The material and non-material fields coexist
simultaneously and are unified in a dynamic state of connected
oneness.1
In het principe zoals Paulus het hierboven beschrijft ligt mijns
inziens de kracht van de osteopathie: structuur is expressie. Ik
ondersteun (fulcrum) de structuur, ben me bewust van de
expressie en wacht. Denk aan een craniale strain van het occiput bij een pasgeborene waar, tijdens de correctie, de gehele
anatomie van het occiput zich lijkt te reorganiseren. De natuur
doet haar werk en dat voltrekt zich nooit op dezelfde manier. Dit
is niet in overeenstemming met de huidige wetenschappelijke
standaard die van ons vraagt alleen het meetbare en reproduceerbare te verkondigen. Komen we steeds meer in de knoop
met het originele behandelprincipe? John Lewis DO (UK) bracht
12 |
dit voorjaar een zeer gedetailleerde biografie uit over Andrew
Taylor Still. Lewis beantwoordt deze vraag als volgt:
Medicine is grounded upon scientific materialism; osteopathy,
while embracing all verifiable scientific facts, challenges the ultimate authority of science, declaring its materialist suppositions
unsatisfactory when applied to the living being.10
Collega Sacha Prins zal de aankomende Mijns Inziens schrijven.
E-mail
[email protected]
Literatuur
1.
Paulus S. The core principles of osteopathic philosophy. International Journal of Osteopathic Medicine 2013; 16; 11-16.
2. Tyreman S. Re-evaluating ‘osteopathic principles’. International
Journal of Osteopathic Medicine 2013; 16; 38-45.
3. Cotton A. Osteopathic principles in the modern world. International Journal of Osteopathic Medicine 2013; 16; 17-24.
4. Hollis A. The principles of osteopathic technique. A.M.S.
Publishing Co. - Kirksville, 1914.
5. Jealous JS. Accepting the death of osteopathy. Northrup lecture.
Conferentie American Osteopathic Association 1999, audio series
The Biodynamics of Osteopathy (CD 26), 2000.
6. Stark JE. An historical perspective on principles of osteopathy.
International Journal of Osteopathic Medicine 2013; 16; 3-10.
7. Van den Heede P. Workshop OSD Congres Berlijn, 2013.
8. Dräger K, Van den Heede P, Kleßen H. Osteopathie - Architektur
der Balance. Theoretische und praktische Zugänge zu therapeutischem Handeln. Urban & Fischer, 2011.
9. Deoora TK. Healing through cranial osteopathy. Frances Lincoln
Limited, 2003.
10. Lewis J. A.T. Still. From the dry bone to the living man. Dry Bone
Press, 2012.
Varia
De osteopaat | juli 2013 | NR. 2 | JAARGANG 14
Ingezonden brief
door Mark van Gelder DO, Thun, Zwitserland
Ik ben osteopaat in het buitenland en krijg bij tijd en wijle via
collega’s iets mee over de ontwikkelingen van de osteopathie
in mijn geboorteland Nederland.
Hieronder staan signalen die mij hebben aangezet tot het schrijven van dit stukje tekst.
Wat is osteopathie en hoe evolueert dit beroep met de tijd?
Stilstand is achteruitgang en daarom moet ook de osteopathie
‘vooruitgaan’.
Maar in welke richting?
Mijns inziens is er in de osteopathie altijd een golfbeweging
geweest tussen enerzijds de ‘mechanische’ benadering en
anderzijds de ‘indirecte/ biodynamische’ benadering. Daarom
denk ik ook dat deze golfbeweging een ‘natuurwet’ is die ook
in de toekomst zal blijven functioneren. Laten we ons dan ook
niet al te grote zorgen maken over waar het naartoe zal gaan in
de toekomst.
Osteopathie onderscheidt zich o.a. van alle andere manuele therapievormen door het gebruik van ‘indirecte’ technieken. Om
een paar namen van een paar pioniers uit onze beroepsgroep
te noemen die volgens deze technieken werken: L.H. Jones,
W.G. Sutherland, R. Becker, J.P. Barral of J.S. Jealous. Laten we
alstublieft deze technieken/ concepten niet verbieden omdat
ze binnen het huidige wetenschappelijke denken net wat minder goed passen.
Mijns inziens is het hoogste goed van een osteopaat niet de volledige aansluiting en erkenning vinden bij het huidig (medisch)
wetenschappelijke denken. Laten we onze erkenning en waardering voor wat we doen halen uit onze patiënten en vele
andere beroepsbeoefenaren uit de gezondheidszorg die uit de
dagelijkse praktijk weten hoe nuttig wij zijn.
Wat, waartoe en waarheen vragen om
op te reageren
Ware het niet dat we uit moeten kijken als het gaat over maatregelen/ beslissingen die min of meer onomkeerbaar zijn. Zoals
het zich aansluiten bij het BIG-register. Minder dramatisch, maar
naar mijn mening erg ‘sturend’ en ‘dwingend’ vind ik de weg
die de accreditatiecommissie in Nederland inslaat met het uitsluiten van biodynamisch getinte cursussen.
Correspondentie
Mark van Gelder DO
E-mail
[email protected]
Osteopathie haalt zijn rijkdom uit het feit dat het de (medisch)
wetenschappelijke ontwikkelingen volgt en probeert te integreren in zijn concept. Maar ik denk dat osteopathie juist extra
waardevol is, omdat het empirie, intuïtie en (supra)zintuiglijke
waarneming (het (in)voelen in de patiënt) gebruikt om een
behandeling te vervolmaken. Dit tot grote tevredenheid van
veel patiënten en niet te vergeten de grote vlucht die osteopathie de laatste 20 jaar in Nederland heeft doorgemaakt!
| 13
Varia
Ingezonden brief
door Erik Horsten DO-MRO, BSc (Hons) Osteopathy
‘Halszaak’
Reactie op de NVO-mailing van 14 juni 2013 ‘Definitief standpunt
HVT CWK’
Geachte lezer, beste collega,
De veiligheid van ons osteopathisch handelen dient terecht
grondig onderzocht te worden. Zoals bekend wordt de toepassing van cervicale manipulaties door diverse auteurs in verband
gebracht met serieuze complicaties zoals cerebrovasculaire
incidenten na dissectie van de arterie vertebralis of de arterie
carotis interna (Paciaroni, Bogousslavsky, 2009).
Osteopathie en democratie noodzakelijk als het gaat over de toekomst
Dissectie wordt veroorzaakt door abnormale rek op de wand
van de arterie en wordt vaak voorafgegaan door een abrupte,
plotse beweging, zoals bij sportactiviteiten, ongevallen, hoesten, braken, welke vaak geassocieerd wordt met een snelle,
extreme rotatie en of hyperextensie van de nek (Dittrich et al,
2007).
Fraser et al (2010) vonden dat bij 45°cervicale rotatie de rek op
de arterie carotis interna toenam tot een maximum bij 90°rotatie en eveneens bij 45°rotatie gecombineerd met hyperextensie. Deze rek was overigens identiek bij mensen met spontane
dissectie als bij gezonde mensen. Het deel 7,4 mm proximaal
en 10 mm distaal van de craniale rand van de sinus caroticus
komt bij deze bewegingen het meest op spanning en dit komt
overeen met de plaats waar de meeste dissecties van de arterie
carotis interna ontstaan.
De arterie vertebralis is met name kwetsbaar voor mechanische
rek bij cervicale extensie en rotatie ter hoogte van C1 alwaar het
verloop van de arterie verandert van verticaal naar horizontaal
(Norris et al, 2000).
14 |
Een recent en grootschalig onderzoek (Stefan et al, 2013) bracht
in kaart bij hoeveel mensen met een cervicale arteriële dissectie sprake was van een doorgemaakt cervicaal trauma en bij
hoeveel mensen dit cervicale trauma een manipulatie betrof.
De patiënten met cervicale arteriële dissectie (n=966) werden
hierbij vergeleken met gezonde proefpersonen (n=280) en met
mensen na een cerebrovasculair incident zonder cervicale arteriële dissectie (n=651).
De conclusie van de onderzoekers was dat cervicale trauma’s
vaker voorkwamen bij de groep patiënten met cervicale arteriële dissectie (40,5%) dan bij beide andere groepen (19,6%
(gezond) en 10,8% (cerebrovasculair incident zonder cervicale
arteriële dissectie)).
Van de groep van 966 mensen met cervicale arteriële dissectie
bleken de volgende percentages gerelateerd aan:
1,8% een whiplash-trauma, 6,9% cervicale manipulaties, 8,5%
gewichtheffen, 9,8% extreme hoofdbewegingen, 6,2 % sportgerelateerd, 59,4 % zonder trauma.
Varia
De osteopaat | juli 2013 | NR. 2 | JAARGANG 14
Indien de Inspecteur van Volksgezondheid cervicale manipulaties aan banden wil leggen, dan zouden eveneens sportscholen, yoga-docenten, sportclubs, kapsalons (haren wassen)
een bezoek van hem mogen verwachten. Of de osteopaat die
niet hoogcervicaal manipuleert ook verzoeken om vooral niet
te plots bij de cliënt in de wachtruimte – wellicht lezend in De
Osteopaat – te verschijnen teneinde een snelle cervicale rotatie
te voorkomen…
Ik wil de SWOO en het bestuur van de NVO dan ook aanmoedigen om de rug in deze halszaak recht te houden en de leden
van de NVO uitnodigen om hun stem te laten horen in het
democratische besluitvormingsproces over de toekomst van
de osteopathie.
‘Dig on while keeping it pure’
Correspondentie
Erik Horsten DO-MRO, BSc (Hons) Osteopathy
Boomstraat 118e, 5038GV Tilburg
E-mail
[email protected]
Themanummer
Hoofdpijn en Migraine
Literatuur
1.
2.
3.
4.
5.
Paciaroni M, Bogousslavsky J. Cerebrovascular complications of
neck manipulation. Eur Neurol. 2009;61(2):112-8. doi:
10.1159/000180314. Epub 2008 Dec 9.
Dittrich R, Rohsbach D, Heidbreder A et al. Mild mechanical traumas are possible risk factors for cervical artery dissection. Cerebrovasc Dis. 2007;23(4):275-81. Epub 2006 Dec 29.
Fraser M. Callaghan, Roger Luechinger, Vartan Kurtcuoglu et al.
Wall stress of the cervical carotid artery in patients with carotid
dissection: a case-control study. Am J Physiol Heart Circ Physiol
300: H1451–H1458, 2011
Norris JW, Beletsky V, Nadareishvili ZG. Sudden neck movement
and cervical artery dissection. CMAJ. 2000 Jul 11;163(1):38-40.
Stefan T. Engelter et al. Cervical artery dissection Trauma and
other potential mechanical trigger events. Neurology. 2013 May
21;80(21):1950-7. doi: 10.1212/WNL.0b013e318293e2eb. Epub
2013 May 1.
De redactie is van plan om jaarlijks aandacht te geven aan
een specifieke groep aandoeningen. Aandoeningen of
klachten van patiënten die wij regelmatig tegenkomen in
de praktijk.
Deze themanummers zullen niet alleen informatief zijn voor
collega-osteopaten, maar ook voor andere zorgprofessionals.
Deze uitgaven kunnen we zodoende gebruiken om alle stakeholders in de gezondheidszorg te informeren over de mogelijkheden van osteopathie en de werkwijze van osteopaten bij
specifieke aandoeningen.
Het decembernummer zal geheel gewijd zijn aan het thema
hoofdpijn en migraine.
In het kader daarvan willen wij u van harte uitnodigen een artikel
te schrijven over hoofdpijn- en/of migrainegerelateerde zaken.
Een artikel over dit onderwerp kan gaan over de effectiviteit
van een osteopathische behandeling, de mogelijke gevaren of
veiligheidsfactoren die in acht moeten worden genomen, over
de inhoud van een osteopathische behandeling of de differentiaaldiagnostiek van hoofdpijn. Dit mogen nieuwsbijdragen zijn,
opiniestukken, onderzoeksverslagen, klinische lessen, casuïstiek,
techniekbeschrijving, een blik in de historie van de osteopathische behandeling van migraine, een boekbespreking die gaat
over migraine en/of de osteopathische behandeling ervan.
Wij verzoeken u uw bijdrage in te dienen vóór 15 september van dit jaar.
| 15
Varia
Lustrum NVO
door de Lustrumcommissie
In 2016 bestaat het NVO 30 jaar en dat mag gevierd worden!
Om dat zesde lustrumjaar vorm te geven is er een voorbereidende commissie gevormd. Wij hopen dat 2016 een bruisend jaar
gaat worden met diverse activiteiten door en voor de leden. Een
belangrijk doel is de band tussen de verschillende collega’s en
De leden willen we uitnodigen om mee te denken, tijdens de
RLV van dit najaar horen jullie daar meer over.
Alle ideeën zijn welkom!
Is het wel de tijd voor een feestje?
de eenheid binnen de beroepsgroep te versterken. Daarnaast
willen wij met behulp van de activiteiten die in het lustrumjaar
georganiseerd worden de (wetenschappelijke) onderbouwing
van ons vak verbeteren en de bekendheid bij het grote publiek
vergroten. Wij nodigen daarom alle leden uit om mee te denken over de invulling van dit lustrumjaar. Te denken valt aan
vakinhoudelijke maar ook sportieve activiteiten op landelijk
of regionaal niveau, een feest maar ook een wetenschappelijk
congres. De commissies van de NVO worden uitgenodigd om
plannen die al op de plank liggen of ideeën die al een tijdje
op uitwerking wachten in het Lustrumjaar te voltooien en te
presenteren.
16 |
Aanmeldingen, reacties en ideeën kunnen jullie sturen naar:
[email protected]
Lustrumcommissie:
Annick van de Walle, Arie Nugteren, Anton van Eijck, Rob van
Zelst
Correspondentie
Redactie De Osteopaat
E-mail
[email protected]
Boekbespreking
De osteopaat | juli 2013 | NR. 2 | JAARGANG 14
Boekbespreking: Fasziale Osteopathie
van Angelika Strunk
door Jeroen De Block DO-MRO
Fasciën zijn op dit moment hot. Niet alleen binnen de
osteopathie, maar ook tal van andere beroepsgroepen
hebben er grote belangstelling voor.
Er wordt ook steeds meer onderzoek naar de fasciën
gedaan. Dr. Robert Schleip is één van de belangrijkste
wetenschappers op dit moment. In het interview uit de
vorige editie van De Osteopaat lazen we reeds wat er
momenteel allemaal gaande is op dit gebied.
Het ligt in de lijn der verwachtingen dat er een nieuw boek
over geschreven wordt. Een boek met de titel ‘Fasziale Osteopathie’.
Deze titel komt bij mij wat vreemd over. Mijns inziens bestaat
er eigenlijk niet zoiets als een fasciale osteopathie of een fasciale osteopaat. Hetzelfde vreemde gevoel heb ik bij termen als
‘craniosacrale osteopathie’, ‘pariëtale osteopathie’ of ‘viscerale
osteopathie’.
Deze naamgeving zorgt volgens mij voor een verdere onderverdeling van de osteopathie in aparte delen. Dit doet het holistische van de osteopathie tekort. De integriteit van het weefsel
en de basisprincipes van de osteopathie blijven het fundament
van het vak. Het had daarom beter fasciën en osteopathie, of
fasciën in de osteopathie kunnen heten.
Een groot deel betreft dan de fasciale diagnostiek en therapie.
Wat ik erg goed vind is dat er veel aandacht aan het onderzoek
en de diagnostiek besteed wordt. Zoals de auteur ook terecht
opmerkt is een goede diagnostiek zeer belangrijk en misschien
zelfs meer waard dan het aanleren van talrijke behandeltechnieken. Veel onderzoekstesten kwamen reeds aan bod tijdens
mijn studie tot osteopaat.
Heel veel onderzoek maar nog veel onduidelijk
Het boek begint met een definitie en de functionele betekenis
van de fasciën. Hier wordt het grote belang van de fasciën als
weefsel voor de osteopathie aangestipt.
Hierna komen de hoofdstukken embryologie en histologie aan
bod. Dit alles wordt summier maar goed beschreven.
Dan komt een hoofdstuk over fasciën en wetenschap. Dit
hoofdstuk geeft kort een overzicht van de huidige onderzoeken en mogelijkheden op dit gebied. Het blijft bij een aantal
pagina’s hierover. Voor mij mocht dit deel een stuk diepgaander
beschreven worden.
Hierna komt de anatomie en topografie aan bod. Er wordt een
nieuwe indeling van de fasciën voorgesteld, namelijk een driedeling van oppervlakkig naar diep. Het meest oppervlakkige is
dan de pars superficialis, het middelste deel de pars media of
orgaanomhullingen, en het diepste deel het pars profunda of
de omhullingen van en in de wervelkolom. Daarna komt er een
onderverdeling bij de verschillende lichaamsregio’s. De meeste
figuren komen uit Prometheus en zijn helder en duidelijk.
Samengevat vind ik het een prima boek, met als belangrijke
meerwaarde dat de fasciën goed beschreven worden met duidelijke figuren. Met betrekking tot het onderzoek en behandelen
is dit een boek met veel praktische informatie ter ondersteuning
van studenten tijdens de opleiding tot osteopaat, of collega’s
die verdere fasciale cursussen volgen. Bij het aanleren van een
fasciaal onderzoek en behandeling is mijns inziens ook een
goede supervisie en intervisie essentieel. Anders is er weinig tot
geen referentie om het eigen voelen te ondersteunen, kaderen
en ontwikkelen.
Correspondentie
Redactie De Osteopaat
E-mail
[email protected]
| 17
Varia
Nascholing
Medigres, organisatie voor
(para)medische na- en
bijscholing
Wilgenlaan 12
8302 AM Emmeloord
Goudreinettestraat 1
Klein Dokkaai 3-5
Hugo de Grootkade 30-38
T : 0527-231161
4421 LA Kapelle (NL)
B-9000 Gent
1052 LT Amsterdam
(praktijk Hans Netten)
T : 0113 33 01 33
België
Nederland
F : 0527-631522
T : (INT 32) (0)9 233 04 03 M : 0653 42 03 92
T : 020 682 35 15
E : [email protected] t.a.v. Janet Holtrop
E : [email protected]
F : 020 682 35 25
S : www.pantarhei-osteopathie.nl E : [email protected]
E : [email protected] S : www.iao.be
S : www.medigres.nl
S : www.college-sutherland.nl
CSA - College voor
osteopathische geneeskunde
Sutherland Amsterdam
IAO - The International PANTA RHEI - Panta Rhei
Academy of Osteopathy Cursus Organisatie
Osteopathie
te Gent
FICO Flanders
International College
of Osteopathy
Secretariaat
Santvoortbeeklaan 23
B - 2100 Antwerpen
E : [email protected]
T : + 32 (03) 33 63 333
S : www.fico.be
Per uitgave zullen we trachten zoveel als maar mogelijk weer te geven welke cursussen door de verschillende opleidingen worden
verzorgd. Voor nadere informatie kunt u steeds contact opnemen met de organisaties zoals wij deze hierbij vermelden. Organisaties
dienen zelf kenbaar te maken indien zij op deze lijst vermeld willen worden met opgave van een specifieke activiteit.
Opgave aan [email protected]
Sutherland
Orgaanpsyche: Psychoneuro-immunologie
Docent:1e module van de cursus gegeven door Rob Muts DO en Katja Quell DO
Data:
• Deze cursus bestaat uit 2 modules van telkens 3 dagen. In september 2013 start voor de achtste maal de cursus
orgaanpsyche (psychoneuro-immunologie en osteopathie). Het eerste jaar van de cursus (2 seminaries) behandelt
de wereld van de fysiologie, de embryologie en de psychologie. Deze aspecten van het menselijke bestaan hebben
ook een functionele uitdrukking in het lichaam.
• 2e deel zal worden gegeven op 16-18 mei 2014 of 12-14 september 2014.
IAO
Master of Science opleiding osteopathie
• http://www.osteopathie.eu/opleiding/aanbod/master-science-opleiding-osteopathie
• Plaats: IAO-campus Gent
FICO
Osteopathie bij kinderen (Basis cursus) Deel: I
11 - 12 oktober 2013
Kinderarts en Vroedvrouwen
• M
arijke Proost en Marina Vissers demonstreren voor ons zeer plastisch een bevalling en bespreken alle mogelijke
problemen die zo aanleiding geven tot letsels. Ondersteuning door een osteopate.
• Dr. Bina Liekens is kinderarts en gaat in op de wetenschappelijke benadering van huilbaby’s en reflux.
FICO
Osteopathie Thy and Obstetrics
8-9 november 2013
Dr. Stephen Sandler PhD
Zwangere dames hebben vaak problemen met het musculoskeletale stelsel.
Deze problematiek werd tot heden weinig begrepen, dikwijls miskend en mede daardoor zelden adequaat behandeld.
Stephen Sandler heeft hier voor de osteopathie baanbrekend werk verricht.
Sutherland
Congres te Berlijn; Het peritoneum en viscerale glijvlakken
Docent: Rob Muts houdt op dat congres een workshop (22, 23, 24 november 2013 van 14u30 – 18u)
Data: 22, 23, 24 november 2013
Sprekers congres:
• Patrick van Heede D.O. (ontwikkeling peritoneum)
• Serge Paoletti D.O. (fasciale behandeling plexus en viscera)
• Dr. Robert Schleip (Fascia als zintuig)
• Tom Myers (Anatomy Trains)
• Jane Stark (Still’s Fascia)
• Dr. med. George Harrer (Fasciale distorsie)
18 |
De osteopaat | juli 2013 | NR. 2 | JAARGANG 14
FICO
Varia
Osteopathie bij kinderen (Basis cursus) Deel: II
23-24-25 januari 2014
Frank de Bakker D.O.
Frank de Bakker werkt met geïntegreerde technieken die gebaseerd zijn op embryonale inzichten. Het opent voor de
therapeut een manier van denken die op zijn minst zeer aanvullend is.
FICO
ADHD-Autisme-Leer en Gedragstoornissen
13-14-15 februari 2014
Frank de Bakker D.O.
Het doel van deze cursus is een inzicht krijgen in leerstoornissen, dyslexie, dyscalculatie en gedragstoornissen zoals ADHD
en autisme. Na inzicht kunnen we een behandeling inzetten vanuit het osteopathische embryonaal concept volgens de
‚Geïntegreerde Technieken‘. Voor deze cursus dient men de basiscursus van De Bakker gevolgd te hebben.
FICO
Osteopathie bij kinderen (Basis cursus) Deel: III
21-22 maart 2014
Clive & Neil Hayden D.O. MRO
Clive en Neil Hayden brengen een fasciale/craniale benadering.
FICO
Structurele Osteopathie short lever technique
Vrij 21 en Zat 22 maart 2014
Daryl Herbert DO
In deze cursus wordt dieper ingegaan op het toepassen van de korte hefboomstechniek op de vertebrale overgangsgebieden
C0-1, C7-T1, T12-L1 en L5-S1 (‘the spinal junctions’). Voor alle bovenvermelde zones worden verschillende technieken met
varianten overlopen, waarbij bekeken wordt wanneer welke techniek het beste kan gebruikt worden afhankelijk van de
patiënt het zijn letsel.
| 19
P D J D ] L Q H
Colofon
“De Osteopaat” is naast peer reviewed magazine tevens een
blad voor opinies en discussie. Een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Osteopathie, dat 4 keer per jaar verschijnt.
De redactie roept haar lezers op artikelen in te sturen aangaande casuïstiek, onderzoek, klinische lessen, boekbesprekingen, redactionele kanttekeningen, berichten, referaten
en verslagen van nascholingsbijeenkomsten.
Kopij als worddocument aanleveren, zonder afbeeldingen.
Afbeeldingen separaat als jpeg-bestand aanleveren. Specifieke richtlijnen voor auteurs zijn terug te vinden op www.
osteopathie.nl onder link ‘Ledensite’ of op te vragen bij de
redactie.
Redactie
NVO-secretariaat
Leonoradal 12
5551 BK Valkenswaard
Tel: 040-2217630
Internet: www.osteopathie.nl
Reacties graag opsturen naar het secretariaat of e-mailadres
[email protected]
Hoofdredacteur
Bastiaan Keuning DO-MRO
Redacteur
Drs Maurice de Keyser DO-MRO
Peter Dillo sr
Bastiaan Keuning DO-MRO
Jeroen De Block DO-MRO
Manuel van Tintelen MSc. Ost. D.O.-MRO
Bladmanager
Peter Dillo sr
Jaarabonnement
Nederland:
€ 35,00
Buitenland: € 40,00
Rabobanknr: 37.23.00.383
Advertenties
Advertentietarieven zijn op aanvraag beschikbaar. Zend
een e-mail aan:
[email protected]
Vormgeving en druk
GrafimediaPartners
Vlissingen / Middelburg
Niets uit dit magazine mag openbaar gemaakt worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.
De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de
onder auteursnaam opgenomen artikelen of advertenties.