wat mag een geneesmiddel kosten?

Dure geneesmiddelen
Wat mag een
geneesmiddel
kosten?
De laatste jaren kwamen er meer nieuwe
(dure) geneesmiddelen op de markt. De
medische vooruitgang is natuurlijk een
zegen. Dankzij moderne
onderzoeksmethoden kan men steeds beter
de oorzaak van een ziekte achterhalen en
specifieke geneesmiddelen ontwikkelen om
die ziekte aan te pakken.
Geneesmiddelen zijn effectiever, maar ook duurder geworden.
(Foto: sxc.hu)
Door de hedendaagse gerichte aanpak is het effect van nieuwe
medicatie soms groter en kunnen bijwerkingen beter worden voorkomen. Een aanwinst voor de behandeling van veel ziekten dus. De
adder onder het gras is dat deze nieuwe geneesmiddelen vaak
heel duur zijn. Een geneesmiddel voor kanker kan € 50.000 per
jaar kosten, geneesmiddelen bij de Ziekte van Pompe minimaal
€ 400.000 per jaar en de behandeling met biologicals bij ontstekingsreuma € 15.000 per jaar. Volgend jaar nemen de kosten van
geneesmiddelen met zo’n €300 miljoen toe. En daar wringt de
schoen: want welke prijs willen we betalen voor geneesmiddelen?
Je kunt het geld maar één keer besteden
Je gezondheid is belangrijker dan de kosten van geneesmiddelen.
Dat is de eerste, begrijpelijke reactie van de meeste mensen. Maar
het geld dat beschikbaar is voor zorg, kan maar één keer worden
uitgegeven. Op dit moment wordt in Nederland iets meer dan een
kwart van het staatsgeld aan zorg besteed. Een Nederlander betaalt zelf gemiddeld € 1.400 (in)direct aan zorg. Bij niet ingrijpen
wordt dit bedrag hoger omdat er meer ouderen komen (die relatief
meer zorg gebruiken) en er meer nieuwe (dure) behandelmogelijkhe-
34
Geneesmiddelen
den beschikbaar zijn. We zullen met elkaar
keuzes moeten maken, tenzij we nog meer
geld aan zorg besluiten te besteden. Als er
bijvoorbeeld op jaarbasis € 50.000 wordt
vrijgemaakt voor geneesmiddelen voor één
patiënt, is dat geld niet beschikbaar voor
de inzet van een verpleegkundige.
Geneesmiddel op de markt
De eerste kans om zuiniger om te gaan met
de geneesmiddelen, is het moment dat het
geneesmiddel op de markt komt. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en
Sport (VWS) beoordeelt samen met
ZorgInstituut Nederland of een geneesmiddel op de markt mag komen in Nederland.
Hierbij wordt ook gekeken of de prijs van
het geneesmiddel redelijk is in verhouding
tot de meerwaarde die het geneesmiddel
biedt ten aanzien van middelen die al op
de markt zijn.
De prijs van een nieuw geneesmiddel is
namelijk niet altijd de kostprijs voor de ontwikkeling en productie van het geneesmiddel. Fabrikanten bepalen vaak de prijs
door te kijken naar andere landen en schatten soms ook in welke prijs een land wil
betalen voor het geneesmiddel. Dat is vaak
een bedrag dat veel hoger ligt dan de
productie en ontwikkelingsprijs. Dit is dan
ook de reden dat het ministerie van
Volksgezondheid een ‘inkoopbureau’ heeft
ingesteld. De medewerkers van dit bureau
onderhandelen eerst met de fabrikant over
de prijs die voor een duur geneesmiddel
mag worden ingezet.
Juiste patiënt, juiste dosering
Wanneer een geneesmiddel eenmaal in de
handel is, is het zaak het middel zo zinnig
en zuinig mogelijk te gebruiken. Het credo
van de artsen is dan ook ‘zuinig als het
kan, duur als het moet’. Als een goedkoper
geneesmiddel voldoet, moet dat worden
voorgeschreven. Maar als een duur geneesmiddel nodig is, dan moet dat middel
worden gebruikt. Reumatologen hebben al
jarenlang ervaring met dure biologicals.
Dankzij deze kennis, bevestigd door onderzoeken, weten we dat de biologicals soms
lager kunnen worden gedoseerd. Hierbij is
de kans op (dosisafhankelijke) bijwerkingen
kleiner en daarnaast wordt er ook minder
geneesmiddel gebruikt. Minder geneesmiddelgebruik betekent minder kosten voor het
ziekenhuis en de maatschappij. Zo snijdt
het mes aan twee kanten! Enerzijds minder
kans op bijwerkingen, anderzijds minder
kosten.
Merkloze geneesmiddelen
Als een geneesmiddel op de markt komt,
rust er patent op. Niemand anders dan de
betrokken farmaceut mag het middel verhandelen. Het duurt meestal ruim tien jaar
voordat het patent afloopt. Vanaf dat moment mogen ook andere fabrikanten soortgelijke versies van het geneesmiddel op de
Bart van den Bemt is apotheker bij de Maartensapotheek, de
poliklinische apotheek van de Sint Maartenskliniek in
Nijmegen. De Sint Maartensapotheek is de enige openbare
apotheek in Nederland die in reumatologie, orthopedie en
revalidatie is gespecialiseerd. Kijk voor meer informatie op
www.maartenskliniek.nl.
markt brengen. Door de concurrentie die
hierdoor ontstaat, daalt de prijs van het
geneesmiddel. Dit gebeurde eerder al bij
pijnstillers, bloeddrukverlagers en maagmiddelen. De geneesmiddelen komen vanaf
dat moment merkloos op de markt, dat heet
dan ‘generiek’.
Ook bij biologicals (zoals etanercept, adalimumab, infliximab) gelden de patentregels. Op een gegeven moment mogen
andere fabrikanten een soortgelijke versie
van een biological op de markt brengen.
Zo’n soortgelijke versie wordt alleen geïntroduceerd als de European Medicines
Agency het middel goed bestudeerd heeft
en tot de conclusie is gekomen dat het
soortgelijke middel even effectief en veilig
is als het origineel. Zodra zo’n biosimilar
(de ‘generieke naam’ van een biological)
op de markt komt, daalt de prijs van de
biological aanzienlijk en wordt veel geld
op zorgkosten bespaard. Het vrijgekomen
geld kan worden besteed aan andere vormen van zorg.
Bouwstenen
Goede zorg blijft een van de belangrijkste
bouwstenen van onze maatschappij en die
zorg kunnen we betaalbaar houden door
kritisch te (blijven) kijken naar de uitgaven
in de zorg. Uiteraard gaat het hierbij niet
alleen om de kosten van geneesmiddelen,
maar om alle kosten die worden gemaakt
in de zorg, van kosten voor het management tot op de werkvloer. Als het gaat om
geneesmiddelen geldt dat kritische eisen bij
toelating, slim gebruik van het middel en
het stimuleren van het gebruik van merkloze
(generieke) geneesmiddelen en/of biosimilars ertoe bijdragen de kosten van een
geneesmiddel beheersbaar te houden.
Bart van den Bemt
35