Oriëntatie opdracht

Oriëntatie opdracht
Bestand: PsycINFO (SilverPlatter)
Zoek in 10-15 minuten:
zoveel mogelijk (tijdschriftartikelen)
in het Engels en Nederlands
verschenen vanaf 2000 over
Therapie bij alcoholverslaving van jongeren en
jong volwassenen.
Noteer zoektermen, aanpak en (tussen-)resultaat.
© Kees Hopstaken
VOGIN
1
Zoekstrategie
doel:
effectief en efficiënt tegemoet komen aan de
informatie-behoefte van de aanvrager
(of je dat nu zelf bent of een ander)
belang:
zelfde testvraag uitgevoerd door meer zoekers:
•
•
•
•
niemand meer dan 30% van totaal
weinig overlap tussen resultaten
beoordeling relevantie: 0-50%
grote variatie in zoekstrategie
VOGIN
2
Zoekstrategie
• Waarover zoek ik informatie?
• voorbereiding
• Wat voor informatie zoek ik?
• Wat voor bronnen zijn er?
• bestandskeuze
• Hoe pak ik het zoeken aan?
• gebruik mogelijkheden
• bestand / zoekmachine
• zoektaal / zoeksyntax
• zoekprofiel
• zoekstijl
• Hoe beoordeel ik het resultaat?
• beoordeling zoekresultaat
• kwantitatief
• kwalitatief
• aanpassing zoekprofiel
3
Waarover / waarvoor
zoek ik informatie?
Waarover?
•
•
•
•
•
Actueel of al lang onderwerp van onderzoek
Inter- of monodisciplinair
Eenduidig benoemd
Demo- of geografisch bepaald
....
Waarvoor?
• Alleen oriëntatie?
• Volledigheid belangrijk?
• Precisie belangrijk?
(nu vaak via webzoekmachine)
(zeker ook vakgerichte databases)
(grote nadruk op vraaganalyse)
4
Waarin zoek ik informatie?
Webzoekmachine of database?
Waarom je in zoekmachines vrijwel altijd te veel vindt
(en lang niet alles relevant)
google
database
•
~40 miljard
~100.000 – 20 miljoen
•
zoekt full-text
(vaak) alleen ti+ab+trefwoorden
•
niet beperken op standaard/
gecontroleerd vocabulair
vaak mogelijk in te perken op
alleen trefwoorden / categorie
•
alleen AND; geen proximity
vaak proximity operatoren ipv AND
(maar ranking geeft titelwoorden
en (bijna) “phrases” wel voorrang)
5
Waarin zoek ik informatie?
Webzoekmachine of database?
Waarom je in zoekmachines toch lang niet alles vindt
google
database
• nodigt niet uit tot gebruik
van OR (voor synoniemen)
gericht op Booleaans zoeken met OR
• geen truncatie
wel truncatie
(maar wel auto-enkel/meervoud)
• geen query-expansie via
gecontroleerd vocabulair
soms (automatisch) query-expansie via
afgekapte onderwerpcodes of related/
narrower termen in thesaurus (explode)
• relevante resultaten
verdrinken in de massa
-6
Vraaganalyse
Ontleden van de vraag:
Inhoud
In- of beperken
• onderwerp
•
•
•
•
•
•
•
niveau
soort / type informatie
taal
tijdperiode
documenttype
kosten
aantal referenties
Beide zijn van invloed op bestandskeuze en zoekstrategie
VOGIN
7
Vraaganalyse
Ontleden van vraag in aspecten
Therapie bij alcoholverslaving van jongeren en
jong volwassenen
• 1. Therapie
• 2. Alcoholverslaving
• 3. Jongeren en jong volwassenen
Centrale aspect is : alcoholverslaving
! Soms zijn bepaalde aspecten niet te vertalen
VOGIN
8
Zoektermen
Synoniemen voor ieder aspect:
Therapie
Alcoholverslaving
Jongeren & jong
volwassenen
Medicijnen
Drankverslaving
Jeugd
Behandeling
Drankmisbruik
Adolescenten
Psychotherapie
Alcoholisme
Pubers
Etc.
Etc.
Etc.
VOGIN
9
Zoektermen
Termen vertalen in het engels:
Therapy
Alcohol addiction
Youth & young
adults
Drugs
Alcohol abuse
Youngsters
Treatment
Alcoholism
Adolescents
Etc.
Etc.
Etc.
Vakterminologie ontlenen aan:
vakwoordenboeken, thesauri, lexica etc
VOGIN
10
Na bestandkeuze let op bestandsstructuur
Velden voor representatie van "inhoud"
Algemeen
PsycINFO
• gecontroleerde velden:
• Gecontroleerde termen
• Classificatie codes
• Onderwerpspecifiek
DE: index terms
SH: classification codes
AG: age group
web
niet
-
• ongecontroleerde velden:
• Titel en samenvatting
• Volledige tekst
• Ongecontroleerde
trefwoorden
Title (TI), Abstract (AB)
niet
Key concepts (KC)
VOGIN
intitle:

niet
11
Na bestandkeuze let op bestandsstructuur
Velden voor inperken / beperken zijn bijv:
Algemeen
•
Publicatiejaar
•
•
•
Document type
Taal
Land
PsycINFO
web
PY: Publication year
UD: Update
PT: Publication Type
LA: Language
LO: Population location
date
filetype
language
domain
country
Welke velden in een bestand bij SilverPlatter:
zie online “Database Guide”
VOGIN
12
Zoekprofiel
(inhoudelijke aspecten van) vraag omzetten in zoektermen van bestand
Rekening houden met:
• 1. Volledigheid vraagformulering
• alle aspecten opnemen ?
•
•
• 2. Specificiteit zoektermen
• hoe specifiek ?
•
• ook "te" specifieke ?
•
VOGIN
education in onderwijskundig bestand
of history in geschiedkundig bestand?
deze begrippen discrimineren niet
sommige aspecten zijn niet te
vertalen: bijv.: invloed van ...
multidisciplinair bestand met brede
terminologie of vakspecifiek bestand
met vakspecifieke terminologie
wat wordt bijv. bedoeld met Europa ?
13
Zoekprofiel
Als gecontroleerde indextaal beschikbaar is:
Omzetten van vraagconcepten in:
• thesaurustermen
• thesaurus: lijst met standaardtermen om onderwerpen aan
te duiden, waarbij ook onderlinge relaties tussen termen zijn
weergegeven: specifiekere, bredere, verwante termen
•
•
•
•
•
classificatiecodes
subject headings
bedrijfsnamen
product-codes
chemische stoffen .......
VOGIN
14
Thesaurusingangen
Term
verwijzing vanuit synoniemen:
"use"-relatie
Narrower
Terms
Broader
Terms
Related
Terms
15
Thesaurusingangen
16
.
.
.
.
.
.
.
.
17
Gebruik thesaurus bij SilverPlatter
• Tabblad "thesaurus"
• tik term in
• toont thesaurustermen in alfabetische index rond de term
(zoekt nog niet !)
•
•
•
•
vink gewenste termen aan voor direct zoeken
klik term aan voor verdere navigatie door thesaurus
vink gewenste termen aan
klik op [Search marked]
• Explode (ook meteen zoeken op nauwere termen - één niveau)
• klik op [Explode marked]
VOGIN
18
Gebruik thesaurus bij Pubmed
Voorbeeld van systeem dat "slimme" hulp biedt:
• tik gewoon je
(engelstalige)
zoektermen in
• systeem kijkt of daarmee
corresponderende thesaurusterm
bestaat en zoekt daar (ook) op
NB: maar NIET als je zelf
"slim" een term trunceert !
• als je dat niet bewust "uitzet",
wordt standaard explode op die
thesaurustermen uitgevoerd
vb
VOGIN
19
Inhoud achterhalen specifieke
indexen bij SilverPlatter
• Tabblad "Index"
• Kies index "Age Group"
21
Inhoud achterhalen specifieke
indexen bij SilverPlatter
• Tabblad "Index"
• Kies index "Document Type"
maar:
… zijn die aantallen
niet wat klein?
kies eens index
"Publication Type"
22
Of: via "limits" direct inperken op
waarden uit die specifieke indexen
Limit search to:
[More]
23
Direct inperken op waarden uit
specifieke indexen bij SilverPlatter
"stapelen" van
inperkingen
op specifieke
indexen
24
Zoekprofiel
Als géén indextaal aanwezig: gebruik "vrije termen"
zorg daarbij zelf voor:
•
•
•
•
•
woordvarianten (spelling, vervoegingen, samenstellingen, ...)
synoniemen
verwante begrippen (ruimere, specifiekere)
quasi-synoniemen (ook: antoniemen)
acroniemen & afkortingen
pas zo mogelijk truncatie toe (op web zeldzaam)
VOGIN
25
Zoektermen
descriptoren of vrije termen ?
1. Database gerelateerde argumenten
•
•
•
•
beschikbaarheid descriptoren (thesaurus)
voldoende specifiek
kwaliteit van toegepaste indexering
• let eventueel op jaar van invoering van term
zoeken in één of meer databases !!!
2. Vraag gerelateerde argumenten
•
•
aard van de termen
• eenduidige / meerduidige termen
aard van de vraagstelling
• zoveel mogelijk, enkele relevante
VOGIN
26
Relaties tussen zoektermen
- termen voor één aspect: OR
adolescents OR youth OR students OR young adults
- (groepen) termen voor verschillende aspecten: AND
adolescents and alcohol and treatment
VOGIN
27
Relaties tussen zoektermen
Waar mogelijk ‘AND’ vervangen door:
• specifiekere (samengestelde) indextermen
• tekstoperatoren (nabijheids-operatoren)
Bijv.: houding van ouders t.o.v. alcohol gebruik van jongeren:
NIET: attitudes AND parents AND alcohol AND drinking AND adolescents
Resultaat o.a.:
houding van ouders t.o.v. jongeren
houding van jongeren t.o.v. ouders
houding van jongeren of ouders t.o.v. derden
WEL:
parental attitudes, alcohol drinking patterns
(descriptors)
parental NEAR attitudes, alcohol NEAR drinking (vrije termen)
[elders:] parental W/3 attitudes, alcohol W/3 drinking
VOGIN
28
strategie
Interactief zoeken: zoekstijlen
• bouwsteen- of blokkendoosmethode
• bij meerdere inhoudelijke aspecten in goed ontsloten
bestand
• bij webzoekmachines ook mogelijk
• meestal vraag in één keer formuleren
(zoekvenster daarvoor vaak nogal klein)
• soms stap voor stap in te perken (search within results)
(alleen bij Google en Exalead)
• "best match" methode
• meest specifieke eerst
• citatie zoeken
VOGIN
29
Interactief zoeken: zoekstrategie
• bouwsteen- of blokkendoosmethode
• “best match methode”
• bij webzoekmachines
• ook bij sommige "professionele" bronnen
NB: bij webzoekmachines impliceert dit AND tussen de termen,
bij professionele systemen vaak niet !
• meest specifieke eerst
• citatie zoeken
VOGIN
31
Interactief zoeken: zoekstrategie
• bouwsteen- of blokkendoosmethode
• "best match" methode
• meest specifieke aspect eerst
• bij zeer specifiek begrip of specialistisch bestand
• eerst alleen op dat specifieke aspect zoeken en
afwachten of dat misschien al goed resultaat geeft
• zo nodig verder combineren met tweede concept om
minder, maar meer relevant resultaat te krijgen
• citatie zoeken
VOGIN
32
Interactief zoeken: zoekstrategie
•
•
•
•
bouwsteen- of blokkendoosmethode
"best match" methode
meest specifieke aspect eerst
citatie zoeken
• je hebt goede uitgangspublicatie of webpagina
- welke (meer recente) publicaties citeren dit artikel?
- welke andere webpagina's linken naar deze pagina?
speciale bestanden
webzoekmachines
• web of science
zoeksyntax bij meeste:
• scopus
link:http://www.blabla.nl/goede.html
• google scholar
VOGIN
33
Interactief zoeken
Aanpassen zoekprofiel bijna altijd nodig omdat:
• te weinig verwijzingen gevonden of
• bekende referenties ontbreken of
• gevonden verwijzingen leveren nieuwe zoektermen
(bijv. als de terminologie onbekend is)
 Pas de vraag-expansie methode / term-uitdij methode toe
• te veel (niet relevante) verwijzingen gevonden
 Pas de uitdun / indik methode toe
• Bijv. inperken met wenselementen of verhogen gewicht zoektermen
VOGIN
34
Interactief zoeken
Aanpassen zoekprofiel: opbrengst te klein :
(vraag-expansie methode / term-uitdij methode)
• aspect weglaten (minder AND)
• aspect ruimer definiëren door
• toevoegen van synoniemen, specifiekere termen
• gebruik van ruimere termen (NB: levert niet automatisch meer op!)
• toepassen van truncatie
gebruik daarvoor:
•
•
•
•
aanvrager
thesaurus (Explode: toevoegen NT’s)
online index
termen uit wel al gevonden resultaten
• uitbreiden aantal doorzochte velden:
• bijv. descriptor ook als vrije term (in titel en abstract)
• opnieuw beginnen (andere database?)
VOGIN
35
Interactief zoeken
Aanpassen zoekprofiel: opbrengst te groot:
(uitdun / indik methode)
• toevoegen extra aspect (meer AND)
• aspect specifieker definiëren door:
• termen weglaten (minder OR; welke term is boosdoener?)
• specifiekere termen (uit thesaurus)
• beperken van aantal doorzochte velden:
•
•
•
•
alleen descriptoren
alleen major descriptoren
beperken tot titelwoorden
op web alleen: beperken tot <title>
• vervangen van AND door nabijheids-operatoren
• termen uitsluiten met NOT (pas daarmee op!)
• limiteer op ‘wenselementen’:
• taal, jaren, deel database
• ook mogelijkheden bij webzoekmachines
36
Samenvatting & opdrachten
• Besteed veel aandacht aan goede zoektermen
• Kies het goede bestand (bestanden)
• Gebruik de mogelijkheden van het bestand
• gecontroleerde terminologie
• gecontroleerde velden
• Gebruik de mogelijkheden van de zoektaal
• bladeren in de indexen
• exploderen in de thesaurus
• limiteren met bepaalde velden
• Gebruik de mogelijkheden van zoekmachines
VOGIN
37