Programma November 2016 Dinsdag 4 oktober 2016, 17.00 uur, in

Programma November 2016
Dinsdag 4 oktober 2016, 17.00 uur, in samenwerking met festival Afrovibes
Boekpresentatie Conny Braam over Ik ben Hendrik Witbooi
De Kalahari-woestijn, 1884. Hendrik Witbooi begint met zijn Nama-volk aan een profetische trektocht naar het
vruchtbare noorden om de woestijndroogte te ontvluchten. Tegelijkertijd zet dr. Heinrich Göring zo’n honderd
kilometer verderop voet aan land met geheel andere plannen: de nieuwe kolonie Zuidwest-Afrika (het huidige
Namibië) moet deel gaan uitmaken van een immens Duits rijk in Afrika. Maar Hendrik Witbooi is geenszins van
plan te buigen voor de Duitsers uit angst dat zijn volk tot slavernij wordt gebracht. Er volgt een bloedige strijd op
leven en dood tussen de Duitse kolonisator en de voor hun onafhankelijkheid vechtende Afrikanen. De jarenlange,
heroïsche strijd culmineert in 1904 in een grote opstand als Hendrik Witbooi alle Nama-volkeren weet te
verenigen. Witbooi is dan tachtig jaar oud en zal de geschiedenis in gaan als de een van de grootste
vrijheidsstrijders van Afrika.
In het archief van Windhoek stuitte Conny Braam op vele honderden brieven die Hendrik Witbooi in het KaapHollands naliet. Deze brieven verschaften Braam uniek materiaal, het stelde haar in staat om de verzetsstrijd van
Hendrik Witbooi door zijn ogen te beleven. Niet eerder werd het verhaal van Hendrik Witbooi vanuit zijn
belevingswereld verteld.
Conny Braam is jarenlang betrokken geweest bij de strijd tegen apartheid. Zij schreef verschillende boeken over Zuid-Afrika,
waaronder Operatie Vula, over de betrokkenheid van Nederlanders bij het ondergrondse verzet tegen de apartheid. Met Ik ben
Hendrik Witbooi voegt zij een belangwekkend boek toe aan haar oeuvre waarin haar liefde voor Afrika centraal staat.
Compagnietheater, Amsterdam
Reserveren verplicht via www.afrovibes.nl
Toegang: € 5,Zaal open: 17.00 uur
Donderdag 6 oktober, 19.30 uur, Lezing
Op zoek naar nieuwe grenzen van het bestaan: Marnix de Bruyne over de Nederlandse
emigranten in het toenmalige Zuid-Rhodesië.
Waarom emigreerden zoveel mensen uit Nederland in de jaren vijftig? Waarom kozen er zo
velen voor Zuid-Rhodesië, het huidige Zimbabwe? Waarom bleven er zo velen zelfs na 1965,
toen het land werd geleid door een blank minderheidsbewind en werd geconfronteerd met een
internationale boycot en een bloedige guerrilla-oorlog? Hoe maakten de ex-emigranten de
draai na de onafhankelijkheid van Zimbabwe in 1980?
Marnix de Bruyne laat ons kennis maken met een aantal personen, die in hun nieuwe vaderland wortel schoten,
ondanks de heersende gevaren. Zoals een Nederlandse weduwe, die het advies negeerde om terug te keren naar
Nederland, hoewel haar man omkwam door een landmijn. Ze wist haar boerderij te behouden in de roerige jaren
na 2000, toen de regering van Mugabe de meeste boerderijnen van blanke boeren liet nationaliseren zonder enige
compensatie. Uiteindelijk moest ze land in 2014 afstaan. Ook is er het fascinerende verhaal van een Nederlandse
tabaksboer, die in 2012 door zijn neus werd geschoten, in een poging hem van zijn boerderij te verjagen. Kort
daarop moest hij zijn boerderij prijsgeven, maar uiteindelijk besloot hij samen te werken met degene die
waarschijnlijk de opdracht gaf voor de mislukte moordaanslag.
1
De Bruyne’s boek We moeten gaan laat niet alleen een onbekend, fascinerend stuk geschiedenis herleven, maar
geeft ook een actueel beeld van Zimbabwe. Hij zal tijdens de lezing dan ook ingaan op de vooruitzichten van de
nieuwe zwarte boeren, op het land van verdreven blanken. Hoewel de tabakssector zich op een verrassende wijze
wist te herstellen, is Zimbabwe nog altijd niet uit het zelf gegraven economische dal gekropen, en groeit het
protest tegen het beleid van Robert Mugabe.
Voorafgaand aan de lezing wordt een korte documentaire Blanke Boeren zonder Erf gemaakt voor Ander Tijden
vertoond (NL, 29 min, Nederlands gesproken).
Reserveren: [email protected]
Toegang: € 10,Zaal open: 19.00 uur
Dinsdag 11 oktober 2016, 19.30 uur, Architectuur lezing
Grensoverschrijding in bouw en bewaren
Professor Marieke Kuipers (Faculteit Bouwkunde TU Delft) houdt een lezing over het werk van de architect Sytze Wierda en de
Dienst Publieke Werken in Zuid Afrika.
Sytze Wopkes Wierda (Drachten, 1839 - Seepunt, 1911) speelde een belangrijke rol speelde in de openbare
architectuur van Zuid-Afrika in de late 19de eeuw en vroege 20e eeuw. Nadat hij in Nederland als architect
afgestudeerd was, trad hij in 1866 in dienst bij de Nederlandse Spoorwegen. Tijdens dit dienstverband, was hij
betrokken bij het ontwerp van het Amsterdams Centraal station en een aantal andere gebouwen. In Nederland
heeft hij ook een groot aantal kerken ontworpen.
In 1887 werd hij aangesteld als Staatsingenieur en Architect van de ZuidAfrikaansche Republiek en vertrok hij in november 1887 naar Zuid-Afrika. Zijn
assistent Klaas van Rijsse ging hem voor. In Pretoria gelden onder andere de
Oude Raadzaal en de Staatdrukkerij nabij het Kerkplein en de voormalige
Leprozenkolonie bij Westfort als belangrijke voorbeelden van 'Gedeeld Erfgoed'.
Studenten van zowel de Universiteit Pretoria als de Technische Universiteit Delft
hebben zich gebogen over actuele vragen van waardering, herbestemming en
instandhouding. ook hun bijdragen komen in deze lezing aan bod.
Reserveren: [email protected]
Toegang: € 7,50
Zaal open: 19.00 uur
Donderdag 13 oktober 2016, 19.30 uur, Film met inleiding door Stan Rijven
Amandla! A revolution in four-part Harmony
(Z-A/ USA, 2002, 99 minuten, Engels/Zulu gesproken- Nederlands ondertiteld)
Regie: Lee Hirsch
Met: Miriam Makeba, Abdullah Ibrahim, Hugh Masekela, Vusi Mahlasela e.a.
Muziek is meer dan en communicatiemiddel. Muziek motiveert, troost, brengt
mensen samen en – zeker niet onbelangrijk - brengt soms veranderingen teweeg; dit
illustere, waargemaakte ideaal staat centraal in de inspirerende
speelfilm/documentaire Amandla! Van de regisseur Lee Hirsch. Amandla! Vertelt het
verhaal van de zwarte Zuid-Afrikaanse vrijheidsmuziek. Ook wordt de centrale rol
duidelijk die deze muziek speelde in de langdurige strijd die de zwarte Zuid-Afrikaanse
bevolking ruim veertig jaar kracht gaf en aandreef. Amandla! gaat met name in op de spirituele aspect van de
strijd tegen de apartheid, zoals dat in de liederen wordt verwoord en belichaamd. Deze film is anders dan elke
2
andere film over de apartheid en schets een dynamisch en levendig beeld van het ZuidAfrikaanse leven van toen en nu. Amandla is het woord van de Zulu en Xhosa voor kracht.
Stan Rijven is journalist, dj, programmamaker, (wereld-)muziekpublicist en cultuur-aanjager en zal voor de
filmvertoning de muzikale en muziekhistorische kaders scheppen .
Reserveren: [email protected]
Toegang: € 7,50
Zaal open: 19.00 uur
Dinsdag 18 oktober 2016, 19.30 uur, Documentaire met nagesprek
De verboden grenzen overschreden
Across the Border, de oorlog die nooit meer over ging; een portret van oorlogsveteraren, waaronder het
speciale Koevoetcommando in Zuid Afrika ; Saskia Vredeveld in gesprek met Bas Kromhout
Over de grens (Across the Border)
(NL/ZA, 1999, 55 min, Afrikaans/Engels gesproken)
Regie: Saskia Vredeveld
Camera: Melle van Essen
De Zuidafrikaanse Waarheidscommissie concludeerde dat de meeste slachtoffers
van het Apartheidsregime niet in Zuid-Afrika vielen, maar in de buurlanden. De
strijd tegen het communistisch gevaar in de frontlijnstaten, werd aangegrepen
om de Apartheid in stand te houden. Om de "total onslaught" uit te kunnen
voeren werden sinds de jaren zeventig jaarlijks duizenden dienstplichtigen naar
Namibië gestuurd. Er is weinig bekend uit persoonlijke overlevering wat mensen daar hebben gedaan.
"Over de grens" is het verhaal van vier blanke veteranen. Zij vertellen over hun eigen daden of over hetgeen zij
hebben gezien. Opgegroeid in de apartheid en geïndoctrineerd met de angst voor het "rode gevaar", vochten zij
voor hun land, de "States", maar keerden gedesillusioneerd terug uit "Nam." Ze ontdekten dat de "bush war" in
Namibië en Angola van de jaren `80 hun eigen Vietnam was geworden. Is de dader slachtoffer of het slachtoffer
dader?
Reserveren: [email protected]
Toegang: € 10,Zaal open: 19.00 uur
Donderdag 20 oktober, 19.00 uur, Lezing
De opgelegde Grenzen van Zuid-Afrika – lezing door historicus Bas Kromhout
Zuid-Afrika kent een groot aantal grenzen; niet alleen met buurlanden als Namibië,
Botswana, Zimbabwe, Mozambique en de twee oceanen, maar ook de
binnengrenzen met de thuislanden vormen officiële grenzen.
Deze Thuislanden werden bedacht ten tijde van de Apartheid om enerzijds van ZuidAfrika een blanke republiek te maken, maar anderzijds om verschillende zwarte
gemeenschappen een eigen plek te geven en zo voor iedere etnische groep een
homogene en autonome natiestaat te creëren, waar ze zich konden ontwikkelen volgens hun eigen tradities en
cultuur. Hierbij werd de gemeenschappelijke Zuid-Afrikaanse nationaliteit volledig genegeerd en werd de etnisch
scheiding van de Xhosa, Zoeloe, Swazi, Tsonga, Ndebele, Venda, Noord-Sotho, Zuid-Sotho, Tswana, Indiër en
kleurling alleen maar vergroot.
Een lezing over grenzen, die er nooit in slaagden om de mensen binnen die gemarkeerde gebieden te houden.
Reserveren: [email protected]
Toegang: € 7,50
Zaal open: 19.00 uur
3
Donderdag 27, 2016, 19.30 uur, film met lezing vooraf door historicus Vincent Kuitenbrouwer
Grenzen overschreden? De Voortrekkers
(USA, 1916, 54 min, stomme film)
Regie: Harold Shaw
Met: Percy Marmont, Edna Flugarth, Harold M. Shaw
Dit filmepos uit 1916 is het verhaal van de Grote Trek van de Boeren eindigend met een
reconstructie van de Slag bij de Bloedrivier in 1838, waarbij een paar honderd Afrikaners duizenden
Zulu’s versloegen.
De Voortrekkers is een van de eerste Zuid-Afrikaanse filmdramaproducties. Omdat de film hun kijk
op een hoogst omstreden periode in de geschiedenis herdacht, werd hij zeer populair bij de
Afrikaners. Het scenario was geschreven door de historicus Gustav Preller en in zijn versie van de Grote Trek lag de nadruk op
het gedeelde gezichtspunt van de Britten en Afrikaners en op de ‘’woestheid’’ van de inheemse stammen.
Historicus Vincent Kuitenbrouwer (UvA) zal in zijn lezing vertellen over deze historische gebeurtenis , de politieke en sociale
omstandigheden toen en de gevolgen voor beide bevolkingsgroepen.
Na afloop van de film zal Hillie de Rooij vertellen over haar fotoproject ‘’Die Traktaat’’; Dit traktaat is het ‘contract’ dat
ondertekend is door Piet Retief en Dingaan, op 4 februari 1838, waarin de Voortrekkers toestemming krijgen om zich te
vestigen in het land van de Zulu’s. Alles wat we weten van het traktaat, de dood van Piet Retief en het gevecht bij de Bloedrivier
komen van bronnen die zijn getekend, opgeschreven of zijn doorverteld. En de stem van de Voortrekkers was een lange tijd
luider dan die van de Zulu’s. Om ook hun stem te laten horen bouwden de Zulu’s in 1998 een museum naast de Bloedrivier als
reactie op het museum, van de Afrikaners, aan de overkant. Beide musea vertellen de geschiedenis van die locatie vanuit hun
eigen perspectief. Het fotoproject van Hillie De Rooij toont een verbeelding van de geschiedenis waarbij je je als kijker afvraagt
wat feit of fictie is.
Reserveren: [email protected]
Toegang: € 10,Zaal open: 19.00 uur
Zaterdag 29 oktober 2016, 14.00 uur, De Grenzen aan Taal – Uitdagingen and Challenges
Ronde Tafel gesprek t.g.v. Jaarvergadering Stichting Zuid-Afrikahuis Nederland
Er blijkt in landen als Nederland, Duitsland, België en Zuid-Afrika een overweldigende en haast wel
onrechtvaardige opmars van het Engels als ‘onderwijstaal’ te zijn. In hoeverre is dit een verlies voor het
Nederlands, Duits en Afrikaans? En in hoeverre speelt mee, dat met name Afrikaans en Duits, ‘besmet’ zijn door
het verleden (‘Apartheid’ en ‘nazi-Duitsland’)? En speelt ook mee, dat er een ‘negatief’ imago rond de talen
Afrikaans, Nederlands en Duits hangt (Duits is moeilijk te leren met al die naamvallen; Afrikaans is primitief,
Nederlands moeilijk uit te spreken )? Rehabilitatie van het Nederlands, Afrikaans en Duits betekent ook
rehabilitatie van het Engels, maar het spreekniveau van het Engels is , behalve bij de jonge generatie, niet goed.
Over de volgende stellingen zal gedebatteerd worden:
 Als Nederland internationaal een rol wil blijven spelen, moet het onderwijs in het Engels gegeven worden.
 Onderwijs in bijv. het Afrikaans is iets uit het verleden.
 Als het Engels ook in Duitsland belangrijker wordt, is het niet meer nodig om in Nederland Duits te leren.
De taalband tussen Nederlands en Afrikaans is interessant, maar draagt nauwelijks bij aan de
belangstelling voor Zuid-Afrika, Vlaanderen en Nederland.
 We moeten accepteren dat Nederlands, Duits en Afrikaans alleen nog maar op lokaal niveau een rol zullen
spelen (m.u.v. Geesteswetenschappen?).
 Het enige antwoord op the English challenge is goed tweetalig onderwijs vanaf het begin en consequent
ingevoerd op alle volgstudies en leerniveaus.
4
Onder leiding van taaljournalist en schrijver Jan Kuitenbrouwer gaan een aantal internationale en nationale
experts met elkaar in gesprek; Piet Gerbrandy (UvA en medeschrijver van het manifest over Engelstalig onderwijs
in de Geesteswetenschappen), Henning Radke (Duitsland Instituut over de situatie van de Duitse taal na de WO II.
Ook in Duitsland rukt het Engels op en ontstaan er veel mengwoorden (‘Denglisch’), Wannie Carstens (Noord-West
Universiteit, ZA) over de positie van het Afrikaans, Axel Buyse licht de Vlaamse kant van deze kwestie toe
(Vlamingen zijn immers bekend met de taalstrijd). Ook schuiven Kevin de Koninck en Liesbeth Versluis van de
Taalunie aan en presenteren hun nieuwe beleidsstuk over dit onderwerp.
Programma:
13.30 – 14.00 uur
14.00 – 15.00 uur
15.15 – 16.30 uur
16.30 – 17.30 uur
inloop
presentatie stellingen
ronde-tafel-gesprek o.l.v. Jan Kuitenbrouwer met gasten
borrel
Reserveren verplicht: [email protected]
Toegang: gratis
Zaal: Sociëteit Arti & Amicitiae, Rokin 112, Amsterdam
Reserveren: [email protected]
Zuid-Afrikahuis Keizersgracht 141-C
5
1015 CK Amsterdam
tel: 020-6249318