Nadine Gordimer (87) moet persvrijhei (87) moet persvrijheid weer

Buitenland
Buitenland Z
Zu
uiid
d--A
Affri
rika
ka
Nadine Gordimer (87) moet
Jongeren van na de apartheid
zien niet dat de democratie in
Zuid-Afrika gevaar loopt nu
persvrijheid beperkt wordt,
zegt Nadine Gordimer (87).
Dus gaat ze zelf maar voorop.
Door onze correspondent
Peter Vermaas
Johannesburg. Tijdens de apartheid werden enkele van haar boeken
door de censor verboden, nu staat
Nadine Gordimer, winnaar van de
Nobelprijs voor de literatuur in
1991, weer op de barricaden. 87 jaar
oud. Afgelopen zaterdagochtend betoogde de frêle grand lady van de
Zuid-Afrikaanse literatuur met zo’n
300 activisten in Johannesburg tegen een wetsvoorstel van het regerende ANC, dat het voor de overheid
makkelijker maakt onwelgevallige
informatie geheim te verklaren. „De
wet zal de vrijheid van meningsuiting inperken”, zegt ze deftig in de
microfoon, „en een eind maken aan
dit basisrecht dat we na de apartheid
dankzij onze prachtige grondwet
verworven hebben.” Applaus. Vuvuzela’s. Bedeesde vuist van Gordimer.
Haar gehoor is afgekomen op een
oproep van de Right2Know-campagne, die ruim een jaar tegen de mediawetten demonstreert. Na de toespraken marcheert het gezelschap naar
het Constitioneel Hof in het centrum. ‘No information means no accountability’, staat er op een actiebord dat
de beroemde fotograaf David Goldblatt, vorig jaar 80 jaar geworden,
licht gebocheld voor zich uit torst.
Gordimer beantwoordt onze vragen.
Bent u niet te oud om dit te doen?
„Ik ben bang dat we moeten blijven
vechten. Het is zorgelijk dat jonge-
ren niet inzien dat ze mee moeten
doen. Zij kunnen zich de apartheid
misschien niet herinneren en denken dat we nu alles goed voor elkaar
hebben. Als zij het niet doen, dan
moeten mensen als ik maar weer in
actie komen.”
Hoe bent u hierbij betrokken geraakt?
Ik heb (collega-schrijver) André
Brink vorig jaar gebeld om te overleggen. We hebben een petitie opgesteld en duizend handtekeningen
verzameld. Op een bijeenkomst van
het Nobelcomité in Stockholm ben
ik met de lijst rondgegaan. Dit is
tenslotte een kwestie van internationaal belang. De petitie hebben we
aangeboden aan president Zuma,
maar die heeft niet het fatsoen gehad
om de ontvangst te bevestigen.”
Raakt de nieuwe wet u persoonlijk?
„Ik denk dat alle schrijvers getroffen
persvrijheid weer redden
worden. Het recht op vrijheid van
meningsuiting is absoluut in een democratie. We gaan terug naar beperkingen die we tijdens de apartheid
kenden. Nu nog hebben we de bescherming van onze grondwet. We
willen niet terug naar een situatie
waarin kunstenaars politie-invallen
krijgen. Maar de staat lijkt weer net
zo machtig te worden als tijdens de
apartheid, of erger.”
Erger?
Ze glimlacht. „Nee, niet erger. Maar
wel als je beseft dat voor de vrijheden die nu ter discussie staan vele
honderden mensen hun leven hebben gegeven. Het kost moeite om nu
Zuid-Afrikanen weer tot actie te bewegen. Ze denken dat de voorgestelde wet alleen journalisten treft.
Maar het raakt iedereen die het
woord gebruikt. Stel dat ik informatie heb over corruptie bij de overheid
en die aan een journalist geef, dan
zijn we beiden strafbaar en kunnen
we voor 25 jaar de gevangenis in.”
Het ANC heeft de wetgeving inmiddels
behoorlijk afgezwakt.
„Ze hebben symbolische concessies
gedaan om mediaorganisaties, vakbonden, schrijvers en kunstenaars
stil te krijgen. Maar de wet is in deze
vorm onacceptabel. Natuurlijk begrijp ik dat de overheid niet wil dat
defensiegeheimen naar buiten komen, maar deze wet gaat veel verder.
In het belang van het land kunnen
meer zaken geheim verklaard worden. Maar klokkenluiders en journalisten zijn vogelvrij, terwijl zij met
hun onthullingen over corruptie
juist de samenleving een dienst bewijzen. Deze wet heeft tot doel de
persvrijheid te beknotten en moet
daarom door de bevolking van ZuidAfrika volledig verworpen worden.”
Nieuwe geheimwet
De nieuwe ‘Protection of Information Bill’ moet regelen hoe de
staat omgaat met geheime informatie. Het is niet omstreden
dát er een nieuwe wet moet komen. De huidige, van 1982, beschermde vooral agenten van
het apartheidsregime. Na protest, ook van ANC-organisaties
en oude kopstukken, heeft de
ANC haar voorstel al wat afgezwakt. Alleen veiligheidsdiensten zouden nog informatie geheim kunnen verklaren en de
aanvankelijk voorzien minimum
celstraf van 25 jaar voor het lekken van informatie is geschrapt.
Maar tegenstanders willen bescherming voor klokkenluiders
en journalisten.