Handelswijzer Cuba
advertisement
Handelswijzer Cuba Januari 2010 Disclaimer Deze Handelswijzer is geschreven om u van advies te dienen. De Staat der Nederlanden is niet verantwoordelijk voor eventuele schade of benadeling ten gevolge van aannames die gedaan worden op grond van de informatie die dit document verstrekt. Inhoudsopgave 1. Waarom Cuba 2. Algemene informatie - Feitelijke en cijfermatige gegevens - Geschiedenis - Staatsinrichting - Binnenlandse politiek - Buitenlandse politiek - Economisch beleid - Sociaal beleid - Milieuproblematiek 3. Zakendoen in Cuba 3.1 Achtergrondinformatie - Visa - Reisadvies - Ambassade van Cuba in Nederland - Werktijden - Handelsgewoonten - Corruptie 3.2 Bedrijsvormen en marketing - Toegang tot de markt - Kamer van Koophandel - Bedrijfsleven - Distributie en verkoopkanalen - Het gebruik maken van een distributeur of agent - Joint Ventures - Het vaststellen van prijzen van producten - Het bevorderen van handel en adverteren 3.3 Handelsregulering en standaarden - Importbeleid en douanehandelingen - Arbeidskrachten en –voorwaarden - Belastingen - Handelsinfrastructuur 3.4 Investeren in Cuba - Openheid voor buitenlandse investeringen - Bescherming Nederlandse investeringen - Bescherming van intellectuele eigendomsrechten - Vrijhandelszones - Kapitaalmarkten en portfolio investeringen - Geschillenbeslechting - Advocaten 4. Kansrijke sectoren 4.1 Landbouw 4.2 Olie exploratie 4.3 Havenindustrie 4.4 Tourisme 4.5 Transport 5. Overheidsondersteuning vanuit Nederland - Agentschap NL - Subsidieprogramma’s 6. Nederlandse Ambassade 7. Adressenlijst 8. Bronnen 1. Waarom Cuba Salsa, oldtimer auto’s, rum, sigaren, mooi weer en weinig criminaliteit – Cuba heeft zich sterk gepositioneerd als toeristenbestemming. Het is het grootste eiland van het Caribische gebied en heeft een eigenheid en eigenzinnigheid die nergens anders ter wereld te vinden is. Voor een groot deel is deze eigenzinnigheid te danken aan het politieke klimaat dat op het eiland heerst. Sinds de revolutie eind jaren ’50 is het land bestuurd door Fidel Castro en, vanaf 2008, zijn broer Raúl, die van het eiland een communistische staat maakten. Als reactie hierop legde de Verenigde Staten vanaf 1960 Cuba een handelsboycot op, wat tot op de dag van vandaag voortduurt. Op het eerste gezicht lijken de mogelijkheden in Cuba voor het bedrijfsleven misschien beperkt, maar in dit land is met de juiste voorkennis en vernieuwende insteek meer mogelijk dan u zou verwachten. Deze handelswijzer dient ertoe u op een overzichtelijke en toegankelijke wijze informatie te bieden over de handelsmogelijkheden en –moeilijkheden op dit eiland. 2. Algemene informatie Feitelijke en cijfermatige gegevens Algemene gegevens Oppervlakte: Ligging: Geografie: Klimaat: Taal: Hoofdstad: Munteenheid: Demografische gegevens Inwonersaantal: Gemiddelde leeftijd: Levensverwachting man: “ vrouw: Geletterdheid: Politiek Regeringsvorm: Wetgeving: Economie Groei BNP: BNP per capita: Beroepsbevolking: “ per sector: Export producten: Belangrijkste export partners: Import producten: Belangrijkste import partners: Transport 110,860 vierkante kilometer (oppervlakte Nederland: 41,526 vierkante kilometer) Caribische zee Grootste eiland van het Caribisch gebied Tropisch, droog seizoen van november tot april, regenseizoen van mei tot oktober Spaans Havanna In Cuba zijn er twee valuta in de omloop, te weten de Cuban Convertible Peso (CUC) en de Cuban Non Convertible Peso (CUP), beter bekend als Moneda Nacional (MN). De CUC is de valuta waar buitenlanders mee betalen, en heeft een waarde van €0,73 (begin 2010). Moneda Nacional is in de regel niet beschikbaar voor buitenlanders en heeft een wisselkoers van 1CUC: 24CUP. 11,3 miljoen 37,3 jaar 75,2 jaar 79,9 jaar 99,8% Communistische staat Gebaseerd op Spaanse en Amerikaanse wetgeving met communistische invloeden. Heeft wetgeving van het Internationaal Gerechtshof niet aanvaard. 1,4% (2009), 4.3% (2008) $ 9,500 (schatting 2008) 4.962 miljoen Landbouw: 20% Industrie: 19,4% Diensten: 60.6% (schatting 2005) Suiker, nikkel, tabak, vis, medische producten, citrus, koffie Canada (27,8%), China (26,6%), Spanje (6,2%), Nederland (5,5%) (2008) Petroleum, voedsel, onderdelen en benodigdheden, chemische producten Venezuela (30%), China (11,9%), Spanje (10,1%), Canada (6,4%), Verenigde Staten (6,3%) (2008) Luchthavens: Spoorlijnen: Wegen: Waterwegen: Havens: 136, waarvan met verharde landingsbanen: 65 8,598 km Totaal: 60,858 km, waarvan verhard: 29,820 km (waarvan 638 km snelweg) 240 km Cienfuegos, Havanna, Matanzas (Bron: CIA Factbook: Cuba, https://www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/geos/cu.html, december 2009, en Cubaanse bronnen). Geschiedenis Cuba was een kolonie van Spanje toen in 1895 de tweede onafhankelijkheidsstrijd uitbrak. Met steun van de Verenigde Staten won Cuba de oorlog in 1898 van Spanje, waarna de VS haar invloed op het eiland institutionaliseerde. Tussen 1899 en 1902, werd het land geregeerd door een militaire regering, daar geplaatst door de Verenigde Staten. Toen in 1901 de onafhankelijkheid van Cuba werd uitgeroepen was de zogenaamde Platt Amendment in de nieuwe grondwet opgenomen, hetgeen de VS het recht gaf te interveniëren in de binnenlandse zaken van de kersverse staat. De VS kreeg hierdoor ook controle over Guantanamo Bay in oost-Cuba. Tot de jaren ’30 werd de Cubaanse politiek gekenmerkt door instabiliteit en autoritaire praktijken. In 1933 werd, na opstanden door studenten en soldaten, Fulgencio Batista de president van het eiland. Hij trad af in 1944, om daarna met een militaire coup weer de macht te grijpen. Het verzet tegen Batista’s autoritaire en corrupte beleid – leidend tot schrijnende armoede, vooral op het platteland – kwam vooral van studenten en guerrilla organisaties. Eén van deze groepen, geleid door Fidel Castro, viel de Moncada barakken aan in Santiago de Cuba in 1953. Castro werd gearresteerd, berecht en gevangengezet, en in ballingschap vrijgelaten in 1955. Een jaar later keerde hij met 81 volgelingen per boot, de Granma, terug naar Cuba om daar een guerrilla oorlog te beginnen vanuit de Sierra Maestra, met de steun van enkele lokale groeperingen. Tegen het einde van 1958 hadden de guerrilla’s de lagergelegen en dichtbevolktere gebieden van het land bereikt. Toen zijn gedemoraliseerde leger niet langer verzet bood, vluchtte generaal Batista het land uit op 1 januari 1959. (Bron: ‘Country Profile 2008: Cuba’, The Economist Intelligence Unit, London.) Staatsinrichting Cuba is sinds 1959 een communistische staat, geregeerd door Fidel Castro en, sinds zijn aftreden in 2008, zijn broer Raúl. In 1965 werd de Partido Comunista de Cuba (PCC) de enige officieel toegestane politieke partij, en het is de PCC die het land regeert. De huidige grondwet is per referendum goedgekeurd in 1972 en per amendement gewijzigd in 1992. Hierin wordt Cuba beschreven als een socialistische arbeidersstaat, waarin alle productiemiddelen eigendom zijn van het volk. Het politieke systeem bestaat volgens deze grondwet uit een nationale volksvertegenwoordiging, bestaande uit 614 leden, 14 provinciële en 169 gemeentelijke volksvertegenwoordigingen. Sinds 1992 zijn er ook Consejeros Populares (Volksraden) aanwezig in de lokale overheden. De nationale volksvertegenwoordiging komt twee maal per jaar samen, extra bijeenkomsten daargelaten. Parlementaire commissies vergaderen het hele jaar door, en schrijven wetsontwerpen voor de bijeenkomst van de nationale volksvertegenwoordiging. De Staatsraad heeft de wetgevende macht, terwijl de Raad van Ministers en de Uitvoerende Raad (bestaande uit de president, de eerste vice-president en zes andere vice-presidenten) hebben de uitvoerende macht. De president is zowel staatshoofd als hoofd van de regering. (Bron: ‘Country Profile 2008: Cuba’, The Economist Intelligence Unit, London.) Binnenlandse politiek De Cubaanse overheid heeft vanaf begin jaren ’60 de controle over de economie. De staat is eigenaar of mede-eigenaar van vrijwel alles, of – zoals in het geval van woonruimte – oefent een verregaand toewijzingsbeleid uit. Aan de essentiële basisbehoeften van de Cubanen wordt voldaan door middel van subsidies van de staat, de libreta (een systeem van voedsel- en kledingpakketten), en gratis toegang tot onderwijs en gezondheidszorg. Het openbare vervoer schiet tekort maar is niet duur, de woonkosten (waaronder ook vallen licht en elektriciteit voor het koken en de koeling) zijn niet hoog. In het levensmiddelenpakket dat elk huishouden per maand ontvangt wordt ook voorzien in essentiële kledij, schoolkleding voor de kinderen en schoeisel, alsmede een absoluut basispakket aan levensmiddelen voor ongeveer twee weken. Voor het overige dient men van het gangbare salaris rond te komen. Het inkomen van een Cubaan is laag; het minimuminkomen is 240 peso’s (Moneda Nacional, en een medisch specialist verdient zo ongeveer 400 peso’s per maand. Van het pesosalaris inkopen doen is niet eenvoudig, gezien het feit dat er weinig pesowinkels zijn die goederen verkopen (brood, enkele soorten groenten, kleding), en dat de beschikbare producten van matige tot slechte kwaliteit zijn. Veruit de meeste ‘supermarkten’ hanteren de CUC als valuta, hetgeen goederen als boeken en elektrische apparaten vrijwel onbetaalbaar – en dus een luxeartikel – maken. Ongeveer 50% van de bevolking heeft toegang tot buitenlandse valuta. Dit zijn huishoudens waarvan één of meerdere leden geld ontvangen uit het buitenland (remittances), of werkt in een sector waarin buitenlandse valuta omgaan, zoals met name het tourisme, dienstverlenende sectoren en buitenlandse bedrijven. Hierdoor begint een tweedeling te ontstaan tussen Cubanen die wél, en zij die géén toegang hebben tot CUCs. Een taxichauffeur is al gauw rijker dan een chirurg, wat de groeiende ongelijkheid in de samenleving kenmerkt. Buitenlandse politiek Regionale betrekkingen - de Verenigde Staten Uit onvrede over het communistische regime dat zich installeerde op het eiland dat voor lange tijd onder hun invloedssfeer lag, kondigden de Amerikanen in 1960 een handelsboycot aan op het eiland dat tot op heden voortduurt. Een wet die in 1996 uitgevaardigd werd, versterkte het embargo aanzienlijk. Deze zogenaamde Helms-Burton Act, goedgekeurd en ondertekend door Bill Clinton, zorgde vanwege zijn verstrekkende gevolgen voor veel internationale ophef. De belangrijkste punten uit deze ‘Cuban Liberty and Democratic Solidarity Act’ zijn: - De Verenigde Staten handhaaft restricties op de verkoop van producten die (deels) in Cuba zijn gemaakt De wet geeft de VS het recht buitenlandse bedrijven die gevestigd zijn in Cuba en ook handel drijven binnen de Verenigde Staten sancties op te leggen. Visa (voor de VS) aan werknemers van bedrijven die in bovenstaande categorie vallen worden geweigerd. Buitenlanders die in Cuba zaken doen, en hun familieleden, worden toegang geweigerd tot de Verenigde Staten. Sinds het aantreden van Barack Obama in 2009 zoekt de Verenigde Staten voorzichtig toenadering tot Cuba, door middel van het versoepelen van de strenge regelgeving die er onder het Bush-bewind plaatsvond. Hiervan is het opnieuw toelaten van het sturen van remittances vanuit de VS naar Cubaanse familieleden een belangrijk onderdeel. (Bron: Global Exchange: Helms-Burton Act, http://www.globalexchange.org/countries/americas/cuba/uscuba/HelmsBurton.html) - Alternativa Bolivariana para las Américas (ALBA) De ALBA, opgericht in 2004 door Cuba en Venezuela, is een intergouvernementele organisatie die de politieke, economische en sociale integratie tussen de lidstaten wil bevorderen en reguleren. De huidige deelnemers zijn Antigua en Barbados, Bolivia, Cuba, Dominica, Ecuador, Honduras, Niceragua, San Vincente y las Granadinas, en Venezuela. De lidstaten zijn in 2008 overeengekomen één valuta te gaan hanteren voor elektronisch betaalverkeer tussen de ALBA lidstaten, hetgeen recentelijk meer vorm is gaan krijgen door het creëren van de ‘SUCRE’. Deze geldeenheid zal vanaf 2010 de dollar vervangen in het elektronische betalingsverkeer. (Bron: ALBA, Alternativa Bolivariana para los Pueblos de Nuestra América, http://www.alternativabolivariana.org) Betrekkingen met de Europese Unie: Algemeen Na een wat moeizame periode is er, op initiatief van lidstaat Spanje, een dooi aangebroken in de relatie tussen Cuba en de EU. Deze ontspanning is terug te zien in het verlichten van sancties en handelsrestricties die de EU handhaafde, en het aangaan van een politieke dialoog op een ‘gelijke en doelgerichte wijze’, zoals beschreven in het rapport van de Raad van de Europese Unie van 16 en 17 juni 2009. Europese Commissie Informatie van de Europese Commissie wat betreft handel met Latijns-Amerika en het Caribisch gebied, waaronder Cuba valt, is te vinden op de website http://ec.europa.eu/trade/creatingopportunities/bilateral-relations/regions/latin-america-caribbean/. Hier vindt u ook actuele informatie over de politieke verhoudingen tussen de EU en de regio, en beschikbaar cijfermateriaal over EU investeringen in, onder andere, Cuba. (Bron: General Affairs and External Relations, Press Release, Council of the European Union, 16 and 17 June 2009, http://ec.europa.eu/development/icenter/repository/council_conclusions_UE_cuba_20090615_ EN.pdf) Betrekkingen met Spanje Spanje is traditioneel een belangrijke handelspartner van Cuba. Tegenwoordig moeten de Spanjaarden hun nummer één positie beconcurreren met Venezuela (die het eiland voorziet van petroleum) en China (die steeds meer handel begint te drijven met het eiland). Aan het einde van 2005 telde Cuba 77 internationale joint ventures, waarvan er 13 in de toeristische sector. Van de 12 buitenlandse bedrijven die in de touristensector in Cuba investeerden, waren er 9 Spaans. In 2009 waren er in Cuba meer dan 140 Spaanse bedrijven actief, die onder verschillende contracten en in verschillende sectoren werkzaam waren, waarvan het toerisme en de tabaksindustrie de belangrijkste zijn. (Bron: José Lázaro, ‘Las Relaciones Económicas Cuba-España, 1990-2008’, december 2009, Documento de Trabajo No. 9, Instituto de Estudios Latinoamericanos.) Betrekkingen met Frankrijk Frankrijk was nummer 5 op de lijst belangrijkste leveranciers aan het eiland, vooral op het gebied van industrie export en voedselvoorziening, tot 2001, toen de Verenigde Staten door een uitzondering voor voedsel op het handelsboycot een belangrijke rol gingen spelen in de voedselleverantie aan Cuba. Vanaf 2005 verbeterde deze situatie voor de Fransen, en nam de industriële export aan de Cubanen weer toe. Export van landbouwproducten en andere voedingsmiddelen stortte vrijwel in, van 22 miljoen euro per jaar voor 2001 tot €1 miljoen in 2005. Import vanuit Cuba naar Frankrijk is goed voor zo’n €40 miljoen per jaar, en export van industriële producten nam toe tot zo’n 48 miljoen euro per jaar in 2007. (Bron: France – Diplomatie: Economic Relations, http://www.diplomatie.gouv.fr/en/countryfiles_156/cuba_467/france-and-cuba_3461/economic-relations_6054/index.html) Betrekkingen met het Verenigd Koninkrijk De Britten handelen voornamelijk met Cuba in de sectoren landbouw, energie (inclusief olie en gas), informatie- en communicatie technologie, (levens)wetenschappen en toerisme. Bilaterale handel VK/Cuba (in miljoenen ponden) 2002 2003 2004 2005 2006 VK Export 11.3 17.4 11.5 15.7 20.5 VK Import 8.1 9.1 12.3 8.9 8.1 Bron: Country Profile: Cuba, Foreign & Commonwealth Office, http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/countryprofile/north-central-america/cuba?profile=tradeInvestment) Betrekkingen met Duitsland Duitsland houdt zich vooral bezig met het leveren van onderdelen voor het Cubaanse elektriciteitsnetwerk, watersysteem, transport en medische apparatuur. Veel leveranties tussen beide landen gebeurt via importeuren uit Nederland (voornamelijk nikkel) en Spanje. Er zijn maar weinig Duitse bedrijven daadwerkelijk in Cuba met eigen investeringen. Een ander belangrijk element in de economische betrekkingen tussen beide landen is het tourisme. De Duitsers staan vijfde in de rij van landen waar de meeste touristen vandaan komen (Canada staat op nummer 1, gevolgd door Spanje, Groot-Brittannië en Italië). De Duitse export naar Cuba bedroeg in 2008 €204,7 miljoen, en de import vanuit Cuba 41 miljoen euro. (Bron: Auswärtiges Amt – Kuba: Beziehungen zwischen Kuba und Deutschland, http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/Laenderinformationen/Kuba/Bilateral.html) Betrekkingen met Nederland In overeenstemming met het EU beleid is ook het bilaterale contact tussen Nederland en Cuba verbeterd. Op het gebied van handel was het contact tussen de twee landen al goed, hetgeen niet is beïnvloed door de politieke relaties tussen beiden. Nederland en Cuba hebben een stabiele economische relatie opgebouwd. Verschillende Nederlandse bedrijven, zoals bijvoorbeeld Unilever, zijn gevestigd in Cuba, en ook op het gebied van landbouw is Nederland een belangrijke handelspartner. Zo wordt het overgrote deel (67%) van de in Cuba gebruikte pootaardappelen uit Nederland geïmporteerd. Ook in de nikkelexport, belangrijk voor de Cubaanse economie (zie hieronder), speelt het Nederlandse bedrijfsleven een grote rol. Het Rotterdamse bedrijf Fondel International neemt een aanzienlijk deel van de handel in nikkel voor zijn rekening – in 2006 zelfs 50% van de totale nikkelexport van het land. Economisch beleid Ten tijde van de Koude Oorlog werd Cuba in verregaande mate financieel gesteund door de Soviet Unie, hetgeen voor grote economische voorspoed zorgde. Na de val van de Muur viel deze steun weg, wat een enorme financiële klap was voor het eiland, en de zogenaamde ‘speciale periode’ van economische tegenspoed inluidde. Inmiddels is Cuba opgekrabbeld en heeft andere handelspartners gevonden, waarbij de landen binnen de ALBA (zie het kopje ‘buitenlandse politiek’), met name Venezuela, en Canada een belangrijke rol spelen. Ongeveer 70% van het BNP wordt in de dienstensector gegenereerd. De agrarische sector is jarenlang verwaarloosd, wat ervoor gezorgd heeft dat meer dan de helft van het land braakligt. De marabú-plant, met zijn diepe wortels, heeft zich hierdoor steeds verder kunnen verbreiden, en de mechanische middelen om de plant uit te roeien heeft Cuba niet. Dit zorgt ervoor dat de staat in grote mate voedsel moet importeren uit het buitenland, waarbij de Verenigde Staten (dat sinds 2000 een uitzondering maakt op het embargo wat voedsel betreft), China en Vietnam belangrijke handelspartners zijn. Nikkelexport via Canada en via Rotterdam, is de belangrijkste bron voor deviezeninkomsten van Cuba, al zijn de prijzen op de wereldmarkt aanzienlijk gedaald sinds 2005, en loopt een steeds groter deel van de nikkelexport via China. De tweede bron van inkomsten is tourisme. Zo zorgt Martinair bijvoorbeeld, via Nederland, voor zo’n 5% van de touristenaanvoer naar het eiland. Sociaal beleid Vanwege het politieke bestel in Cuba heeft de regering het sociale beleid in handen en in grote mate de Cubanen van sociale zekerheid voorzien. Zo is gezonheidszorg voor alle Cubanen gratis, evenals het onderwijs, en krijgt iedereen voedselbonnen om van de basisbehoeften voedsel voorzien te kunnen worden. Ook voor werknemers is er een sociaal vangnet opgebouwd. In 1984 werd de zogenaamde Arbeidswet uitgevaardigd, waarin de rechten en plichten van werknemers staan. Een uitgebreidere uitleg van deze Arbeidswet vindt u onder het kopje ‘Arbeidskrachten en – voorwaarden’. Salaris Resolutie nummer 30/05 van de Staatsraad stelde een salarisschaal vast waarop alle salarissen gebaseerd moesten worden, alle beroepen in alle sectoren. Het laagste salaris werd vastgesteld op 225 CUP (€ 6), en het hoogste op 650 CUP (€ 17). Het gemiddelde loon is 440 CUP. Werkgevers zijn 14% kwijt aan sociale lasten. Milieuproblematiek Alhoewel milieubescherming staat beschreven in de Cubaanse grondwet heeft het land te kampen met verschillende vormen van vervuiling. Landbouwpraktijken in met name de suikerindustrie hebben meerdere malen bodemvervuiling veroorzaakt, en verwaarloosde, vervallen fabrieken en andere overblijfselen van zware industrie die ernstige vervuiling veroorzaken worden getolereerd. Nadat in 1997 een nieuwe milieuwet werd ingevoerd die het mogelijk maakte overtreders te beboeten en zelfs een zogenaamde milieubelasting invoerde. Sindsdien moeten alle nieuwe projecten onderworpen worden aan een onderzoek over de impact die het zal hebben op het milieu, en is het aantal milieuprojecten – al dan niet met internationale financiële steun en samenwerking – toegenomen. Biologische landbouw en het ontwikkelen van alternatieve energiebronnen (met name wind- en zonne-energie) wordt gestimuleerd door de overheid. Daarnaast is er een herberbossingsprogramma in het leven geroepen, met als doelstelling in plaats van 24% van het eiland (2005) in 2015 29% van het land herbebost te hebben. Ook zijn er vanaf 2004 verbeteringen op het gebied van watervoorraden en –reiniging ontstaan. (Bron: ‘Country Profile 2008: Cuba’, The Economist Intelligence Unit, London) 3. Zakendoen in Cuba 3.1 Achtergrondinformatie Visa Om een handelsvisum te verkrijgen moet het formulier dat te vinden is via deze link (http://embacuba.cubaminrex.cu/portals/81/solicitud%20visa%20de%20negocios_.doc) worden ingevuld. De aanvraag moet persoonlijk bij het Cubaanse consulaat in Rotterdam worden gedaan. De kosten bedragen 80 euro per visum. Reisadvies Op dit moment zijn er geen bijzondere veiligheidsrisico’s verbonden aan reizen naar Cuba. Algemeen In Cuba kunnen van juni tot november tropische stormen en orkanen voorkomen. U wordt geadviseerd gedurende deze periode de berichtgeving in de media te volgen en u goed te laten informeren over de situatie ter plaatse alvorens af te reizen. Bij calamiteiten dient u onder alle omstandigheden de aanwijzingen van de lokale autoriteiten op te volgen en - bij georganiseerde (toeristische) reizen - goed contact te houden met de touroperators. Meer informatie vindt u op de website www.tropicalstormrisk.com of www.nhc.noaa.gov. In tegenstelling tot Nederland kent Cuba geen gedoogbeleid met betrekking tot drugs. Handel in en gebruik en/of bezit van verdovende middelen (soft- en hard drugs) is geheel verboden en leidt tot hoge gevangenisstraffen. Meer informatie kunt u vinden op website: www.drugssmokkel.nl. Net als in Nederland worden in Cuba seksuele contacten met minderjarigen aangemerkt als een ernstig strafbaar feit. De autoriteiten van Cuba kennen een zeer stringent vervolgingsbeleid; bij een veroordeling hiervoor worden (zware) straffen opgelegd. Los van bestraffing in Cuba geldt dat men (ook) voor in het buitenland begane misdaden op het gebied van kinderseks in Nederland strafrechtelijk vervolgd kan worden. Verkeerssituatie Bij deelname aan het wegverkeer in Cuba is het raadzaam voorzichtig te rijden en bedacht te zijn op onverwachte verkeerssituaties. Aangeraden wordt na zonsondergang zo mogelijk niet buiten de bebouwde kom te rijden, aangezien de straatverlichting daar beperkt is. Buitenlanders die betrokken raken bij een ongeval (al dan niet schuldig) kunnen hiervan zeer vervelende en langdurige gevolgen ondervinden. Zij kunnen worden verplicht in Cuba te blijven totdat duidelijk is wie de schuldige is van het veroorzaken van het ongeval. Deze wachtperiode kan oplopen tot 6 maanden of langer. Het veroorzaken van verkeersongevallen met een dodelijke afloop kan leiden tot strafrechtelijke vervolging met straffen tot 10 jaar. Gebruik van alcohol door de veroorzaker van het ongeluk wordt streng bestraft. Neem in geval van een ongeval met een huurauto direct contact op met Asistur (telefoon (07) 204.92.55/6) en met de Nederlandse ambassade te Havanna (telefoon (07) 204.25.11.) De infrastructuur op Cuba is op vele plaatsen nog zeer gebrekkig. De elektriciteit valt zeer regelmatig en vaak langdurig uit. Uitgevallen straatverlichting, stoplichten etc. verhogen de kans op veiligheidsrisico’s. U dient er bovendien rekening mee te houden dat koelkastjes (voor uw medicijnen) kunnen uitvallen door stroomstoring of dat de apotheek de medicijnen niet op de gewenste temperatuur kan bewaren. Betalingsverkeer Nederlandse giro- en bankpassen zijn in Cuba niet bruikbaar. Pinnen met een gewone bankpas is in Cuba niet mogelijk. Creditcards gelieerd aan Amerikaanse banken en dollar travellercheques worden geweigerd. Wel is het mogelijk in Nederland uitgegeven Visa en Mastercard creditcards te gebruiken. In de meeste steden kunt u met een Visa creditcard gebruik maken van bankautomaten (met pincode!). Vaak bevinden deze bankautomaten zich op straat. U dient daarom goed op te passen voor personen die u uw geld afhandig willen maken. Desalniettemin zijn er veel gevallen bekend van Nederlanders die geen geld op kunnen nemen bij Cubaanse banken. Het is derhalve verstandig voldoende contant geld (euro’s) mee te nemen, die u ter plaatse bij een van de vele wisselkantoren kunt omwisselen voor CUC’s. Gezondheidssituatie Voor informatie over eventuele benodigde vaccinaties, preventie, symptomen en behandeling van diverse zieken in Cuba wordt u geadviseerd contact op te nemen met uw plaatselijke GGD of reiskliniek of bijvoorbeeld de websites www.travelclinic.com, www.lcr.nl of www.who.int raadplegen. Voor aanvullende informatie inzake een verblijf in Cuba wordt u verwezen naar de website van de Nederlandse ambassade in Cuba (www.mfa.nl/hav). Voor algemene reisinformatie wordt geadviseerd website www.wijsopreis.nl te raadplegen. Zware criminaliteit Mede door de intensieve politiecontrole en sociale controle is Cuba aanzienlijk veiliger dan de meeste andere landen in Latijns Amerika. Dit neemt niet weg dat zakkenrollers en gelegenheidsdieven op onverwachte plekken en momenten met gebruikmaking van geweld hun slag kunnen slaan. U wordt aangeraden op uw hoede te zijn op het strand en op terrasjes, in het theater en donkere steegjes. Het dragen van dure camera’s, sieraden en andere kostbaarheden wordt sterk ontraden. Voorts wordt aangeraden bijzonder voorzichtig te zijn met het meenemen van lifters. Indien u zich na zonsondergang in de wijk Centro Habana bevindt, wordt aangeraden een taxi te nemen. Voor een actueel reisadvies kijkt u op http://www.minbuza.nl/nl/Reizen_en_Landen/Landenoverzicht/C/Cuba/Reisadvies/Reisad vies_Cuba. Ambassade van Cuba in Nederland Cuba heeft een ambassade in Den Haag, en een consulaat in Rotterdam. Het consulaat houdt zich bezig met de uitgifte van o.a. visa. De webpagina van beiden is www.embacuba.nl. De ambassade is te bereiken op het volgende bezoekadres: Scheveningseweg 9 2517 KS Den Haag Openingstijden zijn van 09.-00 – 13.00u. Telefoonnummer: 070-3606061 Fax: 070-3647586 E-mail: [email protected] Het consulaat in Rotterdam bevindt zich in het Groot Handelsgebouw: Conradstraat 18E-7-154 3013 AP Postbus 29030 Rotterdam Ook hier zijn de openingstijden van 09.00 – 13.00u. Telefoonnummer: 010-2067333/34 Fax: 010-2067335 E-mail: [email protected] Werktijden Werkdagen zijn van maandag tot en met vrijdag van 9 tot 5. Op zaterdagen wordt afwisselend wel en niet gewerkt; de ene week wel (de werktijden ook van 8 tot 5), de zogenaamde sábado laborable, en de week erop is de zaterdag vrij (sábado no laborable), en zo het hele jaar door. Winkels zijn over het algemeen geopend van maandag tot en met zaterdag van 9 tot half 7, en zondag van 9 tot half 1. Enkele supermarkten zijn ook op zondagen langer geopend. Feestdagen in Cuba De volgende dagen zijn officiële vrije dagen voor het hele land: - 1 Januari (Bevrijdingsdag) - 1 Mei (Dag van de Arbeid) - 25 tot en met 27 Juli (Días de la Rebeldía Nacional) - 10 Oktober (Begin van de Onafhankelijkheidsoorlogen in 1868) - 25 December (Kerst) Als een feestdag valt op een zondag, is de maandag erop gewoonlijk vrij. Handelsgewoonten Hoffelijkheid en gastvrijheid zijn sleutelwoorden in de omgang met Cubanen, en dan niet alleen in de persoonlijke omgang, maar voornamelijk in groepsverband. Corruptie Eens per jaar wordt het Global Corruption Report uitgebracht door Transparency International, om de internationale corruptie risico’s voor bedrijven in kaart te brengen. In de Corruption Perceptions Index (CPI) van 2009, bestaande uit 180 landen, staat Cuba op de 61ste plek. Cuba scoorde een 4.4 op een schaal van 0 tot 10 (10: erg transparant, 0: erg corrupt). Ter vergelijking: Nederland staat op plaats 6, Spanje op 32, Italië op plaats 63, en Griekenland op 71. Dat Cuba corrupt is is vooral te zien aan de bloeiende zwarte markt, waar Cubanen gestolen staatseigendommen doorverkopen om aan wat extra geld te komen. Medische zorg is gratis, maar vaak worden artsen iets extra’s toegestopt om een familielid eerder of grondiger te behandelen. Daarnaast worden café’s door straatmuzikanten betaald om er te mogen spelen, in de hoop een paar felbegeerde CUC’s te krijgen, en is het gewoon geworden je in te kopen bij een werkplek in de lucratieve (want fooien worden in CUC’s gegeven) touristenindustrie. (Bron: www.transparency.org en Sergio Díaz-Briquets, Jorge Pérez-López: Corruption in Cuba: Castro and beyond, Austin: University of Texas Press, 2006) 3.2 Bedrijfsvormen en marketing Toegang tot de markt Internationale Conventies Cuba is lid van de Wereld Handels Organisatie (WTO) en lid van het Montreal Protocol, met betrekking tot substanties die de ozonlaag aantasten. Internationale economische organisaties Cuba is lid van de volgende organisaties: - - de Wereld Handels Organisatie (Engels: World Trade Organization, WTO), sinds 1995 is Cuba actief lid ALADI, de Latijns-Amerikaanse integratie unie (in deze context is Cuba ook bilaterale akkoorden aangegaan met Chili en Argentinië over de in-en export van wijn) Overige organisaties de Wereldgezondheidsorganisatie (Engels: World Health Organization WHO) de Voedsel- en Landbouworganisatie (Engels: Food and Agricultural Organization, FAO) UNESCO de Industriële Ontwikkelings Organisatie van de Verenigde Naties (Engels: United Nations Industrial Development Organization, UNIDO) het Internationaal Atoom Agentschap (Engels: International Atomic Energy Agency, IAEA) het Agentschap voor het Verbod op Nucleaire Wapens in Latijns-Amerika en het Caribisch Gebied (Engels: Agency for the Prohibition of Nuclear Weapons in Latin America and the Caribbean, OPANAL) Kamer van Koophandel De Kamer van Koophandel (la Cámara de Comercio de la República de Cuba) houdt zich bezig met het ontwikkelen van het bedrijfsleven in Cuba, en vooral het tot stand brengen (en in stand houden) van relaties met buitenlandse bedrijven. De KvK Cuba heeft zich als doel gesteld Cuba op de kaart te zetten als mogelijkheid voor het internationale bedrijfsleven. De Cámara functioneert als ware als brug tussen Cubaanse en buitenlandse bedrijven, door de Cubanen te informeren over wet- en regelgeving in het buitenland en, voornamelijk, buitenlandse investeerders en bedrijven te informeren over het reilen en zeilen binnen Cuba. De Kamer werkt nauw samen met – om niet te zeggen: is onderdeel van – het Ministerie van Buitenlandse Handel. De Cámara de Comercio de la República de Cuba is te bereiken via de website http://www.camaracuba.cu/. Adres: Calle 21, Nro 701, esq. Calle A Vedado La Habana Cuba Telefoonnummer: 0053 (0) 7 831 1160 De contactpersoon handel voor onder andere Nederland is mevouw Rosa Vila Báez, telefonisch te bereiken op toestel 254 of per e-mail via het volgende adres: [email protected] Bedrijfsleven Cubaanse bedrijven Op de volgende lijst staan van verschillende sectoren binnen het Cubaanse bedrijfsleven. Per sector vindt u een lijst van bedrijven die hieronder vallen. Dit register is te vinden op www.directorio-empresarial.net. Buitenlandse bedrijven Op de volgende webpagina van het EVD vindt u een overzicht van buitenlandse bedrijven die werkzaam zijn binnen Cuba. http://www.evd.nl/home/landen/publicatie/lob_buh.asp?landen=Cuba&Showresults=true&P ageIndex=12&total=true#118. Distributie en verkoopkanalen Er zijn tot op heden geen distributeurs in Cuba. De geïmporteerde goederen worden via de regering gedistribueerd, en niet door onafhankelijke ondernemingen. Voor het distribueren van producten neemt u derhalve contact op met het Ministerie van Buitenlandse Investeringen en Economische Samenwerking op www.minvec.cu http://www.dailytrader.com/cuba_distributors_products/ Het gebruik maken van een distributeur of agent Uw contactpersoon voor het inschakelen van een distributeur of agent is het Ministerie van Buitenlandse Investeringen en Economische Samenwerking (MINVEC). De contactgegevens van dit ministerie zijn: Adres: MINVEC, Avenida 1ra y 18, Playa, Habana, Cuba Telefoon: +53 7 209 2828 of +53 7 204 3100 Fax: +53 7 204 3496 E-mail: [email protected] Het bevorderen van handel en adverteren In Cuba geldt er een algeheel verbod op het maken van reclame. Om naamsbekendheid te genereren bent u derhalve vrijwel uitsluitend afhankelijk van mond op mond reclame. 3.3 Handelsregulering en standaarden Importbeleid en Douanehandelingen Non-tarifaire belemmeringen De meeste goederen kunnen naar Cuba geïmporteerd worden. Aankopen in het buitenland worden eerst op bedrijfsniveau aangeslagen, waar de commissies voor contracten worden bepaald, en daarna op het niveau van het ministerie. Bepaalde producten zijn onderworpen aan standaarden die kunnen afhangen van authorisatie. Bedrijven die met Cuba willen handelen moeten zorg dragen voor de juiste documentatie (bewijs van herkomst, factuur, enz.) Er gelden in Cuba speciale belastingen voor tijdelijke imports. Douaneheffingen en importbelastingen Het gemiddelde percentage dat voor invoerrechten moet worden betaald was 10.8% in 2007. Importbeleid Er is geen quota systeem in Cuba, maar het proces van import blijft desondanks strict gecontroleerd door de Staat, aangezien zij het budget van de belangrijkste importorganisaties bepalen. Import committées zijn opgerciht per product, en er is een officiëel beleid voor de sectoren die prioriteit hebben boven anderen – in het licht van schaarste van bepaalde producten op het eiland. Sinds 2004 moeten alle aankopen van handelswaar in het buitenland de goedkeuring dragen van het CAD, de goedkeuringscommissie van de Cubaanse Centrale Bank. In 2007 en 2008 werd er desondanks wat milder met deze regelgeving omgesprongen. Voor meer informatie verwijzen wij u graag door naar de website van de Cubaanse douane, op http://www.aduana.co.cu/. (Bron: The Federation of International Trade Associations, FITA, http://www.fita.org/countries/cuba.html.) Arbeidskrachten en -voorwaarden Arbeidswet In 1984 werd de zogenaamde Arbeidswet uitgevaardigd. Hierin staan de rechten en plichten van werknemers. In Artikel 3 van deze wet worden de beginselen die ten grondslag liggen aan deze Arbeidswet genoemd, waaronder vallen, onder andere: g) iedere werknemer heeft het recht op dagelijkse en wekelijkse rust, evenals doorbetaalde jaarlijkse vakanties; i) iedere werknemer heeft het recht op bescherming, zekerheid en hygiëne op het werk, door middel van systematische verbetering van de arbeidscondities, en met name het nemen van adequate maatregelen om ongelukken en ziektes te voorkomen; k) iedere werknemer die ongeschikt is te werken vanwege zijn/haar leeftijd, invaliditeit, ziekte of arbeidsongeval, krijgt gepaste bescherming middels een uitkering volgens de sociale wetgeving, en in het geval van overlijden van de werknemer heeft zijn familie recht op deze gelden, zoals bij wet gergeld; Om de inhoud van de wet in zijn geheel te lezen kijkt u op de volgende website; Ley No. 49, Código de Trabajo, http://www.cubanet.org/ref/dis/codigo_trabajo.htm. Vakbonden De enige legale vakbond in Cuba is de CTC, de Central de Trabajadores de Cuba. De CTC is grotendeels door de staat georganiseerd, en leden ervan (zo’n 96% van Cubaanse werknemers, volgens de cijfers van de CTC zelf) zijn verplicht ‘dissidente activiteiten’ te rapporteren. Andere, onafhankelijke, vakbonden zijn verboden en worden door de regering streng vervolgd. Aanvullende informatie De pensioensleeftijd is 65 jaar voor mannen, en 60 jaar voor vrouwen na 30 jaar werken, en 60 jaar voor mannen en 55 jaar voor vrouwen indien zij óf de laatste 12 jaar óf 75% van hun werkende leven fysiek zwaar werk deden. Arbeidscontracten in Cuba kunnen permanent, tijdelijk of specifiek aan een taak verbonden zijn. Belangrijk: de in 1995 uitgevaardigde Wet op Buitenlandse Investeringen stelt het verplicht voor buitenlandse bedrijven om gebruik te maken van het arbeidsbureau van de staat om werknemers te huren. Voor de volledige versie van deze wet kijkt u op http://www.sld.cu/galerias/pdf/sitios/insat/l-77-1995.pdf. (Bron: The Federation of International Trade Associations, FITA, http://www.fita.org/countries/cuba.html.) Belastingen In Cuba is er geen BTW, maar wordt er wel een sales tax geheven. Deze belasting variëert tussen de 2,5% en 25%, afhankelijk van het type product. Zakenbelastingen De bedrijfsbelasting bedraagt 30% van de belastbare netto winst. Het percentage belasting dat over de kapitaalwinst betaald moet worden is afhankelijk van de bedrijfsvorm – bedrijven die geheel in buitenlandse handen zijn (foreign ownership) betalen 35%, terwijl bedrijven met bijvoorbeeld gemengde bedrijfsvoering 30% betalen. Voorts moet er ook belasting betaald worden over het gebruik van arbeidskrachten, 25% van het totale salaris. Er zijn ook uitzonderingen: buitenlanders en licentiehouders die in vrijhandelszones gevestigd zijn, zijn gevrijwaard van het betalen van winstbelastingen en werknemersbelasting. Individuele belastingen Belastingtarief is 10% voor bedragen onder de $ 6.000, en 50% voor boven de $ 60.000. Verdragen omtrent dubbele belasting Cuba heeft met enkele landen een zogenaamd verdrag omtrent dubbele belasting getekend. Met Nederland is zo’n verdrag niet opgesteld. Voor een lijst met landen die hier wél onder vallen, kijkt u op: http://www.mfp.cu/firma%20de%20convenios.html. (Bron: The Federation of International Trade Associations, FITA, http://www.fita.org/countries/cuba.html.) Handelsinfrastructuur In Cuba zijn er 136 vliegvelden, waarvan er 65 geasfalteerde landingsbanen hebben. Zeven van deze vliegvelden hebben landingsbanen van meer dan 3047 meter. De spoorwegen in Cuba zijn redelijk uitgebreid – het land staat op de 24ste plek in de wereldranglijst – met in totaal 8598 kilometer aan spoor. 4533 kilometer is gebruikt door suikerplantages, 4257 kilometer is standaard spoorbreedte, en 276 kilometer is smalle spoorbreedte. Het land heeft 60858 kilometer aan wegen, waarvan 29820 kilometer geplaveid is – inclusief 638 km aan snelweg. Verder is er 240 kilometer aan waterwegen, en heeft Cuba 11 koopvaardijschepen. Er zijn 3 havens, te weten in Cienfuegos, Havana en Matanzas. Vanwege zijn ligging – als poort naar de Golf van Mexico – is de een strategische zeevaartsroute, en vandaar dat transport over zee de meest gebruikte methode is om koopwaren te vervoeren. De regering heeft onlangs besloten de Cubaanse havens te moderniseren om deze handelsroute te verbeteren. (Bron: CIA Factbook: Cuba, https://www.cia.gov/library/publications/the-worldfactbook/geos/cu.html, december 2009) 3.4 Investeren in Cuba Openheid voor buitenlandse investeringen Vanaf 1993 is Cuba zich steeds meer open gaan stellen voor investeringen vanuit het buitenland, maar op selectieve wijze. In theorie staan alle sectoren open voor buitenlandse investeringen, maar de regering heeft in 2007 bepaald welke gebieden prioriteit hebben boven anderen. Dit gaat vooral om moderne technologie en bijdragen tot de verbetering van de infrastructuren van bedrijfstakken die te maken hebben met de goederenmarkt voor lokale consumptie, hetgeen kan variëren van toerisme tot olie en mijnbouw. De toegang tot de detailhandel en de voedselsector is desondanks moeilijk voor buitenlandse investeringen. Waarom investeren in Cuba? De wet omtrent directe buitenlandse investeringen (Foreign Direct Investment, FDI) is relatief flexibel en staat, in theorie, investeringen in alle economische sectoren toe. Desalniettemin worden er door de Cubaanse regering voordelen verbonden aan investeringen die zorgen voor modernere technologie, nieuwe markten openen en het land van een hoeveelheid kapitaal voorzien waar Cuba zelf niet voor kan zorgen. Ondanks deze mogelijkheden blijft de Cubaanse economie gecentraliseerd, waardoor de staat handelspartner wordt. De regering is de enige instantie die investeringen goed kan keuren. (Bron: Cuba Information, Intellectual Property, FITA, http://www.fita.org/countries/cuba.html) Bescherming Nederlandse investeringen ‘Een investeringsovereenkomst (IBO) is een verdrag tussen twee landen, waarin bindende afspraken worden gemaakt over de behandeling van investeringen van investeerders in het ene land op het grondgebied van het andere land’ (definitie van het Ministerie van Economische Zaken). De IBO overeenkomst tussen Nederland en Cuba werd op 2 november 1999 getekend, en trad op 1 november 2001 in werking. De overeenkomst geldt tot 30-10-2016, en wordt waarschijnlijk niet verlengd, door tegenstand van Cubaanse zijde. In deze overeenkomst werd onder andere vastgelegd dat beide landen garanderen dat (investeringsgerelateerde) betalingen gedaan kunnen worden zonder beperkingen of vertraging. Daarnaast wordt er ook bepaald dat in het geval van oorlog, noodtoestand of vergelijkbare omstandigheden, Nederlandse investeerdes voor eventuele verliezen gecompenseerd zullen worden op dezelfde wijze als burgers van het land zelf, of op dezelfde wijze als andere buitenlandse investeerders – waarbij de optie gekozen wordt die het gunstigste voor de benadeelde partij uitpakt. De overeenkomst is in zijn geheel, in het Engels, te vinden op http://www.ez.nl/pv_obj_cache/pv_obj_id_B2BBD9DA4CADD3D895423AA0A219983B7863000 0. (Bron: www.ez.nl) Bescherming van intellectuele eigendomsrechten In Cuba moeten patenten, handelsmerken en blueprints ingediend worden bij de OCPI, het Cubaanse Bureau voor Industriële Eigendommen. Copyrights vallen onder het Nationale Copyrights Centrum, het CENDA. Internationaal is Cuba lid van het WIPO, de World Intellectual Property Organization. Hieronder volgt een lijst van nationale regelgeving en internationale overeenkomsten wat betreft intellectuele eigendomsrechten. Eigendomstype Geldigheid Patent Wet nr. 68, geldend voor uitvindingen, wetenschappelijke ontdekkingen, blauwdrukken, handelsmerken en merknamen (uitgevaardigd 14 maart, 1983) Handelsmerk Wet nr. 203, geldend voor merknamen en andere onderscheidende kenmerken 15 jaar 15 jaar Getekende internationale overeenkomsten Handelsmerk Verdrag Overeenkomst van Nice Protocol betreffende de Madrid Overeenkomst Ontwerp 5 jaar, met nogmaals 5 jaar te Wet nr. 68, geldend voor verlengen uitvindingen, wetenschappelijke ontdekkingen, blauwdrukken, handelsmerken en merknamen (uitgevaardigd 14 maart, 1983) Auteursrecht 50 jaar WIPO verdrag van Wet nr. 14 (28 december 1977): auteursrecht Wet Autersrecht Industriële modellen 5 jaar, met nogmaals 5 jaar te Wet nr. 68, geldend voor verlengen uitvindingen, wetenschappelijke ontdekkingen, blauwdrukken, handelsmerken en merknamen (uitgevaardigd 14 maart, 1983) (Bron: Cuba Information, Intellectual Property, FITA, http://www.fita.org/countries/cuba.html) Vrijhandelzones Om buitenlandse investeerders aan te trekken, zijn er vrijhandelzones opgezet. Op dit moment kent het eiland 3 van zulke zones, te weten: - de Berroa vrijhandelszone, vertegenwoordigd door ‘Havana in Bond’, in Havanna. Te bereiken op telefoonnummer +53 7 338 137 en via fax op +53 7 338 140. Licentiehouder: The CIMEX S.A. Corporation. - - Mariel vrijhandelszone, Mariel haven (60 km ten westen van Havanna). Telefoonnummer +53 7 660 679. Fax: +53 7 669 734. Licentiehouder: Almacenes Universales S.A.. Wajay vrijhandelszone, rand van Havana, 1.5 kilometer van de cargo terminal van het internationale vliegveld José Martí verwijderd. Telefoonnummer: +53 7 335 884, fax +53 7 335 885. Licentiehouder: Almacenes Universales S.A.. Het Ministerie van Buitenlandse Investeringen en Economische Samenwerking is, via het Nationale Bureau voor Vrijhandelszones, verantwoordelijk voor het reguleren en controleren van de vrijhandelszones. De vrijhandelszones zijn gevrijwaard van inkomstbelastingen, werknemersbelasting, douanebelastingen en heffingen op producten die in de vrijhandelszone worden verhandeld. Deze belastingontheffing is 12 jaar geldig. De vijf jaar daarna wordt het bedrijf voor maar 50% belast. Voor commerciële activiteiten en diensten wordt daarentegen de ontheffingsperiode met nog eens 5 jaar verlengd. Wetgeving In juni 1996 werd de Ley de Zonas Francas y Parques Industriales (Wet op Vrijhandelzones en Industriële Gebieden) uitgevaardigd. Hierdoor werden nieuwe mogelijkheden voor buitenlandse investeringen gecreëerd. In de vrijhandelzones geldt een andere wet- en regelgeving wat betreft douaneheffingen, bankieren, belastingen, arbeid, migratie, openbare orde, capital investment en buitenlandse handel. Vanwege zijn toegankelijkheid (via lucht- en waterwegen), geografische ligging, sociaal-politieke stabiliteit, en de beschikbaarheid van bekwame werknemers is Cuba een geschikt land voor buitenlandse investeringen. Voor de volledige (Engelse) versie van deze wet kijkt u op http://www.cuba.cu/negocios/DL165I.htm. Geschillenbeslechting De wetgevende macht op het eiland is geen onafhankelijke instelling, maar afhankelijk van de staat. In hoofdstuk 3 van de Cubaanse grondwet staat dat buitenlanders (of ze nou permanent of tijdelijk verblijven) dezelfde rechten en plichten hebben als Cubanen (bescherming van persoonlijk eigendom, de plicht om de Cubaanse wet te eerbiedigen). Omdat de rechterlijke macht afhankelijk is van de wensen van de staat, echter, is een eerlijk proces voor een buitenlander niet gegarandeerd. De rechtspraak in Cuba gebeurt in het Spaans, en er is geen specifieke procedure om, als buitenlander, aan een tolk te komen. Als er een geschil optreedt dat niet binnen zes maanden is opgelost, heeft de buitenlandse handelsentiteit volgens het IBO akkoord het recht a) naar de nationale rechter te stappen, of b) het Hof van Arbitrage van de Internationale Kamer van Koophandel om een beslissing te vragen, ofwel c) het geschil neer te leggen bij een ad hoc tribunaal dat de wetgeving van de Verenigde Naties zoals vastgelegd door de United Nations Commission on International Trade Law (UNCITRAL) handhaaft. Mocht u verwikkeld raken in een strafrechtelijke zaak, raden wij u aan contact op te nemen met de Nederlandse Ambassade in Havanna, waarvan u de contactgegevens aan het einde van deze Handelswijzer vindt. (Bron: Cuba Information, Intellectual Property, FITA, http://www.fita.org/countries/cuba.html, en de IBO-overeenkomst tussen Nederland en Cuba, te vinden op http://www.ez.nl/pv_obj_cache/pv_obj_id_B2BBD9DA4CADD3D895423AA0A219983B7863000 0.) Advocaten De Nationale Organisatie voor Advocatenpraktijken, de ONBC, is een organisatie van advocaten in het land. De ONBC heeft ook een afdeling voor internationale aangelegenheden, de BES (Bufete de Servicios Especialisados). De BES heeft de volgende contactgegevens: Adres: Calle 23, No. 501 Esquina J Vedado, Ciudad de la Habana, Cuba Telefoon: +53 7 832 6813 en +53 7 832 6024 Fax: +53 7 66 2159 E-mail: [email protected] [email protected] Website: www.onbc.cu (Bron: http://www.onbc.cu/homepage.asp?top=onbc) 4. Kansrijke sectoren 4.1 Landbouw Een van de belangrijkste en meest lucratieve sectoren in de bilaterale handel tussen Nederland en Cuba is de landbouw – zo importeert Cuba 67% van de gebruikte pootaardappelen uit Nederland, met een totaal van 16.300 ton in 2008. Omdat de agrarische sector decennia lang verwaarloosd werd, heeft Cuba in toenemende mate voedsel uit het buitenland moeten importeren. Meer dan de helft van de landbouwgrond ligt braak, onder meer vanwege de verbreiding van de marabú plant, die diepe wortels heeft die feitelijk alleen door mechanische uitroeiing kunnen worden verwijderd, een proces waar Cuba geen voorzieningen of fondsen voor heeft. Op dit moment is er zeer beperkte tot geen capaciteit van Cubaanse zijde om investeringen te financieren. Hierdoor zullen investeringen gedragen moeten worden door buitenlandse investeerders, zonder garantie op winst. Het kan moeilijk zijn werkkapitaal dat op Cubaanse bankrekeningen staat te gebruiken, omdat er een gebrek is aan harde valuta op het eiland. Nederlandse expertise is erg gewenst. In de volgende sectoren in de landbouw zijn er dan ook investeringsmogelijkheden en -kansen: De zuivelketen, met name de verwerking ervan en (het toezicht op) de kwaliteit van de primaire productie Pluimvee- en varkenshouderij Aardappelverwerking Mechanisatie Over het algemeen is er ruimte voor projecten met een beperkte schaalgrootte en van beperkt technologisch karakter. In de Cubaanse agrarische sector wordt er geen gebruik gemaakt van pesticiden, hormoonvoedsel of andere technologisch geavanceerde methoden. De Cubaanse landbouwproducten zijn daarom interessant voor importeurs van biologische producten. Dit is echter nog geen optie voor op de korte termijn, vanwege het ontbreken van toezicht en controle op de landbouwproductie, en het gebrek aan equivalentie van de systemen. 4.2 Olie exploratie Cuba heeft een aanzienlijke gas- en olievoorraad dat nog niet geheel geëxploreerd wordt. De nog onbewezen voorraden olie en gas in Cuba zouden zo’n 15 tot 20 miljard barrels bedragen. Binnenlandse ruwe olie- en gasproductie bedroeg in 2007 80.000 vaten per dag, hetgeen gelijk staat aan zo ongeveer de helft van de Cubaanse olieconsumptie. Petróleos de Venezuela, het Venezolaanse staatsbedrijf in olie, levert 100.000 vaten per dag aan Cuba, in ruil voor Cubaanse diensten (met name medisch personeel). Er zijn verschillende internationale bedrijven werkzaam in deze branche, te weten: het SpaansArgentijnse Repsol-YPC, het Noorse Hydro, het Indiase ONGC Videsh, het Maleisische Petronas, het Venezolaanse PDVSA, PetroVietnam en het Braziliaanse Petrobras. Sinds kort heeft ook het Russische staatsbedrijf Zarubezhneft een contract getekend met de Cubaanse autoriteiten, waardoor de Russen de komende 25 jaar mogen opereren in de provincies Matanzas, Sancti Spiritus, Villa Clara en Ciego de Avila. Vanaf 1999 is het mogelijk gemaakt om het nog niet eerder onderzochte diepzee-territorium in de Golf van Mexico op olie en gas te exploreren. Het Braziliaanse Petrobras tekende in 2008 een samenwerkingsovereenkomst met het Cubaanse staatsbedrijf Cupet om deze diepzee-exploratie voort te zetten. Op het eiland staan er drie olieraffinaderijen, te weten in Cienfuegos (geschatte capaciteit in 2009: 108,000 vaten per dag), Havanna (geschatte capaciteit in 2008: 121,000 vaten per dag), en Santiago (101,000 vaten per dag in 2008). (Bron: ‘Country Profile 2008: Cuba’, The Economist Intelligence Unit, London) 4.3 Havenindustrie Vanwege de gunstige ligging heeft Cuba besloten haar havens te moderniseren en beter toegankelijk te maken voor de internationale zeevaart. De Cubaanse regering heeft eind 2009 een project van US$ 600 miljoen gepresenteerdom de haven van Mariel te moderniseren, met als doelstelling dat deze uiteindelijk de haven van Havanna zal vervangen. De helft van dit bedrag is toegezegd door Brazilië. Tijdens het bezoek van het Ministerie van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) aan Cuba, oktober 2009, werd het havenproject door de Cubanen gepresenteerd als een investeringsmogelijkheid voor de VAE. Ook is het eiland bezig de havens van Havanna, Cienfuegos en Santiago de Cuba uit te breiden, om ze toegankelijk te maken voor grotere schepen. Er wordt een flinke toename van de zeevaart richting Cuba verwacht na de verbreding van het Kanaal van Panama. Voor de uitbreiding van deze drie havens, waar nu 80% van alle Cubaanse import aankomt, komt de financiering uit China en wellicht ook uit ALBA-landen, met name Venezuela. 4.4 Toerisme De dienstensector is de belangrijkste sector voor de Cubaanse economie, en goed voor 70% van ’s lands Bruto Nationaal Product. Naast de medische wereld bevindt zich een groot deel van de werkgelegenheid in deze branche in de toeristensector. Het beleid omtrent toerisme wordt geleid door de staat middels het Ministerie van Toerisme. Er zijn verschillende staatsbedrijven opgericht die delen van de branche in handen hebben, zoals bijvoorbeeld de Islazul of Cubanacán hotelketens en Transtur autoverhuur. Elk van deze corporaties is gemachtigd met buitenlandse partners te onderhandelen om overeenkomsten te bereiken over bedrijfsonderdelen als management, marketing, of (buitenlandse) kapitaalinjecties. (Bron: The Federation of International Trade Associations, FITA, http://www.fita.org/countries/cuba.html, en ‘Country Profile 2008: Cuba’, The Economist Intelligence Unit, London). 4.5 Transport Cuba kent een uitgebreid maar slecht onderhouden wegennetwerk, en een snelweg van 682 kilometer die eind jaren ’80 met Sovjetgeld geconstrueerd werd die het land van oost naar west met elkaar zou moeten verbinden. Na de val van het Ijzeren Gordijn, echter, stopte de aanleg hiervan abrupt, waardoor de snelweg ineens ophoudt ter hoogte van Santa Clara. Ondanks dat Cubanen onder strenge voorwaarden een auto mogen bezitten blijft het aantal autobezitters in het land laag. Het aantal bussen dat op het eiland rondrijdt verminderde drastisch in de ‘speciale periode’ van de jaren ’90. Mede dankzij samenwerking met Braziliaanse en Chinese busbedrijven is het openbare vervoer verbeterd, al is het aantal beschikbare bussen nog steeds lager dan in 1990, voor de economische crisis op het eiland. De Cubaanse spoorwegen – waarvan er een deel dwars de (snel)wegen oversteekt, zonder bewaakte spoorwegovergang – zijn voor meer dan de helft aangelegd voor het vervoer van goederen van de suikerindustrie. Door nalatigheid in onderhoud en gebrek aan investering in de spoorlijnen en treinen is de maximumsnelheid op trajecten voor personenvervoer 34 kilometer per uur, en begint het verval van zowel spoor als treinen steeds verder te vorderen. Ondanks toezeggingen door Chinese en Venezolaanse banken en bedrijven om te investeren in de steeds slechter wordende spoorwegen, met de doelstelling snelheden van 100 km/u te behalen is er nog weinig vooruitgang geboekt. Dit is voor een deel te wijten aan het feit dat de Cubaanse spoorwegen in een dergelijk slechte en oude staat zijn dat het rijdend materieel en de motoren uit China nutteloos bleken. 5. Overheidsondersteuning vanuit Nederland Agentschap NL Vanaf 1 januari 2010 zijn de verschillende agentschappen van het Ministerie van Economische Zaken samengevoegd onder één organisatie met de nieuwe naam ‘Agentschap NL’. Hierdoor worden de – eerst los van elkaar staande – agentschappen SenterNovem, Octrooicentrum Nederland en het EVD samengebracht. De verschillende expertises van Agentschap NL worden ondergebracht in vijf divisies: NL Energie en Klimaat, NL EVD Internationaal, NL Innovatie, NL Milieu en Leefomgeving en NL Octrooicentrum. Door het oprichten van Agentschap NL is het overheidsbeleid sneller, beter en effectiever geregeld. Er is één aanspreekpunt gekomen voor de verschillende beleidsterreinen en programma’s die het Ministerie van Economische Zaken te bieden heeft. Voor meer informatie wijzen wij u graag door naar de website www.agentschapnl.nl. Subsidieprogramma’s Agentschap NL biedt – namens het Ministerie van Economische Zaken - verschillende subsidieprogramma’s aan in Cuba. Er zijn de volgende mogelijkheden: 2xplore 2xplore is een programma dat is opgezet om het voor Nederlandse bedrijven mogelijk te maken een haalbaarheidsstudie uit te voeren voor projecten in opkomende markten. De bedrijven die een consortium vormen vragen gezamenlijk de subsidie aan. De subsidie bedraagt de helft van de kosten van de studie, tot een maxiumum van 125.000 euro. Voor meer informatie, en de voorwaarden, verwijzen wij u door naar de website http://www.evd.nl/home/landen/landenpagina/land.asp?bstnum=248377&land=cub&locatio n=/home/landen/landenpagina/land.asp?land=cub&highlight=. Programma Collectieve Promotionele Activiteiten (CPA) CPA heeft tot doel het bevorderen van het organiseren van inkomende en uitgaande handelsmissies, collectieve beursinzendingen en andere op het buitenland gerichte collectieve promotionele activiteiten voor Nederlandse bedrijven. Projectvoorstellen kunnen in twee tenderrondes per jaar worden ingediend door bedrijven en organisaties via een EU-aanbestedingsprocedure. Zowel de kwaliteit en de prijs/prestatieverhouding van het projectvoorstel, als de kennis en ervaring van de indiener worden meegenomen bij het besluit welke projecten worden goedgekeurd. Naast de algemene tenders en projecttenders vinden er ook projecttenders plaats in het kader van de programma's 2g@there en CPLA. Meer informatie vindt u op www.evd.nl/cpa Programma Collectieve Promotionele Landbouwactiviteiten, CPLA Het CPLA-programma bevordert het organiseren van inkomende en uitgaande handelsmissies, collectieve beursinzendingen en andere op het buitenland gerichte collectieve promotionele activiteiten voor Nederlandse bedrijven in de agribusiness. Projectvoorstellen kunnen worden ingediend door bedrijven en organisaties via een EUaanbestedingsprocedure. Zowel de kwaliteit en de prijs-prestatieverhouding van het projectvoorstel, als de kennis en ervaring van de indiener worden meegenomen in het besluit welke projecten worden goedgekeurd. De EVD voert in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit het programma CPLA uit, in analogie met het programma CPA waarvan het ministerie van Economische Zaken opdrachtgever is. Meer informatie: www.evd.nl/cpla Propgramma Internationalisering Beroepsonderwijs Het Programma Internationalisering Beroepsonderwijs wil studenten (en ook docenten) van mbo- en hbo-instellingen meer internationale bagage geven door concrete internationale ervaringen tijdens de studie: kwantitatief door het aantal internationale stages en aantal erkende internationale leerbedrijven te verhogen; kwalitatief door bij te dragen aan een betere voorbereiding (ook door de staf/betrokken docenten) van de stages en door de begeleidingsmogelijkheden, ook lokaal, te verbeteren. 'Lean and mean' is leidend voor het programma: de ministeries op afstand, de onderwijsinstellingen en het Nederlands bedrijfsleven staan centraal. Het initiatief wordt omarmd door de Dutch Trade Board en gesteund door HBO-raad, MBOraad, Colo en MKB-Nederland. De uitvoering van het programma ligt bij de EVD, ondersteund door het Centrum voor Innovatie van Opleidingen (Cinop). Het Programma wordt uitgevoerd door de EVD Internationaal Ondernemen en Samenwerken. Het Programma bevindt zich momenteel in de voorbereidingsfase. Meer informatie is te vinden op www.evd.nl/188614 Prepare2start Prepare2start heeft tot doel mkb-bedrijven die over geen of weinig exportervaring beschikken, te ondersteunen bij het betreden van een nieuwe of praktisch nieuwe buitenlandse markt. De ondersteuning bestaat uit advies en begeleiding bij het opstellen en uitvoeren van een internationaliseringsplan en een bijdrage in de kosten van een aantal in het plan genoemde activiteiten. Prepare2start is van toepassing op alle landen in de wereld. De EVD voert de regeling uit en werkt daarbij samen met de regionale Kamers van Koophandel, Syntens en een aantal ondernemersorganisaties. Meer informatie: www.evd.nl/home/financiering_projecten/financiering/programma_pts.asp?land=pts 2g@there Het programma 2g@there is gericht op Nederlandse ondernemers en organisaties die in het buitenland kansen zien waar samenwerking met collega-ondernemers essentieel is. Via 2g@tere kunnen deze partijen bij de EVD meerjarige steun krijgen die bestaat uit (bestaande) financiële instrumenten en andere EVD producten (te denken valt aan missies, matchmaking en marktscans). Ook economische diplomatie, het wegnemen van barrières of meer informatieve ondersteuning behoren tot de mogelijkheden. 2g@there wordt in opdracht van het ministerie van EZ uitgevoerd door de EVD. Belangrijke voorwaarde is dat het om een opkomende markt of kansrijke sector gaat, waar Nederlandse ondernemers internationaal onderscheidend kunnen zijn. Onder het programma valt ook 'Panamatch'. Voor een periode van 2 jaar vanaf 2008 organiseert adviesbureau Ferendi in samenwerking met het Nederlands Centrum voor Handelsbevordering (NCH) een aantal collectieve promotionele activiteiten voor Nederlandse bedrijven die kansen zien in Panama. Ook gaat er een programma op Brazilië havenontwikkeling lopen. Ideeën voor gezamenlijk internationaal zakendoen kunnen besproken worden met de EVD. Wereldwijd staat het programma open voor de volgende sectoren: hightechsystemen & materialen, water, flood en flowers, life sciences & gezondheid, chemie, energie, infrastructuur en creatieve industrie. Meer informatie: www.evd.nl/2getthere 6. Nederlandse Ambassade Stond het antwoord op uw vraag niet in deze Handelswijzer? Neem dan contact op met de Nederlandse Ambassade in Havanna: Adres: Calle 8 # 307 e/3ra y 5a Miramar, Playa, La Habana Cuba Telefoon: +537 2042511, 12, 34 Fax: +537 2042059 E-mail: [email protected] 7. Adressenlijst Advocaten De BES heeft de volgende contactgegevens: Adres: Telefoon: Fax: E-mail: Website: Calle 23, No. 501 Esquina J Vedado, Ciudad de la Habana, Cuba +53 7 832 6813 en +53 7 832 6024 +53 7 66 2159 [email protected] [email protected] www.onbc.cu Agentschap NL Voor contactinformatie over de verschillende afdelingen van Agentschap NL kijkt u op http://www.agentschapnl.nl/organisatie/contactinformatie. Agentschap NL is te bereiken op het volgende bezoekadres: Juliana van Stolberglaan 3 2595 CA Den Haag , en het postadres Postbus 93144 2509 AC Den Haag Via de telefoon kunt u contact opnemen met Agentschap NL op het nummer (088) 602 90 00. Cubaanse Ambassade en Consulaat in Nederland De webpagina van beiden is www.embacuba.nl. De ambassade is te bereiken op het volgende bezoekadres: Scheveningseweg 9 2517 KS Den Haag Openingstijden zijn van 09.-00 – 13.00u. Telefoonnummer: 070-3606061 Fax: 070-3647586 E-mail: [email protected] Het consulaat in Rotterdam bevindt zich in het Groot Handelsgebouw: Conradstraat 18E-7-154 3013 AP Postbus 29030 Rotterdam Ook hier zijn de openingstijden van 09.00 – 13.00u. Telefoonnummer: 010-2067333/34 Fax: 010-2067335 E-mail: [email protected] Cubaanse Ministerie van Buitenlandse Investeringen en Economische Samenwerking (MINVEC) Adres: MINVEC, Avenida 1ra y 18, Playa, Habana, Cuba Telefoon: +53 7 209 2828 of +53 7 204 3100 Fax: +53 7 204 3496 E-mail: [email protected] Cupet Het Cubaanse staatsbedrijf voor olie heeft zijn hoofdkantoor op het volgende adres: Oficios No.154 e/Amargura y Tte Rey La Habana, Cuba. Europese Commissie: Afdeling Handel (DG Trade) Het bezoekadres van DG Trade is: European Commission Directorate-General for Trade, Directorate H Avenue des Nerviens 105 B - 1040 Brussels Belgium Postadres: European Commission Directorate-General for Trade, Directorate H (Office N-105 4/90) B - 1049 Brussels Belgium Voor meer informatie en contact kunt u DG Trade ook bereiken per e-mail via [email protected]. Telefoonnummer: En via de fax: +32-2 2 96 56 25 +32-2 2 95 65 05 Gouden Gids De Gouden Gids van Cuba, de ‘Páginas Amarillas’, is digitaal te vinden op de website http://www.paginasamarillas.cu/. Kamer van Koophandel De Cámara de Comercio de la República de Cuba is te bereiken via de website http://www.camaracuba.cu/. Adres: Calle 21, Nro 701, esq. Calle A Vedado, La Habana, Cuba Telefoonnummer: 0053 (0) 7 831 1160 Contactpersoon: Rosa Vila Báez, telefonisch te bereiken op toestel 254 of per e-mail via [email protected] Ministerie van Economische Zaken Nederland (EZ) Het algemene telefoonnummer van EZ is 070 – 3798911. Voor bedrijven is er – op werkdagen van 9 tot 5 – voor 10 cent per minuut ook het volgende nummer beschikbaar: 0900 6080900. Postadres: Ministerie van Economische Zaken Postbus 20101 2500 EC Den Haag Bezoekadres: Het ministerie van Economische Zaken is gehuisvest in verschillende gebouwen in Den Haag. Het hoofdgebouw is: Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag. MINTUR (Ministerie van Toerisme, Cuba) Er bestaat geen website van het Ministerie zelf, maar de website www.cubatravel.cu is in samenwerking met het Ministerie opgezet om (potentiële) toeristen meer informatie te geven over de mogelijkheden in het land. 8. Bronnen (webpagina’s weergegeven zoals bezocht in december 2009 – maart 2010) - - - - CIA Factbook: Cuba, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cu.html, geraadpleegd december 2009 ‘Country Profile 2008: Cuba’, The Economist Intelligence Unit, London. Nations Encyclopedia, Environment - Cuba, http://www.nationsencyclopedia.com/Americas/CubaENVIRONMENT.html#ixzz0ZgjByqTq Cámara de Comercio Cuba, http://www.camaracuba.cu/ European Commission, DG Trade, Latin America and the Caribbean, http://ec.europa.eu/trade/creating-opportunities/bilateral-relations/regions/latinamerica-caribbean/ General Affairs and External Relations, Press Release, Council of the European Union, 16 and 17 June 2009, http://ec.europa.eu/development/icenter/repository/council_conclusions_UE_cuba_20 090615_EN.pdf ALBA, Alternativa Bolivariana para los Pueblos de Nuestra América, http://www.alternativabolivariana.org Global Exchange: Helms-Burton Act, http://www.globalexchange.org/countries/americas/cuba/uscuba/HelmsBurton.html Ministerie van Economische Zaken, www.ez.nl EVD, landenpagina Cuba, http://www.evd.nl/home/landen/landenpagina/land.asp?land=cub. Ernst & Young: A Business Guide to Cuba, February 2006 Decreto – Ley de Zonas Francas y Parques Industriales, Inglés, http://www.cuba.cu/negocios/DL165I.htm The Federation of International Trade Associations (FITA), http://www.fita.org/countries/cuba.html - Cuba Business Travel Guide, http://www.worldtravelguide.net/country/69/business/Caribbean/Cuba.html. The Federation of International Trade Associations, FITA, http://www.fita.org/countries/cuba.html Directorio Empresarial, www.directorio-empresarial.net.
