Right to Challenge

Verslag
Community
of
Practice
-
Right
to
Challenge
(Jorrit Carton maakte een lang verslag en Saskia Ramsoek maakte een kort verslag. Mikis de
Winter voegde deze verslagen samen tot één geheel. Van dat geheel is ca. 80% gebaseerd op
het verslag van Jorrit en ca. 10% op het verslag van Saskia; waarvoor dank!)
Het doel van de bijeenkomst was om een start te maken met een commity of practice over right
to challenge. Het is de eerste bijeenkomst van een serie bijeenkomsten om van elkaars
praktijkervaring te kunnen leren. Tijdens deze eerste bijeenkomst gaan we elkaar leren kennen
en gaan we programma-keuzes maken komende bijeenkomsten van de Commuity of Practice.
Het doel is dat we de informatie, ervaringen en besprekingen samenvoegen op één online
locatie en dat we werken aan een wikipagina met een advies aan gemeenten die willen starten
met Right to Challenge.
De definitie van Right to Challenge die wij voorlopig hanteren is: Buurtgebonden (sociale)
ondernemers en bewonersgestuurde initiatieven krijgen het recht om lokale voorzieningen en
taken van de gemeente over te nemen of te coproduceren, wanneer zij denken het op deze
wijze beter kan.
Deze definitie van Right to Challenge is tot stand gekomen op basis van de definitie van Utrecht
en Rotterdam en daarnaast is er ook gekeken naar de definitie Right to Challenge van Verenigd
Koningrijk. Oorspronkelijk is Right to Challenge afkomstig uit Verenigd Koningrijk. Het ‘Right to
Challenge’ is in Verenigd Koningrijk inmiddels landelijk beleid.
Kennismaken
De kennismakingsronde bestond uit een korte voorstelronde waarin deelnemers vertelde wie ze
waren en of ze kort hun ervaring of dilemma rond the right to challenge konden delen. Voor de
namen en contactgegevens van de aanwezige personen, zie lijst met aanmeldingen. Hieronder
volgt een korte impressie van de ervaring of dilemma’s van de aanwezigen.
Sommigen zien niet heel veel right to challenge, andere aanwezigen geven aan met bepaalde
dilemma’s te zitten of komen juist met een positief (voor)beeld over the right to challenge uit hun
eigen ervaring. Zoals groenaannemers die een kans zien om via the right to challenge rekening
te houden met de bewoners door in gesprek te gaan om uiteindelijk hun eigen positie te
versterken. Of Vitaal Pendrecht die zelf opdrachtgever is, financiën kan beheren en mensen in
dienst heeft. Initiatief krijgt geld van een particuliere organisatie en is zo niet direct afhankelijk
1
van en onder controle (van de geldstromen) van de overheid. Right to challenge moet van
beleid gaan naar doen (Middle up down). We zouden van de theorie naar de praktijk moeten
gaan.
Er zijn ook aanwezigen die bepaalde problemen en dilemma’s zien zoals het overnemen van
bepaalde werkzaamheden en het beconcurreren van banen aan de onderkant van de
arbeidsmarkt. Overnemen van bepaalde werkzaamheden van de overheid is wel goed. Daar
waar andere juist weer op andere vraagstukken stuiten zoals wel gehoor krijgen bij de
participatiemakelaars, maar zodra andere diensten van de overheid zich met het initiatief gaan
bemoeien, wil of kan de gemeente niets of bestaan er zoveel drempels om te overwinnen dat de
energie afneemt om het initiatief door te zetten. Ook moeten initiatieven per se in het beleid van
de gemeente passen terwijl de buurt graag net buiten de kaders zou willen treden. Hoe gaan we
daar straks mee om? Hoe ver gaan alle bewonersinitiatieven eigenlijk en past het dan nog wel
in de right to challenge? Bewoners zouden juist andere beleidsnotities moeten kunnen maken
als alternatief. Er is een cultuuromslag nodig in de uitvoering van de overheid en die staat al in
veel participatienota’s. Maar wat heeft men er mee gedaan? Bewoners blijven met hun
initiatieven veel vragen van de overheid en de overheid wil de sterke controle behouden. Ook is
het lastig om right to challenge te koppelen aan de bezuinigingen. De bezuinigingen zorgen
voor weerstand onder de mensen. Het met minder middelen moeten kunnen doen. Dus gooi het
dan maar over de schutting en burgers kunnen en moeten het maar overnemen?
Praktijk ervaringen
Gedurende dag hebben ambtenaren en initiatiefnemers van de gemeenten hun ervaringen met
de groep gedeeld. De praktijk ervaringen van de ambtenaren en initiatiefnemers waren zeer
divers.
Een eerste praktijk ervaring komt van Sylvia van der Werf uit Amsterdam Oost. Zij heeft als
ervaring dat burgers vanaf het moment van beleidsontwikkeling tot aan uitvoering meewerken
aan een beleid en mee doen aan interactieve workshops zoals budget monitoren. Het doel is
dat ambtenaren en initiatiefnemers kijken hoe het beleid in de wijk een andere vorm kunnen
geven. Mooi voorbeeld is dat burgers zelf aangeven welke onderdelen belangrijk zijn en welke
budgetten de burgers zelf willen overnemen. Dit is in de vorm van het runnen van het buurthuis
voorgekomen in Amsterdam Oost, maar er zijn ook werkbedrijven en zorginstellingen die de
gemeente uitdagen en een beroep doen om een dienst beter te kunnen vervullen.
2
Een tweede praktijkervaring komt van de vrijwilligers organisatie in Rotterdam. De vrijwilligers
organisatie is opgekomen voor de mensen met een scootmobiel. Er zijn heel veel mensen die
een scoot mobiel willen hebben. De wethouder is uitgedaagd om te kijken wat de mogelijkheden
zijn om de bewoners de verantwoordelijkheid te geven om de indicatie van scootmobiel te
organiseren.
Een derde praktijk ervaring komt ook vanuit gemeente Rotterdam. De bewoners hebben een
verzoek ingediend voor het aanleggen van een park en die zelf te onderhouden. Het park wordt
al ruim één jaar door de bewoners zelf onderhouden. De gemeente stelt voorwaardes waardoor
het samenwerken tussen de bewoners en de gemeente moeizaam gaan.
Een vierde praktijk ervaring komt vanuit gemeente Amsterdam, een sociale onderneming is
bezig met buurtrechten. Er wordt gewerkt met de buurt tender. Dat is een manier om buurten
meer aan het woord te krijgen over wat ze belangrijk vinden in de buurt en hoe ze het
aanbesteed willen hebben. De gemeente heeft hierin een faciliterende rol.
Een vijfde praktijk ervaring is al heel lang bezig met ontwikkeling, aanbesteding, financieren en
uitdagen. Het project heet Pendrecht universiteit kinderfaculteit en daaraan doen ongeveer
1000 kinderen van de basisschool mee. De organisatie bepaalt zelf wat er gebeurt en wat
belangrijk is. Er zijn ook buurtbewoners betrokken die meehelpen aan activiteiten. Het project
wordt gefinancierd door het fonds van De Verre Bergen.
Informatie/praktijk
Hieronder volgen de belangrijkste punten uit de presentatie van de gemeente Rotterdam en de
thema’s en vragen die mogelijk men graag verder zou willen verkennen.
Binnen de right to challenge moeten we de expertise van de ambtenaren aan de expertise van
de bewoners koppelen. Hoe moeten we dat doen? Ook moet er een omslag komen binnen de
gemeente; een gemeente die meer loslaat. Hoe zorgen we hiervoor? Hoe kunnen we de notitie
voor het ruimtelijke overheid invullen? De overheid moet de aanvraag van een initiatief binnen
de right to challenge vanuit meerdere domeinen beoordelen.
We moeten ook gaan nadenken over de maatschappelijke meerwaarde van initiatieven van
burgers. Moeten we dat meenemen in de aanvraag en beoordeling? En hoe kunnen we dat dan
3
monitoren? Moeten we de social return wel financieel vertalen of afrekenen? Moeten we de
waardecreatie van de initiatieven zichtbaar maken? De overheid creëert ook een bepaalde
waarde. De overheid zegt heel goed, grootschalig, efficiënt te kunnen werken met grote
contracten. Maar geeft dit betekenis aan de mate van tevredenheid onder de burgers? We
moeten uitzoeken welke belemmeringen er zijn voor dit soort projecten en we moeten kijken
hoe wij deze projecten vervolgens verder kunnen helpen.
Als burgers mee willen doen, gaan de traditionele partijen dan 10% extra geven om alsnog de
opdrachten binnen te krijgen? Of gaan deze partijen in gesprek met de bewoners om te kijken
of een samenwerking mogelijk is om uiteindelijk een beter resultaat te bereiken? Moeten we ons
richten op subsidie en aanbestedingen? Hoe kunnen we dat invullen? Wat zijn de (spel)regels?
Moeten we de aanbesteding wel openstellen voor bewoners? Kunnen bewoners een
voorrangspositie krijgen? Het is ook een financiële en juridische zoektocht. Hoe versterken we
de informatiepositie van de bewoners over de oude situatie en over de uitkomsten van beleid en
de kosten daarvan? Moeten we niet op zoek naar fictieve voorbeelden waar bewoners met
succes de huidige taak van de overheid overnemen of uitbesteden? Hoe kunnen de informatie
democratiseren?
De gemeente moet een omslag maken en op een nieuwe manier gaan werken. Maar moeten
we niet ook andere (maatschappelijke) organisaties betrekken bij deze nieuwe manier van
werken? Wat is de nieuwe rol van de gemeente? Wat is precies de nieuwe manier van werken?
Wat is dan de rol van deze organisaties en hoe gaan we dat organiseren? Er moet ook een
omslag plaatsvinden in de samenleving. We moeten het geld niet meer centraal organiseren.
Maar hoe gaan we het geld dan organiseren? Hoe kunnen we bestaande budgetten inzetten?
Hoe kunnen we inspraak/zeggenschap delen over een budget?
Wat doen we als bewoners werk overnemen? Welk werk mogen ze overnemen? Of moeten we
gaan samenwerken en het op een andere manier invullen van het werk. Wat is precies de
nieuwe maatschappelijke rol van de buurtbewoner? Moeten we dit soort rechten wel
verankeren? Gaat het niet vooral om een andere werkwijze van de gemeente? Welke rol nemen
zij dan aan? Gaat het niet over de representatie van de bewoners en hun invulling van bepaald
beleid?
4
Hoe ver zijn de bewoners als je spreekt over dit soort initiatieven? Zijn bewoners verder dan de
gemeente? Hoe gaat de gemeente om met de bewoners? We zijn zelf toch allemaal bewoners,
waarom is dat lastig? Hoe zorgen we dat de probleemeigenaar centraal staat in een initiatief,
vraagstuk of beleid? Hoe gaan we om met alle nieuwe vormen van initiatieven, van
buurtinitiatieven, buurtbedrijven tot en met sociaal ondernemers?
Right to challenge ontstaat in kleine stapjes. We hebben voorbeelden nodig van de
tussenstappen. Het is een opkweekproces die we als een traject moeten benaderen. Het zijn
groeiprocessen. We moeten zorgen voor het verlagen en versimpelen van de drempel om iets
te kunnen en willen doen. Het is een proces om de hele organisatie te veranderen zodat
meerdere partijen gezamenlijk dingen mogelijk kunnen maken.
Brainstormsessie in kleine groepen
De volgende fase is het inventariseren van onderwerpen, vragen en thema’s voor de komende
bijeenkomsten. Iedereen schrijf zijn/haar vragen op en plakt deze bij de thema’s waaraan deze
het sterkst raken. De thema’s zijn: Rol politiek (lokaal), Financiële en juridische kaders, Interne
samenwerking gemeente, Gelijkwaardige gesprekspartners, Rtc effect van resultaat, Intern
processen stroomlijnen, overig
Vragen (per thema)
We ordenen de vragen per thema en vervolgens voegen degenen die geïnspireerd zijn om een
bijeenomst rond die vragen te organiseren hun namen toe:
Interne processen stroomlijnen (Sylvia vd Werf, Matthijs van Gent)
Hoe werk je echt vanuit bewoner en hoe werk je barrières weg?
Welke drempels zijn er? Hoe kunnen we ze aanpakken?
Hoe krijg je een brede sociale en culturele vertegenwoordiging in dit soort werkgroepen?
(Guido Antunes, Mieke Sandifort, Marlies Pfaff)
Overig
Hoe beoordeel je maatschappelijke waarde? (Jorrit Carton, Guido Antunes, Wil Roode,
Mellouki Cadat, Marlies Pfaff)
5
Gelijkwaardige informatie positie
Opdracht meegeven: Zorg voor voldoende draagvlak - communicatie Gebruik ook buurtcommunicatienetwerken, structureel (Fenneke vd Deijl, Urban Villagers)
Overig
Hoe wordt de gemeentelijke begroting inzichtelijk en doorzoekbaar op locatie, thema en
voorziening? (Robert de Vrieze)
Hoe organiseer je “echt” commitment bestuur ambtelijke top? (Marlies Pfaff)
Hoe maak je toekomstbestendig? (Bien Hofman, Arjen Draincinia)
Plan konden werven/ inkomstenstroom behouden
Meedoen met aanbesteding
Samenwerkingsovereenkomsten
Organiseren kennis in netwerk
Financieel goed regelen
Gebruiker centraal houden
Duidelijke afspraken maken
Gelijkwaardige (gespreks)partner
Hoe zorgen we ervoor dat probleemeigenaren mee kunnen sturen? (Fenneke vd Deijl,
Mellouki Cadat, Marlies Pfaff)
Wijs drie buurten aan als experiment-gebied waar bewoners leidend zijn in politieke,
financiële en beleidsmatige. (Wil Roode,Jenny Wenting)
Hoe zou Rtc of Right to cooperate er uit zien als je de structuur van uber/airbnb/youtube
toepast? Hoe maak je de drempel voor prosumenten zo laag mogelijk? Coöperatieve bank,
wijkinvesteringsfonds? (Fenneke vd Deijl, Jorrit Carton, Ruud Leeijen, Patrick B??)
Hoe bereik je bewoners die niet participeren (meedenken) bij planvorming?
6
(Mieke Sandifort, Guido Antunes, Eelco Stapelkamp, Marlies Pfaff)
Waarom leggen we meer nadruk op mogelijke meningsverschillen en gebrek aan draagvlak
bij bewoners dan hetzelfde bij instituties of tussen afdelingen van de gemeente (Jorrit
Carton)?
Is een werknemer van een ingehuurd bedrijf uit.. belangrijker dan een bewoner van de wijk
die hetzelfde kan en dat met z’n buren wil doen?
Waarom hebben weer zo’n moeite mee als bewoners iets willen verdienen aan het uitvoeren
van publieke taken?
Hoe komen we zover dat de vraag bij bewoners leeft (ipv bij ambtenaar en politici)? (Eelco
Stapelkamp)
Overig
Mobiliteit is vrijheid=stelling
Challenge: Draag voorzieningsverlening scootmobiel over aan bewoners ivm sociale
ondernemers.
Wie hebben we nodig? Hoe kunnen we dit realiseren? Wat hebben we aan informatie nodig?
Meerwaarde van de overdracht zichtbaar maken, hoe doe je dat? Politieke dekking. (Jolande
van ‘t Woudt, Wil Roode, Mellouki Cadat)
Rtc Effect en Resultaat
Waarom Rtc als een recht vastleggen? Waarom niet?Welke plicht staat daar tegenover?
Welke voorwaarden stellen? Moet je wel voorwaarden stellen? (Guido Antunes, Mellouki
Cadat, Noortje Ruisbroek)
Hoe goed werkt de overheid zonder Rtc? (efficiëntie, meerwaarde, kosten en risico’s)
(nulmeting)
Maak verschil tussen verantwoordelijkheid en eigenaarschap. Hoe ga je om met gedeelde
7
maatschappelijke verantwoordelijkheid? (Jorrit Carton)
Opbrengst van Rtc: aandacht voor werkenderweg aanpak met onduidelijke richting en veel
ruimte voor stapsgewijze aanpassing aan de door bewoners beleefde realiteit. Plicht tot
samenwerking met bewoners! Stimulans tot zelforganisatie. Betrokken uitvoerders. Aanpak
waar de problemen ervaren worden. Pop-up vs continuïteit, waarom in stand houden wat niet
langer nodig is?
Overig
Iedereen de kans geven, maar denk niet iedereen tevreden te kunnen stellen (keuzes).
Hoe kan je Rtc behapbaar houden?
Interne samenwerking gemeente
Hoe kom je tot een traject werkende weg aanpak? (Noortje Ruisbroek, Arjen Druisen?)
Financiële en juridische aspecten
Hoe gaan we om met vergoedingen (betaling, incentives, …)? (Noortje Ruisbroek, Marlies
Pfaff, Anneke Boele) (Nieuw voor oud:budgetten, Sylvia vd Werf)
Inzichtelijk maken van gemeentelijke begroting voor bewoners. Maatschappelijk effect in
financiën vertalen? In hoeverre moeten bewonersgroepen de Rtc willen toepassen financieel
draagkrachtig zijn? Betalen van vrijwilligers? (Mellouki Cadat)
Overig
Hoe krijgen lokale initiatieven ruimte om ook maatschappelijke waarde te produceren bij
aanbesteding welzijn? Hoe organiseer je informatie en machtsverhoudingen tussen
aannemers en initiatieven? (Wil Roode, Fenneke vd Deijl, Robert de Vrieze)
Rol politiek (lokaal)
Hoeveel ruimte geeft de raad en hoeveel ruimte durft een wethouder te nemen en hoe
volwassen is de maatschappij? (Wil Roode, Anneke Boele, Mieke Sandifort, Eelco
8
Stapelkamp)
Ga een experiment aan dat mag mislukken. (Marlies Pfaff)
Eerst voorwaarden met politieke dekking dan de rest? (Mieke Sandifort, Eelco Stapelkamp)
Hoe borgen we de Rtc? Kunnen wij de voorwaarden goed benoemen? Ruimte, mandaat en
rust in reorganisatie. (Noortje Ruisbroek)
Hoe krijgen we rolverdeling kaders waaruit de gemeente bewegingsruimte krijgt maar ook
aspecten als veiligheid niet uit het oog doet verliezen? (Mieke Sandifort, Marlies Pfaff, Jorrit
Carton)
Invitation (vanuit de overheid) / obligation to challenge (vanuit de burgers) (Guido Antunes)
Hoe zorg of waarborg je kwaliteit en continuïteit?
Hoe kan je democratische spelregels, verantwoording en representativiteit waarborgen?
(Jorrit Carton)
Afronding en vervolg
We tellen de meeste namen bij het thema ‘gelijkwaardige gesprekspartner’ en daarom ligt het
voor de hand om daarover de komende bijeenkomst te organiseren. Onder voorbehoud:
Fenneke van der Deijl, Wil Roode en Mellouki Cadat organiseren de volgende bijeenomst over
dat thema. Eveneens onder voorbehoud de datum: 18 mei tijdens het Doe Open! Festival. Meer
informatie over dat festival en hoe je je daarvoor kunt aanmelden: http://www.openoverheid.nl/geen-categorie/doeopenfestival/
De Communitiy of Practice over Right to Challenge is dus op 19 maart van start gegaan!
9