a never-ending story? A descriptive and explanatory study in Belgium

Gezondheidsongelijkheden:
een centraal aandachtspunt
Prof.dr. Sara Willems
Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg
Universiteit Gent
Iedereen gelijk geboren?
Mortaliteit bij kinderen <1 jaar
~ Opleidingsgraad van de moeder
(lager ow, lager sow, hoger sow, hoger ow)
Odds ratio
Doodgeboren
1,76
Perinatale mortaliteit (> 500 gr tot dag 28)
1,5
Foeto-infantiele sterfte (> 500 gr tot <1 jaar)
1,46
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000.
Aantal preterme geboorten (%)
<37 weken
10
9,1
< 33 weken
8,6
7,1
8
5,9
6
4
2,2
2
2
1,2
1
0
Lager ow
Lager sow Hoger sow Hoger ow
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000.
Geboortegewichtsklassen (%)
<1500 gr
12
10
8
6
4
2
0
10
<2500 gr
9,5
7,2
5,6
1,8
Lager ow
1,9
1
0,8
Lager sow Hoger sow Hoger ow
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000.
Neonatale zorgen aan de
pasgeborene (%)
12
10
8
6
4
2
0
11,1
11
9,6
Lager ow
8,7
Lager sow Hoger sow Hoger ow
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000.
Bron: Petrou et al, Oxford Record Linkage Study, 2006.
Bron: Woodroffe et.al., 1993.
% jongeren met een BMI tussen 25-30
Bron: Studie Jongeren en Gezondheid; Maes L, Vereecken C, Hublet A., Vakgroep
Maatschappelijke Gezondheidszorg, Universiteit Gent, cijfers van 2006
Kind zijn in Gent:
niets aan de tand …
Prevalentie:
18,5%
7,4% in the hoogste beroepsklasse
15,6% in de middelste beroepsklasse
29,6% in the laagste beroepsklasse
kinderen met moeders van Oost-Europese
afkomst: 19 x meer kans op cariës
Aantal kinderen at risk
in Vlaanderen?
Evolutie aantal kinderen geboren in een KA gezin
25.00 %
20.00 %
Antwerpen
Vlaams-Brabant
15.00 %
West-Vlaanderen
Oost-Vlaanderen
Limburg
10.00 %
Vlaams-Gewest
Brussel Hoofdstedlijk Gewest
5.00 %
0.00 %
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Bron: K&G
Inhoud van deze presentatie:
1. Sociale verschillen in gezondheid
2. Verklaringsmechanismen
3. Aanpak in de praktijk
Inhoud van deze presentatie:
1. Sociale verschillen in gezondheid
2. Verklaringsmechanismen
3. Aanpak in de praktijk
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende
gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische
gevolgen van ziekte
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende
gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische
gevolgen van ziekte
Sociale positie op zich heeft invloed op gezondheid
“Als ik naar het ziekenhuis ga, is het eerste wat
ze vragen: ‘heb je schulden hier?’, in plaats van
‘wat scheelt er?’ Ze bekijken je altijd scheef”
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende
gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische
gevolgen van ziekte
Hoger risico op factoren die gezondheid
negatief beïnvloeden
Aandeel van Vlaamse adolescenten
dat gezond eet (%)
55%
31%
23%
15%
7%
ASO
TSO
jongens
meisjes
8%
BSO
Bron: Maes & Vereecken, 2006
Zwangerschapsbegeleiding
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende
gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische
gevolgen van ziekte
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende
gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische
gevolgen van ziekte
Cumulatief effect van de socio-economische
factoren gedurende de levensloop
vb. age adjusted relative death rates voor mannen
3 x bediende, 0 x arbeider: 1.0
2 x bediende, 1 x arbeider: 1.29
1 x bediende, 2 x arbeider: 1.45
0 x bediende, 3 x arbeider: 1.71
Bron: Whitehall-studie: Marmot et al., 1984
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende
gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische
gevolgen van ziekte
Inhoud van deze presentatie:
1. Sociale verschillen in gezondheid
2. Verklaringsmechanismen
3. Aanpak in de praktijk
Mensen worden niet gelijk geboren
Het doel is niet
te streven naar “gelijkheid” (equality),
maar naar “billijkheid” (equity)
Zorg mag niet variëren volgens geslacht, ethnische
achtergrond, opleiding, inkomen, politieke
voorkeur, seksuele voorkeur, …
maar volgens zorgnood.
Gelijke zorg voor mensen met gelijke zorgnood.
Hoe sociaal-economische verschillen in
gezondheid terugdringen?
Gezondheidsongelijkheid kent zijn oorsprong
in sociale ongelijkheid
Gezondheidsongelikheid aanpakken vraagt actie
m.b.t. alle sociale determinanten van gezondheid
Focus op de laagste groepen is niet voldoende om
de kloof aan te pakken.
Nood aan universele maatregelen
waarvan de schaal en de intensiteit
proportioneel zijn met de mate van
achterstelling
universeel proportionalisme
Economische groei (alleen) is niet het hoogste goed
maar ook:
- mate van inkomensongelijkheid
- eerlijke verdeling van gzh
- welzijn
6 doelstellingen voor beleid:
Geef elk kind de beste start in het leven
Ieder kind, jongere en volwassene kansen om
eigen mogelijkheden te ontwikkelen
Naar een eerlijke arbeidsmarkt en goede jobs
voor iedereen
Een gezonde levensstandaard voor iedereen
Gezonde buurten en gemeenschappen
Een belangrijke rol voor preventie (van ziekte,
armoede, van sociale verschillen in gzh, …)
6 doelstellingen voor beleid:
Geef elk kind de beste start in het leven
Ieder kind, jongere en volwassene kansen om
eigen mogelijkheden te ontwikkelen
Naar een eerlijke arbeidsmarkt en goede jobs
voor iedereen
Een gezonde levensstandaard voor iedereen
Gezonde buurten en gemeenschappen
Een belangrijke rol voor preventie (van ziekte,
armoede, van sociale verschillen in gzh, …)
Geef elk kind de beste start in het leven
• Verhoog de inzet van middelen voor interventies
gericht op de eerste levensjaren
• Ondersteun gezinnen (pre- en post nataal,
opvoedingsondersteuning, ondersteuning bij
transitiemomenten, …)
• Verhoog de kwaliteit van de eerste levensjaren en
zet in op outreaching projecten
Kind zijn in Gent:
niets aan de tand …
Een positieve en warme opvoedingsstijl
• Meerdere malen per week voorlezen
• Positieve interacties tussen ouder en kind
• Moeders met controle over het eigen leven
buffert in de link tussen sociale status en gzh
(roken, alcoholgebruik, risicovol seksueel gedrag, agressie,
criminele feiten, ontwikkeling)
én leidt bij ouders tot een betere mentale gzh
Geef elk kind, tiener en volwassene de
kansen om hun mogelijkheden te
ontwikkelen en controle uit te oefenen uit
hun eigen leven
• Reduceer opleidingsongelijkheid
(elk kind naar de kleuterklas, M-decreet!)
• Zet in op life skills
• Toegang tot en stimuleren van levenslang leren
Beleid moet ook (onbedoelde) negatieve effecten
monitoren
Selecteer geschikte tools om de omvang van
sociale ongelijkheid in gezondheid te meten en de
geboekte vooruitgang
Cfr SONG lens
Beleid moet ook (onbedoelde) negatieve effecten
monitoren
Selecteer geschikte tools om de omvang van
sociale ongelijkheid in gezondheid te meten en de
geboekte vooruitgang
Contact:
[email protected]
of tel. 09 332 39 84