Sociale verschillen in gezondheid bij jonge kinderen

Sociale verschillen in
gezondheid bij jonge kinderen
Prof. dr. Sara Willems
dr. Veerle Vyncke
Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg
Universiteit Gent
De kindersterfte (< 5 jaar, per 1000 baby’s)
neemt af tot een minimaal niveau
Bron: Unicef, 2015
De kindersterfte (< 5 jaar, per 1000 baby’s)
neemt af tot een minimaal niveau
Echter … niet iedereen geniet in dezelfde mate
van deze vooruitgang
Aantal preterme geboorten (%)
<37 weken
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9,1
< 33 weken
8,6
7,1
5,9
2,2
Lager ow
2
Lager sow
1,2
Hoger sow
1
Hoger ow
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000.
Aantal preterme geboorten (%)
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
9,1
8,6
7,1
5,9
2,2
Lager ow
2
Lager sow
1,2
Hoger sow
1
Hoger ow
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000.
Neonatale zorgen aan de
pasgeborene (%)
12
10
8
6
4
2
0
11,1
11
9,6
Lager ow
8,7
Lager sow Hoger sow Hoger ow
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000.
VASTSTELLING 1:
Er bestaan belangrijke verschillen in gezondheid
tussen sociale groepen in de maatschappij
VASTSTELLING 1:
Er bestaan belangrijke verschillen in gezondheid
tussen sociale groepen in de maatschappij
?
VASTSTELLING 1:
Er bestaan belangrijke verschillen in gezondheid
tussen sociale groepen in de maatschappij
Opleidingsniveau
Inkomensniveau
Geslacht
Etnische achtergrond
….
VASTSTELLING 1:
Er bestaan belangrijke verschillen in gezondheid
tussen sociale groepen in de maatschappij
Opleidingsniveau
Inkomensniveau
Geslacht
Etnische achtergrond
….
Geboortegewichtsklassen (%)
<1500 gr
12
10
10
<2500 gr
9,5
7,2
8
5,6
6
4
2
1,8
1,9
Lager ow
Lager sow
1
0,8
0
Hoger sow
Hoger ow
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000.
VASTSTELLING 1:
Er bestaan belangrijke verschillen in gezondheid
tussen sociale groepen in de maatschappij
Opleidingsniveau
Inkomensniveau
Geslacht
Etnische achtergrond
Beroep
Kind zijn in Gent:
niets aan de tand …
18,5% van onderzochte kinderen: zuigflescariës
7,4%
hoogste beroepsklasse
15,6%
middelste beroepsklasse
29,6%
laagste beroepsklasse
Kinderen met moeders van Oost-Europese afkomst:
19 x meer kans op cariës
Aantal kinderen at risk
in Vlaanderen?
Evolutie zeer jonge kinderen geboren in een kansarm gezin
Bron: K&G obv kansarmoede-index
VASTSTELLING 2:
De groep kwetsbare kinderen is substantieel
VASTSTELLING 2:
De groep kwetsbare kinderen is substantieel …
en lijkt toe te nemen
Hoe kan dit fenomeen verklaard worden?
“Geen prioriteiten kunnen stellen”
“Niet kunnen ontsnappen uit armoede”
Hoe kan dit fenomeen verklaard worden?
“Ongezonde levensstijl”
“Nooit geleerd”
“Te veel met zichzelf bezig”
“Te laag leefloon en te lage
minimuminkomens”
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende
gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische
gevolgen van ziekte
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende
gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische
gevolgen van ziekte
Via processen van sociale discriminatie
“Als ik naar het ziekenhuis ga, is het eerste wat ze
vragen: ‘heb je schulden hier?’, in plaats van ‘wat
scheelt er?’ Ze bekijken je altijd scheef”
Via processen van sociale discriminatie
“Als ik naar het ziekenhuis ga, is het eerste wat ze
vragen: ‘heb je schulden hier?’, in plaats van ‘wat
scheelt er?’ Ze bekijken je altijd scheef”
Adres: “Molenbeek”
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende
gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische
gevolgen van ziekte
Determinanten van gezondheid
Bron: Dahlgren & Whitehead, 1993
Zwangerschapsbegeleiding
Eerste zwangerschapscontrole in het
eerste trimester (%)
100 %
80 %
60 %
68,8 %
77,3 %
78,8 %
54,4 %
40 %
20 %
0%
Lager ow
Lager sow
Hoger sow
Hoger ow
Bron: Studiecentrum Perinatale Epidemiologie, 2000
Meest invloedrijke determinanten van sociale ongelijkheid
in de gezondheid van kinderen:
•
•
•
•
•
•
Achterstelling buurt
SES ouders
Stress/onzekerheid mbt job
Werkloosheid
Geen eigenaar zijn van huis
Psychosociale stress moeder
Pillas D, Marmot M, Naicker K, Goldblatt P, Morrison J, Pikhart H. Social inequalities in early childhood health and
development: a European-wide systematic review. Pediatr Res. 2014;76(5):418-424.
Ruiz M, Goldblatt P, Morrison J, et al. Mother’s education and the risk of preterm and small for gestational age
birth: A DRIVERS meta-analysis of 12 European cohorts. Submitted to J Epidemiol Community Health. 2014
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende
gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische
gevolgen van ziekte
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende
gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische
gevolgen van ziekte
Cognitieve ontwikkeling 22 maanden – 10 jaar
Bron: Marmot Review (2010)
Determinanten van
sociale ongelijkheid in gezondheid
• Plaats op de sociale ladder
• Hogere blootstelling aan gezondheidsrisico’s
• Eenzelfde blootstelling aan
gezondheidsrisico’s maar verschillende
gevolgen
• Levensloopeffecten
• Verschillen in de sociale en economische
gevolgen van ziekte
VASTSTELLING 3:
Sociale verschillen in gezondheid hebben een
zeer complexe oorsprong
Kunnen sociale verschillen in gezondheid
teruggedrongen worden?
Groeiende aandacht
ook binnen beleid
… zeker voor jonge kinderen
“Giving a fair chance in life to every child, everywhere –
especially the most disadvantaged – offers the
greatest hope of breaking intergenerational cycles of
inequity and poverty in every society. That is the central
proposition underlying UNICEF’s ‘equity agenda”.
Mensen worden niet gelijk geboren
=> Het doel is niet
te streven naar “gelijkheid” (equality),
maar naar “billijkheid” (equity)
Zorg mag niet variëren volgens geslacht,
ethnische achtergrond, opleiding, inkomen, politieke
voorkeur, seksuele voorkeur, …
maar volgens zorgnood.
Gelijke zorg voor mensen met gelijke zorgnood
Door intersectorale aanpak
Gezondheidsongelijkheid aanpakken vraagt actie m.b.t.
alle sociale determinanten van gezondheid
Interventies op jonge leeftijd geven meest winst
“Interventions with better outcomes and a higher level
of evidence combined workshops and educational
programmes for both parents and children
beginning during early pregnancy and included
home visits by specialised staff.”
Morrison J, Pikhart H, Ruiz M & Goldblatt P (2014). Systematic review of parenting interventions in European
countries aiming to reduce social inequalities in children’s health and development.In: BMC Public
Health, 14:1040. DOI: 10.1186/1471-2458-14-1040.
Door universeel proportionalisme
Focus op de laagste groepen is niet voldoende om de
kloof aan te pakken.
Nood aan universele maatregelen waarvan de schaal
en de intensiteit proportioneel zijn met de zorgnood
Contact:
[email protected]