Mise en page 1 - Chapelle expiatoire

chapelle expiatoire NL.qxp_chapelle expiatoire 13/10/14 08:21 Page1
Bezoek
De architectuur
Informatie
Geschiedenis
Bezoek
De architectuur
Informatie
Geschiedenis
▲
▲
▲
Architectuur van de kapel
Woordenlijst
De architect
Driespleet: versiering bestaand uit drie in steen
gehouwen gleuven.
Georges Eugène Haussmann (1809-1891): leider
van de grote renovatiewerkzaamheden in Parijs
onder het Tweede Franse Keizerrijk.
Gewelfzwik: driehoek tussen de grote bogen die
een koepel dragen, waardoor van een ronde vorm
kan worden overgegaan naar een vierkante vorm.
Hertogin van Angoulême (1778-1851): oudste
dochter van Lodewijk XVI en Marie-Antoinette.
Madeleine begraafplaats: werd in 1721 geopend en
herbergt de lichamen van de mensen die tussen
1792 en 1794 tijdens de Terreur geëxecuteerd
werden, zoals Charlotte Corday en de
Girondijnse afgevaardigden.
Metoop: gebeeldhouwd interval tussen twee
driespleten* in een Dorische rand.
Restauratie (1814-1830): herstel van de monarchie
na de Franse Revolutie.
Translatie: vervoer van een waardevol, gewijd
voorwerp (as, relikwieën...) naar een andere
plaats.
De boetkapel werd gebouwd door Pierre
François Léonard Fontaine (1762-1853), op
verzoek van Lodewijk XVIII die hem erkende als
zijn officiële architect. De man was al beroemd
door het werk dat hij samen met de architect
Percier voor Napoleon had uitgevoerd. Fontaine
bouwde hier alleen een gebouw dat hij ontwierp
in het kader van een complex architectuurproject. De neoklassieke stijl van Fontaine
ontleent niet alleen ideeën aan de Romeinse
oudheid, de Middeleeuwen en de Renaissance
maar vormt een apart oeuvre.
Een gebouw met vele invloeden
De plattegrond van de kapel bevat
centraalbouw, zoals het Pantheon in Rome,
en is langs een as gebouwd. De dramatische
uitvoering van de kapel suggereert een barokke
inspiratie. De Campo Santo doet denken aan die
van Pisa, één van de modellen uit de Italiaanse
Renaissance. Het decor van de voorgevel van
de kapel herinnert aan de architectuur uit de
oudheid: het kroonwerk, het horizontale vlak
dat door zuilen gedragen wordt, bestaat uit een
gladde architraaf, een rand met afwisselend
driespleten* en metopen* en een kroonlijst.
De aanwezigheid van kruisen op de gevelsteen
van dit christelijke monument is zeer discreet.
Fontaine gebruikt ook de Franse steenhouwerstraditie voor de gewelven en de daken van de
zijgalerijen en slaagt er in een sprekende
architectuur te creëren, die de bezoeker
herinnert aan de dubbele missie van de kapel,
gebed en herinnering.
*Uitleg op de achterzijde van dit document.
Praktische informatie
Gemiddelde tijd voor het bezoek: 30 minuten.
Vrij bezoek.
Boekenwinkel
De gids van dit monument is beschikbaar in de boekenwinkel,
in de categorie “Itinéraires”.
Centre des monuments nationaux
Chapelle expiatoire
29 rue Pasquier
75008 Paris
tél. 01 42 65 35 80
fax 01 44 07 32 23
www.monuments-nationaux.fr
Bezoek
De architectuur
Informatie
Nederlands
Boetkapel
Een gedenkteken
crédits photos © Musée Carnavalet / Roger-Viollet. illustration Tout pour plaire. conception graphique Plein Sens, Anders. réalisation beau fixe. traduction Caractères et cætera. impression Stipa, octobre 2014.
Geschiedenis
Een plek van bezinning
Mis in de
boetkapel
door
Lancelot
Turpin de
Crissé,
Parijs,
Carnavalet
museum
In 1814, na de Revolutie, wanneer de monarchie
opnieuw werd ingevoerd, wil koning Lodewijk
XVIII (1814-1824)** de geschiedenis van de
koninklijke familie in ere herstellen. Hij laat het
lichaam van zijn
broer Lodewijk XVI
(1774-1793) en
Marie-Antoinette
bijzetten in de
basiliek van SaintDenis. Vervolgens
laat hij deze boetkapel bouwen op de
voormalige Madeleine begraafplaats*, daar
waar de koning en de koningin werden begraven
na hun executie in 1793. De eerste steen wordt
gelegd op 21 januari 1815, de verjaardag van de
dood van Lodewijk XVI. Het gebouw wordt in
1826 onder Karel X (1824-1830) voltooid.
Een controversieel monument
Al aan het einde van de Restauratie* wordt de
kapel, een overblijfsel van het Ancien Régime,
een politiek probleem waar bijzonder heftig
op wordt gereageerd. Tijdens het Tweede
Franse Keizerrijk wordt de kapel gedeeltelijk
gerestaureerd en vervolgens nog enkele malen
bedreigd tot vernieling maar geen enkele
vernietigingspoging slaagt. De kapel is een
ontwerp van de architect Fontaine en wordt
in 1914 een historisch monument.
**Uitleg op de achterzijde van dit document.
**De data geven het begin en het einde van
**de regeerperiode aan.
chapelle expiatoire NL.qxp_chapelle expiatoire 13/10/14 08:21 Page4
Geschiedenis
Bezoek
De architectuur
Informatie
▲
6
4
6
1
2
3
5
7
6
4
9
8
N
Het ingangspaviljoen
1 Het paviljoen geeft op indrukwekkende manier
de eerste stap aan van een plechtige weg naar het
midden van het monument: de kapel geeft zichzelf
niet bloot zodra u binnenkomt. Deze uitvoering
werd vroeger benadrukt door een laan met
cipressen, die naar het bordes leidde. De voorgevel
is een kale wand met een monumentale deur, waar
een replica van een kolossale sarcofaag bovenuit
steekt, waarvan de gevelsteen afsteekt tegen de
hemel. Op een brede cartouche staat de wijding van
het gebouw afgebeeld, die herinnert aan de wens
van Lodewijk XVIII om de begraafplaats van
Lodewijk XVI en Marie-Antoinette te eren.
2 De vestibule leidt naar de binnenplaats via een
aantal treden. De binnenwanden zijn versierd met
een halve cirkel van slingers en kronen, en de
ineengevlochten monogrammen van Lodewijk XVI
en Marie-Antoinette. De donkere, gewelfde
passage komt uit op de binnentuin van de kapel
badend in natuurlijk daglicht.
De binnentuin
3 De Campo Santo, of de begraafplaats, is een
verhoogde tuin bestaand uit de afgraving en de
beenderen van het knekelhuis uit de Revolutie dat
hier vroeger stond. De binnenplaats is aldus een
heilige plaats.
4 De symbolische grafstenen langs de zijkanten
herdenken de Zwitserse Garde die werden gedood
op 10 augustus 1792 bij de arrestatie van de
koning in de Tuileries. Op de voorkant van elke
gedenksteen prijkt een gevleugelde zandloper. De
decoratie van papaverbollen en cipres- en
eikentakken in de slingers betekent dat de
slachtoffers van de Revolutie uit alle sociale
klassen kwamen.
5
De kapel
Na de zuilengang wordt de binnenarchitectuur
onthuld dankzij het licht dat door de zenitopeningen binnenvalt. De vierkante cassettes van
de koepel contrasteren met de achthoekige cassettes
van de secondaire gewelven. De tekening van de
tegels weerspiegelt de vorm van de koepel. De
gewelfzwikken* van de hoofdkoepel illustreren in
een bijzonder symmetrische compositie, vier
religieuze thema’s: het lijden van Christus, de
eucharistie, de heilige drievuldigheid en de Stenen
Tafelen. Deze bas-reliëfs zijn van François-Antoine
Gérard, net als de timpaan van de grote boog bij
7
8
9
de ingang, die de translatie* van de beenderen
van het koninklijke paar naar Saint-Denis toont.
Wit marmeren beelden stellen Lodewijk XVI en
Marie-Antoinette voor. De eerste gebeeldhouwde
groep van Joseph Bosio toont de koning,
ondersteund door een engel. Het testament van
Lodewijk XVI staat op de zwart marmeren plaat
van de voet gegraveerd. Daar tegenover stelt het
beeld van Jean-Pierre Cortot de koningin voor,
geknield voor het geloof. Haar laatste brief die ze
schreef aan Madame Elisabeth, de zus van de
koning, is in het marmer gegraveerd. Deze werken
zijn geschonken door de hertogin van Angoulême*
en werden na de val van de Bourbons, in 18341835 bijgeplaatst: het eerbetoon aan het koninklijk
paar is dan geen nationale zaak meer, het wordt
een privézaak. De vergulden bronzen kandelaars in
de nissen zijn gemaakt door de graveur-gieters
Plantar en Delafontaine.
De crypte is toegankelijk via de trap achter in de
zijkapellen. Het zwart marmeren altaar in de vorm
van een antieke graftombe markeert de plek waar
het lichaam van de koning opgegraven is.
In de sacristie is een biechtstoel met zijn
oorspronkelijke rood velours strapontijn in een
kast gebouwd.
De zijgalerijen bezitten negen rijen booggewelven.
Zij zijn lager gelegen dan de binnenplaats en
beschermen de grafstenen langs de muur.
De omgeving
Vroeger stond de kapel in een romantische kleine
tuin, maar tegenwoordig staat hij aan het
Lodewijk XVI plein dat in 1862 werd aangelegd
tijdens de werkzaamheden van Haussmann*.
*Uitleg op de achterzijde van dit document.