File

Samenvatting Ordening Biologie voor Jou VMBO 3A
2.1 Het ordenen van organisme
Ordenen = het indelen in groepen op basis van ______________________
Organismen kunnen we indelen in 4 rijken op basis van hun cellen:
Bacterie
Aantal cellen
Celwand?
Ja
Schimmel
1 of meercellig
Ja
Plant
1 of meercellig
Ja
Dier
1 of meercellig
Nee
Ja
Nee
Celkern?
Vacuole?
Nee
Bladgroenkorrels?
Alleen meercellige organismen hebben weefsels of organen
Functie bladgroenkorrels = ______________________
Organismen behoren tot 1 soort als ze samen______________ nakomelingen kunnen voortbrengen
Binnen een soort komen rassen voor (bijv. hondenrassen), ontstaan door selectief kruisen door mens
Populatie= groep individuen van zelfde soort, die zich onderling voortplanten
_________ > afdelingen > _____________ > orden > families > geslachten > soorten
2.2 Bacteriën

Sommige bacteriën noemen we bacillen

Sommige bacteriën hebben ______________ om voort te bewegen



Bacteriën planten zicht voort d.m.v. ________________
Chromosomen/DNA liggen los in cytoplasma (vaak kringvormig chromosoom)
Veel bacteriën ruimen dode resten van organismen op en zetten dit om in nuttige
voedingsstoffen
Bacteriën kunnen een infectie veroorzaken (bijv. cholera, longontsteking, tuberculose)
Sommige bacteriën maken voedsel: o.a. yoghurt en zuurkool


Antibiotica (bijv. penicilline) kan bacteriële infecties ____________________
2.3 Schimmels
Eencellige schimmel:
 Gist
 Voortplanting d.m.v. deling (snoert blaasje af)
Meercellige schimmels:



Bestaan uit schimmeldraden
Voortplanten d.m.v. __________________
Sporen soms in een speciaal orgaan, de paddenstoel (= voortplantingsorgaan)
Functies schimmel:




Dode resten organismen afbreken (en voedsel bederven)
Veroorzaken ziektes (o.a. zwemmerseczeem)
Sommige schimmels maken _________________ (penseelschimmel maakt penicilline)
Voedsel maken: brood, bier, wijn (alle drie met gist), schimmelkaas of als hele schimmel
(champignon)
2.4 Planten
Afdeling
Aparte
wortels,
stengels en
bladeren?
Bloemen?
Wieren (algen)
Sporenplanten
Zaadplanten
Ja/Nee
Ja/Nee
Ja/Nee
Nee
Nee
1) Mossen
Ja
- Hebben sporendoosjes op
steeltje
2) Varens
Bevat de
volgende
groepen:
- Hebben sporenhoopjes
onder blad
3) Paardenstaarten
- Hebben sporenvormende
orgaantjes op einde stengel
Eencellige: boom alg
Voorbeelden:
Meercellige:
blaaswier, kranswier
1) Naaktzadigen
- Zaden tussen schubben
van kegels
- Naaldvormige bladeren
2) Bedektzadigen
- Zaden in vruchten
- Bladeren geen
naaldvorm
Naaktzadige:
Bedektzadige:
2.5 Dieren
Afdelingen dierenrijk ingedeeld op basis van:

Skelet
o Geen ________________
o _________________ skelet (wervelkolom, inwendige schelp)

o _________________ skelet (schelp, huisje, pantser insect)
Symmetrie = een voorwerp is in twee gelijke helften te verdelen
o _________________ symmetrisch
o Veelzijdig symmetrisch (= straalsgewijs of radiaal symmetrisch)
o Asymmetrisch/niet-symmetrisch
8 afdelingen dierenrijk:
Naam van de
afdeling
Kenmerken van de afdeling
Eencelligen
Asymmetrisch
Geen skelet
1 cel
Leven in water
Asymmetrisch
Inwendig skelet van naalden tussen de cellen
Zitten vast op bodem zee
Veelzijdig symmetrisch
Geen skelet
Leven in water
Hebben tentakels met netelcellen (prooi vangen)
Tweezijdig symmetrisch
Geen skelet
Lichaam lang en dun
Tweezijdig symmetrisch
Schelp of huisje als skelet
Sponzen
Holtedieren
Wormen
Weekdieren
Geleedpotigen
Voorbeelden
Tweezijdig symmetrisch
Skelet is uitwendig pantser
Stekelhuidigen Veelzijdig symmetrisch
Inwendig skelet van kalk
Leven op bodem zee
Huid bedekt met stekels/knobbels
Gewervelden
Tweezijdig symmetrisch
Inwendig skelet
5 groepen: vissen, reptiel,
amfibie, vogel en zoogdier
2.6 Eencelligen
Amoebe:

Kan van __________ veranderen > cytoplasma stroomt richting uit en vormt zo schijnvoetjes

Met __________________ voedsel sluiten > ontstaat voedingsvacuole (verteert het voedsel)


Onverteerde resten worden verwijderd via het _______________
Leeft in water
Pantoffeldiertje:

Celmembraan bevat __________________ om voort te bewegen

Bevat celmond (instulping in cel) om voedsel op te nemen en voedingsvacuole te vormen.
Celanus om onverteerde resten te verwijderen
2.7 Geleedpotigen
Poten zijn geleed = opgebouwd uit kleine L___________________
Het lichaam is gesegmenteerd = opgebouwd uit S _____________________
4 groepen:
1. ___________________: elk segment bevat poten
2. ___________________: 10 of meer poten (o.a. garnaal, kreeft, krab)
3. ___________________: 8 poten
4. ___________________: 6 poten
Lichaam insect bestaat uit 3 segmenten:

___________________ > ogen en voelsprieten

___________________> poten en evt. vleugels

___________________
2.8 Gewervelden
Bevatten wervelkolom met wervels
Huid
Haar / Schubben
Veren / Slijm
Temperatuur
Warmbloedig /
Koudbloedig
Ademhaling
Longen / Kieuwen
Huid
Voortplanting
Levendbarend /
eieren met schaal /
eieren zonder schaal
Vissen
Haar / Schubben
Veren / Slijm
Warmbloedig /
Koudbloedig
Longen / Kieuwen
Huid
Levendbarend /
eieren met schaal /
eieren zonder schaal
Reptielen
Haar / Schubben
Veren / Slijm
Warmbloedig /
Koudbloedig
Longen / Kieuwen
Huid
Levendbarend /
eieren met schaal /
eieren zonder schaal
Vogels
Haar / Schubben
Veren / Slijm
Warmbloedig /
Koudbloedig
Longen / Kieuwen
Huid
Levendbarend /
eieren met schaal /
eieren zonder schaal
Amfibie
Haar / Schubben
Veren / Slijm
Warmbloedig /
Koudbloedig
Longen / Kieuwen
Huid
Levendbarend /
eieren met schaal /
eieren zonder schaal
Zoogdieren
Warmbloedig: lichaamstemperatuur is ______________________
Koudbloedig: lichaamstemperatuur is ______________________
2.9
Determineren = ________________________________________________________________________