Plantenstudiegroep Natuurhistorisch Genootschap in Limburg

Plantenstudiegroep Natuurhistorisch Genootschap in
Limburg
Winterprogramma 2006-2007 versie 18 september
Secretariaat: Olaf Op den Kamp, Maria Gorettistraat 72,
6462 XS Kerkrade, tel. 045-5354560, [email protected]
De Plantenstudiegroep is één van de studiegroepen van het Natuurhistorisch
Genootschap. De Plantenstudiegroep werd opgericht in 1979 met het doel om
de flora in de provincie Limburg nader te bestuderen en in kaart te brengen.
Dit doel hebben we nog steeds, al hebben we ons werkterrein in de loop der
tijd ietwat uitgebreid tot een gebied van circa 100 kilometer rondom
Valkenburg. Zo trekken we regelmatig naar de Eifel, de Belgische Ardennen of
Belgisch-Limburg. Toch proberen we ook dit jaar weer om ons eigen gebied en
onze hoofddoelstellingen, namelijk het bestuderen en inventariseren van
planten, niet te vergeten.
Tijdens iedere excursie wordt er daarom voldoende tijd ingeruimd om de
soorten met behulp van een flora op naam te brengen. Ook beginners zijn
hierbij van harte welkom. Zij kunnen van de meer ervaren leden leren
determineren en ook hoe ze een flora moeten gebruiken. Een goede veldflora
en een loep mogen dus tijdens geen enkele tocht ontbreken. Van alle tochten
worden verslagen gemaakt, al dan niet in de vorm van streeplijsten. Deze zijn
in te zien op de website van de Plantenstudiegroep.
Het programma van het komende winterseizoen zal zoals gebruikelijk bestaan
uit een aantal avondbijeenkomsten en daarnaast de winterwandelingen om de
onderlinge contacten nog eens goed aan te halen.
In de winter is er natuurlijk wat minder te zien van planten, maar juist daardoor
is er dan meer tijd om eens kennis te maken met groepen waaraan normaal niet
veel aandacht wordt besteedt, bijvoorbeeld de bomen of de paddestoelen.
Natuurlijk is het ook gewoon gezellig om ’s winters samen op stap te gaan en
onder genot van een al dan niet warm drankje op te warmen in een gezellig
cafeetje.
Tijdens de avondbijeenkomsten kun je genieten van de vondsten van het
afgelopen jaar tijdens de varia-avond, bijzondere nieuwe gebieden leren
kennen of meer kennis opdoen over plantensoorten. We hopen dat de opkomst
op de avondbijeenkomsten dit jaar wat groter is dan de afgelopen tijd, dus
komt allen!
Winterwandelingen.
Zaterdag 7 oktober: Wijngaarden en muurflora in het Ahrdal (D).
Tijdens deze wandeling lopen we een stuk van de beroemde Rotweinwanderweg door het Ahrdal.
Langs deze wandelweg vinden we vele bijzondere planten zoals Kalkaster (Aster lynosyris), Noordse
streepvaren (Asplenium septentrionale) en Bleekgele hennepnetel (Galeopsis segetum). Daarnaast
kunnen we genieten van de vele wijngaarden met rode en witte druiven. En misschien ook wel van het
gegiste sap van deze vruchten……
Leiding: Olaf en Lisa Op den Kamp (tel 045-5354560, [email protected]).
Vertrek: 08.30 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg of om
09.00 uur Parkeerplaats Bocholtz nabij Shell-tankstation langs de autoweg Heerlen-Aken*.
(afstand vanaf Bocholtz circa 140 kilometer).
Zondag 15 oktober: Herfstwandeling langs de de Roannai (B).
De herfstwandeling zal voor het grootste deel lopen langs de Ardense beek de Roannai tussen Franchorchamps
en Neuville. Als de tijd het toelaat zullen we ook een kijkje nemen in het Fagne de Stavelot.
Leiding: Johan den Boer (tel 043-3625011, [email protected]).
Vertrek: 10.00 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg*
Zondag 5 november: Veenmossenexcursie over de Teverener Heide (D).
Vlak over de grens bij Brunssum ligt de Teverenerheide. Dit gebied is een heidegebied met een klein stukje
vochtige heide en vele plassen die zijn ontstaan als gevolg van de winning van zand, klei en grind. Aan de rand
van deze gebieden vinden we enkele soorten veenmossen. Tijdens deze excursie zal nader worden ingegaan op
de kenmerken van de verschillende soorten. Een loep is dus onontbeerlijk.
Leiding: Lisa Op den Kamp (tel 045-5354560, [email protected]).
Vertrek: 9.30 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg of om
10.15 uur bij de kerk van Waubach*.
Zaterdag 11 november: Dal van de Rote Wehebach (D).
Wandeling door het dal van de Rote Wehe, waar in het verleden Bevers (Castor fiber) werden
uitgezet. We bekijken de invloed van deze dieren op het landschap en zien natuurlijk ook vele
paddestoelen. Meer info over dit gebied via www.eifelnatur.de.
Leiding: Olaf en Lisa Op den Kamp (tel 045-5354560, [email protected]).
Vertrek: 09.00 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg
09.30 uur Parkeerplaats Bocholtz nabij Shell-tankstation langs de autoweg Heerlen-Aken*
(afstand vanaf Bocholtz circa 30 kilometer).
Zondag 26 november: Herfstwandeling door de Platte Bosschen (NL/D).
Afgelopen winter hebben we enkele nauwelijks gekende grensoverschrijdende gebieden bezocht nabij
Aken. Nog zo’n vergeten hoek zijn de Platte Bosschen tussen Baneheide (NL) en Orsbach (D). In het
bosgedeelte blijft nu alle oude hout liggen. We zullen dan ook tevens kijken naar de mycologische
bijzonderheden in dit gebied, met name naar de houtzwammen.
Leiding: Nico Ploumen (045-5322459, [email protected])
Vertrek: 10.00 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg
10:30 uur Parkeerplaats wegrestaurant Baneheide aan de Nijswillerweg te Baneheide*.
Zondag 10 december: Winterwandeling door het Geuldal.
We maken een tocht door het Geuldal en bezoeken daarbij de natuurontwikkelingsterreinen op de dalbodem,
maar ook de hellingbossen op de plateaurand en het aangrenzende plateau met akkers en weilanden. In het dal
zien we ook het fraaie voormalige kloostercomplex van Houthem-Sint-Gerlach liggen.
Leiding: Arjan Ovaa (043-4581781, [email protected]).
Vertrek: 10.00 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg of om
10.30 uur parkeerplaats bij Grand Café de Brakkeberg te Geulhem (ingang Ingendael)*.
Woensdag 27 of donderdag 28 december: Après-kalkoentocht.
Leiding: Joop Koelink
Vertrek: 10.00 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg*
Zondag 14 januari: Winterwandeling in de omgeving van Puth.
Tijdens deze wandeling zoeken we het Geleenbeekdal en omgeving op. We zwerven ergens tussen
Wanenberg en Terborg en er is onderweg vast wel een gelegenheid om de uitwendige en de
inwendige mens op te warmen. We genieten van vele vergezichten over het dal en het plateau.
Leiding: Jan Egelmeers (043 6042655, [email protected]).
Vertrek: 10.00 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg* of om
10.30 bij de kerk te Puth-Schinnen.
Zondag 28 januari:
Leiding: Pierre Grooten en Pierre Thomas
Vertrek: 10.00 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg*
Zondag 11 februari: Langs de waterwegen bij Geulle.
We maken een wandeling van circa acht kilometer welke start vanuit het plaatsje Geulle. We zien
onderweg enkele fraaie monumentale gebouwen en genieten van de uitzichten over de waterwegen
die hier liggen, waaronder de Maas en het Julianakanaal. Het landschap wordt gedomineerd door
populieren en in de verte lonkt op de helling het Bunderbos.
Leiding: Doreen en Mark Verhaegh (046-4526239)
Vertrek: 10.00 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg of om
10.30 uur Markt Geulle*.
Zondag 4 maart: Mossenexcursie door de Platte Bosschen.
We bezoeken de Platte Bosschen bij Nyswiller om naar de mosflora te kijken. De Platte Bosschen is
een vrij vochtig bos dat veel mossen herbergt en dat ideaal is voor een mossenexcursie. We zullen
proberen de verschillende soorten mossen op naam te brengen en bekijken de verschillen tussen de
soorten.Let op: om de mossen goed te kunnen bekijken is een loep die minimaal 10x vergroot een
noodzakelijk attribuut!
Leiding: Paul Spreuwenberg (045-5310661, [email protected])
Vertrek: 10.00 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg of om
10.30 uur op het parkeerterreintje onderaan de Plattebossen langs de weg van Baneheide naar
Nyswiller*.
Woensdag 21 februari: Heringebietetoer door Maastricht ???
Leiding: Wil Willems
Vertrek: 10.00 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg*
Zondag 11 maart 2007: Lentewandeling door Belgisch-Limburg (B)
Leiding: Bert Op den Camp (043-3622808, [email protected]).
Vertrek: 10.00 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg*
Zaterdag 25 maart: Lentewandeling in het teken van de Hoorn (D).
In het dal van de Inde, aan de rand van de Eifel, ligt het plaatsje Kornelimünster. Alles lijkt hier in het
teken te staan van de hoorn (Cornu). Het plaatsje is genoemd naar de Heilige Cornelius,
beschermheilige van het Hoornvee, wiens relikwieën ook in de plaatselijke abdijkerk te zien zijn. Op
een rots in het nabijgelegen Klaüserwäldchen groeit Gele kornoelje (Cornus mas).Verder staan er
enkele bijzondere voorjaarsbloeiers in dit bos. Ook zien we veel sporen van de winning van
blauwsteen en kalk. Zo passeren we prachtige rotsen, kalkovens en huizen die zijn opgetrokken uit de
blauwsteen. Hopelijk zien we in de weilanden ook wat hoornvee (koeien). Meer info over het gebied
via www.eifelnatur.de.
Leiding: Olaf en Lisa Op den Kamp (tel 045-5354560, [email protected]).
Vertrek: 09.00 uur NS-station Maastricht, oostelijke ingang Meerssenerweg
09.30 uur Parkeerplaats Bocholtz nabij Shell-tankstation langs de autoweg Heerlen-Aken*
(afstand vanaf Bocholtz circa 20 kilometer).
Avondprogramma.

De meeste avondbijeenkomsten (m.u.v. 13 november) vinden plaats in het Natuurhistorisch
Museum te Maastricht, de Bosquetplein 6-7, 6211 KJ Maastricht, tel. 043-3505490.

Aanvang van de bijeenkomsten is om 20.00 uur, het einde is rond 22.30 uur.
Vrijdag 13 oktober: Jaarlijkse varia-avond.
Tijdens de varia-avond wordt iedereen in de gelegenheid gesteld zijn of haar (botanische)
belevenissen van het afgelopen jaar toe te lichten. Hebt u een bijzondere plant gevonden en heeft u er
dia's, digitale foto’s of misschien zelfs een herbariumexemplaar van, neem het dan mee. Datzelfde
geldt als u planten heeft waarvan u de naam niet weet, er zit vast iemand in de zaal die de naam
weet. Hebt u een voordracht die langer dan een kwartier in beslag neemt, neem dan even contact op
met Johan den Boer, i.v.m. de planning van de avond. Een beamer en een diaprojector staan tot uw
beschikking.
Zaterdag 28 oktober: Afsluiting van het veldseizoen 2006
Hiervoor ontvangt u een aparte uitnodiging.
Organisatie: Bert Op den Camp (043-3622808, [email protected]).
Maandag 13 november: Lezing over “Het natuurontwikkelingsproject Rode
Beek/ Rodebach” door Gijs Kurstjens (in samenwerking met Kring Heerlen).
Deze lezing gaat over de resultaten van het grensoverschrijdende natuurontwikkelingsproject
Rodebach/ Rode Beek bij Schinveld en Gangelt dat vanaf 2004 in uitvoering is. Bij dit project is ca. 5
km beek heringericht en is gestart met natuurlijke begrazing door Schotse Hooglanders in een gebied
van ca. 300 ha dat bestaat uit voormalige landbouwgronden, de beekdalen en het noordelijk deel van
de Schinveldse bossen. De aandacht zal vooral uitgaan naar de resultaten van het onderzoek
naar planten, insecten, amfibieën en broedvogels dat de afgelopen jaren samen met de NABU Kreis
Heinsberg en vrijwilligers is uitgevoerd.
Plaats en tijd: De bijeenkomst vindt plaats in de zaal van Stichting Botanische Tuin Kerkrade, St.
Hubertuslaan 74, 6467 CK Kerkrade, tel. 045-5415615.
Aanvang van de bijeenkomst om 20.00 uur, het einde is rond 22.30 uur.
Vrijdag 17 november: Lezing over de Herfstschroeforchis door Jo Willems
Afgelopen zomer verscheen er een interessant boek over deze bijzondere orchidee. De
Herfstschroeforchis (Spiranthes spirales) is een opvallende orchideeënsoort met een langdurige
levenscyclus. Ze komt onder meer voor in Zuid-Limburg, waar in de nazomer de spiraalvormig
gedraaide bloeistelen boven de grond komen. De publicatie is nu te koop voor 10 Euro en zal tijdens
de lezing ook te verkrijgen zijn.
Donderdag 14 december: Een kennismaking met schermbloemigen.
Vandaag een avond gewijd aan de schermbloemigen (Apiaceae). Een scherm (umbella) is een
bloeiwijze waarbij alle zijassen (bloemstelen) uit één punt ontspringen. De vorm van het scherm kan
variëren van van boven ongeveer plat tot helemaal bol, zoals bij Allium. Aan de voet van de zijassen
zit meestal een krans van schutblaadjes, het omwindsel genoemd bij enkelvoudige schermen. Bij een
samengesteld scherm heet deze krans bij het schermpje ( scherm van de 2de orde) het omwindseltje.
Naar deze bloeiwijze is de familie van de schermbloemigen genoemd. De meeste schermbloemigen
hebben een samengesteld scherm. De bedoeling van deze avond is een overzicht te krijgen over
deze interessante familie. Iedereen die hierover iets kan bijdragen in de vorm van dia’s, (digitale) foto
‘s, herbariummateriaal, maar ook gedichten, recepten enz. is van harte welkom dit mee te brengen.
Wilt u iets doen, stuur dan even een mailtje of bel naar Olaf of Johan.
Vrijdag 19 januari: Lezing over Hangveentjes door Hans de Mars.
In Zuid-Limburg vinden we diverse veentjes op hellingen. Enkele bekende zijn de Kathagerbeemden
of de Peschbeemden. Maar ook op de Brunssummerheide en in het Noordal vinden we deze
bijzondere vegetaties met allerlei opvallende soorten. Dotterbloemen, orchideeën en diverse soorten
grasachtigen voelen zich hier thuis. Vandaag een lezing over de achtergronden van deze gebieden.
Donderdag 15 februari: Lezing over Inheemse bomen en struiken door Bert
Maes.
Enkele jaren geleden hadden we het genoegen onder leiding van Bert Maes een rozenexcursie door
Zuid-Limburg te mogen maken. Nu is er een dik boek verschenen waarin niet alleen de wilde rozen,
maar ook andere inheemse bomen en struiken worden genoemd. Het is namelijk lang niet altijd
duidelijk of een soort, die je vaak wel veel tegenkomt, inheems is of niet. Ervaar hier meer over tijdens
deze bijzondere avond.
Donderdag 15 maart: Lezing over Bolgewassen door Olaf Op den Kamp.
Tijdens deze lezing zal er worden ingegaan op de verschillende soorten bolgewassen. Bolgewassen
ofwel geophyten zijn planten die speciale mechanismen hebben om de winter door te komen. Een
bolgewas is een plant die overwintert door in een al of niet ondergrondse bol, in feite een bolvormige
ophoping van vlezige bladeren, voedsel op te slaan. In het algemeen gaat het hier om éénzaadlobbige
planten (Monocotylen). Vaak bloeien ze al in het vroege voorjaar. In onze omgeving komt een aantal
soorten in het wild voor, waaronder Geelster (Gagea sp.) en Daslook (Allium ursinum). Wanneer we
de grens oversteken neemt het aantal soorten sterk toe, daar vinden we Wilde narcissen (Narcissus
pseudonarcissus), Vroege sterhyacint (Scilla bifolia), Boshyacint (Scilla non-scripta) en Lenteklokje
(Leucojum vernum). Naast deze min of meer inheemse soorten wordt er ook een uitstapje gemaakt
naar soorten die verder weg voorkomen, onder meer in het Middellands zeegebied.
Algemene opmerkingen:
Voor eventuele wijzigingen of tussentijdse aanvullingen van het programma is het belangrijk
regelmatig de agenda van activiteiten in het Natuurhistorisch Maandblad te raadplegen. Ook is de
agenda op het Internet te vinden. De agenda is daar mogelijk nog meer up-to-date dan in het
Maandblad. Het adres is: http://www.nhgl.nl.
Bekijk ook eens het Excursieweb van de Plantenstudiegroep. Via de voorzitter is een toegangscode te
verkrijgen waardoor u op het Excursieweb kunt komen. Hierop vindt u excursieverslagen,
deelnemerslijsten en foto ’s van de excursies.
De excursies op zaterdag en zondag duren gewoonlijk tot 16.00 of 17.00 uur, afhankelijk van afstand,
locatie, het wandeltempo en het weer, eventueel langer afhankelijk van de excursieleider.
Voor informatie over tijdstip, excursieduur en verdere afspraakpunten bij de excursies is het gewenst
contact op te nemen met de betreffende excursieleiders. Om onnodig – of zelfs vergeefs – wachten
van excursieleiders en -deelnemers te voorkomen is tevoren contact opnemen met de leider nuttig. Bij
zeer slecht weer kan het zijn dat zelfs de excursieleider niet aanwezig is op het startpunt van de
excursie.
Bij de excursies met een beperkt aantal deelnemers gelden in principe de volgende regels:
-Wie het eerst komt, die het eerst maalt.
-Als eerste komen PSG-leden in aanmerking, daarna pas andere Genootschapsleden en als laatste
niet-Genootschapsleden.
Het is niet vanzelfsprekend dat iedere excursieleider op het eerst vermelde vertrekpunt aanwezig is,
meestal is dit wel de plek waar het merendeel van de deelnemers zich verzamelt en vanwaar u
mogelijk kunt carpoolen naar het startpunt van de excursie. Met een * is aangegeven waar de
excursieleider op u wacht.
Deelname aan de excursies van de Plantenstudiegroep geschiedt geheel op eigen risico. U dient zelf
te zorgen voor toepasselijke verzekeringen indien u dit nodig vindt.
Om verzekerd te zijn van voldoende vervoer en de autokosten te beperken dienen de deelnemers
onderling zelf afspraken te maken. Als richtlijn in de bijdrage aan de benzinekosten geldt
€ 0,20 per kilometer, hetgeen leidt tot de volgende rekenwijze:
het aantal kilometers gedeeld door 5 en het resultaat door het aantal inzittenden
Denk bij de excursies aan stevig schoeisel en een lunchpakket, aangezien niet overal gelegenheid is
om wat te gebruiken. Bij de buitenlandse excursies natuurlijk ook aan uw paspoort. Niet iedere
excursie leidt halfweg tot een uitspanning; dit is zeer afhankelijk van de excursieleider!
Een opmerking m.b.t. de excursies naar Duitsland. Hier zijn sinds enige tijd winterbanden aan te
bevelen. Volgens de ANWB geldt het volgende:
Mocht je betrokken raken bij een ongeval mede ten gevolge van slecht weer, dan kun je mede
aansprakelijk gesteld worden voor het ongeval als je geen winterbanden onder de auto hebt, ook in
situaties waarbij je met winterbanden niet aansprakelijk zou zijn. Er is dus geen sprake van boete
alleen bij het rijden zonder winterbanden. maar slechts na betrokkenheid bij een ongeval.
Leden die beschikken over e-mail kunnen dit programma, inclusief aanvullingen c.q. wijzigingen, ook
langs die weg ontvangen. Geef in dat geval uw e-mailadres door aan de secretaris.
Van de excursieleiders ontvangen wij na afloop graag een kort verslag van de excursie. Daarin willen
wij graag de namen van de deelnemers, een soorten- of streeplijst en eventueel een kort inhoudelijk
verslag opgenomen zien, dit alles liefst in Excel-opmaak. Een voorbeeldversie is te vinden op de
pagina van de Plantenstudiegroep op de website van het Genootschap, maar u kunt hem ook
opvragen bij Johan of Marjan. Dit verslag graag zo spoedig mogelijk na afloop van de excursie
opsturen naar Olaf ([email protected]) en Marian ([email protected]). De verslagen zijn spoedig
na afloop van de excursie ook in te zien op het excursieweb.
Voor meer informatie over de Plantenstudiegroep kunt u contact opnemen met
Johan den Boer, voorzitter
Heerderweg 74a, 6224 LH Maastricht, 043-3625011
[email protected]
of met:
Olaf Op den Kamp, secretaris
Maria Gorettistraat 72, 6462 XS Kerkrade, 045-5354560
[email protected]
Op zondag 7 januari 2007 is er vergadering over het nieuwe excursieprogramma bij Johan den Boer
thuis, aanvang 20.30 uur. Geef al uw ideeën met betrekking tot fraaie excursiegebieden of door u te
leiden excursies door aan de voorzitter of het secretariaat of kom naar de vergadering.
Wij wensen u veel leerzame en plezierige excursies/ wandelingen,
Johan den Boer, voorzitter
Olaf Op den Kamp, secretaris
en alle excursieleiders!
Legenda bij de excursies
Er worden in ons excursieprogramma verschillende soorten excursies onderscheiden, dit om zowel de
wandelaars als de kritische determineerders en alles daartussen een kans te geven te genieten van de natuur.
Rondwandelexcursie: een wandeling waarbij natuurlijk ook veel naar planten wordt gekeken. Maximale afstand
in de winter 12-15 km.
Trajectexcursie: waarbij een traject op en neer wordt gelopen, hierbij kunnen de snelle jongens tot het eindpunt
lopen en de sluwe speurders blijven achter, maar worden op de terugweg weer opgepikt door de wandelaars
omdat de een-en terugweg dezelfde is. Geschikt voor wandelaars, maar met name ook voor fotografen,
determineerders en andere botanici.
Mossenexcursie: Excursie speciaal met aandacht voor blad-, lever- en veenmossen. Speciaal voor
geïnteresseerden. Het meenemen van een loep (10 X vergroting) bij deze excursies is onontbeerlijk !
Lezing op het gebied van de floristiek, botanie of vegetatiekunde. De lezingen vinden plaats in het
Natuurhistorisch Museum te Maastricht, de Bosquetplein 6-7, 6211 KJ Maastricht, tel. 043-3505490.
Aanvang van de bijeenkomsten in Maastricht is om 20.00 uur, het einde is rond 22.30 uur.