From X-rays to Cordless Phones: Radiation - ASV

Draadloos en zonder blaam?
Zijn telefoonmasten en
mobiele toestellen
schadelijk voor de
gezondheid ?
Spreekbeurt / Debat – Universiteit Gent – 31/01/07
Ir Jean-Luc Guilmot
31 jan 2007
www.001.be.cx
1
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Waarom dit debat?
Meer en meer kunstmatige elektromagnetische velden
(« niet-ioniserende straling »)
Exponentiele ontwikkeling van draadloze technologieën
de laatste 10 jaren
Wetenschappelijke onderzoeken die tegenstrijdig zijn
Afwachtende en gerustellende positie van de officiële
instanties
Talrijke onafhankelijke onderzoeken die oproepen om
het voorzorgprincipe te hanteren
31 jan 2007
www.001.be.cx
2
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Frequenties 0-300 GHz
Le spectre électromagnétique
dans la zone de fréquence entre 0 et 300 GHz
Source: INRS
Gammatron
Ecrans
de
terminaux
Lignes
de puissance
électriques
\
Fréquences
31 jan 2007
100
10
100 1012
www.001.be.cx
GHz GHz
Hz
)) afsset·
3 ))
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Welke blootstelling?
Historisch zijn we blootgesteld aan elektromagnetische
velden (EMF) van 50 Hz elektriciteitslijnen,
transformatoren + radio/TV zendermasten.
Sinds 10 jaar, toenemende blootstelling aan
gepulseerde EMF van nieuwe draadloze technologieën
kortstondige blootstelling : blootstelling gedurende een kortere
periode aan een verhoogd niveau van elektromagnetische
straling ten gevolge van draadloze mobiele toestellen (actieve
blootstelling).
chronische blootstelling : 24u per dag, lagere straling
komende van GSM-UMTS basisstations, DECT (de draadloze
telefoon voor thuis), WiFi (draadloos computernetwerk),
Wimax, etc.
31 jan 2007
www.001.be.cx
4
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Waarschuwing
De gezondheidsrisico's in verband met het gebruik van
de mobiele telefoon (in het bijzonder voor kinderen
jonger dan 14 jaar!) verdienen een gehele
uiteenzetting hieraan gewijd
Deze bespreking concentreert zich voornamelijk op de
wetenschappelijke evidentie betreffende de
gezondheidsrisico's in verband met de GSM-masten
vlakbij de woon- en/of werkplaatsen
31 jan 2007
www.001.be.cx
5
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Enkele grenswaarden
ICNIRP : 41 V/m
International Commission on Non-Ionizing Radiation
België : 20,6 V/m
Luxemburg : 3 V/m
8% van de metingen die door BIPT in Brussel worden uitgevoerd > 3 V/m
Salzburg (1998) : 0,6 V/m
Toscane : 0,5 V/m
BMW Groep : 0,2 V/m
Salzburg (2002): 0,06 V/m
(Référence)
Indicatieve gegevens van grenswaarden die voor 900 Mhz EMF (GSM) worden aanbevolen
Aandacht, de door ICNIRP vastgelegde grenzen voor UMTS (2100 Mhz) bedragen 30,7 V/m
31 jan 2007
www.001.be.cx
6
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Thermische en niet-thermische gevolgen
Aanbevelingen ICNIRP / WGO (1993) zijn enkel
gebaseerd op het thermische effect
Een blootstelling van 30 minuten (en geen 24 u per dag !)
Een max. stijging van de temperatuur met 1°C
Van toepassing op volwassenen (en niet op kinderen)
In goede gezondheid
Ondanks een paar ingevoerde veiligheidsfactoren, gaat
het in geen enkel opzicht om een voorzorgprincipe
Deze benadering is onkundig aangezien ze geen
rekening houdt met de niet-thermische gevolgen,
sindsdien in ruime mate aangetoond in de literatuur
(bijv.Burch 2006, Simko 2006, Diem 2005, Belyaev 2005, Stoykov 2004, Mancinelli
2004, Leszczynski 2002, Velizarov 1999, … PUBMED)
31 jan 2007
www.001.be.cx
7
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Zijn er echt weinig studies ?
Meer dan 850 gepubliceerde of lopende studies
Talrijke studies worden in ruime mate door de industrie
gefinancierd
Financieringsmoeilijkheden van de onafhankelijke
studies
Meer dan 320 studies zijn online beschikbaar via
‘Sources’ op de www.001.be.cx
30 studies on-line beschikbaar over de potentiële
gevolgen van antennes (telefonie en radio-tv) voor de
gezondheid (zie ‘Antennes’ op www.001.be.cx)
31 jan 2007
www.001.be.cx
8
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Belangenvermenging ?
Huss A & al, Source of Funding and Results of Studies of Health Effects of Mobile Phone Use:
Systematic Review of Experimental Studies, Environ Health Perspective, 15 Sept 2006
Analyse van 59 wetenschappelijke publicaties over 10
jaar (gevolgen van de mobiele telefonie op de
gezondheid) die afgedaald is tot de financieringsbron
100%
90%
80%
70%
Pas d’effet
Neutre
Effet
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Industrie
0%
31 jan 2007
Mixte
18%
Public-ONG
36%
www.001.be.cx
9
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Belangenvermenging?
Sclessin L, PhD, Radiation Research and the Cult of Negative Results, Microwave
News Jul. 2006, 16(4)
85 studies gepubliceerd de
laatste 15 jaren :
ongeveer 50% (n=43)
geeft genotoxische
effecten aan,
en 50 % (n=42) de
afwezigheid van effecten
Vergelijking van de
resultaten en de bron van
financiering
31 jan 2007
www.001.be.cx
40
35
30
Pas d'effet
Effet
25
20
15
10
5
0
Industrie /
Armée
N/D
Public /
Indép.
10
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Belangenvermenging?
Sclessin L, PhD, Radiation Research and the Cult of Negative Results, Microwave
News Jul. 2006, 16(4)
85 studies gepubliceerd de laatste 15 jaren :
ongeveer 50% (n=43) geeft genotoxische effecten aan,
en 50 % (n=42) de afwezigheid van effecten
50
Radiation
Research
45
35
Autres
publications
Radiation
Research
30
25
20
© Radiation Research
40
15
10
5
0
Pas d'effet
31 jan 2007
Effet
www.001.be.cx
Slechts 1 studie met
"gevolgen" werd gepubliceerd
in het tijdschrift « Radiation
Research »
11
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
GSM-masten en gezondheid
31 jan 2007
www.001.be.cx
12
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
WGO : EMF-database
Op 07/12/06 : Epidemiologische studies over GSM-masten
(base station) : http://www.who.int/peh-emf/research/database
Slechts 5 gepubliceerde studies
20%
• Santini et al. 2003 : microgolvensyndroom
•
•
•
•
Navarro 2003 et al. : microgolvensyndroom
Wolf et al. 2004 : Risico van kanker x 4
Eger et al. 2004 : Risico van kanker x 3
Siegrist et al. 2005 : Psychologische factoren
3 niet- beschikbare verslagen
5 lopende studies
PUBLIE N/D
EN COURS
PUBLIE +
80%
Waaraan 5 beschikbare studies op PUBMED moeten worden
toegevoegd
•
•
•
•
•
31 jan 2007
Röösli et al. 2004 : Slaaponrust, hoofdpijnen, zenuwachtigheid
Hutter et al. 2004 : Afwezigheid van psychologische factoren
Hutter et al. 2006 : Risico vanaf 0,1 V/m
Abdel-Rassoul et al. 2006 : Neuro-gedragsklachten
Siegrist et al. 2006 : Psychologische factoren
www.001.be.cx
13
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Gepubliceerde epidemiologische studies omtrent antennes
van mobiele basisstations (OMS + PUBMED)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
31 jan 2007
Santini R. et al., Pathol Biol (Paris). 2003 Sep;51(7):412-5. Symptoms experienced by
people in vicinity of base stations: II/ Incidences of age, duration of exposure, location of
subjects in relation to the antennas and other electromagnetic factors [Pubmed] [OMS]
Navarro EA et al., Electromagnetic Biology and Medicine, 2003;22(2). The Microwave
Syndrome : A Preliminary Study in Spain. [OMS]
Roosli M. et al., Int J Hyg Environ Health. 2004 Feb;207(2):141-50. Symptoms of ill health
ascribed to electromagnetic field exposure--a questionnaire survey. [Pubmed]
Wolf D. et D., International Journal of Cancer Prevention. 2004 Apr;1(2)Cancer near a cellphone transmitter station [OMS]
Eger H. et al., Umwelt-Medizin-Gesellschaft. 2004-Nov;17 (4): 326-335 Einfluss der
räumlichen Nähe von Mobilfunksendeanlagen auf die Krebsinzidenz (Influence of the
neighbourhood of a cellular transmitter antenna on the incidence of cancer) [OMS]
Siegrist M et al., Risk Anal. 2005 Oct;25(5):1253-64, Perception of mobile phone and base
station risks. [Pubmed] [OMS]
Hutter HP et al., Soz Praventivmed. 2004;49(1):62-6. Public perception of risk concerning
celltowers and mobile phones. [Pubmed]
Hutter, Kundi et al. Occup Environ Med. 2006 May;63(5):307-13. Subjective symptoms,
sleeping problems, and cognitive performance in subjects living near mobile phone base
stations. [Pubmed]
Abdel-Rassoul et al, Electromagn Biol Med. 2006;25(3):177-88. Neurobehavioral effects
among inhabitants around mobile phone base stations. [Pubmed]
Siegrist M. et al., Risk Anal. 2006 Aug;26(4):1021-9 Implicit attitudes toward nuclear power and mobile
phone base stations: support for the affect heuristic [Pubmed]
www.001.be.cx
14
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Lilienfeld, 1978
V.S. ambassade te Moskou, 50-70
Vermeld door Cherry, 2000 : « Health Effects Associated with Mobile
Base Stations in Communities. The need for health studies »
Foto : Mosnews.com
Werknemers die constant (9 uur per dag) werden blootgesteld
aan radarsignalen van lage intensiteit (westelijke voorgevel van de
ambassade)
Gemiddelde blootstellingen van 9 tot 19 V/m
Bloedtesten vertoonden hoge niveau's van
chromosomenaberraties bij meer dan de helft van de geteste
patiënten getoond
Hoog voorkomen van leukemie bij de volwassenen en de
kinderen
31 jan 2007
www.001.be.cx
15
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Lilienfeld, 1978
V.S. ambassade te Moskou, 50-70
Verschillende ziektes volgens het aantal jaren in functie, met dose-effect
relatie.
Peau & Lymphatique
Système vasculaire
> 3 ans
Problèmes auditifs
2-3 ans
< 2 ans
Douleurs au dos
Arthrite/rhumatisme
Bilan Santé
0
5
Nombre de personnes
31 jan 2007
15
10
< 2 ans
316
www.001.be.cx
20
2-3 ans
455
25
30
> 3 ans
45
16
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Lilienfeld, 1978
V.S. ambassade te Moskou, 50-70
Neurologische symptomen van de mannelijke werknemers. In deze ambassade
werkten mensen met een betere gezondheidstoestand dan het gemiddelde
(sterftecijfer van 0,42) !
Insomnies
Tremblements
Comparaison
Moscou
Vertiges
Pertes de mémoire
Difficultés de concentration
Troubles nerveux
Irritability
Migraine
Dépression
0
31 jan 2007
0,2
0,4
0,6
www.001.be.cx
0,8
1
1,2
1,4
1,6
1,8
2
17
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Goldsmith, 1997
V.S. ambassade te Moskou, 50-70
Vermeld door Cherry, 2000 : « Health Effects Associated with Mobile Base Stations in
Communities. The need for health studies »
Aangeboren misvormingen en kanker bij kinderen
Vergelijking ten opzichte van het gemiddelde
Leucemie et cancer
Désordres sanguins
Troubles mentaux / nerveux
Problèmes comportamentaux
Maladies Chroniques
31 jan 2007
Facteur
1,43
4,05
5
2,06
1,25
www.001.be.cx
Nb d'enfants
1
7
8
7
7
18
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Liakouris, 1998
V.S. ambassade te Moskou, 50-70
Radiofrequency (RF) sickness in the Lilienfeld study. An effect of modulated
microwaves? Arch. Environm. Health, 1998 May-Jun;53(3):236-238 (PUBMED)
Studie die de discussie over het bestaan van
het « Microgolvensyndroom », ontstaan uit de
Lilienfeld controverse, opheft
Mogelijke correlatie tussen de gevolgen voor
de gezondheid en de chronische blootstelling
aan EMF van lage intensiteit.
31 jan 2007
www.001.be.cx
19
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Microgolvensyndroom (Liakouris 1998)
Asthenie : vermoeidheid, lichtgeraaktheid,
misselijkheid, hoofdpijn, anorexie, depressie
De cardiovasculaire dystonie: bradycardie,
tachycardie, hyper- of hypotensie
Het diencefaliek syndroom: sufheid, slapeloosheid,
moeilijkheden van concentratie
Dermatologie : huidallergieën, eczeem, psoriasis
Wijzigingen van de bloedformule, storingen van het
Electro Encefalogram (EEG) en de voortplanting
Tumoren
31 jan 2007
www.001.be.cx
20
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Epidemiologische
studies op dieren
31 jan 2007
www.001.be.cx
21
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Magras et al, 1997
RF radiation-induced changes in the prenatal development of mice.
Bioelectromagnetics. 1997;18(6):455-61. (PUBMED)
Muizen die aan een EMF van 0,1 tot 6 V/m worden blootgesteld
gedurende een langere periode
Studie van het nakomelingschap over 5 generaties (12 paren
muizen, 118 pasgeboren jongen)
Progressieve vermindering van het aantal nieuw geboren
muizen per dracht
Om te eindigen bij een onomkeerbare onvruchtbaarheid
31 jan 2007
www.001.be.cx
22
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Löscher et al, 1998
Conspicuous behavioural abnormalities in a dairy cow herd near a TV and Radio
transmitting antenna. Prakt. Tierarzt 79: 5, 437-444 (1998)
Studie van een kudde melkkoeien, gehouden in de directe
nabijheid van een radio/tv antenne
Aanzienlijke vermindering van het rendement van de melk
Toenemend toeval van gezondheidsproblemen
Gedragsafwijkingen: tendens om het hoofd in de
tegenovergesteld richting van de antenne the houden, tendens tot
het zoeken naar een schuilplaats
Vroegtijdige veroudering
Geen andere factoren dan HF EMF
Metingen in de stal: 2,8 V/m.
31 jan 2007
www.001.be.cx
23
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Löscher, 2003
Die Auswirkungen elektromagnetischer Felder von Mobilfunksendeanlagen auf
Leistung, Gesundheit und Verhalten landwirtschaftlicher Nutztiere.
Der praktische Tierarzt 84, Heft 11, 850-863 [2003]
Eerste studie van het effect van EMF komende van gsm-antennes op de
performantie, de gezondheid en het gedrag van runderen in het open
veld
Sterke stijging (factor 2,4) van het aantal miskramen (en zelfs van 3,5
door het grootste aantal runderdiarree in aanmerking te nemen).
Belangrijke toename van de conjunctivitis, etc.
Kennisvolle stijging van het aantal runderen met erythrocyten met
twee micro-nuclei.
Duidelijke wijzigingen van het gedrag: met ingekorte pauzes en
herkauwen, met als gevolg een minder goede voedselvalorisatie en een
daling van de zuivelproductie
31 jan 2007
www.001.be.cx
24
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Stever et al, 2005
Verhaltensänderung unter elektromagnetischer Exposition, Universität Koblenz-Landau
De honingbijen als mogelijke bio-indicator
voor de niet- thermische gevolgen van EMF.
Proef gedaan met draadloze werkende DECT
telefoons, 1900 Mhz gepulseerd om de 100 Hz,
direct op de bodem van de bijenkorven
geplaatst (4 bijenkorven van 30-40.000
honingbijen).
De resultaten: 20% gewichtsverlies van de
blootgestelde kolonies ten opzichte van de
controlekolonies.
In een blootgestelde bijenkorf is minder dan
50% van de honingbijen teruggekomen,
met een duidelijk langere terugkeertijd (méér
dan 400%). Een andere blootgestelde bijenkorf
werd volledig verlaten.
31 jan 2007
www.001.be.cx
25
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Balmori, 2005
Possible Effects of Electromagnetic Fields from Phone Masts on a Population of White
Stork. Electromagnetic Biology and Medicine, 24: 109–119, 2005.
Daling van de vruchtbaarheid van 50% voor nesten,
gelegen op minder dan 200 m van de antennes
vergeleken met nesten die gelegen zijn op meer dan
300 m.
40% van de nesten, gelegen op minder dan 200 m, had
geen kuikens, vergeleken met slechts 3% van de
nesten, gelegen op meer dan 300 m.
Gedragsopmerkingen (nesten op minder dan 100 m)
Regelmatige onenigheden / ruzie van het paar tijdens
de bouw van het nest
De meest blootgestelde nesten worden nooit
beëindigd
Regelmatig sterven van jonge kuikens, op een
vroegtijdige leeftijd.
31 jan 2007
www.001.be.cx
26
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Epidemiologische studies op
de menselijke populatie
31 jan 2007
www.001.be.cx
27
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Santini et al, 2003
Symptoms experienced by people in vicinity of base stations. Pathol Biol (Paris). 2003
Sep;51(7):412-5. (PUBMED)
530 mensen (270 mannen, 260 vrouwen) levend vlakbij GSMmasten. Vergelijking van frequenties van klachten over
16 niet- specifieke symptomen.
Significatieve stijging (p < 0.05) in verband met de leeftijd
van de subjecten (de bejaarden zijn gevoeliger)
De blootstelling recht tegenover de antenne is het slechtst
voor de bestudeerde symptomen, in het bijzonder voor de
afstanden tot 100 m van de antennes.
Geen significante relatie met de blootstellingsduur (tussen 1 en 5
jaar) met uitzondering van lichtgeraaktheid (irritabiliteit) die
na 5 jaar stijgt.
Conclusie : het wordt aanbevolen om geen antennes te plaatsen
op minder dan 300 m van de bevolkingen
31 jan 2007
www.001.be.cx
28
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Eger et al, 2004
Einfluss der räumlichen Nähe von Mobilfunksendeanlagen auf die Krebsinzidenz,
Umwelt-medizin-gesellschaft 17 (4): 326-335 (WHO EMF DATABASE)
Opvolging van 1000 patiënten tussen de jaren 1994 en 2004 die
vlakbij GSM-masten wonen (geplaatst in 1993) (Naila, Duitsland).
De verhouding van nieuwe kankergevallen was significant hoger
onder de patiënten die de laatste 10 jaren hadden geleefd op een
afstand tot 400 meter van de antennesite
Gemiddeld werden deze patiënten 8 jaar vroeger ziek
Tussen 1999 en 2004, na 5 jaar werking van de zendinstallatie,
is het relatieve risico om kanker te verwerven verdrievoudigd.
31 jan 2007
www.001.be.cx
29
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Wolf et al, 2004
Cancer near a cell-phone transmitter station. International Journal of Cancer
Prevention. 2004 Apr;1(2). (WHO EMF DATABASE)
Twee vergelijkbare bevolkingen in Israël (Netanya) (A=622 en
B=1222 personen), de één (A) blootgesteld aan een GSM-mast
in een omtrek van 350 meters gedurende een periode van 3 tot 7
jaar, de andere (B) niet blootgesteld.
8 kankergevallen in de zone A, tegen 2 in de zone B en een
jaarlijkse incidentie van 31 kankers/10.000 inwoners in Israël.
Stijging van het risico op kanker van een factor 4 ten
opzichte van de algemene bevolking.
Hoewel dit cluster van kankersgevallen in een jaar toevallig kan
zijn, maken de ongewone toestand op het niveau van het
geslacht (7 gevallen op 8 zijn vrouwen), de 6 verschillende
vormen van kanker en het feit dat slechts 1 patiënt rookte, deze
mogelijkheid zeer onwaarschijnlijk.
31 jan 2007
www.001.be.cx
30
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Oberfeld et al, 2005
Strahlung von Mobilfunksende-Anlagen beeinflusst Gehrinströme. Public Health
Department, Salzburg
De straling van een antenne op een afstand van
80 meters (ongev. 1 V/m) veroorzaakt belangrijke veranderingen
van de elektrische stromen in de hersenen (alpha 1 (8-10 Hz),
alpha 2 (10-12 Hz) en beta (13-20 Hz) van geteste personen
(gemeten door EEG).
Alle geteste personen hebben verklaard dat zij zich slecht voelden
tijdens de bestraling, sommige onder hen héél slecht.
Volgens de wetenschappers, is het het eerste bewijs
wereldwijd van de fundamentele veranderingen van de
elektrische stromen in de hersenen door een base station van
mobiele telefonie op een dergelijke afstand.
De resultaten van het onderzoek zullen in internationale
wetenschappelijke tijdschriften gepubliceerd worden en door
replicatie bevestigd worden.
31 jan 2007
www.001.be.cx
31
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Waldman, 2005
Documented Health Damage under the Influence of High Frequency EMF
Dr. Cornelia Waldmann Selsam, Karl-May-Str.48, 96049 Bamberg - 10/07/05
Evaluatie van de klachten van 356 personen in Oberfranken
(Duitsland) die blootgesteld werden aan langdurige EMFstralingen
Zelfs bij 0,06 V/m, worden talrijke personen ziek.
Bepaalde symptomen verdwijnen onmiddellijk na het
beëindigen van de blootstelling : verwijdering van de DECTtelefoon, tijdelijke of definitieve verhuizing, gebruik van
beschermingsschermen.
Mensen zouden niet blootgesteld mogen worden aan een EMF
van GSM-masten van meer dan 0,06 V/m
31 jan 2007
www.001.be.cx
32
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Waldman, 2005 (vervolg)
<0,06 V/m
0,06-0,2 V/m
0,2-0,6 V/m
> 0,6 V/m
37 mensen
48 mensen
172 mensen
99 mensen
45%
80%
70%
40%
70%
90%
80%
60%
35%
70%
60%
50%
30%
60%
50%
25%
40%
50%
20%
30%
40%
40%
30%
15%
30%
20%
20%
10%
10%
5%
0%
0%
1
2
3
4
5
6
7
20%
10%
10%
0%
1
2
3
4
5
6
1 = geen symptomen
2 = slaaponrust, vermoeidheid,
depressie
3 = hoofdpijn, irritatie concentratie
moeilijkheden, cognitieve onrust
7
0%
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
5 = tinnitus (oorsuizen), gehoorsonrust,
stoornissen in het zicht, droge ogen, …
6 = tachycardie, hypertensiie épisodique
7 = andere symptomen
4 = frequente besmettingen, sinusitis...
31 jan 2007
www.001.be.cx
33
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Altpeter et al, 2006
Effect of short-wave (6-22 MHz) magnetic fields on sleep quality and melatonin cycle
in humans: the Schwarzenburg shut-down study. Bioelectromagnetics. 2006
Feb;27(2):142-50. (PUBMED)
De resultaten van een grootschalig experiment : het gevolg van het
stil leggen van de kortegolfadiozender (6-22 MHz) van Schwarzenburg
(Zwitserland) in 1998 op de slaapkwaliteit van een steekproef) van een
algemene bevolking).
54 vrijwilligers (21 mannen, 33 vrouwen) werden 1 week voor en na het
stoppen van de zender gevolgd :
De vermindering van melatonine uitscheiding bedroeg tot 10%
Na het stopzetten, is de slaapkwaliteit met 1,7 eenheden verbeterd
door vermindering in mA/m in blootstelling aan de magnetische
velden.
De melatonine uitscheiding is gestegen met 15% in vergelijking
met de beginsituatie
31 jan 2007
www.001.be.cx
34
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Hutter et al, 2006
Subjective symptoms, sleeping problems, and cognitive performance in subjects living
near mobile phone base stations. Occup Environ Med. 2006 May;63(5):307-13. (PUBMED)
Epidemiologische studie op het platteland op 24-600 m van
GSM-masten (gemiddelde blootstelling van 0,15 V/m) en in
stedelijk milieu op 20-250 m (gemiddelde blootstelling van
0,1 V/m).
Metingen worden uitgevoerd in de slaapkamer van 365 personen,
die vlakbij 10 GSM-masten leven.
Significante relatie met symptomen zoals hoofdpijn
(belangrijkste symptoom) en vermindering van cognitieve
prestaties (gerelateerd aan de graad van blootstelling), niet- toe
te schrijven aan de angst van de personen voor de masten.
De blootstellingwaarden die tot deze symptomen hebben geleid,
zijn 300 keer lager (!) dan de aanbevolen limieten.
31 jan 2007
www.001.be.cx
35
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Abdel-Rassoul et al, 2006
Neurobehavioral effects among inhabitants around mobile phone base stations.
Electromagn Biol Med. 2006;25(3):177-88. (PUBMED)
37 levende personen die leven in
Troubles du
een hoog gebouw onder een
sommeil
antenne, 48 die tegenover de
Symptômes
antenne leven
dépressifs
De controlegroep van 80 personen
Tremblements
(vergelijkbare leeftijd, geslacht,
bezigheid & opvoedingsniveau)
Vertiges
Metingen binnen het gebouw : 0,6
V/m (*)
Troubles de la
De inwoners tegenover de antenne
mémoire
: lagere performantie bij het
oplossen van problemen in
Maux de tête
vergelijking met de inwoners onder
de antenne.
Contrôle n=80
Exposés n=85
0
5
10
15
20
25
30
(p < 0.05)
(*) Source National Telecom Institute, 2000. Cette valeur pourrait avoir été supérieure durant la période étudiée
(2003) du fait de la croissance du nombre d’abonnés (x4).
31 jan 2007
www.001.be.cx
36
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Een geval van een kanker"cluster" in Frankrijk
Saint Cyr l’Ecole : verkenning van het gezondheidssignaal op 1600 plaatsen
11 kanker bij kinderen< 14 jaar van 1990 tot 2002
4 overlijdens van kinderen, jonger dan 9 jaar
Rapport van de Dir. Gén. Industrie & Recherche (DRIRE) : 2 keer méér risico
van kinderkanker en 4 keer méér tumoren van het centrale zenuwstelsel
voor deze kinderen in vergelijking met de verwachte cijfers
Rapport van het Institut de veille sanitaire (InVs) : « De veronderstelling
dat antennes een risico vormen voor ernstige ziektes is niet wettelijk»
Nochtans vindt men "het zelfs toeval" van concentraties van tumoren en
leukemie terug rond antennes :
in Rusland (verslag Lillienfeld)
in Duitsland(Eger 2004 - Naïla, Thuringe, …)
in Israël (Wolf 2004 (Netanya), Usfie)
in Groot-Brittannië (Bristol, enz…)
in Spanje (provincie Valladolid, Sevilla, enz…)
31 jan 2007
www.001.be.cx
37
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
TNO studie (Nederlandse regering, 2003)
Blootstelling van 45 minuten aan gemiddelde dosissen van 0,7 V/m
in dubbeleblinde opstelling (GSM 900, DCS 1800, UMTS 2100 Mhz)
72 vrijwilligers in 2 groepen
Metingen van representatieve symptomen van onbehagen & cognitieve
functies
Onbehagen: verschil tussen beide groepen
Kennisvolle stijging van de standen van slecht-wezen voor de UMTS
blootstelling
Kennisvolle toename van de agressiviteit voor GSM
Wijziging voor de cognitieve vlekken:
Reactietijd, wijziging van de dubbele vlekken, en vermindering van de visuele
aandacht voor UMTS
Wijziging van de waakzaamheid voor GSM
Zwamborn et al, 2003
31 jan 2007
www.001.be.cx
38
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Immobilisme …
De officiële verklaringen van afwezigheid van risico's zijn nietkwantitatief (« het overzicht van studies maakt het niet
mogelijk om negatieve gevolgen voor de gezondheid te
besluiten »)
« Er zijn zoveel antennes dat ziektesclusters zuiver toevallig
zijn » : gemakkelijke bewering ? (Afwezigheid van
epidemiologische studies!)
Weinig neiging van het overengekomen standpunt af te
wijken?
Onzichtbare, reukloze, kleurloze milieuverontreiniging
Aantrekkingskracht van de nieuwe technologieën en de
mogelijkheden die ze bieden
Cognitieve tegenstelling … met kennis van zaken ?
Macht van de PR van de industrie
31 jan 2007
www.001.be.cx
39
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Elke bewering...…
« Er bestaat geen duidelijk bewijs voor de gevolgen van antennes
op de gezondheid »
ofwel dat
« De meerderheid van de studies over de antennes vermelden
geen enkel gevolg voor de gezondheid »
is in strijd met de waarheid
31 jan 2007
www.001.be.cx
40
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Een woord over de
epidemiologische studies in
verband met de mobiele
telefoons
31 jan 2007
www.001.be.cx
41
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Sept études «Interphone» (UE)
13 pays participants
La plupart des communiqués de presse se veulent
rassurants : pas ou peu de risques de tumeurs dus au
GSM … à court terme
L’examen détaillé des études livre un autre tableau
Un risque accru de tumeurs au cerveau a été identifié
dans … 4 études sur 7 après seulement 10 ans
d’utilisation.
[Lönn et al 2005, Schoemaker MJ et al 2005, Hepworth SJ et al 2006, Schüz J et al 2006]
(4 x PUBMED)
31 jan 2007
www.001.be.cx
42
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Sept études «Interphone» (UE)
Financement principalement issu de l’industrie
“ Gouverné par des accords qui garantissent la
complète indépendance scientifique ”
Les chercheurs savaient d’où venait le financement
“Ne mord pas la main qui te nourrit” = la réalité psychologique
Cela ne signifie pas que les chercheurs soient malhonêtes.
31 jan 2007
www.001.be.cx
43
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Hardell et al., 2006
Increased Risk of Brain Tumor by Year of
Wireless Phone Use
Acoustic
Neuroma
Meningioma
>15 years
Acoustic
Neuroma
Digital
>10 years
Acoustic
Neuroma
Cordless Anaog
Meningioma
Digital
>5 to 10 years
Meningioma
Anaog
Brain
Cancer
Brain
Cancer
300%
250%
200%
150%
100%
50%
0%
1 to 5 years
Brain
Cancer
Increased
risk
Cordless Anaog
Digital
Cordless
Wireless Phone Type
31 jan 2007
www.001.be.cx
44
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
La vulnérabilité des enfants aux CEM
L’enfant n’est pas un adulte en
miniature
100.000 enfants par an meurent
des suites des la pollution en
Europe (OMS, Budapest, 23-25 juin 2004)
Vis à vis des CEM, les enfants
sont plus vulnérables :
Cellules cérébrales en croissance
Tissus d’avantage conducteurs et
sensibles aux agressions
Leur crâne est plus petit et les os
sont plus minces
31 jan 2007
www.001.be.cx
Adulte
Enfants 10 ans
Enfants 5 ans
Taux d'absorption spécifique (TAS)
d'une onde de 835 Mhz générée par
un GSM dans la tête
45
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Bij wijze van afsluiten
31 jan 2007
www.001.be.cx
46
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Hallberg & Johansson, 2004
1997 – A curious year in Sweden
European Journal of Cancer Prevention 2004, 13:535–538
1997 = een zeer speciaal jaar in Zweden : plotseling begonnen
talrijke gezondheidsindicatoren een snelle verslechtering van de
gezondheidstoestand van de bevolking aan te wijzen
Stijging van 100% van het aantal personen getroffen door chronische
ziektes tussen 1997 en 2001
Stijging van 30% van de pogingen tot zelfmoord bij de jongeren tussen
1998 en 2001
Sterke toename van kanker van de prostaatklier vanaf 1997 (terwijl de
groei van de diagnose regelmatig was sinds 1990)
Het aantal ernstige gewonden op de weg in Stockholm: van 150 in
1997 tot 250 in 2003
Tussen 1997 en 2002 : globale verslechtering van de
gezondheidstoestand van de bevolking met een factor 2,2.
31 jan 2007
www.001.be.cx
47
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Hallberg & Johansson, 2004
1997 – A curious year in Sweden
European Journal of Cancer Prevention 2004, 13:535–538
Belangrijke veranderingen in 1997?
Invoering van het dual-band mobiele telefoniesysteem (1800 Mhz)
Invoering van draadloze telefoniesystemen in de grote
ondernemingen (GSM-in-Office) die de werknemers verplichtten om
hun gsm te gebruiken voor alle oproepen
Correlatie tussen de stijging van het aantal chronische zieken en de
duur van de GSM-gesprekken gemeten over een jaar
Drastische toename vanaf 1997 van ziektes van het zenuwstelsel
en overlijdens ten gevolge van de ziekte van Alzheimer.
31 jan 2007
www.001.be.cx
48
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Hallberg & Johansson, 2007
Adverse health indicators correlating with sparsely populated areas in
Sweden. European Journal of Cancer Prevention. 16(1):71-76, February 2007
De mensen die in de weinig bevolkte gebieden leven
lijden aan meer ziektes en herstellen zich langzamer
dan die van meer bevolkte gebieden
Sterk contrast met de situatie van 20 jaar geleden!
De factoren die de sterkste correlatie met de
vermindering van de gezondheidsindex hebben:
Gemiddelde geacht macht van GSM (positieve
correlatie)
Dekkingsgraad in antennes (negatieve correlatie)
En dat in elke bestudeerde provincie.
31 jan 2007
www.001.be.cx
49
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
De nicotine, om te illustreren
In het Congres van de EU. in 1994, 7 CEO’s van
de tabaksindustrie :
« Yes or no, do you believe nicotine is not addictive? »
« No sir, nicotine is not addictive! »
Philipp Moris, RJ Reynolds, U.S. Tobacco,
Lorillard Tobacco, Liggett Group, Brown
and Williamson Tobacco, American
Tobacco
http://www.ucsf.edu/senate/tobacco/executives1994congress.html
31 jan 2007
www.001.be.cx
50
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Bekend gevolg sinds meer dan 40 jaar…
“De nicotine creëert een afhankelijkheid. Wij zijn dus in de zaak
nicotine, een drugs aan efficiënt afhankelijkheidsgevolg in de
mechanismen van stress te verkopen."(Brown & Williamson, 1963)
A. Yeaman, “Implications of Battelle Hippo I & II and the Griffith Filter,” 17 July 1963, Document
Number 1802.05
“Wij hebben als eerste principe dat de eerste motivatie van de
handeling om te roken is het farmacologische gevolg van de nicotine te
verkrijgen."(Philip Morris, 1969)
T. Osdene, “Why One Smokes, First Draft, 1969,” Trial Exhibit 3681, Bates Number 1003287836-48.
"In een zekere zin, kan de industrie van de tabak als in hoge mate een
gespecialiseerde, geritualiseerd en gestiliseerd tak, van de
farmaceutische industrie gezien worden. De producten van de tabak
bevatten en bevrijden nicotine, een machtige drugs met een
afwisseling fysiologische gevolgen."(RJ Reynolds, 1972)
A. Yeaman, “Implications of Battelle Hippo I & II and the Griffith Filter,” 17 July 1963, Document
Number 1802.05
http://www.ash.org.uk/html/conduct/html/trustus.html#_Toc514752783
31 jan 2007
www.001.be.cx
51
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Bekend gevolg sinds meer dan 40 jaar…
“La nicotine crée une dépendance. Nous sommes donc dans le
business de vendre de la nicotine, une drogue à effet de dépendance
efficace dans les mécanismes de stress.” (Brown & Williamson, 1963)
A. Yeaman, “Implications of Battelle Hippo I & II and the Griffith Filter,” 17 July 1963, Document
Number 1802.05
“Nous avons comme premier principe que la motivation première de
l’acte de fumer est d’obtenir l’effet pharmacologique de la nicotine.”
(Philip Morris, 1969)
T. Osdene, “Why One Smokes, First Draft, 1969,” Trial Exhibit 3681, Bates Number 1003287836-48.
“Dans un certain sens, l’industrie du tabac peut être vue comme une
branche spécialisée, hautement ritualisée et stylisée, de l’industrie
pharmaceutique. Les produits du tabac contiennent et libèrent de la
nicotine, une drogue puissante avec une variété d’effets
physiologiques.” (RJ Reynolds, 1972)
A. Yeaman, “Implications of Battelle Hippo I & II and the Griffith Filter,” 17 July 1963, Document
Number 1802.05
http://www.ash.org.uk/html/conduct/html/trustus.html#_Toc514752783
31 jan 2007
www.001.be.cx
52
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Resolutie van Benevento
http://www.icems.eu
19 september 2006 : groep van 31 wetenschappers afkomstig uit
12 landen
Voor een grotere voorzorg en onafhankelijke onderzoek ten
aanzien van de mogelijke risico's in verband met de blootstelling
aan EMF
Vraag van een volledig en onafhankelijk herzien van de
wetenschappelijke bewijzen die de gevaren van een blootstelling
aan EMF (0-300 Ghz) markeren
Grotere bescherming van de kinderen & de adolescenten en een
ban van de marketingcampagnes op hen gericht
« Waarom hebben we zo veel tijd nodig om deze problemen aan
te pakken ?» Prof. Livio Guiliani, woordvoerder ICEMS
31 jan 2007
www.001.be.cx
53
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Het voorzorgprincipe
Wanneer er onzekerheid is omtrent de
mogelijke negatieve effecten van blootstelling,
zouden de risico’s van « niet reageren » wel
eens veel groter kunnen zijn dan de risico’s
van « wel reageren »
Het voorzorgsprincipe verplaatst de bewijslast
van diegene die bedenkingen hebben naar
diegenen die ontkennen.
31 jan 2007
www.001.be.cx
54
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
Referenties
1. Huss A & al, Source of Funding and Results of Studies of Health Effects of Mobile Phone Use: Systematic Review of
Experimental Studies, Environ Health Perspective, 15 Sept 2006 (PUBMED)
2. Sclessin L, PhD, Radiation Research and the Cult of Negative Results, Microwave News Jul. 2006, 16(4)
3. Lilienfeld A.M. et al, Foreign Service health status study - evaluation of health status of foreign service and other employees
from selected eastern European posts. Final Report to the U.S. Dept of State, July 31, 1978.
4. Cherry NJ, : Effects of Electromagnetic Radiation. Evidence for the Australian Senate Comitee, Associate Professor of
Environmental Health at Lincoln University, New Zealand, Sept. 2000
5. Liakouris AG, Radiofrequency (RF) sickness in the Lilienfeld study. An effect of modulated microwaves? Arch. Environm.
Health, 1998 May-Jun;53(3):236-238 (PUBMED)
6. Magras IN et al, RF radiation-induced changes in the prenatal development of mice. Bioelectromagnetics. 1997;18(6):455-61.
(PUBMED)
7. Löscher W et al, 1998, Conspicuous behavioural abnormalities in a dairy cow herd near a TV and Radio transmitting antenna.
Prakt. Tierarzt 79: 5, 437-444 (1998)
8. Löscher, 2003, Die Auswirkungen elektromagnetischer Felder von Mobilfunksendeanlagen auf Leistung, Gesundheit und
Verhalten landwirtschaftlicher Nutztiere: Eine Bestandsaufnahme, Der praktische Tierarzt 84, Heft 11, 850-863 [2003]
9. Santini R et al, Symptoms experienced by people in vicinity of base stations. Pathol Biol (Paris). 2003 Sep;51(7):412-5.
(PUBMED)
10. Eger H et al, Einfluss der räumlichen Nähe von Mobilfunksendeanlagen auf die Krebsinzidenz, Umwelt-medizin-gesellschaft
17 (4): 326-335 (WHO EMF DATABASE)
11. Wolf D. et al, Cancer near a cell-phone transmitter station. International Journal of Cancer Prevention. 2004 Apr;1(2).
(WHO EMF DATABASE)
31 jan 2007
www.001.be.cx
55
ONDERSCHEIDEN – BEGRIJPEN – O P T R E D E N
12. Stever H et al, Verhaltensänderung unter elektromagnetischer Exposition, Universität Koblenz-Landau
13. Oberfeld et al, 2005, Strahlung von Mobilfunksende-Anlagen beeinflusst Gehrinströme. Public Health Department,
Salzburg
14. Waldman Selsam, July 2005, Documented Health Damage under the Influence of High Frequency EMF. Dr. Cornelia
Waldmann Selsam, Karl-May-Str.48, 96049 Bamberg - 10/07/05
15. Balmori A., Possible Effects of Electromagnetic Fields from Phone Masts on a Population of White Stork.
Electromagnetic Biology and Medicine, 24: 109-119, 2005.
16. Altpeter ES et al, Effect of short-wave (6-22 MHz) magnetic fields on sleep quality and melatonin cycle in humans: the
Schwarzenburg shut-down study. Bioelectromagnetics. 2006 Feb;27(2):142-50. (PUBMED)
17. Hutter HP et al, Subjective symptoms, sleeping problems, and cognitive performance in subjects living near mobile
phone base stations. Occup Environ Med. 2006 May;63(5):307-13. (PUBMED)
18. Abdel-Rassoul G et al, Neurobehavioral effects among inhabitants around mobile phone base stations. Electromagn Biol
Med. 2006;25(3):177-88. (PUBMED)
19. Lönn et al., Mobile Phone Use and the Risk of Acoustic Neuroma; Epidemiology Volume 15, Number 6, November
2004: 653-659 (PUBMED)
20. Schoemaker MJ et al., Mobile phone use and risk of acoustic neuroma: results of the Interphone case-control study in
five North European countries; British Journal of Cancer (2005), 1 –7 (PUBMED)
21. Hepworth SJ et al., Mobile phone use and risk of glioma in adults: case-control study; BMJ. 2006 Jan 20 (PUBMED)
22. Schüz J et al., Cellular Phones, Cordless Phones, and the Risks of Glioma and Meningioma (Interphone Study Group,
Germany); Am J Epidemiol. 2006 Mar 15;163(6):512-20 (PUBMED)
23. Hardell et al., Case–control study of the association between the use of cellular and cordless telephones and malignant
brain tumors diagnosed during 2000–2003; Environ Res. 2006 Feb;100(2):232-41 (PUBMED)
24. Hallberg O & Johansson O, 1997 - A curious year in Sweden, European Journal of Cancer Prevention 2004, 13:535-538
31 jan 2007
www.001.be.cx
56