Wat is een delier

Pagina 1 van 3
Omring
Werkinstructiemap
Toepassingsgebied: Omring Thuiszorg
HKZ-nummer
:2
Beheerder
: Projectmanager Omring Thuiszorg
Documenteigenaar : GVP
Versie
: 3, dd. 11-11-2013
Vastgesteld door : Directeur Zorg
Datum vaststelling : 11-11-2013
Datum evaluatie
: 11-11-2016
Delier (protocol)
Inleiding
Dit protocol is gemaakt, omdat delier veel voorkomt, maar relatief onbekend is bij
zorgprofessionals. Ongeveer 100.000 mensen per jaar krijgen in Nederland een delier.
Delirium is afgeleid van het Latijnse woord lira dat groeve, spoor betekent. Delirium of delier
betekent dus ontsporing.
Wat is een delier?
Een delier is een psycho-organische stoornis: de oorzaak is lichamelijk, maar de
verschijnselen zijn psychisch. Een delier is een acute diffuse cerebrale ontregeling,
veroorzaakt door een disbalans van chemische boodschappers in de hersenen.
Een delier is een verzameling symptomen. Een symptoom is een kenmerk of klacht,
behorend bij een bepaalde ziekte. Het belangrijkste verschijnsel van een delier is dat er
plotselinge veranderingen zijn van het gedrag, dat zich uit in plotselinge ernstige
verwardheid. Het ene moment is de verwardheid erger dan het andere. De cliënt heeft
dromen die hij/zij als werkelijk ervaart. De cliënt is angstig en onrustig, of juist erg rustig. De
cliënt ziet, ruikt of hoort dingen die er niet zijn (hallucinaties). Ook kunnen gedachten van de
cliënt niet kloppen (wanen).
Wat zijn de gevolgen van een delier?
Tijdens het delier treedt hersenschade op en na het delier is er meer kans op dementie. Een
delier kan nog heel lang nawerken en velen houden klachten met lezen, schrijven, lopen,
onthouden. Het is een ernstige ziekte en vaak een angstige gewaarwording voor cliënt en
omgeving.
Hoe herken je een delier?
1. Er is een bewustzijnsstoornis: de cliënt is niet helder en heeft moeite om zich te
concentreren. Dit in tegenstelling tot een psychose waarbij de cliënt helder is!.
2. Er is een stoornis in de cognitieve functie: de cliënt weet niet waar hij is, soms niet
wie hij is, herkent mensen niet, zegt vreemde zinnen.
3. Er kan ook een waarnemingsstoornis ontstaan: in de vorm van hallucinaties. Dit kan
tot onrust of juist tot apathie leiden.
4. Een delier ontwikkelt zich in korte tijd (uren tot dagen) en wisselt in ernst in de loop
van de dag.
5. Er zijn aanwijzingen voor een medische aandoening of recente medische ingreep.
Een blaasontsteking of een longontsteking kan al tot een delier leiden.
Document1
Pagina 2 van 3
De criteria lijken eenvoudig, maar toch wordt naar schatting bij 20-50% van de cliënten met
een delier dit niet herkend. Dat komt gedeeltelijk door onbekendheid met het fenomeen
delier, maar ook doordat de criteria niet specifiek zijn voor delier of doordat een medische
voorgeschiedenis niet bij de zorgverlener bekend is.
Hoe wordt een delier veroorzaakt?
Er is sprake van een disbalans tussen chemische boodschappers in de hersenen: teveel
dopamine en te weinig acetylcholine.
Mensen met een kwetsbaar brein hebben een grotere kans op een delier. Bijvoorbeeld
ouderen, alcoholisten, cliënten met dementie of hersentumor. Maar ook gezonde kinderen
kunnen het krijgen. Bijvoorbeeld als er bij koorts sprake is van koortsdelier, dat zich uit door
ijlen.
Cliënten in ziekenhuizen hebben een grotere kans op een delier (na narcose, op een
Intensive Care), maar delier komt ook in de thuissituatie regelmatig voor.
Veel medicijnen kunnen een delier veroorzaken en stoornissen in het DNA kunnen iemand
gevoeliger voor een delier maken. Ook het stoppen van medicatie (bijv. lithium) of stoppen
met een verslaving (alcohol, nicotine, drugs) kan een delier veroorzaken. Per definitie moet
er sprake zijn van een lichamelijk lijden, maar dat hoeft nog niet ontdekt te zijn.
Wat te doen bij delier?
-
Als je bij een cliënt vermoed dat er sprake is van delier, vul je eerst de Delier-0-meter
in. Bij een score van 6 of hoger neem je contact op met de arts. Ook bij twijfel vul je
een delier-0-meter in.
-
De arts dient de diagnose m.b.t een delier te stellen.
-
Gezien het voorafgaande is het wegnemen van de medische oorzaak (indien
mogelijk) een goede behandeloptie. Soms kan men echter alleen de symptomen
bestrijden en dat gebeurt meestal met haloperidol.
-
Laat een cliënt met een delier zo min mogelijk alleen. Zorg dat er steeds familieleden,
vrienden of buren aanwezig zijn. Beperk het aantal aanwezigen tot een minimum.
-
Bied steeds herkenningspunten uit de werkelijkheid aan, zoals een klok, een kalender
en foto’s. Vertel zo nodig regelmatig welke dag het is, hoe laat het is, wie u bent en
waar u bent.
-
Zorg dat de cliënt een bril of een gehoorapparaat gebruikt. Ook als cliënt overdag op
bed ligt.
-
Zorg voor goede verlichting (overdag gordijnen open, ‘s nachts bedlampje of
sluimerverlichting.
-
Als de cliënt bang is voor dingen die hij denkt te voelen of te zien (wanen en
hallucinaties), toon dan begrip en zeg niet dat het onzin is. Ga geen discussie aan,
maar leg voorzichtig uit hoe u de werkelijkheid ziet.
-
Zorg voor een rustige omgeving van de cliënt, bij voorkeur in zijn/haar eigen
omgeving. Daar voelt de cliënt zich het veiligst.
Document1
Pagina 3 van 3
-
Spreek korte zinnen en stel duidelijke vragen aan de cliënt.
-
Zorg voor een vaste structuur van de dag.
-
Zorg dat de cliënt voldoende drinkt en gezond eet.
Wat is de nazorg na een delier?
-
Een delier kan zich herhalen. Daarom is het belangrijk om met de cliënt en bij
voorkeur diens naasten een gesprek aan te gaan als het delier voorbij is. In dit
gesprek wordt de folder van een delier uitgereikt aan de cliënt. De cliënt en diens
naasten krijgen uitleg over de kans op herhaling en vooral hoe een eventueel nieuw
delier tijdig te herkennen is.
-
Als een cliënt een delier heeft of doorgemaakt heeft (gediagnosticeerd door een
huisarts) dient de deliersticker door de zorgcoördinator voor in het zorgdossier aan de
binnenzijde geplakt te worden. Het doel van de sticker is dat het de zorgprofessionals
er aan herinnert dat het delier terug kan komen, zodat we daar adequaat op kunnen
reageren. De sticker ziet er als volgt uit:
Ondersteunend materiaal
-
Delier folder
Delier-0-meter
Delier poster
Delier sticker
Delier workshop
Document1