Cao`s in transitie?

Cao’s in transitie?
Een onderzoek naar de juridische aspecten van samenlopende cao’s in de sector Zorg en Welzijn.
Managementsamenvatting
De werkgelegenheid in de sector Zorg en Welzijn staat onder druk. De ontwikkeling van intersectorale
arbeidsmobiliteit in de sector Zorg en Welzijn kan een bijdrage leveren aan de problematiek omtrent de
werkgelegenheid. Een knelpunt hierbij kan echter de samenloop van cao’s zijn. Het gaat dan om situaties
waarbij er meerdere cao’s van toepassing zijn op één arbeidsovereenkomst.
Vanuit het Kenniscentrum Arbeid van de Hanzehogeschool Groningen zijn de juridische aspecten van
samenlopende cao’s bij arbeidsmobiliteit onderzocht. Het doel van dit onderzoek is inzicht te geven in de
knelpunten, wensen en mogelijke oplossingen in het kader van het toepasselijk zijn van meerdere cao’s op
één arbeidsovereenkomst.
De centrale vraag die hierbij gesteld is, luidt als volgt:
In hoeverre kan de toepasselijkheid van meerdere cao’s op één arbeidsovereenkomst voorkomen worden
bij een onderlinge uitwisseling van vast personeel voor het realiseren van arbeidsmobiliteit voor zorgen welzijnsorganisaties in Noord-Nederland?
In dit onderzoek zijn de volgende aspecten aanbod gekomen: het vergroten van de arbeidsmobiliteit, de
juridische knelpunten bij samenlopende cao’s, de mogelijkheden samenloop te voorkomen of ‘op te
lossen’ en de toekomstige ontwikkelingen.
Conclusies met betrekking tot arbeidsmobiliteit in relatie tot de samenloop van cao’s:
In het onderzoek komen drie vormen van mobiliteit naar voren, waarbij samenloop van cao’s een
probleem kan vormen:
Detachering: Bij detachering, is één van de cao’s van toepassing, de cao van de inlenende organisatie
of de cao van de uitlenende organisatie. Dit hangt af van wat partijen hierover afspreken en hoeft geen
knelpunt te vormen. Er is geen sprake van samenloop van cao’s.
Combibanen: Een werknemer met een combibaan heeft twee arbeidsovereenkomsten bij
verschillende organisaties. Als deze organisaties verschillende cao’s hanteren, zijn twee cao’s van
toepassing op één werknemer. Er is hier geen sprake van het van toepassing zijn van twee cao’s op één
arbeidsovereenkomst. Iedere arbeidsovereenkomst valt onder de toepassing van één cao. Daardoor is
er geen sprake van samenloop van cao’s.
1 - managementsamenvatting Cao’s in transitie?
Interne mobiliteit: Met interne mobiliteit wordt de situatie aangeduid waarin in één organisatie
meerdere activiteiten uitgevoerd worden. Hierdoor kunnen werkgever en werknemer vallen onder de
werkingssfeer van verschillende cao’s. Zowel in de theorie als in de praktijk wordt dit als een knelpunt
ervaren.
Als gevolg van een samensmelting van meerdere branches in één organisatie kunnen organisaties
meerdere activiteiten gaan uitvoeren waardoor werkgevers en werknemers onder de werkingssfeer
van verschillende cao’s kunnen vallen. Werkgevers en werknemers kunnen hierdoor geconfronteerd
worden met verschillende arbeidsvoorwaarden in één arbeidsovereenkomst.
Verwacht wordt dat dit door de aankomende transities in toenemende mate zal voorkomen. Als
gevolg van deze transities worden gemeenten verantwoordelijk voor de uitvoering van meer zorg- en
welzijnstaken. Hierdoor wordt waarschijnlijk het takenpakket van zorg– en welzijnsorganisaties
breder en vallen organisaties mogelijk onder meerdere branches. Samensmelting van meerdere
branches in één organisatie is een juridisch knelpunt en kan samenloop van cao’s tot gevolg hebben.
Conclusies met betrekking tot de mogelijkheden samenloop te voorkomen of op te lossen:
De wetgeving kent geen regeling die een mogelijke ‘oplossing’ geeft indien sprake is van samenloop van
cao’s. De Hoge Raad heeft bepaald dat de aard van de organisatie met haar activiteiten in beginsel leidend
is voor de vraag welke cao van toepassing is op de werknemer. Daarnaast zijn er nog een aantal
mogelijkheden en wijzen waarop samenloop voorkomen of ‘opgelost’ kan worden:
-
De werkingssfeerbepaling geeft aan welke cao van toepassing is in de organisatie indien sprake is van
samenloop met een andere bindende cao.
-
De werkingssfeerbepaling zondert de organisatie reeds uit van de werkingssfeer van de cao, waardoor
werkgevers en werknemers niet te maken krijgen met het toepasselijk zijn van meerdere cao’s op één
arbeidsovereenkomst.
-
Aanscherping van de betrokkenheid aan werknemerskant, zodat geen onduidelijkheid bestaat over de
toepassing van de cao. Dit kan door bewoordingen als ‘in hoofdzaak’ of ‘incidenteel’ op te nemen in de
werkingssfeerbepaling van de cao. Voorbeeld: Indien de werknemer incidenteel activiteiten uitvoert
die vallen onder de werkingssfeer van de cao, valt de werknemer niet onder de cao.
-
De organisatie vraagt dispensatie van toepassing van één cao, indien de werkgever en werknemer(s)
tevens valt of vallen onder de toepassing van een andere cao.
-
De rechter doet uitspraak indien de werknemer valt of werknemers vallen onder de
werkingssfeerbepaling van meerdere cao’s. Rechters zijn echter niet eenduidig in hun uitspraken over
welke cao gekozen moet worden in geval sprake is van samenloop.
Niet in alle gevallen kan samenloop voorkomen of ‘opgelost’ worden. In sommige gevallen dienen
organisaties meerdere cao’s toe te passen in de organisatie.
2 - managementsamenvatting Cao’s in transitie?
Conclusies uit de praktijk indien sprake is van samenlopende cao’s in de toekomst:
Organisaties verwachten een goede arbeidsvoorwaardelijke voorbereiding in het kader van de
ontwikkelingen in de toekomst (transities). De cao-partijen van de verschillende cao’s dienen goed
overleg te voeren over de te treffen voorbereidingen.
Indien de salarisschalen van de verschillende cao’s niet zover uit elkaar liggen, is er bij samenlopende
cao’s geen sprake van een groot knelpunt. Salarisverschillen zijn namelijk geconstateerd als het
voornaamste knelpunt bij de samenloop van cao’s.
In de sector Zorg en Welzijn zijn veel verschillende cao’s, dit zijn onder andere de cao W&MD, cao
VVT, cao Jeugdzorg, cao Kinderopvang, cao GGZ en de cao Gehandicaptenzorg. Deze cao’s kunnen in
de toekomst voor een samenloop zorgen. Een bredere cao kan dit knelpunt in de toekomst wellicht
oplossen.
Belangrijkste aanbevelingen:
Indien organisaties middels detachering of het creëren van combibanen een onderlinge uitwisseling
van vast personeel willen realiseren of indien er meerdere activiteiten in organisaties ontstaan, dient
daarvoor een goede arbeidsvoorwaardelijke voorbereiding getroffen te worden, met name in de cao’s.
ZorgpleinNoord dient de ontwikkelingen hieromtrent te volgen en voorlichting te geven aan zorg- en
welzijnsorganisaties.
Er is geen ‘beste’ oplossing of wijze waarop samenloop voorkomen kan worden of ‘opgelost’ worden.
Wel kunnen de wijzen waarop dit kan in kaart gebracht worden.
Verwacht wordt dat samenloop in de toekomst vaker voorkomt. Daarom is het goed dit probleem
nogmaals in kaart te brengen en onderling ervaringen uit te wisselen tussen zorg- en
welzijnsorganisaties.
Omdat er bij arbeidsmobiliteit nog meer arbeidsrechtelijke knelpunten voor kunnen komen
(bijvoorbeeld aansprakelijkheid bij ziekte), is het aan te bevelen vervolgonderzoek te doen.
Verwacht wordt dat werknemers in de toekomst vaker overgenomen moeten worden door een andere
organisatie, bijvoorbeeld als gevolg van aanbesteding. Het is van belang vervolgonderzoek te doen
naar de knelpunten die hierbij kunnen ontstaan. Het gaat in dit geval niet om een uitwisseling, maar
om een blijvende overname van werknemers.
Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Stichting ZorgpleinNoord en het Kenniscentrum Arbeid van
de Hanzehogeschool. Berlinde Woelderink verrichtte het onderzoek in het kader van de opleiding HBOSociaal Juridische Hulpverlening aan de Hanzehogeschool te Groningen. Het gehele rapport vindt u op
www.zorgpleinnoord.nl.
© Publicatie van tekst uit dit werk is toegestaan, mits de bron wordt vermeld
3 - managementsamenvatting Cao’s in transitie?