glutamine - Natura Foundation

U I T DE PRAKT I JK
monografie
Glutamine
veroorzaakt, forceren we de zwellichamen die rond de anus de darm
keurig afsluiten en bevorderen we het ontstaan van aambeien en ver-
Kenmerken van een gezonde ontlasting
zakkingen. Door het Franse hurktoilet staat de anus automatisch meer
• De ontlasting vindt één tot drie maal daags plaats.
open (Helaas moeten we dit voordeel vaak met natte schoenen bekopen
• De ontlasting vindt plaats vóór het eten.
als je doortrekt!). Als de vetvertering in de darm niet optimaal verloopt,
• De ontlasting bevat geen herkenbare voedselbestanddelen.
kunnen er zogenaamde remsporen in de toiletpot ontstaan omdat de
• De ontlasting wordt moeiteloos geproduceerd, dus zonder actief persen.
ontlasting aan het porselein blijft kleven. Dit kan liggen aan een on­
• De ontlasting bevuilt de anus niet, toiletpapier is overbodig.
voldoende vetvertering waarbij de alvleesklier te weinig vetverterende
• De geur is neutraal, licht zurig
enzymen (lipase) aanmaakt. Wanneer er door gisting en rotting teveel
• De kleur is lichtbruin, pindakaaskleurig. Bij uitzondering kan deze
gas in de ontlasting zit, blijft deze drijven. Immers, bijna alles wat wij
eten is zwaarder dan water en zou dus na de vertering moeten zinken.
hiervan afwijken bijv. bij het eten van veel bietjes.
• De ontlasting plakt niet aan de toiletpot.
• De ontlasting blijft niet drijven.
Veel voorkomend, maar ook vaak deficiënt
Sjoerd Wouters
L-Glutamine is het meest voorkomende aminozuur in het lichaam, en is bij meer stofwisselingsprocessen betrokken dan welk ander aminozuur dan ook. Omdat glutamine door het
lichaam zelf aangemaakt kan worden (met name in de skeletspieren), is glutamine lange
tijd beschouwd als niet-essentieel. Mede daarom werd er weinig onderzoek naar verricht.
Het blijkt echter dat L-glutamine onder bepaalde omstandigheden wel degelijk essentieel
kan zijn. Tijdens stress, vasten, zware sportbeoefening, levercirrose en ernstige ziekten
(o.a. lever) kunnen gemakkelijk deficiënties ontstaan.
Darmspanning
• De vorm is die van een zachte worst.
Doordat de ontlasting via het slijmvlies van de darm getransporteerd
• Er is geen sprake van gassen, bloed of veel slijm.
De meeste weefsels zijn in staat om zelf glutamine aan te maken.
spierafbraak en immuunzwakte tot gevolg [9,10]. L-glutamine is
wordt, is zij bij lozing bedekt door een glanzend laagje slijm. Bij on-
• De ontlasting is bedekt door een glanzend laagje.
Alleen de skeletspieren, longen, hersenen en het vetweefsel kun-
met name essentieel voor het Common Mucosal Immune System
voldoende slijm kan obstipatie optreden. Teveel slijm, al of niet met
nen echter een grotere hoeveelheid glutamine aanmaken die vervol-
(CMIS), de immuunfunctie in de slijmlagen van het lichaam (met
bloed, is een teken van ontsteking. De ontlasting hoort een aaneen­
gens aan het bloed kan worden afgegeven. De skeletspieren nemen,
name in de luchtwegen, de geslachtsorganen en het maagdarm-
gesloten worst te zijn, dus niet keutelig of een serie losse worstjes. De
Referenties & literatuur
vanwege hun grote massa, verreweg het grootste deel van de
kanaal). In de slijmlaag van deze weefsels wordt met behulp van
darm kan spastisch zijn of juist te slap. Afhankelijk hiervan wordt de
1. Wijk van R, Aakster CW. Integrale geneeskunde, overzicht en prospect. Stichting
glutaminevoor­ziening voor hun rekening. Maar ook de longen en de
glutamine secretoir IgA (s-IgA) geproduceerd. Dit type antilichaam
hersenen dragen enigszins bij aan de glutaminevoorziening.
is specifiek voor de immuunafweer in de mucosale lagen van het
L-glutamine is betrokken bij een zeer groot aantal stofwisselings­
lichaam. Een tekort aan glutamine kan zo leiden tot een verminder-
3. Waning H. Alles over vasten, uitgever Ankh Hermes 4e druk, 2004; ISBN 90 202 4297 0
processen, waaronder de zuur-base-balans, de stofwisseling van eiwit,
de afweer tegen pathogenen in darm en luchtwegen. Onderzoekers
4. Upwich vd H. Uw voeding uw beste medicijn, De Driehoek; ISBN 90 6030 208 7 (anti­
vet en koolhydraten, de regulering van het celvolume, de productie
hebben verlaagde s-IgA-niveaus in het speeksel in verband gebracht
van glutathion en de regulering van de balans tussen katabolisme en
met een verhoogd optreden van Candida-infecties en andere infecties
ana­bolisme. Het is een belangrijk substraat voor sneldelende cellen,
[4, 7].
ontlasting hard en keutelig doordat de darm te veel vocht aan de ontlasting onttrekt, of diarreeachtig als de darm te weinig tijd krijgt om
voldoende vocht te ontrekken. Nog afgezien van de klachten die door
de niet optimale darmspanning veroorzaakt kunnen worden, heeft in
het eerste geval – spastische darm - een grotere opname van gifstoffen
uit de ontlasting plaats en in het tweede geval – te slappe darm - een
onvoldoende opname van het water met de hierin opgeloste mineralen
en vitamines.
“Of de darm te veel of te weinig spanning
heeft kan, naast emotionele redenen veroorzaakt
worden door een kleine of grote dosis gifstoffen
in de darm.”
Tijdschrift voor Integrale Geneeskunde 2006; ISBN 90 810186 1 2. Het schema van
Reckeweg is hierin vereenvoudigd weergegeven
2. Rauch E. Bloed- en lichaamsvochtreiniging; De Driekhoek, ISBN 90 60 30 653 8
quarisch)
5. Mayr FX. Fundamente zur Diagnostik der Verdauungskrankheiten, Turmverlag, Bietig­
heim/Würt 1974; ISBN 37999 0167 1
6. Doosje S, Wiegant F (universiteit van Utrecht) en Waning van H. Vasten en welbevin­
den, onderzoek naar het effect van een vastenweek op gezondheid en welbevinden. Zie
zoals die van de darmmucosa en het immuunsysteem. Om die reden is
het ook een belangrijk nutriënt bij wondgenezing en spieropbouw.
cent van glutamine in het lichaam. L-glutamine is ook de drijvende
kracht achter het proces van spieropbouw. >>
www.waningarts.nl
7. Melchior SW. Onderhuidsche zuurstoftherapie, proefschrift Amsterdam 1930.
•Het spierweefsel is, vanwege de grote massa, de grootste produ-
Vrijwel alle aminozuren bezitten één aminogroep. Glutamine daaren­
tegen bevat er twee. Mede om deze reden neemt glutamine een centrale
plaats in bij de stofwisseling van aminozuren. Via glutaminezuur
kunnen (middels transaminering) alle andere aminozuren worden
gesynthetiseerd. Maar ook purines, pyrimidines (nucleïnezuren, DNA-
Of de darm te veel of te weinig spanning heeft kan, naast emotionele
bouwstoffen), aminoglucoseverbindingen, hormonen en coenzymen
redenen (het in je broek doen van angst), veroorzaakt worden door een
kunnen uit glutamine worden gesynthetiseerd. Ook glutaminezuur
kleine of grote dosis gifstoffen in de darm. Van alcohol weet iedereen
(glutamaat) en glutamine kunnen gemakkelijk in elkaar worden
dat minimaal gebruik hiervan de feestvreugde doet stijgen en dat een
omgezet (zie afbeelding 1). De belangrijkste functies van glutamine
overmaat van dezelfde stof ervoor zorgt dat mensen zich ‘lam’ drinken.
worden hieronder puntsgewijs toegelicht [1-8]:
Aldus kan een goede spijsvertering met een goede darmflora, met geen
of minimale productie van alcoholachtige stoffen in de darm, voor­
•Immuunsysteem: immuuncellen (met name lymfocyten en macro-
kómen dat de darm teveel of te weinig spanning heeft. Vasten is een
fagen) gebruiken grote hoeveelheden glutamine, zelfs in perioden
effectieve methode om de darmspanning te optimaliseren. Aldus kan
wanneer er geen groot beroep wordt gedaan op het immuunsysteem.
de darm een bron zijn van ziekmakende stoffen, maar ook - door het
Op het moment van een immuunrespons, als immuuncellen zich
vermogen tot uitscheiding - het begin vormen van de weg naar herstel
sterk moeten vermenigvuldigen en er allerlei antistoffen moeten
ven de gezondheid. <<
worden aangemaakt, neemt het verbruik van glutamine echter dramatisch toe. Bij kortdurende immuunstress is de eigen productie
(deels uit o.a. vertakte keten aminozuren (BCAA’s) in spierweefsel)
40
nr. 3 - 2006
meestal nog wel toereikend om in de behoefte te voorzien. Wanneer
Afbeelding 1. Glutaminezuur en glutamine kunnen gemakkelijk in elkaar worden
de stressituatie voortduurt, schiet de endogene productie tekort, met
omgezet.
41
monografie
Glutamine is het meest voorkomende, meest gebruikte ami-
•Glutathionaanmaak: glutamine kan ook worden gebruikt voor de
nozuur in het spierweefsel. Als er niet voldoende glutamine
aanmaak van glutathion (een belangrijke ontgifter en antioxidant).
aanwezig is, stagneert de eiwitsynthese. Wanneer dan zware
Glutathion is een tripeptide dat bestaat uit glycine, glutamine en
lichamelijke inspanning wordt verricht, zal de paradoxale si-
cysteïne. Normaal is het aminozuur cysteïne de beperkende factor
tuatie optreden dat de glutamineniveaus sterk zullen da-
bij de glutathionsynthese. In het geval van een glutaminedeficiëntie
len, dus juist op de momenten dat het lichaam er de grootste
(bijv. door stress, vasten, zware sportbeoefening en ernstige ziek-
behoefte aan heeft.
ten) kan glutamine de beperkende factor worden. Suppletie van
•Zuur-base-evenwicht: in geval van acidose neemt het verbruik van
glutamine door de nieren sterk toe. De overtollige waterstofatomen
zowel cysteïne (beste bron: N-Acteyl-Cysteïne) als L-glutamine kan
dan de glutathionsynthese sterk stimuleren.
worden dan gekoppeld aan de NH3-groep van glutamine en worden
•Productie van purines en pyrimidines: dit zijn de bouwstenen van
als ammoniumionen (NH4+) uitgescheiden. Ook levert de verbran-
DNA en RNA. Voor sneldelende cellen zoals die van het immuun-
ding van glutamine bicarbonaationen (HCO3-) op die een te lage
systeem en het darmepitheel is deze rol van glutamine erg belang-
slijmvliezen. Zo zijn zweren in de mond, lekkende darm syndroom
rijk.
en schimmelinfecties meer regel dan uitzondering. De inname
pH helpen neutraliseren.
•Bouwstof voor proteïnen: als aminozuur kan glutamine natuurlijk
ook worden ingebouwd in diverse proteïnen.
•Stikstoftransport en ammoniakafvoer: wanneer het lichaam glutamine gebruikt, komt daar in de meeste gevallen een amino-
grotendeels te kunnen voorkomen [4,15].
•Neurotransmittersynthese: glutamine is het meest voorkomende
groep bij vrij. Deze aminogroep wordt aan het bloed afgegeven.
Afbeelding 2. Glutaminestroom door het lichaam als gevolg van darmbeschadiging.
•Glutamine is een pijler van de niet-toxische tumortherapie.
aminozuur in de hersenvloeistof, wat aangeeft dat het een belang­
In de lever wordt vervolgens het ammoniak (NH3) uit het bloed
Na beschadiging van het darmepitheel kunnen bacteriën in de bloedstroom terechtko-
Tumorcellen kunnen worden beschouwd als zogenaamde ‘gluta-
rijke rol speelt in het hersenmetabolisme. Het aan glutamine ver-
weer gebonden aan glutaminezuur en via de ureumcyclus uit het
men wat de spieren en longen, via de hypofyse en bijnieren, aanzet om glutamine vrij te
mine-vallen’. Deze cellen zullen altijd zorgen voor verzadiging van
wante glutaminezuur is zelf een belangrijke exciterende (stimu­
lichaam verwijderd. Wanneer de lever niet goed functioneert, kan
maken, dat weer door de darm wordt opgenomen om reparatie van het darm­epitheel
hun glutaminebehoefte. Zo leiden kankerpatiënten meestal aan
lerende) neurotransmitter. Dit glutaminezuur kan ook (met behulp
het gebeuren dat in het lichaam toxische concentraties ammo-
mogelijk te maken.
een glutaminedeficiëntie, waardoor de tumorcel zijn glutamine
van vitamine B6, vitamine B12 en mangaan) worden omgezet in
niak ontstaan. Op deze manier speelt glutamine een belangrijke
gaat betrekken uit immuuncellen die zich op de tumor bevinden.
GABA (gamma-amino-boterzuur), een zeer belangrijke inhibe-
rol in het stikstoftransport door het lichaam, wat treffend wordt
Dit verzwakt deze immuuncellen sterk, met als gevolg dat de tumor
rende neurotransmitter. GABA is qua werking vergelijkbaar met
geïllustreerd door het feit dat 35% van de in het lichaam aanwe-
Glutamine kan worden ingezet bij onder meer de volgende indicaties
de mogelijkheid krijgt om te ontsnappen aan het immuunsysteem.
try­ptofaan. Tranquillizers als valium ontplooien hun kalmerende
zige aminozuurstikstof in de vorm van glutamine aanwezig is.
[1-8]:
Metastasering kan dan het gevolg zijn! Glutaminesuppletie blijkt de
werking via de GABA-receptoren in de hersenen. De verhouding
Glutaminezuur is slecht in staat de hersenen te verlaten omdat het,
•Voor een goede wondgenezing is glutamine zeer belangrijk.
cellulaire immuunfunctie te stimuleren, zonder dat de tumorgroei
tussen GABA en glutamaat (GABA/glutamaat-index) is een maat
net als vrijwel alle andere aminozuren, moeilijk de bloed-hersenbar-
Patiënten met zware verwondingen (zoals brandwonden of herstel
voor het evenwicht tussen stimulatie en inhibitie.
door de extra glutamine wordt gestimuleerd [4,15,16].
rière kan passeren. Door opname van een aminogroep uit ammo-
na operaties) hebben een sterk verhoogde behoefte aan glutamine,
•Verhoogde darmpermeabiliteit (lekkende darmsyndroom): glutamine
•Energievoorziening: in de lever is het koolstofskelet van glutamine
niak kan glutaminezuur echter weer in glutamine worden omgezet,
omdat bij wondgenezing ook een verhoogde celdeling, DNA- en
is belangrijk voor de continue heropbouw van de sneldelende cel-
een belangrijke bouwstof van glucosemoleculen. En via omzet-
dat wel in staat is de bloed-hersenbarrière te passeren. Zo wordt een
eiwit­synthese plaatsvindt. Fibroblasten, macrofagen en lymfocyten
len van het darmepitheel (productie van energie, nucleïnezuren
ting in alfa-ketoglutaarzuur kan glutamine worden verbrand in de
mogelijke overmaat van het toxische ammoniak in de hersenen om-
hebben een hoge behoefte aan glutamine [1,4,11].
en andere essentiële stoffen), met name in de dunne darm. Deze
citroenzuurcyclus. Glutamine is de belangrijkste energiebron voor
gezet in glutamine, dat een bufferende werking heeft. Een overmaat
•Tijdens een zware (sport)inspanning is een periode van enkele
cellen worden elke drie tot vier dagen volledig geregenereerd. Het
de dunne darm. Tevens is glutamine een belangrijke energiebron
aan ammoniak kan ontstaan door bijvoorbeeld een slecht functio-
uren nodig om de glutamineniveaus weer op peil te brengen. Als
belang van glutamine voor het darmepitheel wordt treffend geïllu-
voor immuuncellen.
nerende ureumcyclus in de lever, waarlangs normaal gesproken
er onvoldoende herstel kan plaatsvinden, kan een cumulatief effect
streerd door het feit dat maar liefst veertig procent van het totale
eiwitten worden gemetaboliseerd. Hoofdpijnklachten (migraine) en
optreden. Overtrainde sporters kunnen maandenlang, soms jaren-
glutamineverbruik in de darm plaatsvindt. Bij een glutamine te-
moeheid kunnen het gevolg zijn.
lang, lage glutamineniveaus in het plasma hebben. Een glutamine-
kort kunnen de darmepitheelcellen atrofiëren, wat niet alleen leidt
deficiëntie vermindert de opbouw van het darmepitheel, verhoogt
tot een verminderde absorptie van nutriënten, maar ook een ver-
Indicaties
het risico op infecties en allergieën en vertraagt de wondgenezing.
hoogde permeabiliteit van het darmepitheel tot gevolg kan hebben.
Hoewel gezonde mensen zelf voldoende glutamine kunnen aanmaken,
Met name duursporters (o.a. marathonlopers) lopen dit risico.
De darmepitheelcellen benutten glutamine als energiebron om een
blijkt glutamine in veel gevallen toch een essentieel nutriënt te zijn.
Glutaminesuppletie bij duursporters ondersteunt het darmepitheel
zeer bepaalde reden. Bij de afbraak van glutamine als energiebron
Tijdens de stress van bijvoorbeeld een infectie of verwonding, is de be-
en stimuleert het immuunsysteem [12], wat de kans op infecties ver-
wordt namelijk stikstof en koolstof vrijgemaakt. Stikstof en koolstof
mindert.
worden gebruikt om exacte kopieën van het DNA te vormen. Juist
hoefte aan L-glutamine erg hoog (3 tot 4 maal de normale behoefte).
De spieren reageren daarop door hun opgeslagen L-glutamine vrij te
•Bij patiënten met zware immuundeficiënties is glutamine nodig
snel delende cellen zijn gevoelig voor het incorrect kopiëren van het
maken voor gebruik elders in het lichaam. Wanneer de stress niet te
voor het optimaal functioneren van immuuncellen (monocyten,
DNA, waarmee mutaties en daarmee ziektebeelden zoals kanker
lang aanhoudt, worden de glutamineniveaus in de spieren snel hersteld.
lymfocyten en neutrofielen). Bovendien verbetert glutamine de
kunnen ontstaan. De inname van extra glutamine blijkt dan ook
Bij langdurige metabolische stress (bijvoorbeeld bij chronische infec-
barrièrefunctie van de darm waardoor het risico op secundaire
een belangrijke preventieve functie te hebben voor de ontwikkeling
tie) is de behoefte aan L-glutamine erg hoog. De L-glutaminevoorraden
infecties vanuit de darm wordt verminderd. Het toevoegen van
van darmkanker en ziektebeelden zoals morbus Crohn en colitis
kunnen op een gegeven moment uitgeput raken en er kan onder andere
glutamine aan parenterale voeding blijkt, bij patiënten op intensive
ulcerosa. >>
spierbeschadiging en immuunverzwakking optreden. Daar komt nog
care units, vrijwel altijd een gunstig effect te hebben op diverse
bij dat bij stress en ondervoeding de glutamineopname in de dunne
Foto 1: Overtrainde duursporters lijden relatief vaak aan chronische glutaminedeficiën-
darm drastisch afneemt. Wanneer dan de darmflora dysbiotisch is, kan
tie, waardoor hun immuunsysteem verminderd functioneert. Vaak uit zich dat in infec-
het glutaminetekort dramatische vormen aannemen.
ties en allergieën, evenals een verminderde functie van het darmepitheel.
42
van glutamine in hoeveelheden (5-10 gram) blijkt deze symptomen
nr. 3 - 2006
klinische parameters [6,7,9,11,13,14].
•Glutamine blijkt van groot belang te zijn om de secundaire effecten van chemo- en radiotherapie bij kankerpatiënten tegen te gaan.
Deze patiënten hebben vaak last van destructieverschijnselen van de
het
dossier
43
monografie
Bij patiënten die enterale of parenterale voeding krijgen, versnelt glutamine de genezing, wat vrijwel zeker is toe te schrijven aan de voedende
werking voor de darmmucosa, het verminderen van de permeabiliteit
van het darmepitheel en/of s-IgA-depletie [4,7,17].
Veiligheid
Sommige mensen zijn overgevoelig voor monosodium glutamaat
(MSG), het natriumzout van glutaminezuur dat als smaakversterker
(Vetsin) wordt gebruikt in sommige restaurants. Mensen die hieraan
lijden (Chinees restaurantsyndroom) moeten voorzichtig zijn met het
gebruik van L-glutamine. Voor anderen is L-glutamine veilig.
Gebruik
Praktisch en veelgebruikt is een dosis L-glutamine tussen de vijf en tien
gram per dag. Het verdient de voorkeur de hoeveelheid in meerdere
porties te verdelen en verspreid over de dag in te nemen. Om competitie
met andere aminozuren tegen te gaan, is het aan te raden glutamine
tenminste een half uur voor de maaltijd in te nemen. De dosis kan naar
behoefte worden verhoogd. Geschat wordt bijvoorbeeld dat een AIDSpatiënt al in de eerste stadia van de ziekte een behoefte heeft van tien
gram glutamine per dag. Bij zware immuundeficiënties of bij patiënten
die een beenmergtransplantatie ondergaan, worden soms wel doseringen tot veertig gram per dag gebruikt [4,6].
Glutamine is hittegevoelig, meng daarom geen glutamine met hete
dranken.
Inname van glutamine vlak voor het slapen kan leiden tot inslaap­
problemen, mogelijk door een effect op de neurotransmitterfunctie. Bij
Foto 2: Patiënten met zware verwondingen, zoals bij operaties,
inslaapproblemen is het advies glutamine niet vlak voor het slapengaan
hebben een sterk verhoogde behoefte aan glutamine.
in te nemen en de doses over de rest van de dag te spreiden [1,2,4,5]. <<
Referenties
1. van der Hulst RR, von Meyenfeldt MF, Soeters PB. Glutamine: an essential amino acid
for the gut. Nutrition. 1996;12(11-12 Suppl):S78-81.
2. Ziegler TR, Szeszycki EE, Estívariz CF, et al. Glutamine: from basic science to clinical
applications. Nutrition. 1996;12(11-12 Suppl):S68-70.
3. Kelly D, Wischmeyer PE. Role of L-glutamine in critical illness: new insights. Curr Opin
Clin Nutr Metab Care. 2003;6(2):217-22.
4. Miller AL. Therapeutic considerations of L-glutamine: a review of the literature. Altern
Med Rev. 1999;4(4):239-48.
5. L-glutamine. Altern Med Rev. 2001;6(4):406-10.
6. Alpers DH. Glutamine: do the data support the cause for glutamine supplementation in
humans? Gastroenterology. 2006;130(2 Suppl 1):S106-16.
7. Ziegler TR, Evans ME, Fernández-Estívariz C, et al. Trophic and cytoprotective nutri­
tion for intestinal adaptation, mucosal repair, and barrier function. Annu Rev Nutr.
2003;23:229-61.
8. Newsholme P, Lima MM, Procopio J, et al. Glutamine and glutamate as vital metaboli­
tes. Braz J Med Biol Res. 2003;36(2):153-63.
9. Andrews FJ, Griffiths RD. Glutamine: essential for immune nutrition in the critically ill.
Br J Nutr. 2002;87 Suppl 1:S3-8.
10. Calder PC, Newsholme P. Glutamine and the immune system. In: Calder PC, Field CJ,
Gill HS, editors. Nutrition and immune function CAB International; 2002. p. 109-32.
44
nr. 3 - 2006
11. Wilmore DW, Shabert JK. Role of glutamine in immunologic responses. Nutrition.
1998;14(7-8):618-26.
12. Castell LM. Can glutamine modify the apparent immunodepression observed after
prolonged, exhaustive exercise? Nutrition. 2002;18(5):371-5.
13. Shabert JK, Wilmore DW. Glutamine deficiency as a cause of human immunodeficiency
virus wasting. Med Hypotheses. 1996;46(3):252-6.
14. De-Souza DA, Greene LJ. Intestinal permeability and systemic infections in critically ill
patients: effect of glutamine. Crit Care Med. 2005;33(5):1125-35.
15. Ziegler TR. Glutamine supplementation in cancer patients receiving bone marrow
transplantation and high dose chemotherapy. J Nutr. 2001;131(9 Suppl):2578S-84S;
discussion 2590S.
16. Medina MA. Glutamine and cancer. J Nutr. 2001;131(9 Suppl):2539S-42S; discussion
2550S-1S.
17. Ockenga J, Borchert K, Stüber E, et al. Glutamine-enriched total parenteral nutrition in
patients with inflammatory bowel disease. Eur J Clin Nutr. 2005;59(11):1302-9.
18. Garlick PJ. Assessment of the safety of glutamine and other amino acids. J Nutr.
2001;131(9 Suppl):2556S-61S.