Hoofdstuk2: Het geheugen

Hoofdstuk2: Het geheugen
Inleiding
-
-
Situering t.o.v. het geheel van de cursus (maar Gibson…)
Geheugen in enge en ruime zin:
 voorbijgestreefd?
 Indirect geheugen
 Episodisch, semantisch en proceduraal geheugen
Oudere theorieën, voorbijgestreefd?
3 fasen: verschillende theorieën
Par1: De filosofische traditie
Plato:
- metafoor van wastablet
- metafoor van vogelkooi
Aristoteles
Par2: Consolidatie- en vervaltheorie
A de consolidatietheorie
theorie
kritiek
B de spoorvervaltheorie van Ebbinghaus
Drie bijdragen:
-
Theorie over het vergeten
Nieuw materiaal: zinloze lettergrepen
Nieuwe methode: besparingsmethode
Kritiek:
-
-
Vergeten: Penfield, tijd, reminiscentie
Methodologisch
C kritische evaluatie
Par3: De dieptepsychologische benadering
A de verdringingshypothese
B de droomanalyse
C Het “normaal” vergeten
D Kritische evaluatie
Pollyanna principe
Intentioneel vergeten?
Flashbulb memories
Verschijnsel:
•Overlijden Lady Di/Koning Boudewijn/President Mitterand
•Aanslag op President Reagan/Kennedy’s, Martin Luther King, enz.
•Eerste geslachtsgemeenschap
Twee verklaringen:
•Print now! mechanisme
•Herhaaldelijk navertellen
Psychogene amnesie of “recovered memories” (versus infantiele amnesie)
Par4: De gestaltpsychologie en Kurt Lewin
A de gestaltspsychologie
•Wulf
•von Restorff --> Nuttin
•Katona + Asch
B Kurt Lewin
Zeigarnik + Ovsiankina
Contekst-effecten:
•Marrow
•Rosenzweig
•prestatiemotivatie
Nuttin + d’Ydewalle
evaluatie:
•methodologisch
•belang van interesse
Par5: De behavioristische en functionalistische psychologie
Watson en de studie van het geheugen
Belang van activiteiten in het retentie-interval:
•Proeven met kakkerlakken en mensen
maar:
•Slapen of uur van de dag?
•Slapen, niet synoniem van “rust”
Pro- en Retroactieve interferentie
Pro-actieve interferentie:
•Lijst A --> Lijst B Toets B
•Niets --> Lijst B Toets B
Retro-actieve interferentie
•Lijst A --> Lijst B Toets A
•Lijst A --> Niets
Toets A
Par6: De cognitieve psychologie
A Bartlett
Bartlett (1932)
•Schema, cultureel bepaald
•Seriële en herhaalde reproducties
Renaissance van Bartlett
•Proeven met visueel materiaal
- Allport & Postman (1947): ruzie zwart en blank op bus
- Vaerendonck ---> Loftus:
welke kleur handschoen?
- Baggett :
tss liggende prenten mee geaccepteerd
- Mandler & Parker:
in contekst of niet
- Grensoverschrijding
- Biederman ---> hypothese van de hemisferen
Verklaringen voor effecten van misleidende informatie
-
“VACANT SLOT” hypothese: origineel gebeuren nooit opgenomen; nieuwe misleidende
-
COEXISTENTIE hypothese:
-
VRAAG-kenmerken:
SUBSTITUTIE-hypothese:
ANTWOORD-BIAS:
-
informatie vult “slot” gewoon in
origineel gebeuren en misleidende informatie blijven naast mekaar
bestaan in geheugen
persoon laat zich door proefleider beïnvloeden
het origineel gebeuren wordt vervaagd door misleidende informatie
persoon steunt op de meest recent gegeven informatie
•Proeven met tekst materiaal
- Dooling & Lachman: ruimte verhaal
- Bransford & Johnson: moderne romeo
- Anderson et al.: koper of dief
B Ausubel
Advance organizers
C Piaget
4stadia in cognitieve ontwikkeling:
1) sensori-motor stage
2) pre-operational
3) concrete operations
4) formal operations
Par7: De informatieverwerkingstheorieën
A theoretische uitbouw
Theorieën met drie systemen
- Zintuigelijk geheugen
Bewijzen van bestaan:
1. het iconisch geheugen
- partiële vs. volledige reproductie
output interferentie?
- maskering
- overvloeiing
(iconische vs. eidetische beelden)
2. het echoïsch geheugen
- Broadbent
- Treisman
- Darwin et al.
- Massaro
andere zintuigen
Eigenschappen:
3. selectieve aandacht
- filter-hypothese
o
o
o
o
Broadbent
Norman
Moray
Corteen & Wood
Gray & Wedderburn: fysische - perceptueel
o
- attenuatie-hypothese
- late-selectie-hypothese
- amplificatie-hypothese
4. neuronaal spoor?
5. cognitieve verwerkingen
- precategorisch?
- Licht- en patroonmaskering
lichtmaskering: enkel op ziende oog
Patroonmaskering: op beide ogen
6. Parallelle beschikbaarheid, “pop-out” en preattentieve processen
Feature integration theory (Treisman)
lLijst van primitieve kenmerken
- Kromming van lijnstuk
- Helling van lijnstuk
- Kleur
- Helderheid
- Uiteinden van lijnstuk
- Contrast
- Gesloten oppervlakten
- Beweging
7. Psychologisch moment: 50 tot 100 ms
Praktisch belang voor mentaal functioneren:
- oogknipperingen
- visuele dyslexie
subliminale perceptie
- Het onmiddellijk geheugen
1. evidenties
- Retro- & anterograde amnesie
- Psychofarmacologie
- Experimentele Psychologie

Seriële-positie curve
2. beperkte capaciteit
- telefoonnummers
- Braille-schrift
- weerberichten
- schaakspelen
3. herhaling
- duration-lengthening repetition process
-
4.
5.
6.
7.
8.
BBC-proef
•muntstukken vs. postzegels
•polsuurwerk
- maintenance vs. elaborative rehearsal
- kegelmetafoor
werkgeheugen
onmiddellijk geheugen en intelligentie
- moeilijkheden bij het probleem
- RT = beste intelligentie-meting?
- Taxonomie van mentale operaties
onmiddellijk geheugen: akoestisch
zoekprocessen
parallelle en seriële zoekprocessen
Supervisory Attentional System SAS
Evidenties:
- Patiënten met frontale letsels
- Action slips
- Permanent geheugen
1. evidenties
- schoolvrienden + taalkennis
- Loftus & Loftus:
- studies van Penfield


verdringing & hypnose
spontaan terugvinden
2. kennisrepresentaties
- aanloop:
 bibliotheek
 TOT & FOK
 wiskunde
- historisch:

Hiërarchisch semantisch netwerk model
*Collins & Quillian: hiërarchisch+overerving
*problemen:
 Alles of niets? Prototypes + fuzzy sets
 Snelheid van negatieve antwoorden
Kenmerken-model/probabilistische theorieën
 definiërende en karakteristieke kenmerken
 overlappende kenmerken
 Mozes-effect
 Met hoeveel dieren van elk soort ging Mozes de ark in?
 Wat drinkt een koe?
Semantisch netwerkmodel
 relaties tussen knopen
 spreiding van activatie --> priming effecten


-
4 types van kennisrepresentaties

o
o
o

o
o
o

Propositioneel/semantisch
Kintsch:
•geheugen onafhankelijk van leestijd
•lezen afhankelijk van aantal proposities
•impliciete proposities
Tulving: episodisch vs. semantisch
•contekstafhankelijkheid
•automatisch/gecontroleerd
•kwetsbaarheid
Kwetsbaarheid van episodisch geheugen
*Semantische informatie beter geleerd < -- > één enkel episode
*Episodische gegevens, losser
*Episodisch, vele gegevens < -- > semantisch, abstract geheel
Analoog/picturaal
Mentale-rotatie proeven
Coördinatensysteem
•Standaardassen
•Arbitraire, taakgedefinieerde assen
•Oriëntatievrije beschrijvingen
•Perspectiefwijzigingen (afstand, grootte, hand/lichaam, ontwikkeling, intermediaire
voorstellingen)
CRT-model
Proceduraal
Neuronaal Verspreid

3. woord- en objectherkenning
- woordherkenning
 letterherkenning

•template matching
•pandemonium model
•Interactief activatie model
woordsuperioriteitseffect
woordherkenning
•inleiding: ten minste 100.000 foutloze lexicale contacten per dag
•snelheid- en uniciteitscriterium
-
objectherkenning zie H3
“Levels of processing”
Structurele/oppervlakkige verwerking
•PAARD
•“Rijmt het woord met BAARD?”
Semantische/diepe verwerking
•BISDOM
•“Heeft het woord iets te maken met GODSDIENST?”
Afwijzen van drie geheugensystemen
Ontwikkeling
Kritieken:
•kringredenering
•aard van de geheugentoets
Toepassing: Onthouden van advertenties
Verzoening met drie-systemen theorie?
C leermotivatie en informatieverwerking
Incidentele vs. intentionele leercondities
•typisch patroon van resultaten
•gebruik van orienteertaken
•probleem met orienteertaken
Verwachtingen & intentionele leercondities
•losstaande woorden
•teksten
•vaste studietijd
•vrije studietijd
Par8: De inbreng van de cognitieve neurowetenschappen
Bevindingen uit neurobeeldvorming:
HERA (Hemispheric encoding/retrieval assymmetry) model
Left prefrontal cortex:
•Episodic encoding
•Semantic retrieval
Right prefrontal cortex:
•Episodic retrieval
Hormonale invloeden: adrenaline + cortisol
Invloed van stress
•Adrenaline → amygdala: snel + positief effect
•Cortisol → hippocampus: traag + negatief effect
Experimenten:
•Lichtbeelden
•bètablokkers
Toepassingen:
•PTSS
•Verdringing van traumatische
•Eerste geslachtsgemeenschap