Geheugenstoornissen bij ernstige Alzheimerdementie (MMSE 5-12)

Lectoraat Psychogeriatrie
www.dehaagsehogeschool.nl/lectoraatpg
“Mijn vrouw is langzaam aan het verdwijnen, terwijl zij er toch nog is.”
Kwaliteit van de levensloop
9
rapportcijfer
8
7
6
5
leeftijd
Veenhoven Geron 2006;8:58-61
Leren = veranderingen in de hersenen
Het opnemen, opslaan en opdiepen van kennis (geheugen)
Hippocampus
BEWUST
Vormen van leren en geheugen

Wat heb je bij je laatste bezoek aan Amsterdam gedaan?

Wie zijn er op bezoek geweest?

Wat is de hoofdstad van Nederland?

Welk jaar is het nu?
Hippocampus ‘schakel’ tussen tijdelijke opslag
(kortetermijngeheugen) en permanente geheugen
(langetermijngeheugen): zorgt ervoor dat bewuste
herinneringen worden gevormd
Vasculaire dementie
Alzheimerdementie
Geheugenstoornissen bij ernstige Alzheimerdementie (MMSE 5-12)
Kessels, Remmerswaal, Wilson, Alzheimer Dis Assoc Disord 2011
ONBEWUST/AUTOMATISCH
BEWUST
Vormen van leren en geheugen
•
Wat heb je bij je laatste bezoek aan Amsterdam gedaan?
•
Wie zijn er op bezoek geweest
•
Wat is de hoofdstad van Nederland?
•
Welk jaar is het nu?
•
Vul deze woorden aan: L__E_D
•
Gewenning: overvliegende vliegtuigen
•
Associaties: geur van pijptabak  opa
•
Leren fietsen
•
De weg vinden
_E_M__E_
Geheugenstoornissen bij ernstige Alzheimerdementie (MMSE 5-12)
Onbewust geheugen
Kessels, Remmerswaal, Wilson, 2011
Emotioneel geheugen: ook intact bij Alzheimerdementie



Automatisch geheugen (herkennen van
eerder geziene informatie)
Emotioneel geheugen: positieve en
negatieve ervaringen beter onthouden dan
neutrale
Routines: eenmaal geleerde vaardigheden
(fietsen, de weg vinden in de buurt), vaste
teksten (bijv. gebeden)
Automatische reacties uitlokken
Stimuluscontrole: de aanwezigheid van een prikkel (bijv. een
voorwerp) lokt automatisch een reactie uit
Voorbeelden:
- toosten = drinken
- draaischijf = bellen
- datumklok = datum/tijd weten

De reminiscentiehobbel (Engels:
reminiscence bump) is het effect dat men
meer persoonlijke gebeurtenissen
herinnert uit de tienerjaren dan uit andere
perioden in het autobiografisch geheugen.
Ruud Dirkse
Roy Kessels
Frans Hoogeveen
Irmgard van Dixhoorn
Kees
Fijn
Piet
Bankastraat
Lopen
Klanten
Lekker
Spike
Annie
Winkel





Leren zonder een fout te maken
Beginnen bij gedrag dat al in het repertoire
beschikbaar is
In kleine stapjes naar het einddoel toewerken
Systematisch bekrachtigen
Fouten maken is aversief



Fouten die tijdens leren optreden worden automatisch
opgeslagen
Bij mensen met goed (bewust) geheugen worden deze
automatisch gecorrigeerd, bij patiënten met
geheugenstoornissen niet
Het voorkómen van fouten tijdens leren verbetert de
prestatie
Foutloos leren in de klinische praktijk: werkt het?
Clare et al. (2000): 4 gevalsstudies van
dementiepatiënten
•
•
•
•
A: herleren van namen sociale netwerk
B: namen van de leden van de steungroep
C: namen van bekende mensen
D: verbeteren geheugen voor autobiografische
herinneringen
Foutloos leren in de klinische praktijk: vaardigheden
Foutloos leren in de klinische praktijk: vaardigheden






Stap
Stap
Stap
Stap
Stap
Stap
1:
2:
3:
4:
5:
6:
Goed observeren
Omschrijf concreet het te leren gedrag
Wel of niet doen?
Welk type leren kies ik?
Hoe ga ik het precies doen? Leerprogramma
Evaluatie
Foutloos leren in de klinische praktijk:
hoe doe je het?
• Deelstappen voordoen (niet mondeling uitleggen)
• Duidelijke instructies geven voordat er iets moet
gebeuren
• De situatie zo inrichten dat alleen het juiste antwoord
gegeven kan worden
• Gebruiken van geheugensteuntjes (bijv. rood
stickertje op de juiste stand van de magnetron)
• Niet laten gokken of raden!
Niet doen:
• Patiënt zelf laten uitzoeken
• Patiënt laten beredeneren
• Kleine afwijkingen van routines/geleerde taken



wordt als de eenvoudigste vorm van leren
gezien
kan omschreven worden als het geleidelijk
wennen aan herhaaldelijk terugkerende
prikkels
de reactie op die prikkels dooft uit



Gedragsexperimenten
Gedachtenexperimenten
Gevoelsexperimenten
INLEEFTWEEDAAGSE
Frans Hoogeveen
www.dehaagsehogeschool.nl/lectoraatpg
[email protected]
Dank voor uw aandacht…