Centrum voor Lichamelijk Onverklaarde Klachten

Centrum voor Lichamelijk Onverklaarde
Klachten (CLOK)
Wijzingen van DSM-IV naar DSM-5
Lisette ‘t Hart & Ingeborg Visser
Vragen
• Wie heeft in de afgelopen twee weken last gehad van
buikpijn, maagpijn, misselijkheid, hoofdpijn,rugpijn,
gewrichtsklachten, vermoeidheid, hartkloppingen….etc?
• Was daar een medische verklaring voor te geven?
Lichamelijk Onverklaarde Klachten
Wat zijn lichamelijk onverklaarde klachten?
Onverklaarde lichamelijke klachten
Hoe vaak komt het voor?
• 85-95% van de algemene bevolking geeft aan in de afgelopen
twee weken minstens één lichamelijke klacht te hebben
gehad
• 33% geeft aan voortdurend moe te zijn
• bij de huisarts blijft 30-50% van de lichamelijke klachten
medisch onverklaard (Khan e.a., 2003)
• Ook bij de specialist liggen deze percentages hoog (40-60%)
(Speckens e.a. 1995)
Vragen
• Wannneer kinderen/jongeren last hebben van lichamelijke
klachten, maar medisch gezien gezond zijn, is behandeling
dan nodig?
Behandeling nodig? Ja!
Slechte prognose bij niet behandelen:
• Pijn na 10 jaar nog aanwezig bij 25-50%
• Pijn veranderd naar andere pijn 25-30%
• Grotere kans op psychische klachten als volwassene
Apley & Hale, 1973; Christensen et al., 1975; Magni, Pierri & Donzelli, 1987;
Hotopf et al., 1998.
Oorzaak onverklaarde lichamelijke klachten
• Is het ‘aanstelleritus pluralis’?
• Is het psychisch?
• Huidige verklaring voor LOK…..
Zit de lichamelijk onverklaarde klacht
tussen de oren?
Verklaringsmodellen
•
•
•
•
Centrale sensitisatie CZS
Verstoringen in stressrespons systeem
Cognitief model
Systemische benadering
Onverklaarde lichamelijke klachten DSM IV
Somatoforme Stoornissen DSM-IV
Aanhoudende lichamelijke klachten of zorgen over lichamelijke
klachten die niet volledig verklaard kunnen worden door een
lichamelijke aandoening of andere psychische stoornis.
•
•
•
•
•
•
Ongedifferentieerde somatoforme stoornis
Somatisatie stoornis
Pijnstoornis
Conversiestoornis
Hypochondrie
Stoornis in de lichaamsbeleving
DSM-5, wat is er veranderd?
Van DSM-IV naar DSM-5
• Less is more! Vermindering totaal aantal stoornissen en
subclassificaties
• DMS-IV: te veel nadruk op somatisch onverklaarde klachten
• DSM-5: ‘positieve symptomen’
• Ziekteangststoornis
• Conversiestoornis
• Psychische factoren die somatische aandoeningen
beïnvloeden
Somatisch-symptoomstoornis en
verwante stoornissen
• Prominente aanwezigheid van lichamelijke klachten die in
significante mate gepaard gaan met lijdensdruk en
beperkingen in het functioneren
Somatisch-symptoomstoornis
• ‘Positieve symptomen’: één of meer verontrustende
lichamelijke klachten plus excessieve abnormale gedachten en
gevoelens en gedragingen in reactie op die klachten
• Specificatie: met voornamelijk pijn (voorheen pijnstoornis)
• Persisterend: ernstige klachten, beperkingen en lange duur
• Een somatische aandoening en een somatischsymptoomstoornis sluiten elkaar niet uit!
• Prevalentie 5-7%
Ziekteangststoornis
• Hypochondrie: 25% ziekteangststoornis
• Preoccupatie met het hebben of krijgen van een ernstige
ziekte, lichamelijke klachten zijn niet aanwezig
• Hoge mate van angst, excessief gezondheidsgerelateerd
gedrag, >6 maanden
• Zorgzoekend of zorgmijdende type
• Past zowel bij categorie somatisch-symptoomstoornis als bij
angststoornissen!
Conversiestoornis
Functioneel-neurologisch-symptoomstoornis
Conversiestoornis
Functioneel-neurologisch-symptoomstoornis
• Een of meer symptomen van veranderingen in de willekeurige
motorische of sensorische functies
• Uit klinisch onderzoek blijkt dat het symptoom incompatibel is
met een bekende neurologische of andere somatisch
aandoening
• Neurologisch onderzoek is essentieel
• Relatie in tijd is vervallen
• Prevalentie 5%
Conversiestoornis
Functioneel-neurologisch-symptoomstoornis
• Vermeulen en Willems, TvP, 2015
• La belle indifference, ziektewinst, seksueel misbruik
• Zoeken naar ‘positieve’ neurologische symptomen
• Stelling: DSM-5 heeft een psychiatrische diagnose veranderd
in een neurologische diagnose!
• Commentaar door Van der Feltz-Cornelis, TvP, 2015
• Diseasemanagement, stepped care, multidisciplinaire aanpak
• Grote klinische trials nodig
Psychische factoren die somatische
aandoeningen beïnvloeden
• Nieuw in DSM-5
• Klinisch significante psychische of gedragsfactoren
• Ongunstige invloed op beloop somatische aandoening
• Vergroten het risico op lijdensdruk, overlijden of invaliditeit
Nagebootste stoornis (pathomimie)
• Het voorwenden van lichamelijke of psychische klachten of
het doelbewust opwekken van verwonding of ziekte bij
zichzelf of een ander, waarbij misleiding aantoonbaar is.
• Factitious disorder imposed on self
• Factitious disorder imposed on another, voorheen by proxy
CLOK
• Voor wie?
• Wat bieden wij?
Voor wie?
Kinderen tussen de 4 tot en met 18 jaar die in hun functioneren
beperkt worden door:
1. pijnklachten zoals: hoofdpijn, buikpijn, gewrichtsklachten of
2. uitvalsverschijnselen: loopstoornissen, spierzwakte,
dubbelzien, wegvallen van de stem en pseudo-epileptische
aanvallen, of
3. andere lichamelijke klachten zoals: vermoeidheid,
misselijkheid, duizeligheid, of
4. psychische problemen naast hun medische diagnose
Wat biedt het CLOK?
• Een specialistische instelling die een continuüm van zorg met
multidisciplinaire teams: polikliniek, dagbehandeling en
klinische behandeling
• Consulten voor patiënten van het Emma Kinderziekenhuis
AMC
• Intensieve samenwerking kinderartsen (psymed) of andere
specialisten op indicatie
• Bovenregionaal
Behandeling bij CLOK
• Psycho-educatie
• Cognitieve gedragstherapie (gebaseerd op het gemodificeerde
gevolgenmodel)
• EMDR
• Mindfulness
• Systeemtherapie
• Farmacotherapie
Gemodificeerd gevolgenmodel
Behandeling: Buikpijn de Baas
• Gebaseerd op internationaal onderzoek
• Uitgangspunt: gevolgenmodel
• Kortdurend: 6 sessies cognitieve gedragstherapie (CGT)
Buikpijn de Baas!
•
•
•
•
Klachtgericht, niet ‘graven’
2 intake sessies
6 behandelsessies
Vier modules:
Ontspanningsoefeningen
Cognitieve therapie (optioneel)
Veranderen gedrag kind (optioneel)
Veranderen gedrag ouder (optioneel)
Buikpijnonderzoek
Shelley van der Veek
Promotores:
Prof. Dr. F. Boer
Prof. Dr. E. de Haan
Co-promotores:
Dr. H. H. F. Derkx, MD
Dr. M. A. Benninga
Dr. R. J. L. Lindauer
Een jaar na de behandeling heeft 60 %
van de kinderen
minder of geen last meer van
buikpijn!
Take home message
• Less is more! Vermindering totaal aantal stoornissen en
subclassificaties
• DMS-IV: te veel nadruk op somatisch onverklaarde klachten
• DSM-5: ‘positieve symptomen’
• Ziekteangststoornis
• Neurologisch onderzoek essentieel bij conversiestoornis
• Psychische factoren die somatische aandoeningen
beïnvloeden
Kritische noot…
Overdiagnostiek?