Kinderen met constitutioneel eczeem, informatiemap

Kinderen met
constitutioneel eczeem
Informatie voor ouders en oudere kinderen
dermatologie
Kinderen met constitutioneel eczeem
informatiemap voor ouders en oudere kinderen
Deze informatiemap is eigendom van :
Naam:
Adres:
Postcode en woonplaats:
Telefoonnummer:
1
dermatologie
Inhoudsopgave
1. Wat is constitutionele eczeem
1.1 Inleiding
1.2 Wat is constitutioneel eczeem
1.3 Hoe ontstaat eczeem
1.4 De huid
1.5 Hoe herken je constitutioneel eczeem
1.6 Diagnostiek
1.7 Allergie
1.8 Kan constitutioneel eczeem worden
voorkomen
2. Omgaan met jeuk
2.1 Inleiding
2.2 Zorg voor een goede behandeling van de
huidaandoening
2.3 Dagelijkse huidverzorging
2.4 Neem maatregelen die de jeuk tijdelijk
verlichten
2.5 Vermijd de factoren die de jeuk verergeren
2.6 Beperk beschadiging van de huid
3. Omgaan met eczeem
3.1 Lichamelijke en geestelijke conditie
3.2 Omgang met anderen – misverstanden
en begrip
3.3 Opvoeden en gezin
3.4 Ontwikkeling van het kind
4. Behandelmogelijkheden
4.1 Zalven
4.1.1 Neutrale zalven
4.1.2 Zalven waarin medicijnen zitten
• Hormoonzalven
• Tracomoluszalf (Protopic®) en
Pimecrolimus (Elidel®)
• Teerzalven
4.2 Medicijnen in de vorm van tabletten of
druppels
4.3 Overige medicijnen
2
03
03
04
04
04
05
06
06
08
09
09
09
09
10
11
11
12
12
12
13
14
16
16
16
17
17
18
19
20
21
4.4 Behandeling voedselallergie
4.5 Behandeling inhalatieallergie
Bijlagen
I. Algemene zalfadviezen
II. Gebruik van hormoonzalven
a. Afbouwschema
b. Vingertop als maateenheid voor zalven
c. Zalf-aftekenlijst
III.(Zalf)adviezen bij een nattende huid
IV. Zomer en zon
Adressen, literatuur en woordenlijst
Woordenlijst
21
21
22
22
23
23
24
25
26
27
29
31
dermatologie
Inleiding
Voor wie is deze informatiemap?
Deze informatiemap is ontwikkeld voor ouders die een
kind hebben met constitutioneel eczeem en voor oudere
kinderen.
Voor de jongere kinderen is een boekje met tekeningen
ontwikkeld. Dit kunnen jonge kinderen zelf bekijken. Het
boekje wordt toegevoegd aan deze map, als het om een
jong kind gaat.
Bij uw kind is constitutioneel eczeem vastgesteld. Tijdens
de afspraak met de dermatoloog en/of de verpleegkundig
specialist heeft u uitgebreide mondelinge informatie
gekregen. In deze informatiemap staat veel informatie die
u thuis kunt nalezen.
De informatiemap is uw persoonlijk eigendom. U kunt hierin
zelf aantekeningen maken, bijvoorbeeld naar aanleiding
van de gesprekken die u gevoerd heeft met de diverse
zorgverleners.
Neem de informatiemap altijd mee naar het ziekenhuis!!
Om ervoor te zorgen dat u en uw kind zoveel mogelijk
profijt hebben van de informatiemap, is het belangrijk
dat u het bij elk bezoek aan de polikliniek dermatologie
meenemen. De artsen en verpleegkundig specialist kunnen
hierin aantekeningen maken. Zij kunnen u tevens wijzen op
belangrijke informatie in de map. Het is ook mogelijk andere
folders te bewaren in deze map.
Wij hopen met deze informatiemap over ‘Kinderen met
constitutioneel eczeem’ een bijdrage te kunnen leveren aan
een zo goed mogelijke voorlichting bij de behandeling van
uw kind.
medewerkers polikliniek dermatologie ZGT Almelo
3
Bronvermelding
Bij het ontwikkelen van deze informatiemap is gebruik
gemaakt van:
• Het boekje ‘Eczeem’ van R.J.J. Koopman, A.J. Edwards
van Muijen en S.J. Wijmer, Ketting Partners BV,
Rotterdam, 1998.
• ‘Kinderen met het atopiesyndroom’, UMCU
• Diverse folders van de Vereniging voor Mensen met
Constitutioneel Eczeem
• Diverse folders van de Nederlandse Vereniging voor
Dermatologie en Venereologie
dermatologie
1. Wat is constitutioneel eczeem
1.1 Inleiding
Eczeem is de verzamelnaam voor verschillende huidziekten
met dezelfde soort huiduitslag. Er zijn diverse soorten
eczeem. De meest voorkomende soort eczeem is
constitutioneel eczeem. In deze Persoonlijke Informatie
Map hebben we het vooral over deze vorm van eczeem.
In deze map wordt met ‘eczeem’ ‘constitutioneel eczeem’
bedoeld.
Wanneer iemand bij zijn geboorte de aanleg voor
overgevoeligheid voor bepaalde stoffen heeft meegekregen,
spreken we van atopie. Constitutioneel eczeem wordt
daarom ook wel atopisch eczeem genoemd. Het kan over
het hele lichaam voorkomen en gaat gepaard met hevige
jeuk.
De afgelopen jaren is het aantal kinderen met eczeem
toegenomen. Eczeem verschijnt meestal bij zeer jonge
kinderen, maar er zijn ook volwassenen die op latere leeftijd
plotseling eczeem krijgen.
In Nederland heeft 7.2 procent van de kinderen onder de
12 jaar constitutioneel eczeem (CBS 2002) en is daarmee,
na astma, de belangrijkste chronische aandoening bij
kinderen.
De ernst van het eczeem is niet bij elk kind gelijk: 84
procent heeft mild eczeem, 14 procent matig eczeem en 2
procent ernstig eczeem.
besmettelijk. Uw kind heeft geen eczeem gekregen door
contact met een andere eczeempatiënt. Uw kind kan ook
nooit andere kinderen of mensen hiermee besmetten.
Het kan wel zijn dat bacteriën in een later stadium van
eczeem een rol gaan spelen.
1.3 Hoe ontstaat eczeem?
Het is niet precies bekend wat de oorzaak is van
constitutioneel eczeem. Een combinatie van factoren speelt
een rol bij het ontstaan van eczeem.
‘Aanleg’ is hiervan de belangrijkste, zoals hiervoor al is
aangegeven. Een ander woord voor ‘aanleg hebben voor…’ is
constitutie, vandaar het woord ‘constitutioneel eczeem’.
Atopie, de aangeboren aanleg om allergisch te worden,
komt vaak in de familie voor (70%).
Iemand met een atopie kan atopische klachten ontwikkelen,
maar dat hoeft niet.
1.4 De huid
De huid bedekt ons van top tot teen: het is ons grootste
orgaan. Onze huid is de beschermlaag tussen het lichaam
en de buitenwereld. Op de meeste plaatsen is de huid maar
een paar millimeter dik; onze voetzolen en handpalmen
hebben een dikkere en hardere huidlaag.
De buitenste huidlaag (de opperhuid) schuurt in het
dagelijks gebruik af en wordt steeds van binnenuit
aangevuld. Direct onder de huid zit de vetlaag:het
onderhuidse vet.
1.2 Wat is constitutioneel eczeem?
Constitutioneel eczeem is een niet-besmettelijke,
chronische huidziekte als gevolg van een ontstekingsreactie
in de huid. Het gaat gepaard met roodheid, zwellingen,
vochtblaasjes, vochtafscheiding (natten), kloofjes en
littekens. Het belangrijkste kenmerk is echter de jeuk, die
vaak heel hevig kan zijn. Zo hevig, dat je er gek van wordt.
Bij deze ontstekingsreactie van de huid spelen bacteriën,
virussen of schimmels géén rol. Eczeem is daarom niet
4
De vier belangrijkste functies van de huid zijn:
• beschermen
• voelen
• temperatuur regelen
• vitamine D maken
dermatologie
De beschermfunctie.
De huid is van buitenaf en van binnenuit slecht
doordringbaar voor water; je kunt wel zeggen dat hij van
twee kanten bijna ‘waterproof’ is. Daardoor houdt het
lichaam ook in een droge omgeving voldoende water in ons
lijf vast. Dat is een hele prestatie wanneer we bedenken dat
we voor 70 procent uit water bestaan. De huid blijft vettig
en daardoor waterafstotend, omdat klieren bij de haarzakjes
vet uitscheiden. De cellen van de buitenste huidlaag liggen
stevig dakpansgewijs gestapeld. Bacteriën kunnen niet door
de huid heen.
De huid van mensen met eczeem is droog en voelt vaak ruw
aan. Vaak zie je schilfertjes en kloofjes. Deze droge huid
verergert vaak de jeuk.
Bij een droge huid scheiden de talgklieren minder vet af dan
normaal en is het vetlaagje dunner. De barrière is daardoor
beschadigd, en de huid verliest meer vocht en droogt uit.
Hierdoor is de beschermfunctie verminderd waardoor
stoffen van buitenaf makkelijker kunnen binnendringen en
het eczeem beïnvloeden.
1.5 Hoe herken je constitutioneel eczeem
Zowel de plaats waar constitutioneel eczeem op het lichaam
voorkomt, als de verschijningsvorm zijn afhankelijk van de
leeftijd van de persoon en het stadium waarin het eczeem
verkeert.
Eczeem verschijnt bij driekwart van de kinderen in het
eerste levensjaar. Hierbij staat nattend eczeem in het
gezicht vaak op de voorgrond; dat wordt ook wel dauwworm
5
genoemd. Ook zie je vaak eczeem bij de overgang van de
oorlelletjes naar het gezicht. Bij ernstiger vormen van
eczeem kan het gehele lichaam zijn aangedaan, met name
de borst/buik en de rug/billen.
Tussen de 1 en 3 jaar ‘verschuift’ het eczeem naar de
elleboogplooien, knieholtes, polsen en enkels. Bij elk kind
kan het verloop echter anders zijn.
Bij het ouder worden, wordt het eczeem droger van aard. Bij
ongeveer 50 procent van de kinderen verdwijnt het eczeem
voor de leeftijd van 4 jaar.
Ongeveer 25 procent van de mensen met eczeem blijft
last houden na het twintigste levensjaar, waarbij betere
perioden zich afwisselen met slechtere perioden.
Eczeem kan grofweg in twee fasen worden onderverdeeld:
acuut en chronisch.
Wanneer eczeem acuut ontstaat zie je een rode, gezwollen
huid, die warm aanvoelt. Er ontstaan bobbeltjes en
blaasjes gevuld met vocht. Sommige blaasjes gaan kapot
en scheiden vocht af, het zogenaamde natten. Een acute
eczeemaanval kan van enkele dagen tot enkele weken
duren. Daarna drogen de blaasjes, meestal binnen een
week, in en worden korstjes. De huid gaat schilferen en
wordt minder rood. Bij eczeem kunnen roodheid, blaasjes
en korstjes tegelijk voorkomen.
Bij een chronische fase van eczeem neemt de roodheid af,
de schilfering toe en is de huid wat dikker. De huidlijnen
worden grover dan normaal. In de stugge en droge huid
kunnen kloven ontstaan.
De verschijnselen van acute en chronische fasen van
eczeem kunnen na elkaar maar ook tegelijkertijd
voorkomen. Daarnaast kent eczeem een wisselend verloop,
met betere en slechtere perioden.
Een van de belangrijkste klachten van eczeem is jeuk. Door
wrijven en krabben neemt de jeuk toe. Meer hierover leest u
in hoofdstuk 2 ‘Omgaan met jeuk’.
dermatologie
1.6 Diagnostiek
Niet iedereen is vertrouwd met de symptomen van
constitutioneel eczeem. Bovendien is het niet zo makkelijk
om het verschil te zien tussen de verschillende soorten
eczeem.
Wanneer uw kind huiduitslag heeft, zal de arts de diagnose
eczeem stellen aan de hand van:
• Anamnese (het in kaart brengen van de
ziektegeschiedenis): de arts vraagt onder andere
hoelang de klachten bestaan, welke verschijnselen
optreden en welke factoren van invloed zijn op het
eczeem.
Belangrijke symptomen voor het stellen van de diagnose
eczeem zijn: jeuk, huiduitslag op typerende plekken,
langdurige huiduitslag met ups en downs en aanleg voor
eczeem, astma of hooikoorts in de familie.
• Lichamelijk onderzoek: bij dit onderzoek let de arts
onder meer op de plekken waar het eczeem zit, de
uitgebreidheid, of de plekken nattend zijn, roodheid,
schilfering, verdikking van de huid,vergroving van de
huidlijnen, wondjes die meestal op het krabben wijzen
en of de huid droog is.
• Aanvullend onderzoek: het is lang niet altijd nodig
om deze onderzoeken te verrichten, de diagnose
wordt in het algemeen op basis van de anamnese
en het lichamelijk onderzoek gesteld. Toch kan
aanvullend onderzoek in sommige gevallen nuttig
zijn. De meest verrichte onderzoeken bij eczeem zijn
allergieonderzoek, huidbiopt en huidkweek.
Aanvullende onderzoeken
•
6
Allergieonderzoek: Soms vindt de arts het nodig om
een allergietest te doen. De meest voorkomende zijn
plakproeven, krasjestesten en bloedonderzoek. Meer
informatie staat in de folders die specifiek over deze
testen gaan.
•
•
Soms is het nodig om een huidbiopt af te nemen.
Bijvoorbeeld als de verschijnselen niet kenmerkend
zijn of als de diagnose niet duidelijk is. Een huidbiopt
wil zeggen dat er een klein stukje huid (meestal 3 mm
doorsnede) wordt weggenomen uit een plek waar het
eczeem zit. Eerst wordt de huid plaatselijk verdoofd.
De verdovingsprik is een beetje pijnlijk, maar het
verwijderen van het stukje huid is daarna niet meer
pijnlijk. Het stukje huid wordt naar het laboratorium
gestuurd en onder de microscoop onderzocht. De
uitslag van het onderzoek is meestal na 2 weken
bekend. De arts bespreekt de uitslag tijdens het
eerstvolgend polibezoek of telefonisch.
Huidkweken worden gedaan wanneer er vermoeden
is op een infectie. De arts wrijft hiervoor met een
wattenstokje over de aangedane huid. Hiervan wordt
een kweek gemaakt. In het laboratorium wordt
vervolgens onderzocht om welke bacterie of virus het
gaat. Het onderzoek is niet pijnlijk.
1.7 Allergie
Als je aanleg hebt, hoef je niet perse allergisch te worden.
Een Nederlander met eczeem zal niet allergisch zijn
voor kangoeroes. Maar als hij/zij in Australië op een
kangoeroeboerderij gaat werken, kan hij er wel allergisch
voor worden. Je bent dus niet meteen allergisch, je moet
het eerst worden.
Allergenen zijn stoffen waar allergische personen
antistoffen tegen vormen.
Het allergisch worden gebeurt door intensief contact
met allergenen. Mensen met een allergische aanleg zijn
overgevoelig voor de meest verschillende dingen, zoals
hond, kat en koemelk. Van te voren is niet te zeggen welke
stoffen voor iemand allergeen zijn.
Zou een kind nooit in aanraking komen met allergenen,
dan zou het nooit last hebben van een allergie. Deze ideale
situatie is nauwelijks bereikbaar.
dermatologie
Het menselijk lichaam komt op drie manieren met
allergenen in aanraking.
• Via voedsel
• Via de lucht
• Bij huidcontact
Een allergische reactie voor dit soort allergenen kenmerkt
zich door acute klachten. Dat wil zeggen dat na contact
met bijvoorbeeld een kat, die persoon binnen een kwartier
klachten krijgt. of het eczeem rechtstreeks door dit soort
allergenen kan verergeren blijft tot op heden nog een grote
vraag.
Het is niet te voorkomen dat een kind in contact komt
met dingen waarvoor het allergisch zal worden. Wanneer
bekend is dat uw kind allergisch is, dan kunt u wel
maatregelen nemen om contact met de allergenen te
verminderen.
Het lichaam verdedigt zich tegen indringers van buitenaf.
Deze reactie speelt zich af op de grens tussen het lichaam
en de buitenwereld: dus in de huid (eczeem), de luchtwegen
(astma), het maag-darmkanaal (voedselallergie) en de neus
en de ogen (hooikoorts).
Van de hele Nederlandse bevolking heeft ongeveer 20
procent de aanleg om atopisch te worden, bijvoorbeeld
om constitutioneel eczeem, astma, hooikoorts of een
voedselallergie te krijgen.
Wanneer één of beide ouders één of meerdere atopische
aandoeningen heeft, bestaat er een grotere kans dat het
kind eczeem krijgt:
• Bij ouders zonder constitutioneel eczeem, astma en
hooikoorts is de kans op een kind met constitutioneel
eczeem ongeveer 10 procent:
• Heeft één van de ouders constitutioneel eczeem, astma
of hooikoorts, dan is de kans gestegen tot 20 procent;
• Is er een broertje of zusje (en ouder) met
constitutioneel eczeem, astma of hooikoorts, dan is de
kans 30 procent;
7
•
Hebben beide ouders astma en/of hooikoorts, dan is de
kans 40 procent;
• Hebben beide ouders constitutioneel eczeem, dan is de
kans op een kind met constitutioneel eczeem ongeveer
80 procent.
Kinderen met constitutioneel eczeem hebben vanwege de
atopische aanleg ook een verhoogde kans op het krijgen
van (voedsel)allergie, astma en hooikoorts. Ongeveer 40
procent van de kinderen met eczeem ontwikkelt later in het
leven astma en 50 tot 70 procent hooikoorts. Dit noemen
we de allergische mars.
Naast deze aanleg kunnen soms ook allergenen een rol
spelen, maar ook vooral niet-allergenen.
Tabel 1. factoren die een rol kunnen spelen bij eczeem
• Erfelijkheid
• Niet-allergene factoren:
• Droge huid
• Infectie
• Psychische gesteldheid
• Overige factoren
• Allergenen (stoffen die een allergie kunnen
veroorzaken)
Voorbeelden van niet-allergene stoffen zijn water, zeep,
wol en alcohol. Verder kunnen factoren als droge huid,
droge lucht, warmte, fel zonlicht, transpiratie, hormonale
schommelingen, de psychische gesteldheid en de algehele
conditie van invloed zijn op eczeem. Zo kunnen stress of
spanningen, maar ook bacteriële of virale infecties het
eczeem verergeren.
Allergenen in het voedsel
Bij het overstappen van borst- op flesvoeding treden bij
een baby vaak overgevoeligheden op. Blijkbaar moet het
lichaampje wennen aan dat nieuwe voedsel. Een allergische
reactie uit zich vrij kort na het drinken of eten (zo’n twintig
dermatologie
minuten later). De huid begint te reageren. De huid rond
de mond, in de mond en op de handen wordt rood en gaat
jeuken. Het ziet er uit als eczeem en daardoor denken
mensen al snel dat de voedselallergie ook al het eczeem
veroorzaakt dat op de rest van het lichaampje zit.
Het verwarrende is dat de twee aandoeningen erg op
elkaar lijken, maar toch een andere oorzaak hebben. Het
belangrijkste is dat u inziet dat constitutioneel eczeem
en voedselallergie náást elkaar kunnen bestaan en niet
hetzelfde zijn.
Als uw kind last van huiduitslag heeft, is het niet verstandig
om uit angst voor voedselallergie bij voorbaat al zelf een
selectie uit het voedselpakket te maken. Het kind krijgt dan
wellicht te weinig vitamines of eiwitten binnen. Houd wel in
de gaten of het eczeem altijd veel erger wordt na het eten
van bepaald voedsel. Is dat het geval, raadpleeg dan uw
arts.
Koemelkallergie
Een veel voorkomende allergie bij baby’s is koemelkallergie.
Is het kind allergisch voor koemelk dan zal de arts
of diëtiste u aanraden over te stappen op een ander
soort melk (Bijvoorbeeld Nutrilon Pepti®). Deze melk is
verkrijgbaar bij apotheek, supermarkt en drogist en wordt
bij bewezen koemelkallergie soms door de verzekering
vergoed. Sojamelk en geitenmelk zijn minder geschikt, want
daarvoor kan een baby ook allergisch worden.
Ook voor andere voedingsbestanddelen kan een kind
allergisch worden. Veel voorkomende allergenen zijn:
Koemelk, kippenei, pinda’s, schaaldieren en vis.
Minder vaak voorkomende allergenen zijn: peulvruchten,
noten en zaden, fruit, groentes en granen.
Met het ouder worden neemt de gevoeligheid voor sommige
allergenen in het voedsel spontaan af. Kinderen die als baby
allergisch waren voor koemelk, kunnen dat na hun tweede
heel vaak weer normaal verdragen.
Een pinda-allergie blijft echter meestal bestaan.
8
Ouders van kinderen met constitutioneel eczeem zijn
te gauw geneigd om schommelingen in de ernst van het
eczeem te wijten aan de voeding. Echter als uw kind ergens
op één plekje eczeem heeft, is het onwaarschijnlijk dat
voedsel de boosdoener is.
1.8 Kan constitutioneel eczeem worden
voorkomen?
Of kinderen met een atopische aanleg ook daadwerkelijk
een atopisch aandoening zoals eczeem ontwikkelen, hangt
van omgevingsfactoren af. Het is nog onduidelijk welke
omgevingsfactoren dat precies zijn en hoe eczeem dus
voorkomen zou kunnen worden. De waarde van de volgende
adviezen is wetenschappelijk aangetoond:
• Niet roken (tijdens zwangerschap en de
borstvoedingsperiode) en het kind niet blootstellen aan
tabaksrook;
• Het langdurig geven van uitsluitend borstvoeding (vier
tot zes maanden) kan het ontwikkelen van allergie
uitstellen of zelfs voorkomen;
• Wanneer geven van borstvoeding niet mogelijk is en
er atopische aandoeningen in de familie voorkomen,
kan ter preventie hypoallergene flesvoeding worden
gebruikt.
• Start met bijvoeding als het kind 6 maanden oud is
volgens de adviezen van het consultatiebureau.
Het op voorhand nemen van maatregelen, zoals het saneren
van het huis (huisstofmijtvrij maken) en het wegdoen
van huisdieren, heeft geen zin. Sterker nog, het kan zelfs
averechts werken. Dat geldt ook voor het houden van
een dieet tijdens de zwangerschap of tijdens het geven
van borstvoeding. Het liefst wordt hetzelfde, gevarieerde
eetpatroon aangehouden; dus ga tijdens de zwangerschap
niet ineens bijvoorbeeld (extra) melk drinken als je dat al
niet deed.
dermatologie
2 Omgaan met jeuk
2.1 Inleiding
Jeuk is bij constitutioneel eczeem allesoverheersend. Het
voelt alsof je bloot languit in de brandnetels bent gevallen.
Het enige wat helpt is wrijven, krabben en nog eens
krabben. Totdat eindelijk de opluchting komt. Het is over …
maar wel met een kapotte huid. Het is niet te beschrijven
hoe het voelt om zo’n verschrikkelijke jeuk te hebben.
Leven met jeuk, elke dag opnieuw, is niet gemakkelijk.
De gevolgen van jeuk zijn voor iedereen verschillend.
• Door veel te krabben kan de huid kapot gaan, de
huidaandoening verergert en de jeuk neemt toe. Door
te krabben ontstaan wondjes die na genezing weer jeuk
geven. Zo ontstaat een vicieuze cirkel.
•
Ook kunnen schaamtegevoelens over jeuk en krabben bij
de oudere kinderen leiden tot verminderen van sociale
activiteiten, waardoor eenzaamheid of verveling kan
ontstaan.
De arts, verpleegkundige of maatschappelijk werker kunnen
helpen om met problemen als gevolg van jeuk om te gaan.
De volgende adviezen voor het omgaan met jeuk zullen
wellicht niet allemaal van toepassing zijn op uw kind.
2.2 Zorg voor een goede behandeling van de
huidaandoening
Goede (uitvoering van de) behandeling van de
huidaandoening is het belangrijkste middel tegen jeuk.
Naast de behandeling van de huidaandoening zijn er
medicijnen en zalven die de jeuk kunnen verminderen.
De arts en verpleegkundige adviseren u hierover.
2.3 Dagelijkse huidverzorging
Beperk contact met water en gebruik lauw water
•
•
•
9
Wanneer de jeuk ’s avonds en/of ’s nachts heftig is,
kan het slapen zoveel verstoord worden, dat overdag
de vermoeidheid toeslaat. Wanneer dit te lang duurt
kunnen de de jeuk en de huidaandoening toenemen
door de vermoeidheid met eventuele prikkelbaarheid en
spanningen.
Bij oudere kinderen kunnen jeuk en krabben ook
aanleiding geven tot spanningen in de directe
omgeving of binnen het gezin. Door deze spanningen
kan de huidaandoening verergeren, waardoor de jeuk
toeneemt. Opnieuw ontstaat een vicieuze cirkel.
•
•
Het grootste deel van een kinderlijfje wordt niet echt
vuil. Het kan meestal met een washandje worden
schoongemaakt. Ook tijdens hevige eczeemaanvallen
kunt u uw kind blijven wassen. Kinderen vinden
badderen óók fijn. Om die reden kunnen ook kinderen
met eczeem lekker in bad. Beperk het badderen tot een
keer per week, water droogt de huid uit.
Bij douchen: niet dagelijks en niet te lang (5 à 10
minuten).
Gebruik liever niet te warm water; hoe warmer het
water hoe meer de huid ontvet.
Gebruik een zeepvervanger en milde shampoo
•
Gebruik een zeepvervanger: pH-neutraal, hypoallergeen
en ongeparfumeerd. Gebruik bij voorkeur douche- of
badolie. Dit gaat het uitdrogende effect van water
tegen, irriteert niet en geeft een olielaagje. Enkele
dermatologie
•
veelgebruikte bad/douche-olie’s zijn: Soja Oleum
Emulgatum®, Balneum®, Nutraspa®, Oilatum® en Oilatum
plus®. De douche- of badolie is meestal op basis van
soja, pinda of noten. Over het algemeen worden bij een
allergie voor soja, pinda of noten, deze bestanddelen in
het badwater wel verdragen.
Om irritatie van de hoofdhuid te voorkomen is het
gebruik van een milde, liefst ongeparfumeerde shampoo
aan te bevelen.
2.4 Neem maatregelen die de jeuk tijdelijk
verlichten
Zalf met een neutrale zalf
Een droge huid geeft vaak jeuk. Neutrale zalf helpt een
droge huid voorkomen en kan de jeuk verminderen. Bij
droog, vriezend weer zal de huid eerder uitdrogen. Smeer
uw gezicht en lippen goed in met vet en lippenbalsem voor
u naar buiten gaat.
Zorg voor verkoeling
Smeer na douchen of baden de huid meteen in
Dep na het douchen of baden de huid droog (niet
droogwrijven) en zalf direct in met een neutrale zalf.
Hierdoor blijft de huid soepel en droogt niet verder uit.
Wat te doen met zwemmen?
Zwemmen kan voor menigeen met eczeem zorgen voor een
verergering van het eczeem. Vooraf insmeren met een vette
zalf en na afloop douchen en wederom insmeren met een
vette zalf kan verergering voorkomen. Gebruik een zalf waar geen lanette in zit, want lanette geeft
een witte uitslag op de huid in water.
Bespreek het inzalven van uw kind met het badpersoneel,
omdat de huid er glad van wordt.
Wanneer uw kind zwemlessen gaat nemen is het raadzaam
een zwembad te kiezen die minder chloor gebruikt (zie
www.vmce.nl), en eens per week een uur te lessen in plaats
van twee keer per week een half uur.
Samengevat:
• Beperk contact met water
• Gebruik lauw water
• Gebruik een zeepvervanger (bijvoorbeeld een badolie)
en een milde shampoo
• Smeer na douchen of baden de huid meteen in
• Invetten voor en na zwemmen
10
Verkoel de huid met lauw water, koude omslagen, een
ventilator, koele wijde kleding, door te blazen op de huid of
naar buiten te gaan. Ook een vette zalf uit de koelkast kan
verlichting geven. Gebruik ijspakkingen (coldpacks) als jeuk
op een klein gebied voorkomt. Doe een doek of washandje
om de coldpack om bevriezing van de huid te voorkomen.
Coldpacks zijn verkrijgbaar bij drogist of apotheek.
Zoek alternatieven voor krabben
Om beschadiging van de huid te voorkomen zijn er
alternatieven voor het krabben mogelijk. Probeer
bijvoorbeeld te wrijven, te kloppen, te knijpen of te blazen.
Soms kan massage ( met een neutrale zalf) ook verlichting
geven.
Zoek afleiding
Bij jeuk kan afleiding soms helpen. Gedachten ergens
anders op richten, leidt de aandacht van de jeuk af.
Ontspanningsoefeningen kunnen ook afleiding bieden.
Activiteiten waarbij de handen gebruikt worden zijn
soms een hulpmiddel, bijvoorbeeld knutselen of antistressballetjes knijpen. Even naar buiten gaan biedt ook
vaak afleiding en verkoeling.
dermatologie
•
•
•
•
Samengevat:
Overig
Zalf met neutrale zalf
Zorg voor verkoeling
Zoek alternatieven voor het krabben
Zoek afleiding
•
2.5 Vermijd de factoren die de jeuk verergeren
Zorg voor een goede conditie door voldoende slaap,
goede voeding en lichaamsbeweging.
• Douche direct en kort na transpireren en verzorg de
huid.
• Vermijd rokerige ruimtes.
Wees matig met gebruik van alcohol (oudere kinderen).
Het is belangrijk na te gaan welke factoren de jeuk
verergeren en hoe de factoren kunnen worden vermeden.
Kleding
•
•
•
•
•
Vermijd warmte door koele kleding te dragen
Draag geen knellende of ruwe, prikkelende kleding
als wol of fleece, maar katoen. Ook is het belangrijk
dat kleding vochtdoorlatend is, dus geen synthetische
kleding (nylon).
Een onbedekte huid is gevoeliger voor prikkels en leidt
eerder tot jeuk. Daarom raden we aan om ook in de
zomer een dunne katoenen pyjama te dragen (lange
mouwen en pijpen).
Spoel kleding na het wassen zorgvuldig uit, zodat er
geen zeepresten achterblijven die irriterend kunnen
werken. Gebruik bijvoorbeeld het extra spoelprogramma
op de wasmachine.
Gebruik geen wasverzachter, dit geeft irritatie op de
huid. Een half kopje azijn kan een alternatief zijn.
Temperatuur en ventilatie
•
•
•
11
Zet de verwarming thuis niet te hoog.
Droge lucht kan jeuk verergeren, bijvoorbeeld door
airconditioning. Zorg voor goede ventilatie.
Warmte en transpiratie leiden vaak tot jeuk (transpiratie
bevat zouten). Het is daarom belangrijk om ervoor te
zorgen dat de slaapkamer koel en fris is, en er niet
teveel dekens of een warm dekbed op bed ligt.
Factoren die jeuk kunnen beïnvloeden:
•
•
•
•
•
Kleding
Temperatuur
Droge lucht
Transpiratie
Verminderde weerstand
2.6 Beperk beschadiging van de huid
Zorg dat de nagels schoon, glad en kort geknipt zijn.
Verbinden of inpakken van de huid
Bedek de huid, door kleding of verband, zodat u niet op de
blote huid krabt.
• Er zijn katoenen en zijden handschoenen en sokken op
recept verkrijgbaar. Als handschoenen of sokken snel uit
gaan, plak ze dan vast met een papieren pleister rond
de polsen of enkels.
• Ook is er een verbandbroek en verbandshirt op recept
verkrijgbaar van ongebleekte, ongeverfde natuurzijde
(Dermasilk®) of Viscose (Tubifast®) met antibacteriële
werking. Deze zijn verkrijgbaar in diverse maten bij
apotheek, thuiszorgwinkels en medische speciaalzaken.
• Wanneer lichaamsdelen moeten worden ingepakt,
kan dat worden gedaan met een buisverband.
Het voordeel hiervan is dat je het plaatselijk kunt
verbinden, bijvoorbeeld alleen een been of een arm.
Een buisverband beschermt de huid tegen ernstige
beschadiging door het krabben. Wrijven kan nog wel;
dermatologie
dit heeft minder vervelende gevolgen. De grote winst
wordt behaald doordat het verband de huid beschermt
tegen het krabben en zo de huid en u zelf rust geeft.
Het genezingsproces kan dan zo optimaal mogelijk
verlopen. Het buisverband is van ongebleekt katoen,
is absorberend en hypoallergeen. De verpleegkundige
kan u instructies geven over het aanbrengen van het
buisverband.
Samengevat:
•
•
Zorg voor schone, gladde en kort geknipte nagels
Verbinden of inpakken van de huid:
• Handschoenen
• Verband broek en – shirt
• Buisverband
Helpen al deze maatregelen niet afdoende en ligt uw kind
hele nachten wakker van de jeuk, dan kunnen medicijnen
uitkomst bieden (zie ‘Behandeling’).
3. Omgaan met eczeem
Wanneer een kind ‘lekker in zijn vel zit’, loopt het leven
gesmeerd. Goed contact met andere kinderen is een
belangrijk onderdeel daarbij. Als eczeempatiënt heeft
‘lekker in je vel zitten’ een dubbele betekenis. Allerlei
prettige en minder prettige contacten beïnvloeden het
eczeem positief of negatief. Hoe gaan u en uw kind
daarmee om?
3.1 Lichamelijke en geestelijke conditie
De ene keer kan uw kind heftig reageren op allergenen,
de andere keer kan dat meevallen. Als het kind zich lekker
voelt, is het lichaam beter opgewassen tegen het eczeem.
Voorbeelden van situaties waarin het eczeem kan
verergeren zijn:
• bij vermindering van de weerstand, bijvoorbeeld bij
griep of oververmoeidheid
• tijdens infecties, bijvoorbeeld bacteriële huidinfecties of
kinderziektes
• bij negatieve emoties; stress
Gelukkig zijn er ook momenten waarbij het eczeem juist
minder wordt. Positieve gebeurtenissen als met vriendjes
spelen, complimenten krijgen, verminderen het eczeem. Een
vakantie aan zee of in de bergen doet soms wonderen, ook
door de ontspannen sfeer.
De rol van stress wordt vaak overschat. Stress kan absoluut
geen eczeem veroorzaken. Te veel stress wakkert het
eczeem wel aan.
3.2 Omgang met anderen – misverstanden en
begrip
Het grootste misverstand over constitutioneel eczeem
is dat mensen denken dat het besmettelijk is. Dat maakt
mensen schrikachtig. Maar zelfs wanneer je de eczeemhuid
aanraakt, kun je er nog geen eczeem van krijgen.
Familie, vriendjes en vriendinnetjes weten niet wat eczeem
is. Ze zien het eczeem en vinden het er ‘raar’ uitzien. Het
12
dermatologie
gevolg is onhandige reacties, onbegrip en soms kwetsende
opmerkingen.
Als uw kind met eczeem naar zwemles gaat, kunt u
bijvoorbeeld het commentaar krijgen: ‘Mijn kind mag
niet tegelijk met uw kind in het water’. Wat moet u doen
in zo’n situatie? U zou in overleg met de leerkracht
voorlichtingsmateriaal kunnen geven, waarin wordt
uitgelegd dat constitutioneel eczeem niet besmettelijk is.
Op school is een kind met eczeem een uitzondering omdat
het er anders uitziet en bepaalde dingen niet mag doen of
niet mag eten. Ouders van medeleerlingen kunnen bezorgd
zijn dat uw kind anderen besmet met die huidziekte.
Daardoor zit uw kind in een kwetsbare positie met de kans
op pesterijen. Help uw kind om weerbaar te zijn; misschien
kan het een spreekbeurt houden om de onbekendheid met
eczeem te overbruggen.
Allerlei schoolactiviteiten kunnen een probleem zijn. Uw
kind zal niet overal aan mee kunnen doen, maar met enig
overleg is vaak meer mogelijk dan in eerste instantie lijkt.
Vervelend is dat juist gebeurtenissen die hoogtepunten
zijn –verjaardagen, Sinterklaas- vaak spanning bij uw kind
kunnen oproepen die het eczeem verergert.
Leerproces
U neemt als ouder de eerste levensjaren de
verantwoordelijkheid voor een optimale behandeling van
het eczeem. Uw kind is hier nog niet toe in staat. Maar het
is wel verstandig uw kind zo snel mogelijk te betrekken
bij de behandeling van eczeem. Het is voor ouders vaak
eenvoudiger als het kind zelf weet waar het allergisch op
reageert. U bent er immers niet altijd meer bij als uw kind
bij anderen of op school is.
Het omgaan met eczeem is een leerproces voor u en uw
kind. Iedere situatie is anders en ieder kind reageert
anders. Dit betekent ook dat er geen pasklaar antwoord is
op de vraag hoe u de problemen moet aanpakken waarvoor
13
u komt te staan. Wel is het handig om veel te weten over
eczeem, over de behandeling ervan en over de problemen
waarmee u geconfronteerd kunt worden bij het opvoeden
van een kind met eczeem. Dat maakt het vaak gemakkelijker
om oplossingen te bedenken als u daadwerkelijk met de
problemen wordt geconfronteerd.
3.3 Opvoeden en gezin
De huidaandoening van uw kind treft niet alleen het kind
zelf, maar het hele gezin. U moet vaak meer aandacht geven
aan uw kind met eczeem, bijvoorbeeld met het zalven en
het helpen omgaan met de jeuk.
Deze activiteiten moeten ingepast worden in het
gezinsleven.
De aandacht die uitgaat naar het kind met eczeem kan bij
broertjes en zusjes jaloezie oproepen; het is voor hen niet
te begrijpen dat het ene kind meer aandacht krijgt dan
het andere. Het kan helpen hier met elkaar over te praten,
uitleg te geven over de gevolgen die eczeem heeft en de
andere kinderen erbij te betrekken. Broertjes en zusjes zijn
ook vaak bezorgd en willen graag helpen. Daarnaast kan
individuele aandacht voor de andere kinderen op geplande
tijden positief werken.
Ouders willen vaak een kind met eczeem extra beschermen
en veiligheid bieden, om te voorkomen dat het kind nog
meer vervelende dingen moet meemaken. Maar het is
erg belangrijk voor de ontwikkeling van een kind dat hij in
verschillende leeftijdsfasen bepaalde dingen ontdekt en
meemaakt, bepaalde vrijheden krijgt maar ook af en toe
zijn neus stoot. Het doel van opvoeden is immers dat het
kind uiteindelijk zelfstandig kan functioneren. Bij een kind
met eczeem kan die ontwikkeling in zelfstandigheid extra
moeilijk worden door te veel bescherming van de ouders.
Zo gewoon mogelijk opvoeden is daarom belangrijk: zet het
kind niet in een uitzonderingspositie.
dermatologie
Huidcontact is belangrijk voor de ontwikkeling van een kind.
Blijf uw kindje knuffelen, ook als de huid minder plezierig
aanvoelt. Misschien aarzelen anderen om uw kind aan te
raken. Leg dan uit dat het eczeem niet vies of besmettelijk
is. Daarmee helpt u uw familieleden en kennissen en
bovenal uw kind.
Als ouder merkt u hoe uw kind vergaat van de jeuk en zich
tot bloedens toe kapot krabt. U staat voor een dilemma.
Laten krabben of boos worden op uw kind met als gevolg
dat het kind zich schuldig voelt als het zich wel krabt. U
weet wat de gevolgen zijn van krabben; een kapotte huid en
pijn. Maar zelfs een volwassen patiënt die de gevolgen weet,
kan zich tijdens een jeukaanval niet beheersen. Krabben is
het enige wat het kind tegen de jeuk kan doen. Het is ook
beter om het kind begrijpend te benaderen. Bestraf het
kind niet als het toch gekrabd heeft en maak een spelletje
van het zalven. Een kind ervaart zo dat u van uw kind houdt,
ook al krabt het. Het kind voelt zich veilig en gesteund.
3.4 De ontwikkeling van het kind
Opvoeden van een kind heeft als doel dat het kind
zich ontwikkelt als zelfstandig individu. Het kind wordt
hierdoor in de loop der jaren steeds minder afhankelijk
van de ouders. Dit ontwikkelingsproces gaat gepaard
met een aantal leerprocessen en ontwikkelingen op
motorisch, cognitief (verstandelijk), sociaal en emotioneel
gebied. Ouders spelen hierbij een belangrijke rol. Iedere
leeftijdfase heeft zijn specifieke processen, kinderen
kunnen moeilijk (of ander) gedrag vertonen dat te maken
heeft met de ontwikkeling die zij doormaken.
Dit gedrag hoeft niet altijd een relatie met het eczeem te
hebben. Zo wordt slecht slapen of ’s nachts wakker worden
van een kind al snel aan het eczeem toegeschreven. Dit
gaat niet altijd op omdat de meeste kinderen perioden
hebben dat ze ’s nachts wakker worden omdat ze een
angstige droom hebben of om andere redenen slecht
14
slapen. Het gaat te ver om uitvoerig in te gaan op de
ontwikkelingsprocessen die kinderen meemaken. Enkele
processen die in relatie tot eczeem van belang zijn worden
hierna besproken.
De baby
Een baby (0 tot 1 jaar) is nog volledig afhankelijk van de
ouders. Het kind slaapt veel en moet wennen aan het dagen nachtritme. Meestal slaapt een baby na drie maanden
’s nachts goed door. Het kan alleen reageren op honger
of ongenoegens door te huilen. Een baby kan pijn of jeuk
niet anders aangeven dan door te huilen. De reden van het
huilen is vaak moeilijk te achterhalen en ouders moeten
vaak gissen naar de oorzaak. Wanneer het kind veel huilt is
het vaak emotioneel moeilijk op te brengen om geduldig te
reageren en de oorzaak van het huilen te achterhalen.
Een baby die veel huilt kan voor de ouders een opgave
zijn, die hen onzeker kan maken of erg kan uitputten.
Als er perioden zijn waarbij het kind veel last heeft van
eczeem is het prettig als de zorg gedeeld kan worden met
partner, familie of vrienden. Dit stelt de ouders in staat
hun accu weer wat op te laden. Een baby heeft behoefte
aan lichamelijk contact, het ruikt de vader en moeder en
reageert op de hartslag van hen. Ook als de huid ernstig
beschadigd is kan gezocht worden naar lichamelijk contact
dat het kind prettig vindt, zoals het masseren van het kind
met vette zalf of het wrijven over de huid als het kind jeuk
heeft.
De peuter
Een peuter (1 tot 3 jaar) wil graag dat zijn ouders in zijn
directe omgeving zijn, om in geval van ‘nood’ op terug
te kunnen vallen. Zijn leefwereld wordt steeds groter,
maar het kind is nog niet in staat al zijn activiteiten en de
gevaren die deze met zich meebrengen te overzien. De
peuter gaat zijn eigen gang en wil alles zelf doen. Hiermee
dermatologie
wil het zijn onafhankelijke positie onbewust uitbreiden.
Door de toename van zijn activiteiten kan het kind moeite
krijgen om in te slapen. Het kan dan helpen om structureel
rust en vaste rituelen voor het naar bed gaan aan te bieden,
zoals voorlezen. Rond de leeftijd van 2,5 jaar kunnen
angstige dromen een reden zijn dat het kind wakker wordt.
Angstdromen kunnen ook weer een aanleiding zijn dat het
kind slecht gaat slapen. Even bij het kind gaan zitten en het
gerust stellen, een slokje water geven en een lamp aanlaten
kan dan helpen. Slaapproblemen kunnen zich tijdens de
peuterperiode regelmatig voordoen, vaak ligt er een relatie
met spannende gebeurtenissen, zoals sinterklaas, ziekte of
veranderingen binnen het gezin.
Het kind is afhankelijk van de verzorgers. Deze
afhankelijkheid blijft voor een kind met eczeem langer
aanwezig, het is immers niet in staat de dagelijkse
medische behandeling op zich te nemen. Door het kind
te betrekken bij het zalven kan zijn zelfstandigheidgevoel
versterkt worden. Het is belangrijk om uw kind stapje
voor stapje inzicht te geven hoe het met zijn chronische
aandoening om kan gaan en verantwoordelijkheid hierin kan
gaan nemen. Een begin hierin is uw kind zelf te laten zalven
met vette zalf en uitleg geven over de noodzaak van het
zalven.
Naarmate uw kind ouder wordt wil het uitleg over het
atopisch eczeem, de medische behandeling en eventueel
een ziekenhuisopname. Angst bij het kind kan door een
goede voorbereiding en uitleg voor een groot deel worden
weggenomen. Het is verstandig zo jong mogelijk te
beginnen met uit te leggen wat de dokter bij het kind doet.
Kijk samen met het kind naar de armpjes of beentjes, leg
bijvoorbeeld uit waarom een prik nodig is en dat er dan een
pleister op komt. Voordoen bij een knuffel of op een pop
spreekt bij een jong kind meer tot de verbeelding.
15
De kleuter
De kleuter (3 tot 6 jaar) wordt al een sociaal wezen dat
meer en meer de wereld in gaat. Hij wil spelen, ruzie maken,
vechten en problemen met anderen oplossen. De kleuter
gaat met ouders en volwassenen het gesprek aan door te
vragen ‘Wat doe jij?’en Waarom doe jij dat?’. Deze kleuterfase
is dan ook een zeer goede periode om antwoord te geven
op de vele vragen over atopisch eczeem en de behandeling
hiervan. Probeer eenvoudige, korte antwoorden te geven
zodat het kind ze ook kan begrijpen. Het kind kan soms
denken in begrippen als ‘de dokter kan alles beter maken,
papa en mama kunnen alles oplossen en ziek zijn is een
straf’(magisch denken). Het is belangrijk dit soort signalen
op te vangen en er over te praten om te voorkomen dat
ze een eigen leven gaan leiden. Het onderscheid tussen
fantasie en werkelijkheid is voor het kind nog niet altijd te
maken. Zij kunnen een wapperend gordijn voor een spook
aanzien of zijn bang dat er enge beesten onder hun bed
zitten. Dit kan een probleem geven bij het slapen.
Het schoolkind
Als het kind op de schoolleeftijd (6 tot 12 jaar) komt, gaat
het kind contacten leggen met anderen. Sporten, school,
zwemles maar ook logeerpartijen zijn een onderdeel
van het zelfstandig worden. Het kind leert hoe het zich
dient te gedragen in dergelijke situaties en krijgt meer
zelfvertrouwen wanneer de sociale contacten goed
verlopen. Ook leert het iets over zichzelf en vraagt zich
af; ‘Hoe zie ik mijzelf en hoe zien anderen mij’. Kinderen
met atopisch eczeem worden zelf, maar ook door anderen,
geconfronteerd met hun ontsierde huid. Van belang is dat
zij zich leren realiseren dat het uiterlijk maar een klein
onderdeel is van hoe je bent en dat in hun sociale contacten
hun persoonlijkheid bepalend kan zijn. Voor de ouders is
het belangrijk dat zij de eigenwaarde van het kind vergroten
door goede eigenschappen te benadrukken en sociale
vaardigheden te stimuleren.
dermatologie
Constitutioneel eczeem betekent voor het kind dat het
keuzes moet maken, dat niet alles kan. Sommige sporten
zijn niet zo geschikt, het bezoeken van een kinderboerderij
kan op sommige momenten beter achterwege blijven. Om
in de toekomst zelf te leren omgaan met constitutioneel
eczeem is het belangrijk dat het kind leert afwegen om
iets wel of niet te doen en om de consequenties van die
beslissing te dragen.
4. Behandelmogelijkheden
Eczeem en voedselallergie kunnen op verschillende
manieren behandeld worden. In dit hoofdstuk vindt u
hierover algemene informatie. Uw arts bespreekt met
u welke behandeling voor uw kind het meest geschikt
is. De meeste kinderen met eczeem worden poliklinisch
behandeld.
4.1 Zalven
De adolescent/jongere
De adolescent, van 12 tot 21 jaar, staan in het teken van de
ontwikkeling van de eigen identiteit, onafhankelijkheid en
zelfstandigheid.
Vanaf ongeveer 12 jaar begint de puberteit. In deze
periode speelt het uiterlijk een belangrijke rol. Het kind
gaat immers steeds meer contact leggen met vrienden
en gaat mogelijk seksuele relaties aan. Hormonale
veranderingen leiden in korte tijd tot een lichamelijke en
geestelijke ontwikkeling die voor de puber niet eenvoudig
te verwerken zijn. Het zich afzetten tegen het gewone en
motivatievermindering zijn bekende verschijnselen in deze
ontwikkelingsfase. De puber neemt steeds meer zelf de
verantwoordelijkheid voor zijn handelen.
Zalf, crème en lotion zijn namen die aangeven hoeveel
water en vet er in een smeersel zit.
• Een zalf is een vet smeersel, hierin zit weinig water.
• Een crème is een samenstelling van vet en water.
• Een lotion bevat veel water.
De Latijnse benaming voor zalf is unguentum, dit staat vaak
op het etiket van de tube, bijvoorbeeld ung. cetomacrogolis.
Voor het gemak spreken we hier steeds van zalf als het
over een smeersel – zalf, crème of lotion- gaat. De termen
crème of lotion gebruiken we als het specifiek om de
eigenschappen van een crème of lotion gaat
4.1.1 Neutrale zalven
Mensen met eczeem hebben van nature een andere
vetsamenstelling van de huid, waardoor deze droger is.
De puber met eczeem neem zelf steeds meer de beslissing
over de medische behandeling, het zalven en vermijden
van allergenen. De jongere leert hoe hij zijn problemen kan
bespreken met arts of ouders, hoe hij kan onderhandelen
over wat wel of niet haalbaar voor hem is en waar hij hulp
nodig heeft.
Hij neemt verantwoordelijkheid en draagt de consequenties
van zijn handelen, waarop hij aangesproken kan worden.
waterverdamping
Het bespreken met ouders of professionals van de eigen
verantwoordelijkheid, de gevolgen daarvan en de manier
waarop deze genomen kan worden, kan er toe leiden dat de
jongere zich tegenover zijn behandeling gemotiveerder opstelt.
16
irriterende stoffen
zalf
dermatologie
Goede verzorging van de huid is de eerste stap om
eczeem zo rustig mogelijk te houden. Bij de dagelijkse
huidverzorging is het aanbrengen van een beschermlaag
met een zogeheten neutrale zalf erg belangrijk. Neutrale
zalven zijn de basis van de behandeling. Zij zorgen ervoor
dat de huid vet blijft en niet uitdroogt. Een droge huid geeft
meer jeuk en is gevoeliger voor prikkels van buitenaf.
Zelf zalf kopen
Wilt u zelf bij de drogist een zalf kopen, let dan op
aanwijzingen als pH-neutraal en hypoallergeen. Koop liever
geen zalf met conserveringsmiddelen en parfum.
Deze toevoegingen kunnen huidreacties oproepen bij
kinderen die hiervoor gevoelig zijn.
4.1.2 Zalven waarin medicijnen zitten
Neutrale zalven, ook wel basis- of bijsmeerzalf genoemd,
bevatten geen medicijnen en zijn ongeparfumeerd. Het
verschil zit in de samenstelling, de verhouding van water
en vet. Een zalf is vetter dan een crème of lotion en heeft
daarom de voorkeur om te gebruiken bij eczeem. Doordat
een lotion veel water bevat kan het de huid van kinderen
met eczeem juist uitdrogen.
Wanneer welke zalf gebruiken?
De neutrale zalven gebruikt u zowel in de actieve fasen
als in de rustige fase van het eczeem. In een actieve
fase gebruikt u ze om bij te zalven, naast de zalf met
geneesmiddel. In een rustige fase houdt de zalf de huid
soepel en de bescherming in tact.
Soorten zalf
Neutrale zalven zijn op doktersrecept verkrijgbaar, de
apotheker maakt de zalf of crème vaak zelf.
Voorbeelden zijn;
• Cetomacrogolzalf
• Lanettezalf
• Paraffine vaseline
• Vaseline-lanettecrème
• Cetomacrogolcrème
• Vaseline-cetomacrogolcreme
Er zijn veel verschillende soorten zalf. In overleg met de
verpleegkundige kunt u tijdens het spreekuur ook zalven
uitproberen. Algemene zalftips staan in bijlage l.
17
Zalven met een medicijn zijn meestal zalven met hormonen
(corticosteroïden).
Soms wordt de zalf gecombineerd met een antibacterieelof antischimmelmiddel. Vrij nieuw is de behandeling met
tacrolimuszalf (Protopic®) of pimecrolimus (Elidel®)
Hormoonzalven
Hormoonzalven onderdrukken het ontstekingsproces in
de huid en daardoor de verschijnselen van het eczeem. Ze
gaan roodheid, en jeuk tegen.
Veel mensen zijn bang voor de bijwerkingen van
hormoonzalven. Toen deze zalven rond 1950 op de markt
kwamen, werden ze vaak ondeskundig gebruikt. Maar bij
deskundig gebruik en door verbetering van de kwaliteit
geven hormoonzalven goede resultaten, met weinig of geen
bijwerkingen. Het goede resultaat wil niet zeggen dat het
eczeem geneest. Een van de oorzaken, de erfelijke factor,
kan immers niet worden weggenomen.
Verschillende sterkten van hormoonzalven
Hormoonzalven zijn er in vier verschillende sterkten. Hoe
hoger de klasse, hoe sterker de werkzame bestanddelen.
Soms kiest een arts ervoor om met een lage klasse te
beginnen. Bij onvoldoende resultaat schrijft hij een sterkere
hormoonzalf voor. Soms begint een arts meteen met een
sterke hormoonzalf, zodat de ontsteking in de huid snel
en krachtig wordt onderdrukt. Op de lange termijn leidt dit
vaak tot minder gebruik van hormoonzalven.
dermatologie
Zalf, crème of lotion
Uw kind krijgt het medicijn meestal in een zalf, soms in een
crème of lotion. Corticosteroïden in een zalf zijn effectiever
dan in een crème, behalve bij een nattend eczeem. In
welke vorm uw kind het medicijn krijgt is afhankelijk van
de aard en de plaats van het eczeem. We spreken in deze
tekst verder van hormoonzalven. Vindt u de zalf waarin de
medicijnen zitten niet prettig, geef dit dan door aan de arts.
Hij kan dan met u bekijken welke zalf geschikter is.
Toepassing van hormoonzalven
In de beginfase van het eczeem, als er een rode jeukende
huid ontstaat, smeert u meestal één of twee keer per
dag. Vaker dan twee keer per dag smeren is niet effectief.
Voor plaatsen waar de huid anders is samengesteld, is
een minder sterke hormoonzalf of minder vaak smeren
beter. deze plaatsen zijn het gezicht, rond de ogen en in
huidplooien.
Houd globaal bij hoeveel u smeert en hoe vaak. U kunt
hiervoor de zalfaftekenlijst uit bijlage 2 gebruiken. Een
alternatief is dat u de datum noteert waarop u een tube
hormoonzalf open maakt, wat erin zit en hoeveel gram.
Noteer vervolgens de datum waarop u de tube weggooit.
Bijwerkingen van de hormoonzalven
Bij langdurig, dagelijks gebruik van hormoonzalf op
dezelfde plek, kan onder andere een dunne huid,
oppervlakkige bloedvaatjes en striae ontstaan. Het is dus
erg belangrijk de adviezen van de specialist op te vlogen.
Het is echter wel belangrijk het eczeem voldoende te
behandelen, aangezien anders de huid blijvend beschadigd
raakt door het eczeem en het krabben. Wees dus niet bang
voor goede behandeling met hormoonzalven.
Goed gebruiken is:
•
•
•
•
•
•
•
Leer goed te kijken naar de huid om te beoordelen welke
zalf in welke situatie het beste is
Juiste klasse en juiste frequentie op het juiste moment
(dus geen klasse 3 bij licht eczeem en geen klasse 1 bij
ernstig eczeem)
Smeer alleen de eczeemplekken in, behalve als er
bijvoorbeeld veel plekjes op een lichaamsdeel zitten
Laat hormoonzalf ongeveer een uur inwerken voor u er
een vette basiszalf overheen smeert
Bouw bij voldoende verbetering geleidelijk af, stop nooit
zomaar in één keer (zie bijlage 2)
Zoek naar de laagste frequentie van smeren om het
eczeem onder controle te houden (bijv 1 a 2x per week)
Houd globaal bij hoeveel hormoonzalf u smeert en hoe
vaak (hoelang doet u met een tube van 30 gram)
Afbouwen van hormoonzalven
Na een week is meestal duidelijke verbetering te zien. Voor
u de zalf gaat afbouwen, moet de huidaandoening echt
sterk verbeterd zijn.
Let hierbij op:
• Vermindering van de roodheid van de huid
• De huid moet gladder aanvoelen
• De jeuk moet beduidend minder zijn geworden
Stop nooit ineens met smeren van hormoonzalven. Bouw
bij voldoende verbetering geleidelijk af en bouw niet af
als u merkt dat het eczeem terug komt. Bespreek het
afbouwen van de zalf met de arts of verpleegkundige. Er
zijn verschillende mogelijkheden, deze staan in bijlage 2.
Tacrolimuszalf (Protopic®) en Pimecrolimus
(Elidel®)
Er zijn sinds enige tijd twee nieuwe uitwendige antieczeemmiddelen op de markt, die anders werken dan de
hormoonzalven:
18
dermatologie
•
•
Tacrolimus 0,1 en 0,03% zalf (Protopic®): vergelijk met
klasse 2 hormoonzalf
Pimecrolimus 1& crème (Elidel®): vergelijk met klasse 1
hormoonzalf
Deze zalven zijn even effectief als de hormoonzalven van
de klassen die er achter genoemd staan. Het belangrijkste
voordeel van deze zalven is dat ze geen tijdelijke
huidverdunning geven.
De werking van Protopic® en Elidel®
Bij constitutioneel eczeem is het immuunsysteem van
de huid overactief. Door deze overdreven afweerreactie
ontstaat een ontsteking die zorgt voor jeuk en roodheid.
Tacrolimus en Pimecrolimus onderdrukken deze
ontstekingsreactie in de huid.
Bijwerkingen
Mogelijke bijwerkingen van tacrolimuszalf en
pimecrolimuscrème zijn:
• Huidirritatie, alleen bij tacrolimuszalf. Aan het begin
van de behandeling met tacrolimuszalf kan huidirritatie
( branderig gevoel, jeuk en roodheid) ontstaan op de
plaatsen waar de zalf is aangebracht.
• Deze bijwerkingen zijn gewoonlijk mild en verdwijnen
meestal binnen één week na begin van de behandeling.
• Infecties, zowel bij tacrolimuszalf als
pimecrolimuscrème. Er is mogelijk een licht verhoogde
kans op ontsteking van de haarzakjes (folliculitis) en
activering van oude herpesinfecties, bijvoorbeeld een
koortslip.
• Het zijn beide nieuwe medicijnen waarvan op dit
moment de bijwerkingen op lange termijn nog niet
bekend zijn.
Toepassing van Protopic® en Elidel®
De arts spreekt met u af hoe en hoe vaak uw kind de
zalf gaat gebruiken. Afhankelijk van het resultaat kan hij
beslissen of u vaker of minder vaak moet smeren.
• Breng de zalf dun aan op de eczeemplekken
• Alleen die delen van de huid die eczeem vertonen
hoeven te worden ingesmeerd
• Net als bij hormoonzalf moet de zalf eerst een uur
intrekken, voordat andere zalven kunnen worden
opgebracht
• Als de zalf is aangebracht, is langdurige blootstelling
van de huid aan de zon onverstandig. Is uw kind toch
buiten tijdens zonnig weer, bescherm dan de huid met
kleding en een goede zonnebrandcrème
• In de zomer kunt u de Protopic® en Elidel® het beste ’s
avonds smeren
19
Teerzalven
Teerzalven hebben een vergelijkbare werking als
hormoonzalven. Het verschil is dat teerzalven langzamer
werken en andere soort bijwerkingen hebben. Teerzalven
kunnen een alternatief zijn voor hormoonzalven. De zalven
kunnen worden afgewisseld.
Teerzalven helpen tegen de jeuk. Daarnaast remmen ze de
huidontstekingen en verminderen ze zwelling en roodheid
van de huid.
Teersoorten
Er zijn drie soorten teerzalven: houtskool (pix liquida),
steenkool (pix lithantracis) en ichthyol. Ze kunnen in
verschillende sterkten gemaakt worden, afhankelijk van de
ernst van het eczeem en de plaats op het lichaam.
dermatologie
Bijwerkingen
Aanbrengen van teerzalf
Een bijwerking die kan optreden is dat de huid geïrriteerd
raakt, maar dit wordt meestal na enige tijd minder. U
moet contact opnemen met uw arts als de huid ontstoken
(rood, gezwollen en pijnlijk) uitziet, of als hevige jeuk en
irritatie, ongewone zwelling of verergering van de klachten
optreden.
Deze verschijnselen wijzen namelijk op overgevoeligheid
voor teer. Teer kan een ontsteking van de haarzakjes
veroorzaken; er ontstaan dan kleine puistjes. De kans hierop
neemt toe bij zeer langdurig gebruik (vele maanden).
Teerzalf brengt u op advies van de arts één a twee keer per
dag aan bij uw kind. Om de bijwerkingen van teer zalven te
beperken, volgt hier een aantal tips in het gebruik ervan:
• Teerzalven kunnen irritatie opwekken. Wees daarom
voorzichtig met het aanbrengen van teer in de
huidplooien. U kunt beter geen teerzalf op de lippen
smeren en rondom de ogen (met uitzondering van
ichthyol die juist geschikt is voor plekken rondom de
ogen). Komt de teer per ongeluk in de ogen terecht,
spoel de ogen dan direct met veel water.
• Om te controleren of uw kind overgevoelig is voor teer,
kunt u het eerst uitproberen op één plek op het armpje
of beentje. Is de huid op die plaats de volgende ochtend
niet geïrriteerd dan kunt u teerzalf voor de overige
eczeemplekken van uw kind gebruiken.
• U kunt de zalf met een olie op lichaamstemperatuur
verwijderen (bijvoorbeeld slaolie).
• Vermijd direct zonlicht.
• Bedek de ingesmeerde huid met (buis)verband om
vlekken in beddengoed en kleding te voorkomen.
• Gebruik eventueel oud beddengoed en oude kleding.
• Teerzalven moeten, in tegenstelling tot hormoonzalven,
iets dikker worden gesmeerd.
Geur en kleur
Nadelen van teerzalven zijn ondermeer de typische geur
en de kleur. De omgeving ruikt het en kan er opmerkingen
over maken. Mensen met astma kunnen er benauwd van
worden. Teerzalven zijn lichtbruin tot zwart. Ze kunnen de
huid en haren verkleuren en geven vlekken op beddengoed
en kleding. Deze vlekken zijn niet altijd uitwasbaar.
Zonlicht
Sommige stoffen in teer, met name die in steenkoolteer,
reageren op zonlicht en kunnen tot heftige huidreacties
(verbranding) en huidirritatie leiden. Op zonnige dagen kan
zelfs in de schaduw deze huidreactie optreden.
Bij gebruik van zalf met steenkoolteer mag de huid van uw
kind tot zeker 24 uur na het aanbrengen niet aan zonlicht
blootstellen.
Bij houtskoolteer raakt de huid minder snel geïrriteerd,
maar ook hierbij is het aan te raden de ingesmeerde
plekken niet bloot te stellen aan zonlicht. Bedek de
ingesmeerde huid goed als uw kind naar buiten gaat,
bijvoorbeeld door lange mouwen te dragen en gebruik te
maken van een hoofddeksel.
20
4.2 Medicijnen in de vorm van tabletten of
druppels
Is de behandeling met zalven onvoldoende, dan kan de arts
medicijnen in de vorm van tabletten voorschrijven.
Antihistaminica
Bij ernstige jeukklachten schrijft de arts, naast alle zalven,
ook anti-histaminica voor in de vorm van druppels, siroop of
tabletten.
Antihistaminica hebben geen effect op het eczeem.
Wel kunnen ze de jeuk verminderen doordat ze als (bij)
werking hebben dat kinderen zich wat suffer voelen.
dermatologie
Hierdoor worden ze rustiger, voelen minder jeuk en kunnen
gemakkelijker in slaap vallen. Heel soms worden kinderen
juist actiever door antihistaminica.
Antibiotica
Bij veel kinderen wordt het eczeem erger door de bacteriën
op de huid. Als het eczeem geïnfecteerd raakt, ontstaan er
korsten. De arts kan dan een antibioticakuur voorschrijven.
Denk erom dat uw kind de kuur afmaakt, ook als de klachten
zijn verdwenen. Gebeurt dit niet dan kan de infectie weer
snel de kop opsteken. Antibioticum kan ook aan de zalf
toegevoegd zijn.
4.3 Overige medicijnen
Bij zeer ernstig of hardnekkig eczeem kan de arts uw kind
sterkere medicijnen in tabletvorm of drank voorschrijven,
bijvoorbeeld prednison of ciclosporine (Neoral®). Deze
tabletten werken sterker dan smeren, maar kunnen vooral
bij langdurig gebruik leiden tot bijwerkingen.
Uw kind krijgt dan ook alleen tabletten als het eczeem
zeer ernstig is en smeren niet voldoende helpt. De arts
bespreekt dit met u.
4.4 Behandeling voedselallergie
Als duidelijk is welke voedingsmiddelen klachten
veroorzaken, dan kan uw kind beginnen met de
dieetbehandeling. Patiënten met een bewezen
voedingsallergie worden naar een diëtiste verwezen.
Voedingsallergie kan niet genezen met medicijnen. De
behandeling bestaat uit het weglaten van de bestanddelen
die de klachten veroorzaken. Het dieet moet altijd
worden gevolgd, dus ook op vakantie, op school, op
verjaardagsfeestjes en tijdens het spelen bij vriendjes.
Gaat het om één of twee voedingsmiddelen, dan is dit te
overzien. Maar gaat het om meer voedingsmiddelen, of om
belangrijke voedingsmiddelen die lastig zijn te vervangen,
zoals koemelk, dan is het zinvol een diëtiste in te schakelen.
21
De voeding moet immers, ondanks de dieetbeperkingen,
alle stoffen bevatten voor het goed functioneren van het
lichaam. De diëtiste kan ook informatie met u bespreken
over variaties of hoe om te gaan met het dieet tijdens
vakantie of schoolfeestjes.
Noodset
Komt uw kind toch per ongeluk in contact met het
voedingsmiddel waar hij allergisch voor is, dan kan hij
klachten krijgen. Omdat deze klachten soms ernstig
kunnen zijn, adviseren wij een noodset bestaande uit
antihistaminica en adrenaline (de Epipen®). Hoe en
wanneer u deze geneesmiddelen het beste kunt gebruiken,
wordt uitvoerig met u besproken door de arts en/of
verpleegkundige.
Het kind moet deze geneesmiddelen altijd bij zich hebben.
Deze medicijnen moeten jaarlijks vernieuwd worden.
4.5 Behandeling inhalatieallergie
Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat
sanatie van huisstofmijt geen effect heeft op eczeem of
hooikoorts. Op dit moment wordt huisstofmijtsanatie,
zoals matrashoezen en gladde vloeren, dan ook niet meer
geadviseerd.
dermatologie
Bijlage l
•
Algemene zalfadviezen
Zalfkeuze
•
•
•
•
•
•
•
Gebruik bij nat eczeem een crème en bij droog
schilferend eczeem een zalf.
Hoe droger de huid, hoe vetter de zalf.
Vette zelf kan vooral in de zomer jeuk veroorzaken,
doordat er een broeireactie op de huid ontstaat. Kies
dan voor een minder vette zalf of crème.
Soms leidt gebruik van vette zalf tot ontsteking van de
haarzakjes. Smeer daarom altijd met de haarrichting
mee. Kies ook in dit geval voor een minder vette zalf of
crème.
Voorkeur voor een bepaalde zalf is heel persoonlijk.
Jaargetijden kunnen hierop van invloed zijn: ’s zomers
wordt vaak een minder vette zalf gebruikt.
De zalf moet u en uw kind bevallen. Vraag de arts of
verpleegkundige om een andere zalf als deze niet
bevalt.
Gebruikt uw kind hormoonzalf en bijsmeerzalf tegelijk:
• Behandel dan eerst de eczeemplekken met de
hormoonzalf
• Laat deze een uur intrekken
• Smeer vervolgens de hele huid in met bijsmeerzalf
Overige zalfadviezen
•
•
•
•
•
22
Zorg voor een aangename temperatuur tijdens het
zalven
Probeer steeds dezelfde volgorde aan te houden,
bijvoorbeeld van boven naar beneden, zodat u geen
lichaamsdelen overslaat.
Masseer de zalf goed in.
Gebruik bij kleine oppervlakken een vingertop zalf en
wrijf deze goed in.
Maak van het zalven zoveel mogelijk een plezierige
gebeurtenis, masseer bijvoorbeeld de huid extra in.
Probeer uw kind zo snel mogelijk bij het zalven te
betrekken door het zelf ook te laten zalven met een
neutrale zalf.
Let goed op hygiëne
•
•
•
Let op de houdbaarheidsdatum op pot of tube.
Was uw handen voor u gaat zalven en zorg voor warme
handen.
Schep de zalf met een lepel of spatel uit de pot, zodat u
niet steeds met uw handen in de zalfpot hoeft, zeker bij
open eczeem.
dermatologie
Bijlage ll
Afbouwschema
Start met 2 keer per dag gedurende 1 week en dan afbouwen
Gebruik van hormoonzalven
In de beginfase van het eczeem geeft de arts het advies
één- of tweemaal per dag te smeren. Smeer de hormoonzalf
alleen op de eczeemplekken. Zijn er over een groot gedeelte
van het lichaamsdeel veel kleine plekjes eczeem, smeer dan
het hele lichaamsdeel in.
Op de bijgevoegde zalfaftekenlijsten kunt u bijhouden
wanneer u welke hormoonzalf heeft gesmeerd bij uw kind
en op welke plekken.
Zaterdag
Zondag
Maandag
Dinsdag
Woensdag
Donderdag
Vrijdag
wk.1
x x
x x
x x
x x
x x
x x
x x
huid rustig?
jeuk weg?
wk.2
x
x
x
x
x
x
x
wk.3
x
x
x
x
x
idem idem
wk.4
x
x
x
x
idem
wk.5
x
x
x
idem
wk.6
x
x
idem
wk.7
x
idem
A. Afbouwschema hormoonzalf
Na een week ziet u meestal duidelijk verbetering. Stop
nooit ineens met het smeren van hormoonzalf. Voordat u de
behandeling gaat afbouwen, moet de huid echt voldoende
verbeterd zijn; het actieve eczeem is niet meer zichtbaar en
de jeuk vermindert.
Afbouwen:
• Zalft u 2 keer per dag; ga naar 1 keer per dag
• 2 dagen stoppen, 5 dagen smeren
• 3 dagen stoppen 4 dagen smeren, enzovoort
Hieronder staat een aantal afbouwmogelijkheden
uitgewerkt. Bouw af tot u uitkomt op enkele dagen smeren
in de week, bijvoorbeeld alleen in het weekend. dit kunt u zo
maanden volhouden.
Bouw niet verder af als er geen verbetering is, of als u
merkt dat het eczeem terugkomt. Bij opvlammen van
het eczeem gaat u weer terug in het schema. Is de
huid helemaal rustig dan kunt u opnieuw beginnen met
afbouwen. De afbouwschema’s zijn een handleiding,
belangrijk is te blijven kijken naar het eczeem en dan
beslissen om (verder) af te bouwen of vaker te gaan smeren
met hormoonzalf.
23
Volg dit schema als afbouwen niet lukt
Zaterdag
Zondag
Maandag
Dinsdag
Woensdag
Donderdag
Vrijdag
wk.1 wk.2
x x x
x x x
x x x
x x x
x x x
x x x
x x x
huid rustig?
jeuk
weg?
idem
wk.3
x
x
x
x
x
wk.4
*
x x
x x
x x
*
eczeem
idem vlamt
op
wk.5 wk.6
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
huid rustig?
wk.7
x
x
x
x
jeuk
weg?
idem
idem
Volg dit schema bij een snelle verbetering na 3 à 4 dgn
wk.1
wk.2 wk.3 wk.4 wk.5 wk.6 wk.7
Zaterdag
x x
x
Zondag
x x
Maandag
x x
Dinsdag
x x
x
x
x
x
x
x
Woensdag x
x
x
x
Donderdag x
x
x
Vrijdag
x
x
huid rustig?
jeuk weg? idem idem idem idem idem idem
x = smeren met hormoonzalf, “- = geen hormoonzalf smeren
dermatologie
B. Vingertop als maateenheid voor zalven
Om te weten hoeveel medicinale (hormoon) zalf nodig is
per lichaamsdeel, is het onderstaande schema gemaakt. Dit
schema gaat uit van de vingertop (buitenste vingerkootje
van de wijsvinger) als maateenheid.
Aantal vingertop eenheden
Leeftijd
3-12 mnd
1-2 jaar
3-5 jaar
6-10 jaar
volwassene
24
Hoofd en
hals
1
1,5
1,5
2
2,5
Arm en
hand
1
1,5
2
2,5
4
Been en
voet
1,5
2
3
4,5
8
Romp
(voorkant)
1
2
3
3,5
7
Rug en
dijen
1,5
3
3,5
5
7
dermatologie
C. Zalf-aftekenlijst
Datum Hoofd Romp Rug
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
Zalf-aftekenlijst
Been/
voet
Arm/
hand
Bijzonderheden
Datum Hoofd Romp Rug
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
Geef per dag aan of er hormoonzalf gesmeerd wordt, gebruik
daarvoor bijvoorbeeld de eerste letter van de hormoonzalf
Bij bijzonderheden kun je aangeven of en hoe vaak je bijsmeerzalf
gebruikt hebt, in bad geweest en/of er druppeltjes gebruikt zijn.
25
Been/
voet
Arm/
hand
Bijzonderheden
Geef per dag aan of er hormoonzalf gesmeerd wordt, gebruik
daarvoor bijvoorbeeld de eerste letter van de hormoonzalf
Bij bijzonderheden kun je aangeven of en hoe vaak je bijsmeerzalf
gebruikt hebt, in bad geweest en/of er druppeltjes gebruikt zijn.
dermatologie
Bijlage lll
(Zalf)adviezen bij een nattende huid
Bij een nattende huid wordt vaak twee of drie dagen
zinkolie gebruikt. Dit droogt de huid snel in. Soms is de
zinkolie niet direct op de huid aan te brengen omdat deze
te nat is. Gebruik dan een katoenen gaas, smeer hier de
zinkolie op en breng het gaas met een verbandje aan op de
nattende huid.
Bij een nattende huid kunnen naast zinkolie ook natte
kompressen helpen. Dit is een verband dat gedrenkt is in
kraanwater en daarna uitgeknepen wordt. Het verband kan
als een omslag op de natte plekken worden gelegd, drie of
vier keer per dag gedurende een paar uur. Droog daarna
de huid aan de lucht, dus niet afdrogen. Natte kompressen
hebben een sterk indrogend effect.
Een waterbadje is een andere manier om de huid in te
drogen. Dit is vooral zinvol
als de blaasjes of natte plakken verspreid zitten over de
hele hand of voet.
U houdt de hand of voet dan, drie tot vier keer per dag,
tien minuten in een badje van lauw kraanwater en laat
vervolgens de huid aan de lucht drogen.
Vergeet daarnaast niet de nattende huid met een medicijn
te behandelen, bijvoorbeeld met hormooncrème. Deze
crème moet een uur intrekken voordat zinkolie of een nat
verband gebruikt mag worden.
26
dermatologie
Bijlage lV
Zomer en zon
De zon zorgt bij veel mensen met eczeem voor een
verbetering van de huid. Maar soms is juist het omgekeerde
het geval, en verslechtert de huid door zonlicht. In deze
bijlage leest u meer over de invloed van zon op de huid en
bescherming tegen de schadelijke gevolgen van zonlicht.
Invloed van zon op de huid
Na de winter moet de huid vaak wennen aan de eerste
zonnestralen. Het eczeem kan dan eerst verergeren. Laat
de huid dan ook langzaam aan de zon wennen: eerst vijf tot
tien minuten en dan iedere dag steeds iets langer. Ga bij
gebruik van bepaalde zalven, zoals teer, Protopic® en Elidel®
zeer voorzichtig om met zonlicht.
Bescherming
Iedereen heeft bescherming nodig tegen verbranding.
Zonnehoedjes, petjes en zonnebrillen zijn dan ook geen
overbodige luxe. Ook dunne katoenen, gekleurde, luchtige
kleding beschermt de huid: witte en natte kleding laat veel
zonlicht door.
Bedenk dat in de schaduw, of onder de parasol, nog vijftig
procent van de zonnestralen weerkaatst. Een gevoelige huid
kan ook nog verbranden.
Voor iedereen geldt: vermijd de volle zon tussen 11.00
en 15.00 uur. De zon staat dan op haar hoogst en schijnt
dan het felst. Blijf ook niet te lang in de zon, maar zoek
regelmatig verkoeling in de schaduw.
Antizonnebrandmiddelen
Mensen met eczeem moeten oppassen dat ze het niet te
warm krijgen, gaan transpireren of verbranden. Vooral als
uw kind zalven gebruikt om de huid soepel te houden, kan
dat een probleem opleveren. De zalf sluit de huid af en
maakt dat de warmte niet weg kan. Zo kunnen dan jeukende
warmtebultjes ontstaan. Het is dan ook beter om op warme
dagen wat vaker met een crème te smeren en juist ’s
avonds, als het koeler is, de zalf aan te brengen.
Veel kinderen knappen op aan zee, van de zon, het water,
de zoute zeelucht of de ontspanning. Het zoute zeewater
is vaak heilzaam omdat zout desinfecteert. Maar bij
eczeem prikt het water en dat vindt een kind vaak niet
prettig. Het is een kwestie van uitproberen. Vaak knapt
een kind op tijdens een vakantie. Zon;licht heeft een
ontstekingsremmende werking – zoals hormoonzalf.
Waardoor het nu precies beter gaat is niet altijd goed te
herleiden. Mogelijk komt dit door de combinatie van zon,
zee en rust.
27
Let bij de aanschaf en het gebruik van een
antizonnebrandmiddel op een aantal dingen:
• Gebruik een antizonnebrandmiddel met een hoge
beschermingsfactor die past bij het huidtype van
uw kind, minimaal factor 16. Soms is er een hogere
beschermingsfactor – 20 of 30 - nodig.
• Er zijn verschillende merken crèmes op de markt. De
keuze is persoonlijk, belangrijk is dat de crème de huid
niet extra uitdroogt en irriteert. Probeer het product uit
op een rustige huid, bijvoorbeeld aan de binnenkant van
de onderarm. Is er na twee dagen smeren geen reactie
op de huid te zien, dan kan de crème veilig gebruikt
worden.
• U hoeft dus niet beslist dure merken te gebruiken,
Nivea® kan bijvoorbeeld voor uw kind prima werken.
Andere merken die meestal goed worden verdragen zijn:
Vichy®, Roc® en Vision®.
• Beschermingsfactoren zijn getest met een dikke laag op
de huid. Alleen dan is bescherming betrouwbaar. Breng
een antizonnebrandmiddel daarom altijd royaal aan.
dermatologie
•
•
Smeer de huid regelmatig opnieuw in. In elk geval om
de twee uur en zeker na het zwemmen, na het afdrogen
en bij flink transpireren.
Waterproefproducten zijn wel beter tegen water
bestand, maar bij het zwemmen of afdrogen verdwijnt
toch een deel weer van de crème.
Zwemmen
Laat uw kind niet zwemmen als het eczeem open of
ontstoken is.
• Chloorwater droogt de huid uit en irriteert de huid nog
meer.
• Open zwemwater kan verontreinigt zijn, waardoor een
eventuele infectie erger wordt.
• En ook het zwembadje in de tuin is na een halve dag
verre van schoon.
Is de huid rustig en niet extreem droog, dan kunt u uw kind
voor en na het zwemmen goed insmeren met een vette zalf
of crème om uitdroging te voorkomen. Maar zorg ervoor
dat uw kind niet met een vette zalf in de volle zon gaat.
Zolang uw kind het fijn vindt, ga dan vooral lekker samen
zwemmen.
28
dermatologie
Adressen en literatuur
Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem
(VMCE)
Postbus 26
3860 AA Nijkerk
Huidinfolijn, tel. 026-3514160 (9.00-17.00u)
Internet: www.vmce.nl
E-mail: [email protected]
Schriftelijke informatie:
Boekje: ‘Leven met Constitutioneel Eczeem’
Zelfzorgboekje Constitutioneel eczeem: praktische tips voor
de basiszorg.
Vereniging Samenwerkende ouder- en
Patiëntenorganisaties (VSOP)
De Vereniging Samenwerkende ouder- en Patiëntenorganisaties (VSOP) is een samenwerkingsverband van
ongeveer zestig ouder- en patientenorganisaties. De VSOP
staat voor de belangen van mensen met erfelijke ziekten
of aandoeningen. Dan hier genoemd, kunt u ook met de
VSOP contact opnemen. Voor informatie over andere
patiëntenverenigingen.
Vredehofstraat 31
3761 HA Soestdijk
Tel: 035-6034040
Internet: www.vsop.nl
E-mail: [email protected]
Vereniging Het Nederlandse Astma Fonds
Postbus 5
3830 AA Leusden
Tel: 033-4341212
Astma Fonds Advieslijn: 0900-2272596 (€0.10 per minuut)
Internet: www.astmafonds.nl
E-mail: [email protected]
Voedingscentrum
Postbus 85700
2508 CK Den Haag
Tel: 070-3068888
Internet: www.voedingscentrum.nl
Nederlandse voedsel Allergie Stichting (NVAS)
Patiëntenorganisatie voor voedselallergie en –intolerantie
Postbus 207
3860 AE Nijkerk
Tel: 033-4655098 (9.00-17.00u)
29
Nederlands Instituut voor Gezondheidsbevordering en
Ziektepreventie (NIGZ)
Het NIGZ heeft veel voorlichtingsmateriaal gericht op
allochtone patiënten en zorgverleners. In het NIGZ is
ook het coördinatiepunt ondergebracht van de Regionale
Steunpunten van Voorlichters in de Eigen taal en Cultuur
(landelijk steunpunt VECT). Via het NIGZ kunt u gebruik
maken van FONA, een informatietelefoon voor allochtone
families, tel. 0800-9999333.
Postbus 500
3440 AM Woerden
Tel: 0348-437600
Internet: www.ingz.nl
E-mail: [email protected]
Landelijke Vereniging Kind en Ziekenhuis
De Landelijke vereniging Kind en Ziekenhuis richt zich
op het bevorderen van het welzijn van het kind voor,
tijdens en na de ziekenhuisopname. De vereniging geeft
telefonisch en schriftelijk informatie, organiseert thema- en
voorlichtingsavonden en ontwikkelt voorlichtingsmateriaal.
Korte Kalkhaven 9
3311 JM Dordrecht
Tel: 078-6146361 (dinsdag t/ vrijdag van 9.00 – 16.30 u)
Internet: www.kindenziekenhuis.nl
E-mail: [email protected]
30
Woordenlijst
Allergie
Verhoogde gevoeligheid voor stoffen die tot ziekelijke
reacties leidt.
Allergieonderzoek
Onderzoek (pricktest, plakroef, bloedonderzoek) waarbij
wordt onderzocht of er sprake is van allergie voor bepaalde
stoffen.
Allergeen
Stof die een allergie kan veroorzaken.
Allergologie
Leer van de allergieën
Allergisch contacteczeem
Een vorm van eczeem dat ontstaat door contact met
een stof waarvoor allergie bestaat (komt weinig voor bij
kinderen jonger dan 10 jaar).
Antibiotica (antibioticum)
Stof die de groei van bacteriën belemmert.
Antihistaminica
Medicijnen die jeukremmend zijn.
Atopisch eczeem
Zie constitutioneel eczeem.
Basiszalf
Zie neutrale zalf.
Bijsmeerzalf
Zie neutrale zalf.
31
Chronisch eczeem
Een vorm van eczeem die geldt als alle andere vormen van
eczeem uitgesloten zijn en de huidafwijkingen langer duren
dan een aantal maanden.
Constitutioneel eczeem
Vorm van eczeem waarbij aanleg de belangrijkste rol speelt.
Corticosteroïden
Hormonen.
Dermatologie
Huidziekten.
Diagnose
Vaststelling van een ziektebeeld.
Diagnostiek
Leer en toepassing van het stellen van een diagnose.
Handeczeem
Eczeem aan de handen.
Histamine
Stof die vrijkomt tijdens de reactie van bepaalde cellen op
allergenen en bij eczeem.
Huidbiopt
Een klein stukje huid dat kan worden gebruikt voor
onderzoek onder de microscoop.
Hooikoorts
Een allergische reactie bij personen van wie het
neusslijmvlies bijzonder gevoelig is voor stuifmeelkorrels
van grassoorten.
‘Natten’
Het afscheiden van vocht door blaasjes op de huid.
Neutrale zalf
Zalf zonder medicijnen die ervoor zorgt dat de huid vet
blijft en niet uitdroogt. Neutrale zalven dienen als basis
voor de behandeling van eczeem. Synoniemen zijn basiszalf
of bijsmeerzalf.
Niet-allergene stoffen
Stoffen die het eczeem kunnen verergeren, maar geen
allergische reactie veroorzaken zoals allergenen.
Nummulair eczeem
Een vorm van eczeem die zich kenmerkt door muntgrote
eczeemplekken.
Ortho-ergisch contacteczeem
Een vorm van eczeem dat ontstaat door inwerking ven een
of meerdere irriterende stoffen; het heeft niets te maken
met allergieën.
Uitdrogingseczeem
Een vorm van eczeem dat veroorzaakt wordt door
uitdroging van de huid.
Unguentum
Latijnse benaming voor ‘zalf’.
A Zilvermeeuw 1
7609 PP Almelo
I zgt.nl
40054869 / aug-10
32
40053531
ZGT heeft ziekenhuizen in Almelo en Hengelo | zgt.nl