Begrippen + jaartallen hoofdstuk 4: `De Nederlanden: van republiek

Begrippen + jaartallen hoofdstuk 4: ‘De Nederlanden: van republiek
tot parlementaire democratie’
Begrip
Uitleg
Paragraaf 1
De Nederlanden
Het gebied wat tegenwoordig België, Nederland
en Luxemburg is omstreeks 1550. ook wel lage
landen genoemd.
Gewest
Provincies waaruit de Nederlanden bestonden
in de tijd van de Republiek.
Gewestelijke Staten
Vergadering per gewest in de Republiek van de
adel, de geestelijkheid en de burgers van de
steden.
Staten-Generaal
Het hoogste gezag in een staat. In de republiek
en ook in het tegenwoordige Nederland. (1ste
en 2de kamer)
Landvoogd(es)
Plaatsvervanger van de koning in de
Nederlanden.
Centralisatie
Het streven (van Karel V en Filips II) de
gewesten vanuit 1 plaats (centrum) te besturen
Stadhouder
Aanvoerder van het leger van de Republiek
Verbond der Edelen
Verbond van een aantal edelen, die aan
landvoogdes Margaretha van Parma een
smeekbrief aanboden, waarin zij vroegen op te
houden met het vervolgen van protestanten
(1566)
Hagenpreken
Door calvinisten in het geheim georganiseerde
godsdienstige bijeenkomsten op het platteland
Beeldenstorm
Het vernielen van beelden en schilderijen in
kerken door groepjes protestanten in 1566
Paragraaf 2
Tachtigjarige Oorlog
Oorlog waardoor de Republiek der Nederlanden
ontstond
Watergeuzen
Aanhangers van Willem van Oranje die vanuit
het buitenlandse havens acties uitvoerde in de
Republiek; het bekendste werd de inname van
den Briel
Pacificatie van Gent
Besluit tot vrede tussen alle Nederlandse
gewesten met het doel de plunderende
Spaanse soldaten te verdrijven en te
protesteren tegen het Spaanse beleid
Unie van Atrecht
Een verbond van zuidelijke gewesten die
landvoogd Parma en koning Filips II erkende
(1579)
Unie van Utrecht
Een verbond van noordelijke gewesten die
landvoogd Parma en koning Filips II niet
erkende (1579)
Republiek (de Verenigde Nederlanden)
De noordelijke gewesten van de Nederlanden
die zich onafhankelijk maakte van het Spaanse
rijk
Twaalfjarig Bestand
Een wapenstilstand (pauze) van 1609-1621 in
de tachtigjarige oorlog
Paragraaf 3
Vrede van Munster
Vrede waarbij een einde kwam aan de tachtigjarige oorlog
M. Bakker
testweek
geschiedenis
Begrippen + jaartallen hoofdstuk 4: ‘De Nederlanden: van republiek
tot parlementaire democratie’
Staten-Generaal
Gewestelijke Staten
Stadhouder
Raadpensionaris
Generaliteitslanden
Patriciaat
Gegoede burgerij
Kleine burgerij
Het gemeen
Regenten/patriciërs
Stadsbestuur
Vroedschap
Schepenen
Schout
Stapelmarkt
VOC
WIC
M. Bakker
Paragraaf 4
Het hoogste gezag in een staat. In de republiek
en ook in het tegenwoordige Nederland. (1ste
en 2de kamer)
Vergadering per gewest in de Republiek van de
adel, de geestelijkheid en de burgers van de
steden.
Aanvoerder van het leger van de Republiek
Belangrijke ambtenaar in de republiek
Door de republiek veroverde delen van andere
gewesten (vooral van Vlaanderen, Brabant en
Limburg)
Alle patriciërs of regenten samen
Laag van rijke burgers (eigenaren van grote
bedrijven: kooplieden, grote boeren en
(textiel)fabrikanten), vaak even rijk als de
regenten, geen bestuursfunctie
Kleine middenlaag van de bevolking in Europa
(ambachtslieden, kleine handelaren, winkeliers,
schoolmeesters en boeren met een behoorlijk
stuk grond.), meestal voldoende inkomsten om
van te leven, geen bestuursfunctie
Ook het gewone volk: Onderste laag in de
republiek zonder bezit (werklieden,
landarbeiders, soldaten en matrozen), vaak
grote armoede, geen bestuursfunctie,
werklieden in nijverheid en havens, soldaten,
matrozen, werklozen, landarbeiders.
Burgers die het bestuur in handen hadden, rijk,
zowel adellijk als niet-adellijk.
Bladzijde 102
Het stadsbestuur bestond uit het vroedschap en
andere bestuurders als burgemeesters, de
schout en de schepenen.
Zijn te vergelijken met onze gemeenteraad van
nu.
Zijn te vergelijken met de rechters van nu
Zijn te vergelijken met de commissaris van de
politie van nu.
Paragraaf 5
Een plaats waar goederen worden verzameld en
opgeslagen
Verenigde Oost-Indische compagnie; grote
handelsonderneming die het monopolie had
van de handel met Azië; de VOC stichtte de
Nederlandse kolonie Oost-Indië
West-Indische compagnie; grote
handelsonderneming tijdens de republiek, had
het monopolie van de handel met Amerika,
deed ook aan kaapvaart en slavenhandel.
testweek
geschiedenis
Begrippen + jaartallen hoofdstuk 4: ‘De Nederlanden: van republiek
tot parlementaire democratie’
De 17de eeuw waarin de Republiek een grote
bloei beleefde, bijvoorbeeld in de economie, de
wetenschap en de schilderkunst
Paragraaf 6
Een huis dat katholieken in de tijd van de
republiek als kerk mochten gebruiken.
Landhuis in den haag van Jacob Cats (schrijver
en raadpensionaris van Holland); nu
ambachtswoning van minister president
Handelspost in de niet-westerse wereld,
bestaande uit een haven, enkele pakhuizen en
woningen voor Europese kooplieden.
Alle bedrijfjes van handelswerklieden bij elkaar.
De handelswerklieden bewerkten grondstoffen,
zoals zijde, wol, leer enz.
Het recht dat iemand vrij is om zijn
godsdienstovertuiging of levensovertuiging te
mogen belijden.
Keuring (van de media) door de overheid.
Gouden Eeuw
Schuilkerk
Catshuis
Handelspost/factorij
Nijverheid
Gewetensvrijheid
Censuur
Jaartal
1550
1550
Van 1515 tot 1555
1555
1559
In de 16de eeuw
April 1566
1565-1566
1556
1567
1533-1584
1568-1648
1568 en 1572
1 april 1572
1573
M. Bakker
Gebeurtenis
Paragraaf 1
Zijn wat nu Nederland, België en Luxemburg zijn
de Nederlanden (lage landen)
Was Karel de V er in geslaagd heer van de
Nederlanden te worden
Was Karel de V heer van de Nederlanden
Volgde Filips II zijn vader op als heer der
Nederlanden en koning der Spanje
Vertrok Filips naar Spanje en werd Margaretha
van Parma hier de landvoogdes
Waren veel mensen van het plaateland naar de
steden getrokken om als arbeider of als
ambachtsman te werken.
Boden de edelen Margaretha een smeekbrief
aan om de protestanten niet te vervolgen
De onrust in de Nederlanden nam toe waardoor
en hongersnood onder de arbeiders en de
ambachtslieden ontstond.
Was de beeldenstorm
Kwam Alva in de Nederlanden aan
Paragraaf 2
Leefde Willem van Oranje
Was de tachtigjarige oorlog
Waagde Willem 2 maal een inval in de
Nederlanden
Hadden de watergeuzen wel geluk op zee, want
ze veroverde het steunpunt: den Briel
Werd Alva opgevolgd door Requesens
testweek
geschiedenis
Begrippen + jaartallen hoofdstuk 4: ‘De Nederlanden: van republiek
tot parlementaire democratie’
1572
1576
1576
1576
1584
1578
1579
1579
1581
1588
1581-1586
17 augustus 1585
1585
1590
1600
1609-1621
1645
1448
1648
1585
Na 1585
1650
Tot de 17de eeuw
In de loop van de 17de eeuw
De 17de eeuw
De 15de eeuw
1602
M. Bakker
Riepen de opstandelingen de staten van
Holland bij elkaar en maakte ze Willem van
oranje stadhouder
Wilde andere gewesten zeeland en Holland
helpen tegen de strijd tegen Filips
Sloten de gewesten vrede met elkaar
Leek het mogelijk dat de gewesten 1 land
zouden worden
Werd Willem van oranje vermoord door een
Franse katholiek
Werd de hertog van Parma de nieuwe
landvoogd
Sloten gewesten zich aan bij de unie van
Atrecht
Sloten gewesten zich aan bij de unie van
Utrecht
Verklaarden de gewesten van de unie van
Utrecht Filips niet langer als koning te erkennen
Ontstond de republiek de verenigde
Nederlanden
Onderwierp Parma het grootste deel van
Vlaanderen en Brabant
De val van Antwerpen
Stonden de opstandige gewesten onder leiding
van Maurits
Veroverde hij Breda en andere grensvestingen
Mislukte de slag bij Nieuwpoort
Was het twaalfjarig bestand
Behaalde Frederik Hendrik door veel
veroveringen veel gebieden bij het grondgebied
van ons land.
Eindigde de opstand
Paragraaf 3
Werd door Spanje en de republiek de vrede van
munster gesloten
Hadden de opstandige gewesten de schelde
afgesloten
Vertrokken veel handelaren uit Antwerpen
Paragraaf 4
Leefde er in de republiek 2 miljoen mensen
Was het nog mogelijk om naar de gegoede
burgerij te klimmen
Werden de verschillen tussen de
bevolkingsgroepen groter
Paragraaf 5
Noemt men de gouden eeuw
Beschikte Hollanders en Zeeuwen al over een
grote vloot
Werd de VOC opgericht
testweek
geschiedenis
Begrippen + jaartallen hoofdstuk 4: ‘De Nederlanden: van republiek
tot parlementaire democratie’
1621
In de 17de eeuw
Werd de WIC opgericht
Was de republiek welvarende dan grote landen
als Engeland en Frankrijk
1660
Werden de problemen in Engeland opgelost
Paragraaf 6
In de 16de eeuw
Was de burgerij opgekomen voor de handel
1650
Was 90% van de bevolking katholiek
1690
Was 40% van de bevolking katholiek
1621
Ontsnapte Hugo de groot uit Loevestijn
Beroemde schilders in de 17de eeuw:
Rembrandt, Frans Hals, Jan Steen, Johannes
Vermeer
de
Vooral in de eerste helft van de 17 eeuw
Waren er in de republiek bekende schrijvers:
Pieter Corneliszoon Hooft, Jacob Cats, Joost van
den Vondel
In de 17de/18de eeuw
Kon de helft van de bevolking niet lezen en
schrijven
de
In de 17 eeuw
Kwam er grote bloei bij de boekdrukkers
M. Bakker
testweek
geschiedenis