© 2007 Natasja Menses Introductie Mitose en celdeling Het chromosoom Oefentoets Bouw DNA Bronnen Stoppen DNA is de afkorting van het Engelse DesoxyriboNucleic Acid, in het Nederlands desoxyribo-nucleïnezuur. Het DNA bevat de code waarin al onze erfelijke eigenschappen zijn vastgelegd, zoals bijvoorbeeld je haarkleur en je lichaamsbouw. Hoe dat nu precies in elkaar zit ga je leren tijdens deze minicursus. © 2007 Natasja Menses Veel succes!!! De chromosomen zijn de dragers van ons erfelijkheidsmateriaal en bevinden zich in de celkern. Zij bevatten de volledige genetische informatie die noodzakelijk is voor het ontwikkelen, in stand houden en voortplanten van een individu. Rechtsonder zie je een afbeelding van een chromosoom: © 2007 Natasja Menses Elke chromosoom bestaat uit twee chromatiden die door middel van een centromeer aan elkaar vast zitten. Elke chromatide is een streng DNA. Verder bevat een chromosoom veel eiwitmoleculen. Het DNA molecuul ligt opgerold om de eiwitmoleculen. Het geheel van DNA moleculen en eiwitmoleculen is spiraalsgewijs opgevouwen. Waardoor je de uiteindelijke vorm van het chromosoom krijgt. De Mens heeft 46 chromosomen in een cel. © 2007 Natasja Menses Een DNA-molecuul bestaat uit twee ketens, die in een dubbele spiraal om elkaar heen liggen. Zie de afbeelding hiernaast: Elke keten bestaat uit vele aan elkaar gekoppelde nucleotiden: © 2007 Natasja Menses Een nucleotide bestaat uit een fosfaatgroep, een suiker (desoxyribose) en een stikstofbase. Zie afbeelding: © 2007 Natasja Menses In een DNA-molecuul komen vier verschillende stikstofbasen voor: Adenine (A) Thymine (T) Cytosine (C) Guanine (G) © 2007 Natasja Menses De stikstofbasen van de twee nucleotideketens zijn met elkaar verbonden. Ze vormen vaste paren (basenparing). Adenine is steeds met thymine verbonden en cytosine steeds met guanine. © 2007 Natasja Menses Een chromosoom bevat een groot aantal genen (DNAmoleculen). Eén gen bestaat uit honderden nucleotiden. De stikstofbasen in een gen zijn in een specifieke volgorde gerangschikt. In deze volgorde kunnen variaties voorkomen. Zo bevat het gen voor bijvoorbeeld blond haar een andere volgorde van stikstofbasen dan die van bruin haar. © 2007 Natasja Menses In ons lichaam worden voortdurend nieuwe cellen aangemaakt. Hierdoor groei je, herstelt een wondje en worden afgestorven cellen vervangen. Nieuwe cellen ontstaan door mitose en celdeling. Daarbij deelt de celkern zich in tweeën waardoor er twee cellen onstaan. We hebben geleerd dat elke cel DNA bevat. Nieuwe cellen moeten dan ook ditzelfde DNA hebben. Hoe dat in zijn werk gaat ga je nu leren. © 2007 Natasja Menses Jullie hebben in deze cursus geleerd dat het chromosoom bestaat uit twee chromatiden. Deze chromatiden zitten door middel van een centromeer aan elkaar vast. Elke chromatide is een streng DNA. © 2007 Natasja Menses Voordat de mitose begint vormt elke chromosoom een nieuwe streng DNA erbij. Hierbij wordt een nauwkeurige kopie gemaakt van het aanwezige DNA. In de celcyclus wordt deze fase de interfase genoemd. De interfase is de periode tussen twee celdelingen. © 2007 Natasja Menses De chromosomen zijn niet meer zichtbaar omdat deze zich in deze fase geheel despiraliseren. Zie hieronder een schematische afbeelding van de interfase en een microscopische foto van deze fase. © 2007 Natasja Menses Na de interfase volgt de profase. De chromosomen worden zichtbaar doordat ze zich spiraliseren. Het kernmembraan van de cel verdwijnt. © 2007 Natasja Menses Na de profase volgt de metafase. Hier begeven de chromosomen zich naar het midden van de cel. Ze liggen dan in het equatoriaalvlak. Er ontstaat een spoelfiguur van trek- en steundraden vanuit de tegenover elkaar liggende delen (polen) van de cel. © 2007 Natasja Menses De trek- en steundraden van het spoelfiguur hechten zich aan de centromeren van de chromosomen in de cel. Ook dit gebeurd tijdens de metafase. © 2007 Natasja Menses Na de metafase volgt de anafase. De trekdraden trekken de chromatiden van elk chromosoom uit elkaar. Van elk chromosoom gaat één chromatide naar iedere pool. Elke chromatide is nu een afzonderlijk chromosoom geworden. © 2007 Natasja Menses Na de anafase volgt de telofase. Hier vormen de chromosomen twee celkernen met kernmembraan. De chromosomen despiraliseren zich en er ontstaat een celmembraan dat de cel in tweeën deelt. © 2007 Natasja Menses Na de telofase volgt de interfase. De chromosomen zijn weer draadvormig en niet meer zichtbaar. Er zijn twee dochtercellen ontstaan. Van hieruit begint de hele cyclus bij de twee nieuwe cellen opnieuw. © 2007 Natasja Menses Waar bevinden de chromosomen zich? In het DNA. B In de celkern. A © 2007 Natasja Menses Elke chromosoom bestaat uit… A B C © 2007 Natasja Menses Eén chromatiden Twee chromatiden Meer dan twee chromatiden Een chromatide is een… A Streng eiwitmoleculen met centromeren B Streng DNA en eiwitmoleculen C Streng DNA en centromeren © 2007 Natasja Menses Een DNA-molecuul bestaat uit twee ketens. Waar bestaan deze ketens uit? A B © 2007 Natasja Menses Vele aan elkaar gekoppelde chromatiden Vele aan elkaar gekoppelde nucleotiden Een nucleotide bestaat uit.. A B C © 2007 Natasja Menses Een fosfaatgroep, suiker en eiwit Een suiker, stikstofbase en centromeren Een fosfaatgroep, suiker en stikstofbase De stikstofbasen van twee nucleotideketens zijn met elkaar verbonden. Welke twee stiksofbasen horen bij elkaar? A B C © 2007 Natasja Menses Adenine met cytosine en guanine met thymine Adenine met thymine en guanine met cytosine Adenine met guanine en cytosine met thymine Hoe komt het dat chromosomen alleen tijdens mitose en celdeling zichtbaar zijn met de microscoop? A B © 2007 Natasja Menses Door despiralisatie van de DNA strengen Door spiralisatie van de DNA strengen In welke fase van de celcyclus bevindt deze cel zich? A B C D E © 2007 Natasja Menses Interfase Profase Metafase Anafase Telofase In welke fase van de celcyclus bevindt deze cel zich? A B C D E © 2007 Natasja Menses Interfase Profase Metafase Anafase Telofase In onderstaande afbeelding zijn de fasen van mitose en celdeling in willekeurige volgorde gezet. Welke volgorde is juist? A 3,4,6,8,7,5,1,2 B 3,6,8,7,5,1,4,2 C 3,6,8,7,1,5,4,2 © 2007 Natasja Menses Goed gedaan!!!! © 2007 Natasja Menses Terug Jammer, probeer het nog eens. © 2007 Natasja Menses Terug Wil je echt stoppen met de vragen en terug naar het hoofdmenu? Ja © 2007 Natasja Menses Nee Internet http://www.10voorbiologie.nl/index.php?cat=0 http://www.scienceclarified.com/Ca/ Ch/Chromosome.html http://www.virtualsciencefair.org/2005/anna5m0/public _html http://coofarm.fmns.rug.nl/celbiologie/ Boeken Biology, Campbell/Reece, Benjamin Cummings © 2007 Natasja Menses
