Nederland van 1848 tot 1914 Par 1.1. De Nederlandse staatsinrichting nu Monarchie Republiek Democratie Parlement • Eerste kamer: bespreken van wetsvoorstellen die door de Tweede Kamer zijn aangenomen • Tweede kamer: indienen van wetten, controleren regering en volksvertegenwoordiging • Nederland is een parlementaire democratie Constitutionele monarchie Grondwet • Iedereen moet zich aan de regels houden, dus ook de politie, rechters en politici. Uitzondering in sommige gevallen voor diplomaten uit andere landen De Grondrechten Klassieke grondrechten Sociale grondrechten (1983) • Verbod op discriminatie • Vrijheid van godsdienst • Vrijheid van meningsuiting/ drukpers • Vrijheid van vereniging • Vrijheid van onderwijs • Recht op bestaanszekerheid • Recht op onderwijs • Recht op gezondheidszorg • Recht op woongelegenheid • Recht op bewoonbaarheid • Recht op werk • Recht op rechtsbijstand • Discriminatie of vrijheid van meningsuiting? Een rechtsstaat met onafhankelijke rechtspraak • Rechters • Parlement • Koning met de ministers Regering en parlement • Kabinet: ministers en staatssecretarissen • Regeringsleider: ministerpresident • Twee taken regering: land besturen en wetten maken • Parlement controleert de regering Wetsvoorstel Wordt pas een wet als de meerderheid van de Eerste en Tweede kamer hem goed keurt • Tweede kamer; recht van amendement (wijzigen) • Tweede kamer; recht van initiatief (indienen) • Eerste kamer heeft deze rechten niet, alleen aannemen of afwijzen • Allebei: recht van budget • Recht van interpellatie • Recht van enquête Paragraaf 1.2. De grondwet van 1848 Begin van het koninkrijk • In de 17e en 18e eeuw lag de macht bij de Oranjes: die leverden de regenten • 1795: Franse troepen in NL, Oranjes vluchten naar Engeland • 1810: NL als Franse provincie • 1813: Franse troepen werden verjaagd, Willem Frederik komt als Willem I aan in Scheveningen Het bestuur onder Willem I • Koning was regeringsleider • Kon ministers ieder moment ontslaan en benoemen • Parlement had bijna niks te zeggen • Koning benoemt leden van de Eerste Kamer • Leden van de Tweede kamer werden aangewezen door Provinciale Staten (aangewezen door besturen van dorpen en steden) https://schooltv.nl/video/nederlandonder-koning-willem-i-verder-zonderbelgie/#q=willem%201 Het Liberalisme John Locke • Meebeslissen van burgers • Vrijheid van meningsuiting • Vrijheid van drukpers • Vrijheid van godsdienst 1848 Thorbecke • Willem II is in 1840 aan de macht gekomen • Wilt weinig veranderen • Probleem: in 1848 verschillende opstanden in Europese landen • https://schooltv.nl/video/degrondwet-van-thorbecke-meermacht-naar-deburger/#q=thorbecke Grote verandering… • “De koning is onschendbaar, de ministers zijn verantwoordelijk” • Ministeriële verantwoordelijkheid • Over de koning mag geen discussie ontstaan • Onder Thorbecke krijgt de Tweede Kamer meer macht dan de Eerste Kamer. Recht van amendement en recht van initiatief • Tweede Kamer werd een stem van het volk Censuskiesrecht • Voor de Tweede Kamer rechtstreekse verkiezingen • Burgers stelden zelf hun gemeenteraad samen • Burgers kiezen de Provinciale Staten, deze kozen de Eerste Kamer Grondrechten • Vrijheid van drukpers • Vrijheid van vereniging • Opleving van het Katholieke geloof • Niet alleen meer openbaar onderwijs maar ook ‘bijzonder’ onderwijs Paragraaf 1.3. Liberalen, conservatieven en confessionelen Willem III • 1849 Willem II overleden • Willem III zat in Engeland en wilde niet naar Nederland komen: had moeite met de “belachelijke” grondwet van 1847 • Probeerde het kabinet naar zijn hand te zetten Luxemburgse kwestie • Willem III wilde in 1867 Luxemburg aan Frankrijk verkopen • Pruisen was woedend en wilde militair ingrijpen • Na tegenhouden van verkoop werd Frankrijk boos en wilde een oorlog starten • Kwestie opgelost op een internationale conferentie; Luxemburg onafhankelijk Problemen op politiek vlak • Tweede Kamer wilt de regering wegstemmen • Liberalen waren boos dat ze niet mochten meebeslissen over de kwestie • Willem III vond buitenlands beleid niks voor de Tweede Kamer • Liet het kabinet gewoon zitten • Nieuwe verkiezingen • Conservatieven geen meerderheid dus ministers werden ontslagen • Liberale leider Thorbecke mocht een nieuw kabinet vormen Caoutchouc-artikel • Niet alleen de rijke burgerij moet meer kiesrecht hebben • 1887: afschaffen censuskiesrecht • Nu voor de mannen die “kentekenen van geschiktheid” hadden • Kiesrecht werd oprekbaar, net als rubber Emancipatie Antirevolutionairen • Eenvoudige mensen met protestants geloof: landarbeiders, kleine boeren, winkeliers etc • Te weinig geld om te stemmen: de kleine luyden • https://schooltv.nl/video/deijzeren-eeuw-in-de-klas-abrahamdegeweldige/#q=abraham%20kuyper Abraham Kuyper De schoolstrijd 1879: Anti-Revolutionaire Partij • 1878: Liberalen voerden nieuwe schoolwet in; onderwijs werd beter maar ook duurder • De nieuwen eisen gelden ook voor de protestantse en katholieke scholen De Katholieken Herman Schaepman (ultramontaan) • Katholieken gingen steeds meer emanciperen • Oprichting Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP) • Samen met de antirevolutionairen de schoolstrijd aan Par 1.4. Socialisten en feministen Vanaf 1865. Industrialisatie • Amsterdamse en Rotterdamse haven groeiden door aanvoer grondstoffen Modern Imperialisme Grondstoffen en afzetmarkt Sociaaleconomische veranderingen Verstedelijking Arbeiders Sociale kwestie • Wie is verantwoordelijk voor de armoede? • Wie regelt de uitkeringen? • Wie controleert de fabrieksbazen? • Welke regels en wetten zijn er om arbeiders te beschermen? Socialisme Vakbonden • Samen sta je sterk • Onderhandelen over lonen, werktijden en arbeidsvoorwaarden • Ultieme middel: staken Streven naar verbetering sociaaleconomische positie van arbeiders Karl Marx Met een revolutie maatschappij omverwerpen Sociaaldemocraten SDAP • Inzetten van wetten • Algemeen kiesrecht (voor mannen) • Sociale wetgeving Armenwet 1854 Kinderwetje van Van Houten, 1874 • Geen kinderen onder 12 jaar meer in de fabrieken • Wel in de mijnen en op het land • Maar ook de Ongevallenwet en de Woningwet Eerste Feministische Golf Vrouwen ondergeschikt • Gehoorzaamheid aan man beloven • Alleen man had ouderlijk gezag • Geen eigen spaarrekening • Rijkere vrouwen mochten niet werken Vrouwenkiesrecht • 1894: Vereniging voor Vrouwenkiesrecht • Voorzitter was Aletta Jacobs Steeds meer werkende vrouwen • Steeds meer meisjes leerden door • Deel van het ouderlijk gezag • Als moeder moest je echter wel thuis gaan werken • Vrije Vrouwenvereniging onder leiding van Wilhelmina Drucker
