Van spreekrecht naar spreekplicht: schuldig verzuim

Aangifteplicht en schuldig
verzuim
F. Hutsebaut
De kernvraag
• Zijn dragers van een beroepsgeheim al dan
niet verplicht aangifte te doen bij politie of
justitie van (strafbare) feiten waarvan zij
kennis krijgen in het kader van de
vertrouwensrelatie?
– dragers van een beroepsgeheim
– (strafbare) feiten
– in het kader van de vertrouwensrelatie
Algemeen overzicht en topics
• 1.De wettelijke verplichting: spreekplicht
–
–
–
–
Bijzondere wetgevingen
Private aangifteplicht (art. 30 Sv)
Ambtelijke aangifteplicht (art. 29 Sv)
Relatie met beroepsgeheim
• 2. De wettelijke mogelijkheid: spreekrecht
–
–
–
–
Getuigenis in rechte
Art. 458bis Sw (rechtvaardigingsgrond)
Cliënt is slachtoffer
Noodtoestand
• 3. Van spreekrecht naar spreekplicht
– Hulpverleningsplicht en geheimhoudingsplicht
De wettelijke verplichting:
rechtsgrond
“ Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid,
apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit
hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van
geheimen die hun zijn toevertrouwd, en deze bekendmaken
buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte (of
voor een parlementaire onderzoekscommissie) getuigenis
af te leggen en buiten het geval dat de wet hen verplicht
die geheimen bekend te maken, worden gestraft met
gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met
geldboete van honderd euro tot vijfhonderd euro. “
Dus: beroepsgeheim is niet absoluut, maar moet (kan)
opgeofferd worden ter bescherming van andere waarden
(hiërarchie van waarden en belangenafweging)
Wettelijk voorschrift: spreekplicht
• Bijzondere wetgevingen
– Geneesheren:
• Geboorte, overlijden, besmettelijke ziekten
• Zaken die tot strafrechtelijk onderzoek
aanleiding kunnen geven op voorwaarde dat de
patiënt slachtoffer is
– Privé-detectives
• Misdaden of wanbedrijven gepleegd op
minderjarigen (Franse en Duitstalige
Gemeenschap)
Wettelijk voorschrift: spreekplicht
• Private aangifteplicht (art. 30 Sv)
• “ Ieder die getuige is geweest van een aanslag, hetzij
tegen de openbare veiligheid, hetzij op iemands leven of
eigendom, is eveneens verplicht daarvan bericht te geven
aan de procureur des Konings, hetzij van de plaats van de
misdaad of van het wanbedrijf, hetzij van de plaats waar de
verdachte kan worden gevonden”
• Maar:
– Enkel morele verplichting (geen sanctie), tenzij schuldig verzuim
– Geldt niet voor dragers van een beroepsgeheim
Wettelijk voorschrift: spreekplicht
• Ambtelijke aangifteplicht (art. 29)
“ Iedere gestelde overheid, ieder openbaar officier of
ambtenaar die in de uitoefening van zijn ambt kennis krijgt
van een misdaad of van een wanbedrijf, is verplicht daarvan
dadelijk bericht te geven aan de procureur des Konings bij
de rechtbank binnen wier ambtsgebied die misdaad of dat
wanbedrijf is gepleegd of de verdachte zou kunnen worden
gevonden, en aan die magistraat alle desbetreffende
inlichtingen, processen-verbaal en akten te doen toekomen.”
Ambtelijke aangifte: nuances
• Enkel morele verplichting, geen sanctie
• Hulpverleners met een dubbel mandaat (hulpverlening
en controle/rapportage):
– In het kader van hun hulpverlenende functie kunnen ook
ambtenaren fungeren als vertrouwensfiguren waarop art. 458
toepasselijk is
– In het kader van hun rapportageplicht geldt het
beroepsgeheim niet te aanzien van de opdrachtgever en
hebben zij ook een aangifteplicht
• Delicaat probleem: samenwerking tussen gemandateerde
hulpverleners en externe hulpverleners
Wettelijke mogelijkheid: spreekrecht
-
Getuigenis in rechte (zie art. 458 Sw.)
-
-
Cliënt is slachtoffer
-
-
Voor een rechter (of parlementaire onderzoekscommissie)
Spreekrecht maar geen spreekplicht
Spelregels
Maar: rekening houden met wens van de cliënt
Eigen verdediging
Rechtvaardigingsgrond van art. 458 bis Sw
Rechtvaardigingsgrond: noodtoestand
Wettelijke mogelijkheid: spreekrecht
• Art. 458bis Sw: “ Eenieder, die uit hoofde van zijn staat of beroep houder
is van geheimen en die hierdoor kennis heeft van een misdrijf zoals
omschreven in de artikelen 372 tot 377, 392 tot 394, 396 tot 405ter, 709,
423, 425 en 426, gepleegd op een minderjarige kan, onverminderd de
verplichtingen hem opgelegd door artikel 422bis, het misdrijf ter kennis
brengen van de procureur des Konings, op voorwaarde dat hij het
slachtoffer heeft onderzocht of door het slachtoffer in vertrouwen werd
genomen, er een ernstig en dreigend gevaar bestaat voor de psychische of
fysieke integriteit van de betrokkene en hij deze integriteit zelf of met hulp
van anderen niet kan beschermen“
Art. 458bis Swb : voorwaarden
• 1. Enkel m.b.t. minderjarigen (maar: noodtoestand)
• 2. Bepaalde misdrijven: aanranding van de eerbaarheid en
verkrachting, opzettelijk doden en toebrengen lichamelijk
letsel, intrafamiliaal geweld, verminking van genitaliën,
onthouden van voedsel of verzorging
• 3. Ten persoonlijken titel kennis gekregen of door het
slachtoffer in vertrouwen genomen
• 4. Eerst zelf hulp verlenen (subsidiariteit)
• 5. Ernstig en dreigend gevaar voor de psychische of
fysieke integriteit die men niet zelf kan beschermen
• 6. Melding aan de procureur des Konings
Wettelijke mogelijkheid: noodtoestand
• Noodtoestand:
– Rechtvaardigingsgrond
– Conflict van belangen: het overtreden van een strafrechtelijke
bepaling (i.c. beroepsgeheim) is de enige mogelijkheid om
andere belangrijke rechtsgoederen of belangen (bv. fysieke of
seksuele integriteit) te vrijwaren
• Voorwaarden:
– Onmiddellijke noodzaak ter vrijwaring van het te beschermen
belang (aantasting moet zeker, actueel, ernstig en
noodzakelijk zijn)
– Het bedreigde rechtsgoed moet van hogere of minstens
gelijke waarde zijn (bijv. fysieke of seksuele integriteit)
– Subsidiariteitsbeginsel: ultimum remedium
Van spreekrecht naar spreekplicht:
schuldig verzuim: art. 422 bis Sw
“ Met gevangenisstraf van acht dagen tot een jaar en met geldboete van vijftig
euro tot vijfhonderd euro of met een van die straffen alleen wordt gestraft
hij die verzuimt hulp te verlenen of te verschaffen aan iemand die in groot
gevaar verkeert, hetzij hij zelf diens toestand heeft vastgesteld, hetzij die
toestand hem is beschreven door degenen die zijn hulp inroepen.
Voor het misdrijf is vereist dat de verzuimer kon helpen zonder
ernstig gevaar voor zichzelf of voor anderen. Heeft de verzuimer niet
persoonlijk het gevaar vastgesteld waarin de hulpbehoevende verkeerde,
dan kan hij niet worden gestraft, indien hij op grond van de
omstandigheden waarin hij werd verzocht te helpen, kon geloven dat het
verzoek niet ernstig was of dat er gevaar aan verbonden was.
De straf bedoeld in het eerste lid wordt op twee jaar gebracht indien
de persoon die in groot gevaar verkeert, minderjarig is. “
Art. 422 bis Sw: voorwaarden
• Feitelijke toestand van groot gevaar: bijv. dreiging voor
ernstige aanslag op fysieke of psychische integriteit,
vrijheid of eerbaarheid
• Men kan helpen zonder ernstig gevaar voor zichzelf of
voor anderen.
• Eerste verplichting: hulp verlenen of verschaffen
(eventueel tussenkomst derden)
• Aangifte:
– Zie art. 458 bis voor minderjarigen
– Cliënt is volwassen slachtoffer: eventueel aangifte
– Cliënt is dader: aangifte wanneer noodtoestand (ernstig en
dreigend gevaar voor anderen, om het gevaar af te wenden)
– Dader en slachtoffer zijn cliënt: eventueel noodtoestand