Aardappelvirus Y Wilga, fytoplasma`s en `C andidatus Liberibacter

Aardappelvirus Y Wilga,
fytoplasma’s en ’Candidatus Liberibacter’ :
klein venijn!
ILVO
Kris De Jonghe + contactdag aardappel
17/11/2016
Aardappelvirus Y (PVY)
belangrijkste karakteristieken
• Potato virus Y
Potyviridae familie – typespecies van het Potyvirus genus
filamenteuze en flexibele partikels (700nm x 11 nm)
• Genoom
Aaaaaaaaa
aaa
Positief ssRNA van ± 10 Kb
Codeert voor 9 virale eiwitten
• Vectoren
Niet persistente overdracht door minstens
70 bladluissoorten
(incl. de groene perzikluis Myzus persicae)
• Waardplantbereik
ILVO
> 500 plantensoorten
• Economisch belang
Zware opbrengstverliezen (>50%) mogelijk
Aardappelvirus Y overdracht
• PVY opname binnen de 15-30s
• PVY afgifte aan de gezonde plant binnen de 5-30s
• PVY deeltjes binden in de stylet van de bladluis
ILVO
• Chemische controle niet effectief: afdoden duurt
langer dan de transmissie
• De bladluis verliest zijn infectiviteit snel (na 1-2
voedingsbeurten)
PVYWi
Aardappelvirus Y symptomen
• Sterke symptoomvariatie tussen de
stammen - PVYWi vs. PVYO
PVYO
© USDA, USA
ILVO
© USDA, USA
• Sterke variatie in PVY symptoomvorming
tussen de aardappel cultivars, bijv.
Shepody (“tijdelijke” symptomen)
• Slechts enkele stammen (NTN, NA, NWi)
veroorzaken symptomen op knollen –
“potato tuber necrotic ringspot disease”
Aardappelvirus Y stammen
Biologisch
Moleculair
© USDA, USA
PVYN
– blad mild – soms op knol
PVYO – blad mild tot ernstig
PVYC – blad ernstig
PVYN-Wi – blad
meestal mild
© USDA, USA
PVYNTN – blad ernstig + mogelijk PTNRD
ILVO
PVYNA – blad ernstig + mogelijk PTNRD
NTN
© FN3PT, Fr
NTN
© FN3PT, Fr
Aardappelvirus Y Wilga in opmars
• Sedert 1984 eerste beschrijving van de Wilga recombinant in Polen.
• Sindsdien geleidelijk aan belang gewonnen.
• NTN en N-Wilga in Europa belangrijkste stammen.
USA
Europe
ILVO
Bron: FN3PT, Frankrijk
Bron: SASA , UK
België
Bron: Bahrami et al. 2014
Aardappelvirus Y Wilga – mogelijke
problemen voor de certificering
• PVY wint algemeen aan belang tov. andere virussen in aardappel
Bron: Incidence of viruses
in the Scottish Potato
Certification Scheme
(SPCS) ; C. Lacomme
• Wilga lijkt selectief voordeel te hebben in de verspreiding en
overleving.
Aandachtspunten
Cultivargevoeligheid (vnl. symptomen) ?
Late aantastingen in het seizoen ?
Overdrachtsefficiëntie ?
Misleidende laboresultaten: diagnostiek op stamniveau nodig ?, enz.
ILVO
• Foute veldwaarnemingen door beperkte/geen symptoomvorming.
Moeilijker virusmanagement
(zowel pootgoed, consumptie als verwerking)
PVY: beheersing
Resistentie
Waardplant
Management
Vector
Wilga ?
© Gentblogt
Pathogeen
ILVO
Uitsluiting:
© Rothamsted Research, UK
gecertificeerd pootgoed
pootgoed en consumptie scheiden
opslag
Diagnose !
Omgeving
Monitoring
Alternatieve waardplanten
verwijderen
Onderzoek naar de aanwezigheid van
fytoplasma’s en de bacterie ‘Ca. Liberibacter
solanacearum’ in de aardappel- en wortelteelt
met optimalisatie en implementatie van moleculaire
diagnostiek.
RF 14/6290 project FYLIBER
ILVO
Financiering:
ILVO
Blad- en stengelsymptomen ‘Ca. Phytoplasma’ en ‘Ca. Liberibacter’ bij aardappel
10
Zebra chip ziekte
Donkere, radiale strepen in aardappelchips
ILVO
Centrale radiale vaatbundelverkleuring
Bladkrul, paarsverkleuring top, luchtknolletjes
Zebra chip ziekte
USA 2004 en later
Oost-Europa 2006 en later
ILVO
Mexico 1994
USA 2000
12
Bacteriën geassocieerd met de zebra chip ziekte
‘Ca. Liberibacter solanacearum’
Nieuw Zeeland: 2008
Noord America: Mexico, USA
Centraal America: Honduras, Guatemala
‘Ca. Phytoplasma solani’ (stolbur)
Oost-Europa: oa. Bulgarije, Hongarije,
Roemenië, Rusland
Azië & M. Oosten: oa. Armenië, Libanon,
Uzbekistan, Turkije, Israël
België: geïsoleerde melding 2012
© J. M. Bové, La Brède, Fr.
‘Ca. Liberibacter’ (boven) en stolbur
fytoplasma (onder) in het floeem
Fytoplasma’s en Liberibacter – geen
“klassieke” bacteriën ?

ILVO



Obligate pathogenen – floeem
Niet te kweken op kunstmatige
voedingsbodems
Fytoplasma’s: geen celwand
‘Ca. Liberibacter’: celwand (gramnegatief)
© D. Blancard, INRA, Fr.
Niet aanwezig in de EPPO zone
Enkel in N. & Centraal Amerika
+ Nieuw Zeeland
Vectoren en waardplanten
‘Ca. P. solani’
‘Ca. L. solanacearum’
Vectoren
Vectoren
Cicaden
Bladvlooien
Hyalestes obsoletus
Reptalus spp.
Bactericera cockerelli
(aardappel/tomaat)
Waardplanten
Waardplanten
Solanaceae
Solanaceae
oa. Aardappel
Tomaat
Aardappel
Tomaat
Paprika/chilli
Aubergine
Andere
oa. Convolvulus
Rubus
Vitis
Hyalesthes obsoletus
Bactericera cockerelli
speekselklieren
pathogeendragende vector
opname via voeding
Andere (andere vectoren)
Wortel
Selder
Erwt ?
Cypress sp. ?
Onkruiden
latente periode
vermenigvuldiging
pathogenese
systemische infectie
vermenigvuldiging
gezonde plant
infectie via voeding
ILVO
© R. Berg
© Gernot Kunz
floeem
cellen
Aangepast van sporometrics.com ©
ILVO
Huidige verspreiding van ‘Ca. Liberibacter solanacearum’
Ca. Liberibacter solanacearum op wortel en potentieel risico voor aardappel
Schadebeeld bladvlo
Schadebeeld pathogeen
© A. Nissinen
© A. Nissinen
Voedt zich niet Voedt zich op
op aardappel aardappel ????
ILVO
Wel in de EPPO zone
© J. Botting
Trioza apicalis
© D. Ouvrard
Bactericera trigonica
©EPPO
FYLIBER: status van Ca. Liberibacter solanacearum en fytoplasma’s in aardappel en wortel
Staalnameplaatsen:
ILVO
e
FYLIBER: status van Ca. Liberibacter solanacearum en fytoplasma’s in aardappel en wortel
- Vector monitoring:
Aardappel: 5 productievelden +
Postcontroleveld pootgoed
Moerbeke
Sint Niklaas
Ruiselede
Gavere
Merelbeke
Aantal locaties Aantal stalen
ILVO
Aardappel
Positief voor
Liberibacter
Positief voor
fytoplasma
Consumptie
11 + 20
366
0
4
Pootgoed
1+1
30
0
1
ILVO
Geen fytoplasma vastgesteld
AY gedetecteerd
en bevestigd
ILVO
2016
A PC 22
A PC 286
A Moorslede
A Zonnebeke
2015
A
A
A
A
A
A
aa-locatie 06
aa-locatie 15
aa-locatie 17
Moerzeke
PC - 279
PC - 346
Lygocoris pabulinus
Lygus rugulipennis
Zyginidia scutellaris
Empoasca decipiens
Javesella pellucida
Philaenus spumarius
+ andere
Graphocephala fennahi
Osbornellus auronitens
Deltocephalu pulicaris
Euscelidius variegatus
Euscelis sordida
Euscelis incisus
Macropsis fuscula
Macrosteles sexnotatus
Eupteryx atropunctata
Overzicht van de (relevante) aangetroffen insecten in de vangbakken
Macrosteles sexnotatus
Philaenus spumarius
Eupteryx atropunctata
Euscelis incisus
ILVO
Empoasca decipiens
FYLIBER: status van ‘Ca. Liberibacter solanacearum’ en fytoplasma’s in aardappel en wortel
2015 & 2016:
Algemene statusbepaling (ILVO & Inagro)
Optimalisatie/validatie detectie
Sensibilisatie van de telers via proefcentrum
Survey van pathogeen/vectoren in aardappel & wortel
Algemene bevindingen – conclusies na 18m survey:
• GEEN ‘Ca. Liberibacter solanacearum' in wortel en aardappel vastgesteld
• Geen ‘Ca. Phytoplasma solani’ in aardappel vastgesteld
• Regelmatig fytoplasmaziekten in wortel, met bijhorende
schade, heel gelijkend op de ‘Ca. Liberibacter’ schade
ILVO
‘Ca. Phytoplasma asteris’
(aster yellows fytoplasma)
• Op het einde van seizoen 2016 ook enkele AY fytoplasma aantastingen in
aardappel vastgesteld. Voorlopige identificatie: ook ‘Ca. P. asteris’
Bedankt !
Instituut voor Landbouwen Visserijonderzoek
Burg. Van Gansberghelaan 96
9820 Merelbeke – België
T + 32 (0)9 272 24 00
F +32 (0)9 272 24 29
ILVO
[email protected]
www.ilvo.vlaanderen.be