Stadsstrand Hoorn Behoefte en economische impact
advertisement
Stadsstrand Hoorn Behoefte en economische impact OPGESTELD IN OPDRACHT VAN: Gemeente Hoorn OPGESTELD DOOR: Valkenburgerstraat 212 1011 ND Amsterdam T 020 – 67 00 562 E [email protected] I www.decisio.nl TITEL RAPPORT: Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact STATUS RAPPORT Eindrapport DATUM 7 april 2014 OPDRACHTGEVER Gemeente Hoorn John-Paul Zigenhorn Cor Hoppe PROJECTTEAM DECISIO Jaap Broer Menno de Pater PROJECTTEAM STRABO Jeroen Verwaaijen Milan Caspers PROJECTTEAM I&) RESEARCH Jaap Bouwmeester Inhoud Management samenvatting 1 2 3 Inleiding i 1 1.1 Inleiding en vraagstelling.......................................................................................................... 1 1.2 Omgevingsschets ...................................................................................................................... 2 Resultaten behoefteonderzoek 6 2.1 Uitkomsten enquête ................................................................................................................. 6 2.2 Visie stakeholders................................................................................................................... 10 2.3 Referentiestranden: bezoekersaantallen en leerpunten...................................................... 12 Economische impact 19 3.1 Potentie bezoekers en scenario’s .......................................................................................... 19 3.2 Economische impactberekening............................................................................................ 24 Bijlage 1 Geïnterviewden 26 Management samenvatting De gemeente Hoorn is momenteel in samenwerking met het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier plannen aan het ontwikkelen voor een stadsstrand tussen Schouwburg het Park en de Galgenbocht in Hoorn. Als input voor de plannen heeft Decisio in samenwerking met Strabo en I&O Research onderzoek gedaan naar de behoefte aan een dergelijk strand: hoeveel mensen en welke doelgroepen gaan er gebruik van maken, voor wat soort activiteiten, op welke momenten, welke voorzieningen zijn dan wenselijk en nodig? Daarnaast is bekeken wat de economische impact zal zijn als het strand wordt ontwikkeld. Aan de hand van de onderzoeksvragen zetten we de belangrijkste conclusies uiteen in deze samenvatting. Onderzoeksvragen aantallen en eigenschappen bezoekers: Hoeveel bezoekers krijgt het strand per seizoen/vakantie, op doordeweekse dagen en in het weekend? Wat is de herkomst van de bezoekers (gemeente, regio, provincie, binnen/buitenland), met welk vervoermiddel komt men, welke leeftijd hebben bezoekers, wat is hun bezoekmotief? Wat zijn de effecten op het toeristisch bezoek aan Hoorn? Hoe worden de aantallen door de af-/aanwezigheid van voorzieningen en kwaliteiten beïnvloed? Wat zijn de bezoekersaantallen van vergelijkbare recreatieve voorzieningen elders in de regio? Een ruime meerderheid van de inwoners van Hoorn denkt gebruik te gaan maken van het te realiseren stadsstrand. Met name inwoners van de Grote Waal en jongeren zeggen het stadsstrand te gaan bezoeken. Het strand zal beperkte aantrekkingskracht hebben op toeristen of bezoekers van buiten Hoorn. Het aantal bezoekers is sterk afhankelijk van de voorzieningen op het strand en de kwaliteit van deze voorzieningen. Op basis van de bewonersenquête en een vergelijking met referentiestranden zowel binnen als buiten de regio, schatten we in dat het stadsstrand jaarlijks tussen de 50 en 150 duizend bezoekers kan trekken. Omdat de voorzieningen en kwaliteit van het strand nog niet bekend zijn, moeten de bezoekersaantallen als indicatief worden gezien en is gerekend met twee scenario’s. Een aansprekende horecaonderneming is essentieel voor een hoog bezoekersaantal. Evenementen kunnen daarbij nog meer bezoekers trekken. In het hoge scenario heeft het strand jaarrond wat te bieden en komt circa twee derde van de bezoekers in de zomer, in het lage scenario is er buiten het hoogseizoen weinig activiteit op het strand en komt negentig procent van de bezoekers in de zomer. Bezoekerspieken liggen op zomerse dagen in de weekends. Er komen dan circa 2.500 à 5.000 bezoekers. Op deze dagen komt het merendeel (circa twee derde) met de fiets en komen 200 tot 400 bezoekers met de auto, resulterend in 100 tot 200 auto’s op de piekdagen. Op zomerse doordeweekse dagen in de vakantieperiode komen er naar verwachting 1.250 à 2.500 bezoekers en op doordeweekse zomerse dagen buiten de vakanties en in de weekends met zonnig maar koud weer 100 tot 500. Het aandeel autoverkeer ligt op deze dagen hoger dan op de zomerse drukke dagen, Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact i maar het aantal auto’s ligt lager doordat het rustiger is. Evenementen worden vooral gehouden in de periode maart-juni en september-oktober. De samenstelling van bezoekers en ook de gebruikte vervoerswijze kunnen bij evenementen sterk afwijken van een normale stranddag en zijn afhankelijk van het type evenement. De nabijheid van de woonwijk Grote Waal beperkt de mogelijkheden voor geluid producerende evenementen. Onderzoeksvragen eisen en wensen strandbezoeker: Voor welk soort activiteiten zal het strand worden gebruikt (zwemmen, liggen, drinken/eten, ontmoeten, evenementen, wandelen, sport/spel)? Welke eisen en wensen hebben de verwachte groepen bezoekers (locatie, zwemkwaliteit, waterrecreatie, watersport, horeca, ruimte, strandbreedte, (fiets)parkeer- en sanitaire voorzieningen)? Harde randvoorwaarde voor een aantrekkelijk strand is dat het er schoon en veilig is. Daarnaast is duidelijk dat de behoefte van diverse gebruikersgroepen verschillen. Horeca, verhuur van bijvoorbeeld waterfietsen, een grasveld en toiletten zijn onder alle groepen populair. Jongeren hebben vooral behoefte aan mogelijkheden voor sportieve activiteiten als een sportveld, beachvolleybalveld, diep zwemwater en een duiksteiger. Gezinnen willen veilig en ondiep zwemwater. Daarnaast heeft een grote groep behoefte aan reuring op het strand, maar wil ook een grote groep meer rust. Parkeervoorzieningen voor de auto zijn van belang voor de bezoekers van buiten Hoorn, voor de bezoekers van dichterbij zijn fietsvoorzieningen belangrijker. Strandsegmentatie/zonering is van belang om ruimte te bieden aan verschillende activiteiten en doelgroepen. Het noordelijke deel is wat betreft ligging en strandbreedte de plek voor meer reuring en evenementen, het zuidelijker deel zou ruimte kunnen bieden aan rustzoekers en gezinnen. Wat betreft horecavoorziening hebben een strandpaviljoen met een eenvoudige kaart en een snack/ijskar de grootste kans van slagen. Jongeren zien ook wel wat in een bar/disco. Er is weinig behoefte aan een luxer segment restaurant. Vermoedelijk is dat te beperkt aanvullend op het aanbod dat al in de omgeving aanwezig is. Onderzoeksvraag: Welke economische effecten brengt de strandontwikkeling met zich mee? Een groot deel van de bezoekers zou zonder strand ook al in Hoorn verblijven. Deze verschuiven zich vooral en zijn dus niet nieuw voor de gemeente. De bestedingen door de strandbezoeker bedragen, afhankelijk van het gekozen scenario, tussen de 0,4 en 2,6 miljoen euro per jaar. Als we kijken naar de bestedingen die additioneel zijn voor Hoorn gaat het om 0,1 tot 1,1 miljoen euro per jaar. Dit zijn bestedingen als gevolg van inwoners van Hoorn die in Hoorn blijven in plaats van naar de Noordzeekust gaan of een andere activiteit buiten Hoorn ondernemen en als gevolg van inwoners buiten Hoorn die door het stadsstrand naar Hoorn komen. Hiermee kan het strand circa 2 tot 13 banen (fte) opleveren in Hoorn. Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact ii 1 Inleiding 1.1 Inleiding en vraagstelling Hoorn ligt aan de Hoornsche Hop, de noordwestelijke baai van het Markermeer. In het kader van de dijkversterking in het IJsselmeergebied wordt hier ter hoogte van de Hoornse binnenstad en ten zuiden van stadsdeel de Grote Waal een vooroever ontwikkeld (zie figuur 1.1). Een deel van de vooroever komt onder water te liggen, een aanzienlijk deel komt ook boven het water uit. De gemeente Hoorn wil op deze vooroever een strand realiseren. Om een goed beeld te krijgen van kansen van een strand en de maatregelen die benodigd zijn om van het strand een succes te maken, heeft de gemeente Hoorn aan Decisio en Strabo gevraagd het bezoekersprofiel, de behoeften van deze bezoekers en economische impact in beeld te brengen. Figuur 1.1 Situering en impressie van het te ontwikkelen strand Grote Waal Schouwburg Het Park Binnenstad Hoornsche Hop 0 50 100 200 meter De volgende onderzoeksvragen staan centraal in het onderzoek: Hoeveel bezoekers krijgt het strand per seizoen/vakantie, op doordeweekse dagen en in het weekend? Wat is de herkomst van de bezoekers (gemeente, regio, provincie, binnen/buitenland), met welk vervoermiddel komt men, welke leeftijd hebben bezoekers, wat is hun bezoekmotief? Dit betreft de vraag voor welke doelgroepenmix het strand interessant is en welke kenmerken deze doelgroepen hebben in sociaal-economisch opzicht en wat betreft leefstijlen. Dit is relevant voor de behoefte aan voorzieningen en voor de te verwachten bestedingen. Voor welk soort activiteiten zal het strand worden gebruikt (zwemmen, liggen, drinken/eten, ontmoeten, evenementen, wandelen, sport/spel)? Welke eisen en wensen hebben de verwachte groepen bezoekers (locatie, zwemkwaliteit, waterrecreatie, watersport, horeca, ruimte, strandbreedte, (fiets)parkeer- en sanitaire voorzieningen)? Hoe worden de aantallen door de af-/aanwezigheid van voorzieningen en kwaliteiten beïnvloed? Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 1 Wat zijn de bezoekersaantallen van vergelijkbare recreatieve voorzieningen elders in de regio? Wat zijn de effecten op het toeristisch bezoek aan Hoorn? Welke economische effecten brengt de strandontwikkeling met zich? 1.2 Omgevingsschets Ligging van het stadsstrand Het stadsstrand is aan het Hoornsche Hop gelegen naast de stadsschouwburg en aan de woonwijk Grote Waal, die direct achter de dijk van het Hoornsche Hop ligt. Op dit moment ligt hier het strand Zon en Vreugd, een klein strandje met ligweide dat tegelijkertijd is aangelegd met de nieuwe Schouwburg. Het strand ligt op ongeveer een kilometer van het historische centrum van Hoorn en op 800 meter van het station. Figuur 1.2 Strand Zon en Vreugd Bron: website gemeente Hoorn Het huidige strand is circa 100 meter lang (inclusief ligweide van circa 275 meter) en heeft weinig voorzieningen. Er is een kleine parkeerplaats, een voetpad, plek waar fietsen kunnen worden neergezet, vuilnisbak en een paar bankjes. De schouwburg heeft een grotere betaalde parkeergarage. Het nieuwe beoogde gebied zal ongeveer 900 meter lang worden. De weg die op de dijk achter het Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 2 strand loopt is een vrij smalle weg met (grotendeels) fietsstroken, maar zonder vrijliggende voet- en fietspaden. De aangrenzende wijk Grote Waal heeft ruim 8 duizend inwoners. Met circa 18 procent jongeren onder de 15, 13 procent 15-25 jarigen en 13 procent 65-plussers, is de gemiddelde leeftijd jonger dan gemiddeld in Hoorn. Binnen een straal van 5 kilometer van het strand wonen er ongeveer 90 duizend inwoners. Binnen een straal van 10 kilometer zijn dit er 140 duizend 1. Ook hier bevinden zich relatief veel jongeren: 31 procent van de bevolking is jonger dan 25 jaar. Het landelijk gemiddelde van jongeren onder de 25 jaar ligt op 24 procent. Stranden en zwemwater in de omgeving Hoorn De gemeente Hoorn heeft naast het strand Zon en Vreugd een zandstrand (genaamd het Schelpenstrand) in het recreatiegebied Schellinkhouterdijk aan het Markermeer. Dit ligt aan de oostkant van Hoorn op iets meer dan een kilometer van het centrum. Dit recreatiegebied had tot voor kort een kleine snackbar die open was in de zomer en heeft grotere ligweiden dan het Zon en Vreugd. Op enkele minuten lopen van het strand kan geparkeerd worden in het aangrenzende Julianapark. Het imago van dit strand is niet goed: vies (o.a. door loslopende honden) en onveilig met overlast van jongeren. Figuur 1.3 Julianapark met het schelpenstrand Daarnaast is er aan het centrum het strandpaviljoen de Zeespiegel dat sinds 2012 vanuit een zeecontainer in de zomermaanden op het parkeerterrein aan de Westerdijk haar activiteiten ontplooit. 1 Wijk en buurtkaart CBS 2012, bewerking Decisio Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 3 Met een groot aantal publieke en private partners is dit idee uitgewerkt. De Zeespiegel organiseert activiteiten en biedt bewoners en voorbijgangers een plek om aan het water te zitten. Het strandje is klein en biedt ruimte aan enkele tientallen mensen. Figuur 1.4 Strandje bij paviljoen de Zeespiegel Schellinkhout Op circa 5 kilometer van Hoorn is aan de zuiderdijk bij Schellinkhout een groot grasveld met klein strandje dat door kitesurfers wordt gebruikt. Het ondiepe water en de ligging in de vorm van een ‘kom’, waardoor de wind niet vaak van het land af staat, maken dit een hotspot voor kitesurfers en ideale plek voor kitesurfscholen. Diverse scholen zijn hier actief aan het water. Dit zijn mobiele scholen die vanuit een bus werken en zo op meerdere locaties actief zijn. Daarnaast is er ook een ondernemer die een strandtent in de zomer runt vanuit een zeecontainer. Kitesurfen is overigens officieel niet toegestaan op dit strand (en bijna het gehele IJsselmeer) in verband met Natura 2000wetgeving en het feit dat het een officiële zwemwaterlocatie is. Het kitesurfen wordt dus gedoogd. Zwemmers en kitesurfers zitten elkaar in praktijk weinig in de weg, doordat mooi zwemweer meestal geen goed kitesurfweer is en daarnaast het strand bij mooi weer dusdanig druk is dat kitesurfen ook echt niet mogelijk is. Streekbos Bovenkarspel Het Streekbos ligt op circa 15 kilometer van Hoorn en is een natuur en recreatiegebied van 72 hectare. Het gebied heeft een grote recreatieplas met strand en daarnaast tal van voorzieningen: een Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 4 paviljoen dat dient als restaurant en feestlocatie, midgetgolf, sport en survivalactiviteiten voor zowel scholen als bedrijven, waterfietsen, kanovaren etc. En verder kan er gevist (met tewaterlaatplek voor een boot), gefietst en gewandeld worden al dan niet met hond. Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 5 2 Resultaten behoefteonderzoek 2.1 Uitkomsten enquête Respons en respondenten Om een betrouwbaar beeld te krijgen van de vrijetijdsbesteding van de inwoners van Hoorn e.o. en hun mening over het te realiseren stadsstrand, zijn drie enquêtes gehouden: 1) via het (online) stadspanel van de gemeente Hoorn, 2) via een online panel in de omliggende regio (Burgerpanel NHNoord) en 3) een passantenenquête onder twee specifieke doelgroepen: Hoornse jongeren (12-17 jaar) en inwoners van de wijk Grote Waal uit Hoorn. In totaal zijn 1.078 enquêtes afgenomen: 891 via het panel en 187 door mondelinge bevraging. De respons is verdeeld over vier groepen: jongeren 12-17 jaar, huishoudens Grote Waal, huishoudens Hoorn en huishoudens Drechterland en Koggenland (figuur 2.1). Figuur 2.1 Verdeling respons Huishoudens Grote Waal 110 Huishoudens gemeenten Drechterland en Koggenland 435 Hoornse jongeren 12-17 jaar 100 Overige huishoudens gemeente Hoorn 433 Bron: Strabo (2014) Huidig recreatiegedrag Het recreatiegedrag verschilt naar leeftijd. Jongeren zijn ze in algemene zin vaker buiten te vinden dan de oudere inwoner waarbij ze minder wandelen en minder frequente bezoekers van het buitengebied, het Noordzeestrand en bezienswaardigheden zijn. Daarentegen zwemmen en schaatsen jongeren vaker en zijn ze vaker in de binnenstad te vinden. Wat betreft gezinssamenstelling zijn de verschillen niet zo groot: alleenstaanden recreëren net zo vaak als gezinnen met kinderen. Huidige strandjes De in Hoorn en omgeving aanwezige strandjes worden door een groot deel van de inwoners gebruikt. Circa 80 procent van de inwoners van de Grote Waal en van de jongeren uit Hoorn voelt zich aangetrokken tot de strandjes. Dit is meer dan de overige inwoners van Hoorn (54 procent). Door de grotere afstand ligt het bezoek aan de strandjes lager onder de inwoners van de gemeenten Drechterland Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 6 en Koggenland. Het Schelpenstrandje, het strandje bij de Schouwburg (‘Zon & Vreugd’) en het strandje bij Schellinkhout worden het meest bezocht. Huidig strandje bij de Schouwburg Het huidige strandje bij de Schouwburg wordt vrijwel uitsluitend gebruikt door inwoners van Grote Waal en jongeren. Dit strandje wordt weinig positief beoordeeld door de respondenten. Kortweg komt het er vaak op neer dat de afstand te groot is voor degenen buiten Hoorn, het strandje te klein, het er vies is, er hangjongeren zijn en herrie is, en dat alternatieven aantrekkelijker zijn. Gebruik toekomstig stadsstrand Een ruime meerderheid van de inwoners van Hoorn denkt gebruik te gaan maken van het te realiseren stadsstrand. Naast de jongeren hebben met name de inwoners van de Grote Waal het voornemen het strand te gaan bezoeken. Circa 65 procent van hen zegt zeker gebruik te gaan maken van het strand. 52 Procent van de jongeren weet zeker dat ze naar dit strand zullen gaan. Figuur 2.2 Voornemen gebruik te maken van stadsstrand 100 90 80 70 60 Procent Nee, zeker niet 50 Ja, misschien 40 Ja, zeker 30 20 10 0 Grote Waal Jongeren Hoorn Overig Hoorn Drechterland en Koggenland Bron: Strabo (2014) Inwoners van de Grote Waal en de jongeren geven te kennen het stadsstrand waarschijnlijk relatief vaak te zullen bezoeken: respectievelijk 62 en 70 procent van hen verwacht minimaal 6 keer per jaar naar het strand te gaan (uitgaande van 20 zomerse dagen), oftewel gemiddeld eens per twee maanden. 15 Procent van de jongeren denkt het strand minimaal eens per week te bezoeken. De activiteiten die men het meest verwacht te gaan doen op het stadsstrand zijn zonnen, zwemmen, wandelen, horecabezoek en picknicken. Bijna de helft van de jongeren verwacht daarnaast er te zullen sporten. Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 7 Voorzieningen De respondenten hechten veel belang aan voorzieningen, waarbij met name toiletten, gras, speelvoorzieningen en een sportveld in het oog springen. Tabel 2.1 Als heel belangrijk genoemde voorzieningen door degenen die voornemens zijn het strand (misschien) te gebruiken Wijk Grote Waal Jongeren Hoorn Overig Hoorn Omgeving Hoorn 87% 89% 39% 68% 44% 62% 58% 35% 62% 48% 81% 92% 63% 49% 57% 70% 39% 32% 75% 52% 90% 84% 48% 55% 41% 40% 50% 36% 36% 22% 92% 85% 83% 53% 47% 39% 37% 34% 28% 24% Toiletten Grasveld Parkeerterrein auto Speeltuin/voorzieningen Fietsenstalling bewaakt Sportveld gras Fietsenstalling onbewaakt Douches Sportveld (beachvolley) BBQ-plaats Bron: Strabo (2014) Andere faciliteiten die men verwacht te gebruiken zijn mogelijkheden om waterfietsen en kano’s te huren en bij jongeren de aanwezigheid van een duiksteiger en een beachvollebalveld. Ook een minigolfbaan wordt door een aanzienlijk deel genoemd. Tabel 2.2 Verwacht gebruik genoemde faciliteiten voorzieningen door degenen die voornemens zijn het strand (misschien) te gebruiken Waterfietsen Mini-golf Kanoverhuur Duiksteiger Beachvolley Surfplankverhuur Surfschool Wijk Grote Waal Jongeren Hoorn Overig Hoorn Omgeving Hoorn 72% 46% 47% 36% 43% 26% 24% 48% 36% 46% 64% 65% 36% 19% 58% 44% 37% 27% 22% 18% 15% 52% 43% 35% 17% 17% 9% 8% Bron: Strabo (2014) (Kwaliteits)eisen strand Het strand moet voor vrijwel alle respondenten schoon en veilig zijn, ook voor kinderen, toegankelijk voor mindervaliden en er moet ondiep water zijn voor peuters. Verder wordt de aanwezigheid van horeca en diep zwemwater van belang geacht. Of er reuring of juist rust moet zijn, daarover lopen de meningen meer uiteen. De jongere wil gezelligheid, de wat oudere medemens verlangt naar rust. Zie figuur 2.3. Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 8 Tabel 2.3 Kwaliteitseisen van degenen die voornemens zijn het strand (misschien) te gebruiken Schoon Sociale veiligheid Veiligheid voor kinderen Aanwezigheid horeca Toegankelijkheid mindervaliden Reuring/gezelligheid Ondiep zwemwater voor peuters Rust Diep zwemwater (>1.40m) Aanwezigheid kiosk Wijk Grote Waal Jongeren Hoorn Overig Hoorn Omgeving Hoorn 100% 97% 97% 66% 91% 68% 86% 55% 65% 46% 100% 93% 93% 58% 81% 92% 69% 32% 82% 42% 100% 98% 88% 70% 70% 58% 66% 58% 60% 51% 100% 96% 82% 69% 68% 67% 65% 54% 53% 38% Bron: Strabo (2014) Behoefte horeca Met name hebben respondenten behoefte aan een ijssalon en een eenvoudiger café of restaurant en bij jongeren een snackbar. Ook ziet 44 procent van de jongeren wel wat in een bar of discotheek. Opvallend is dat maar een beperkt deel een luxe gelegenheid wenst. Tabel 2.4 Behoefte horeca van degenen die voornemens zijn het strand (misschien) te gebruiken IJssalon Café/restaurant/bistro - eenvoudige kaart Cafetaria/fastfood Lunchroom/tearoom Bar Bar/discotheek Café/restaurant/bistro - luxe Wijk Grote Waal Jongeren Hoorn Overig Hoorn Omgeving Hoorn 71% 67% 50% 38% 22% 9% 11% 75% 32% 72% 30% 32% 44% 15% 67% 70% 49% 42% 19% 4% 5% 64% 64% 50% 52% 15% 4% 8% Bron: Strabo (2014) Vervoermiddel De meeste strandbezoekers zullen met de fiets of te voet komen. Naarmate men van verder komt, is de auto vaker het gebruikte vervoermiddel. Tabel 2.5 Vervoermiddel bij bezoek stadsstrand van degenen die voornemens zijn het strand (misschien) te gebruiken Te voet Fiets Brommer/scooter Auto Openbaar vervoer Anders Wijk Grote Waal Jongeren Hoorn Overig Hoorn Omgeving Hoorn 72% 67% 1% 5% 17% 86% 6% 6% 28% 88% 1% 29% 3% 1% 8% 62% 7% 69% 10% 2% 1% Bron: Strabo (2014) Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 9 Samenstelling Er zal een grote diversiteit aan bezoekeenheden zijn, maar in het algemeen komt men in het gezelschap van anderen naar het stadsstrand. Dit geldt in het bijzonder voor jongeren die een duidelijke voorkeur hebben voor wat grotere groepen. De overige respondenten komen meer in kleiner gezelschap, zoals met de partner of met de kinderen. Tabel 2.6 Samenstelling bezoekeenheid van degenen die voornemens zijn het strand (misschien) te gebruiken Wijk Grote Waal Jongeren Hoorn Overig Hoorn Omgeving Hoorn 22% 33% 28% 42% 15% 20% 9% 29% 17% 3% 5% 29% 1% 26% 34% 43% 33% 13% 22% 5% 19% 13% 4% 15% 23% 52% 24% 13% 18% 7% 13% 16% 2% alleen met een goede vriend met partner, zonder kinderen met partner, met jonge kinderen (gem. jonger dan 12) met mijn partner, met oudere kinderen (gem. ouder dan 12) met jonge kinderen (gem. jonger dan 12) met oudere kinderen (gem. ouder dan 12) met ander gezelschap tot en met 4 personen met ander gezelschap van 5 tot en met 9 personen met ander gezelschap van 10 personen of meer 1% 4% 10% 49% 50% 15% Bron: Strabo (2014) 2.2 Visie stakeholders Om het beeld van activiteiten, doelgroepen en randvoorwaarden aan te scherpen is gesproken met een aantal ondernemers, recreatieschappen en een maatschappelijke organisatie uit Hoorn en de regio. Bijlage 1 geeft een overzicht van de geïnterviewde organisaties en personen. De gesprekken leverden een aantal bruikbare inzichten op: Er wordt een aanzienlijke behoefte geconstateerd aan een stadsstrand nabij Schouwburg Het Park. Dit bleek uit de hiervoor behandelde enquête-uitkomsten, maar wordt ook duidelijk aan de belangstelling voor, en het aantal bezoekers aan het recent gerealiseerde gebied met strand(je) bij paviljoen Oranje Buiten (tussen Julianapark en Schelphoek). Volgens betrokkenen vormt het stadsstrand voor een deel van de inwoners (primaire doelgroep) een alternatief voor het Noordzeestrand (Bergen, Egmond). Met name omdat Hoorn en West-Friesland een jonge bevolking hebben, is het van belang om een dergelijke voorziening te hebben. Het te ontwikkelen stadsstrand wordt in het algemeen gezien als een goede kans om de positie van Hoorn als stad voor leisure te versterken. Voor bedrijven en mensen van buiten wordt Hoorn aantrekkelijker om te bezoeken. Het strand ligt dicht bij de binnenstad en door er een aantrekkelijk gebied van te maken waar je kunt zitten, fietsen en wandelen, waar dingen worden georganiseerd en waar horeca is, wordt de inwoner van Hoorn een aantrekkelijke plek geboden om in de open lucht te recreëren. Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 10 Een aansprekende horecagelegenheid is een essentiële factor om het strand meer te laten zijn dan een stuk groen en zand dat af en toe wordt gebruikt. Recreatieve activiteiten en voorzieningen (surfplankenverhuur, beachvolleybaltoernooi e.d.) zijn daarbij welkome aanvullingen. Ook wordt het stadsstrand gezien als geschikte locatie voor het organiseren van bedrijfsfeesten en activiteiten, bijvoorbeeld voor teambuildingdagen. Hierbij staat of valt het succes met een ondernemer die mensen weet aan te spreken en er wat van maakt. Parkeren is iets dat goed geregeld moet worden. Uit de enquête blijkt dat veel potentiële bezoekers met de fiets (jongeren) of lopend (Grote Waal) zullen komen. Voor bezoekers van verder weg, de inwoners van buurgemeenten, voor mensen die minder goed ter been zijn en voor de zakelijke doelgroep is het zaak dat de autobereikbaarheid en het parkeren goed zijn geregeld. Kritische geluiden hebben te maken met de afstand tot (de zwaartepunten in) de binnenstad en de fysieke barrière die Schouwburg Het Park vormt met de binnenstad. Idealiter wordt voor deze barrièrewerking een oplossing gezocht, bijvoorbeeld door het strand voor de schouwburg langs te laten lopen. De ligging ten opzichte van de zon is in het noordelijke deel redelijk (oriëntatie op het zuiden), in het zuidelijke deel is de oriëntatie oost, zodat de recreant meer met de rug naar het water moet zitten/liggen, naarmate de middag vordert. Verder mag er weerstand worden verwacht van een aantal ondernemers en direct omwonenden, die het mogelijk zien als concurrentie of bron van overlast. Synergiemogelijkheden tussen strand(activiteiten) en Schouwburg zijn er wel (evenementen/activiteiten die deels binnen en deels op het strand plaatsvinden), maar die worden beperkt ingeschat. Combinatiebezoek is vrijwel niet aan de orde. Een interessantere kans is om verschillende doelgroepen te bedienen met Park Brasserie (luxer) naast de mogelijke realisatie van een laagdrempeliger strandpaviljoen, waar je met zwemkleding naar binnen kan lopen. Op mooiweerdagen kan een extra snackwagen komen die de piekvraag naar snacks, ijs en drankjes opvangt. Essentiële succesvoorwaarde is het beheer van het strand en de omgeving. Zoals ook uit de enquête bleek, moet het er schoon, heel en veilig zijn. Hangjongeren schrikken af, evenals (zwerf)afval op het strand en vies zwemwater. Voor de honden zal een oplossing (zonering in tijd en/of ruimte, met mogelijk een aparte toegang en parkeerplaats voor hondenuitlaters) moeten worden gevonden. Of honden moeten worden verboden, ze verdragen zich niet of moeilijk met (zon)badende mensen. Daarbij zijn er ook andere plekken (Dwaalpark, achter de dijk) waar men de hond kan uitlaten. Handhaving (van begin af aan) is cruciaal om te zorgen voor een schoon en veilig strand, bordjes alleen zijn onvoldoende. Ook schone WC’s zijn van belang. Het is aan te bevelen afspraken te maken met de horecaexploitant, onder meer over het neerzetten en onderhouden van toiletten en beheer en schoonmaak van het gebied rond zijn voorziening. Als bedreiging wordt gezien dat vergunningen niet loskomen dan wel erg lang duren of dat regels te streng worden. Dat dit betreft moet een balans worden gevonden tussen mogelijkheden creeren en het voorkomen van overlast en onveilige situaties. Het strand ligt midden in de stad en tegen een woonwijk aan, dus is het geen geschikte plek voor nachtelijke dancefeesten of groot- Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 11 schalige evenementen. Wel zijn er mogelijkheden om dingen naast elkaar te doen door slim te zoneren zoals bijvoorbeeld in Blijburg. Wat betreft zonering kan worden gedacht aan een strandkarakter met evenementen, drukte en gezelligheid in het noordelijk deel bij Het Park waar het strand ook breder is. Hier kunnen ook bedrijfsactiviteiten en het hogere segment worden bediend. Het middendeel zou een plek kunnen zijn met een strandpaviljoen waar mensen op het terras kunnen zitten, jongeren terecht kunnen, waar de kano- en waterfietsenverhuur zit en waar eventueel gebarbecued kan worden. In het zuidelijke deel richting de Galgenbocht is dan plek voor gezinnen en voor meer rust. Dit is overigens met name een onderwerp om in een creatieve sessie met betrokkenen door te spreken. Voor durfsporten wordt de locatie als minder geschikt gezien. Kitesurfen of powerkiten zijn niet goed te combineren met andere activiteiten, in dat geval zal moeten worden gezoneerd en daar is de ruimte beperkt voor. Ook jet-/waterskiën en wakeboarden combineren lastig met de in het algemeen rustige strand-, zwem- en waterrecreatieactiviteiten. 2.3 Referentiestranden: bezoekersaantallen en leerpunten Stadsstrand Hoorn is niet het eerste stadsstrand in Nederland. Hoewel er geen identieke situatie is, kan op basis van referentiestranden wel een beeld ontstaan over de bezoekerspotentie en de succesfactoren van deze stranden. In deze paragraaf zetten wij de belangrijkste punten uiteen die wij uit gesprekken met de gemeenten Harderwijk en Zeewolde en uit diverse onderzoeken en persberichten hebben gehaald. Stadsstrand Strandeiland Harderwijk Het Strandeiland is in 2013 aangelegd als onderdeel van het project Waterfront in Harderwijk. Een project met de ontwikkeling van onder andere 1400 woningen, winkelgebied en parkeergarages. Het stadsstrand Strandeiland is een van de eerste voltooide onderdelen van het project. Het strand ligt direct aan de stad op minder dan 500 meter van het centrum naast het Dolfinarium. In 2013 is het geopend en hebben vier initiatiefnemers de handen ineen geslagen om de komende vijf jaar het strand te exploiteren met tijdelijke voorzieningen. Vanuit een zeecontainer en met marktkraampjes wordt de horeca geëxploiteerd en worden er (grotendeels ad hoc) activiteiten ondernomen als volleybaltoernooitjes, muziek en barbecues. Dit zijn niet sterk commercieel ingestoken activiteiten, die alleen in de zomermaanden met mooi weer worden gehouden. Over vijf jaar wordt bekeken welke weg dan wordt ingeslagen, ook afhankelijk van de ontwikkelingen in de rest van het Waterfrontproject: meer luxe, zoals het oorspronkelijke Waterfront project, het huidige ruigere en vrijblijvende karakter, of nog een andere weg? Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 12 Figuur 2.1 Strandeiland Harderwijk Bron: https://www.facebook.com/strandharderwijk Door de bewoners en ondernemers (zowel op het strand als bestaande horeca aan de wal) wordt het stadsstrand goed ontvangen. De laagdrempelige basisvoorzieningen en activiteiten zorgen voor reuring en doen een beroep op de strandgasten zelf om er iets leuks van te maken. Exacte cijfers zijn niet bekend, maar op een drukke dag in de zomer zijn er naar inschatting van de gemeente zo’n duizend tot tweeduizend bezoekers. De bestaande horeca aan land richt zich sinds de aanleg ook meer op de strandgasten, door de traditionele restaurantformules los te laten en meer de open uitstraling van een strandtent over te nemen. Het succes van het stadsstrand wordt onderstreept door de toekenning van de Gelderse prijs voor de Ruimtelijke Kwaliteit 2014. Aandachtpunten die ook van toepassingen kunnen zijn voor het strand Hoorn zijn: ‘Hufterproof’ maken van voorzieningen en toezicht: Vernielingen en brandjes hebben zich al enige keren voorgedaan. Het strand ligt aan het einde van een drukke uitgaansstraat en dan wil het ’s nachts nog wel eens een keer mis gaan. De gemeente denkt nu aan camerabewaking en een toegangsverbod ’s nachts, zodat er handvatten zijn om te kunnen handhaven indien nodig. Het strand moet intensief gereinigd worden. Kosten bedragen circa 25 duizend euro per jaar om de vuilnisbakken te legen en een beachcleaner een aantal keer per jaar over het strand te laten gaan. Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 13 Stranden Amsterdam: IJburg en Diemerpark Blijburg is het populairste stadsstrand van Amsterdam. Blijburg is een paviljoen op een tijdelijk strand op IJburg dat telkens verhuist wanneer de woningontwikkeling van IJburg zich uitbreidt. In 2003 is het strand voor het eerst gemaakt en sindsdien twee keer verhuisd naar een andere locatie. Jaarlijks komen er circa 170.000 bezoekers op het strand en het paviljoen af2. Op mooie zomerse dagen en bij grote evenementen komen er naar schatting maximaal tussen de 5 en 8 duizend bezoekers. Doordat Blijburg ook een avondprogrammering heeft, komen er de hele dag door bezoekers. Blijburg is open van maart tot en met oktober en heeft ook ruimte voor seminars, zakelijke bijeenkomsten en feesten en partijen. Het nabijgelegen strandje in het Diemerpark trekt op de drukste dagen zo’n 500 bezoekers, op rustige dagen is het hier verlaten. Er zijn hier naast prullenbakken en een ligweide verder ook geen voorzieningen. Hieruit komt duidelijk naar voren dat de meerwaarde van een goedlopend horecabedrijf erg groot is. Figuur 2.2 Strand Blijburg (links) en Diemerpark (rechts) op een zomerse dag Bronnen: http://www.maartenbrante.com/detail/blijburg, http://www.flickr.com/photos/padicha/9318421077/in/photostream/ Woldstrand Zeewolde Het Woldstrand ligt aan een woonwijk in Zeewolde en heeft een lengte van circa 800 meter en lijkt vanuit dat oogpunt op het beoogde strand in Hoorn. In 2011/2012 is het strand geheel op de schop gegaan. Al enkele jaren kwamen er regelmatig ideeën voor nieuwe ontwikkelingen op het strand binnen, maar deze waren onsamenhangend en uiteenlopend van botenverhuur tot een paviljoen. De gemeente besloot daarop om tot een samenhangend plan te komen. In samenwerking met bewoners uit heel Zeewolde (circa 300 deelnemers) heeft de gemeente de belangrijkste thema’s benoemd: horeca, parkeren/bereikbaarheid, speelvoorzieningen, honden, handhaving en segmentatie. Per onderwerp is uitgewerkt welke ideeën goed en minder goed bevielen. Duidelijk werd dat een leuke horecavoorziening ontbrak, verschillende bezoekersgroepen elkaar in de weg zaten, er parkeeroverlast was en een stuk diep water waar echt gezwommen kon worden ontbrak voor de jeugd. 2 Gemeente Amsterdam Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 14 Deze wijze van planvorming zet de gemeente nu ook bij andere projecten in: bewoners komen met ideeën die (voor een deel) kunnen worden meegenomen en bijdragen aan een plan waar zij ook warm voor lopen. Daarnaast worden direct omwonenden niet overvallen met uitgewerkte plannen door de gemeente. Figuur 2.3 Strand Zeewolde Bron: http://www.tebezo.nl/Html/actueel/actueel/nl/website/Item87.html Geïnspireerd op de bijeenkomst met bewoners is een strand geresulteerd dat verdeeld is in themastranden: een kinderstrand met speeltoestellen, een jongerenstrand met het Atol, een loopsteiger naar een stuk verdiept water, waar vanaf gesprongen en gedoken mag en kan worden, en een sportveld, een surfstrand en een hondenstrand. Zo zitten de verschillende doelgroepen elkaar niet in de weg. De stranden worden met elkaar verbonden door een wandelboulevard. Ook zijn er nieuwe sanitaire voorzieningen en er is een parkeerterrein aangelegd. Tot slot is er een strandpaviljoen gekomen: het paviljoen met een eenvoudige kaart was iets wat duidelijk ontbrak (voor de herinrichting waren er alleen zeecontainers met een snackbar). In het paviljoen worden feesten gegeven, huwelijken voltrokken en ook de zakelijke markt weet het paviljoen goed te vinden locatie voor vergaderingen en bijeenkomsten. Het paviljoen wordt door de bevolking als een grote aanwinst voor de gemeente gezien. Evenementen vinden plaats op het strand, maar vooral kleinere evenementen als een volleybaltoernooi, cursussen en kunstexposities. In verband met de nabijgelegen woonwijk worden er geen evenementen gehouden die na 23 uur geluid produceren. Momenteel wordt nog nagedacht over een aantal voorzieningen bij het surfstrand, zoals een opslag voor surfplanken en een kiosk (deze mag niet ‘bijten’ met het paviljoen dat er al is). Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 15 Er zijn geen bezoekersaantallen van het strand bekend. De monitor toerisme en recreatie van de provincie Flevoland geeft aan dat Zeewolde circa 140.000 bezoekers trekt per jaar met oeverrecreatie en circa 20 duizend watersporters. Een groot deel hiervan zal gebruik maken van het Woldstrand. Recreatiegebieden Recreatieschap Noord-Holland In overleg met het recreatieschap Noord-Holland hebben we de bezoekersgegevens van drie verschillende recreatiegebieden met strand vergeleken: Park van Luna in Heerhugowaard: dit is een recent aangelegd park en een strand grenzen aan een woonwijk die is omringd door water. De voorzieningen op het strand zelf zijn beperkt, maar aan de rand zit een café/restaurant met waterskikabelbaan. De Ouderkerkerplas: een recreatiegebied met een eenvoudig strand met een snackkar in een dichtbevolkt gebied tussen Amsterdam Bijlmer en Ouderkerk aan de Amstel. De Westbroekplas: een recreatiegebied grenzend aan de woonwijken van Velserbroek met een strand en daaraan een ondernemer in een luxe horecavoorziening die evenementen organiseert en zich ook richt op bedrijven, feesten en partijen. Alle drie de parken grenzen aan woonwijken, net zoals het stadsstrand van Hoorn aan de Grote Waal grenst. De bevolkingsdichtheid in een straal van enkele kilometers is hoger dan in Hoorn, maar er zijn ook meer alternatieven voor relatief nabijgelegen strandrecreatie, zoals de Noordzeekust. Recreatie Noord-Holland houdt telgegevens bij van de recreatiegebieden. Het Park van Luna trekt jaarlijks ongeveer 350 duizend bezoekers, de Ouderkerkerplas zo’n 500 duizend bezoekers en de Westbroekplas 600 duizend bezoekers. Dit zijn bezoekers van het gehele recreatiegebied. Om te bekijken welk deel hiervan voor het strand komt, hebben we naar de seizoensverschillen gekeken. In de maanden juni en juli komen er twee keer zoveel bezoekers als in de maanden oktober t/m april. In de maanden mei, juni en september ligt het aantal bezoekers anderhalf keer zo hoog als in deze maanden. Ervan uitgaande dat alle extra gasten in de zomer en de helft van de extra gasten in de maanden mei, juni en september gebruik maken van het strand, trekken de stranden in deze gebieden circa 70 (Park van Luna) tot 130 (Ouderkerkerplas) duizend bezoekers. De overige gasten komen niet specifiek voor het strand, maar voor de rest van het recreatiegebied en de eventueel aanwezige horeca. Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 16 Figuur 2.4 Park van luna Bron: google maps Recreatiegebieden Westfriesland Het recreatieschap Westfriesland heeft meerdere recreatiegebieden in de omgeving in beheer die een alternatief kunnen bieden voor het strand in Hoorn. De verschillen in bezoek en bekendheid van de gebieden zijn groot. De Uiterdijk bij Schellinkhout, het Streekbos, de Vooroever bij Medemblik en het Enkhuizer Zand beschouwen we nader. Uit onderzoek blijkt dat de meeste gebieden vooral voorzien in de behoefte van het directe eigen achterland3. Zo wordt de Vooroever door 60 tot 90 procent van de inwoners van Medemblik, Wervershoof en Andijk bezocht, 14 procent van de inwoners van Hoorn hebben dit recreatiegebied een keer bezocht. Bij het Enkhuizer Zand zien we een vergelijkbaar beeld: 12 procent van de inwoners van Hoorn bezocht dit strand, terwijl meer dan 70 procent van de inwoners van Enkhuizen dit gebied heeft bezocht. Het Streekbos is de uitzondering: van de inwoners van Hoorn heeft circa 30 procent dit recreatiegebied bezocht. Op basis van het in de enquête genoemde aantal bezoekers en de bezoekfrequentie, schatten we in dat het Streekbos circa 400 duizend bezoekers trok en de Vooroever 300 duizend in 2008. Dit zijn gebieden die beduidend meer te bieden hebben dan strandrecreatie. Het Enkhuizerzand trekt circa 150 duizend bezoekers per jaar en de Uiterdijk (excl. kite-surfers die ook buiten de regio komen) circa 20 duizend bezoekers. Op basis van onze eigen enquête zou het aantal bezoekers van Uiterdijk inmiddels een factor 2 hoger kunnen liggen. Het aantal inwoners in het achterland is een belangrijke verklarende factor voor het aantal bezoekers. 3 I&O Research (2009), Bezoek en waardering Recreatiegebieden Westfriesland Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 17 Stadsstrand Tilburg Dit stadsstrand ligt aan de rand van de stad had een plateau met een “waterjump”: een luchtkussen waarmee mensen in het water gelanceerd konden worden. In verband met het niet voldoen aan de veiligheidsnormen is deze attractie weggehaald. Zwemmen wordt gedoogd: het gebeurt maar er zijn geen specifieke voorzieningen voor. Er is een strandpaviljoen en er worden feesten georganiseerd in de weekends. Sportactiviteiten zijn in verband met de grootte van het strand niet mogelijk (1800 m2), waarmee het een echt stadsstrand is. In 2013 bezochten in totaal 60 duizend mensen, voornamelijk Tilburgers, het stadsstrand. In 2014 verandert de locatie: het terrein wordt groter, maar het strand verschuift wel een paar honderd meter verder naar de rand van de stad. De organisatie mikt op dagelijks 200 tot 250 bezoekers maximaal 2000-2500 bezoekers bij evenementen. Aangezien de stad geen enkele andere openbare strandvoorziening heeft in de directe nabijheid, is het een grote toevoeging. Het strand is alleen in de zomermaanden (juni t/m september) geopend. Figuur 2.5 Stadsstrand Tilburg Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 18 3 Economische impact 3.1 Potentie bezoekers en scenario’s Op basis van de enquête en de referentiecases gaan we ervan uit dat er jaarlijks tussen de 50 duizend en 150 duizend mensen het strand weten te vinden voor typische strandactiviteiten als zonnen, zwemmen, picknicken, bezoeken strandpaviljoen en strandspellen/sporten. Het aantal bezoekers is afhankelijk van de kwaliteit van de voorzieningen, een schoon en veilig strand en de horecaondernemer die zich kan vestigen. Het aantal van 50 duizend bezoekers zien we als een absolute ondergrens: de voorzieningen zijn in dat geval zeer beperkt op het strand. Als een goede actieve horecaondernemer zich vestigt op het strand en het strand als een prettige verblijfsplaats wordt gewaardeerd, verwachten we tussen 100 en 150 duizend bezoekers per jaar. Onder de categorie bezoekers vallen alleen de mensen die langere tijd op het strand verblijven of een aan het strand gerelateerde activiteit ondernemen, zoals een bezoek aan het paviljoen. Het aantal gebruikers van het strand ligt hoger dan de groep die wij als bezoeker typeren. Bewoners die bij hun rondje wandelen, hardlopen of de hond uitlaten ook op het strand zijn, zien we niet als bezoeker, maar als gebruiker. Het strand heeft voor deze groep wel een gebruikswaarde, maar de betreffende activiteiten hebben geen additionele economische waarde voor de stad Hoorn. De consumptieve uitgaven voor dagtochten naar het strand aan zee bedragen 11 euro, voor dagtochten naar een strand aan een plas of meer 2,25 euro 4. Dit grote verschil heeft met een aantal factoren te maken: een meer heeft beperktere voorzieningen dan de zee (vaak zelfs geen), de verblijfsduur aan een meer is korter en meren zijn dichterbij gelegen dan de zee: een dagtocht naar zee heeft voor 65 procent van de bezoekers een reisafstand van meer dan 15 kilometer, een dagtocht naar een meer heeft juist voor 65 procent % van de bezoekers een afstand van minder dan 15 kilometer. Wanneer de bestemming dichterbij gelegen is, zal men meer voorzien in eigen eten en drinken. Twee scenario’s: Rustig en Levendig We onderzoeken twee scenario’s in deze studie. In het eerste scenario heeft het strand alleen basisvoorzieningen zoals een mobiele kiosk, een beperkt aantal parkeerplaatsen en voldoende fietsenrekken en toiletten. In dit scenario zullen 50 duizend mensen het strand bezoeken die gemiddeld 5 euro per persoon uitgeven5. Daarnaast worden er jaarlijks 25 kleinere evenementen gehouden, zoals volleybaltoernooitjes, barbecues en live muziek. Gemiddeld komen hier 300 mensen op af die ieder 10 euro uitgeven. Dit scenario krijgt de naam ‘Rustig’. 4 CBS cijfers 2006/2007, gecorrigeerd voor inflatie 5 We gaan van een iets hoger bedrag uit dan het gemiddelde van 2,25 euro bij een meer: er zijn immers voorzieningen waarvan gebruik gemaakt kan worden. Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 19 In het tweede scenario zijn er meer voorzieningen, zoals een goede strandtent die veel activiteiten onderneemt aangevuld met een kiosk/snackkar of een strandtent met een ander segment bezoekers, waterfiets/kanoverhuur, een goede infrastructuur en voldoende parkeerplaatsen. In dit scenario komen er 150 duizend bezoekers op het strand af per jaar die gemiddeld 11 euro per persoon uitgeven. Dit is vergelijkbaar de situatie op het Noordzeestrand. Daarnaast zijn er jaarlijks 50 kleinere (zelfde soort, aangevuld met zakelijke bijeenkomsten in het paviljoen) en grotere evenementen zoals braderieën, nieuwjaarsduik en festivals met gemiddeld 1.000 bezoekers die 15 euro uitgeven. Dit scenario krijgt de naam ‘Levendig’. Seizoensspreiding, piekdrukte, benodigde ruimte en vervoer in de scenario’s Strandbezoek is sterk weersafhankelijk. Daarmee zijn de verschillen tussen piekdagen in de zomer en rustige dagen in de overige seizoenen erg groot. De voorzieningen en ligging van het strand spelen daarbij een belangrijk rol: in Scheveningen is het aantal bezoekers per week in de zomer ongeveer drie keer zo groot als in het najaar en de winter en er komen op een zondag ongeveer drie keer zoveel bezoekers als op een doordeweekse dag 6. Landelijk komen er in de zomer ongeveer 8 keer zoveel bezoeker in vergelijking met de herfst naar de Noordzeekust en in vergelijking met de winter is dit een factor 12 tot 607. Voor stranden aan plassen en meren zijn deze factoren (en dus de verschillen tussen de zomer en overige seizoenen) nog groter. Voor het verschil tussen week- en weekenddagen geldt (gemiddeld over het gehele jaar gemeten) dat op een zondag ongeveer twee keer zoveel bezoekers komen als op een zaterdag en op een zaterdag ongeveer twee keer zoveel bezoekers als op een doordeweekse dag. Zo kan een strand op een zomerse zondag een paar duizend bezoekers trekken, maar komt er op een doordeweekse herfstdag niemand. Dit beeld zien wij bevestigd wanneer we de bezoekersaantallen aan de verschillende IJsselmeerstranden bekijken bij inspecties in de maanden mei, juni, september en eind augustus: wanneer stranden werden geïnspecteerd op doordeweekse werkdagen, hadden de meeste stranden zonder horecavoorzieningen geen bezoekers op dat moment8. Ook op stranden met voorzieningen waren er op redelijk zomerse doordeweekse dagen tijdens werktijden 20 – 100 bezoekers tegelijkertijd, waar dit er op piekdagen zeker meer dan 1.000 zijn. Voor de meeste stranden geldt dat het aantal bezoekers per jaar ongeveer een factor 20 a 30 is van de absolute piekdagen. Met meer voorzieningen, zal de spreiding over het seizoen en de aantrekkingskracht buiten het seizoen groter zijn. Wij gaan daarom uit van een factor 20 in het rustige scenario en een factor 30 in het levendige scenario. Er zullen dus circa 2.500 mensen in het Rustige scenario op een piekdag naar het strand komen en 5.000 in het Levendige scenario. In het Rustige scenario komt bijna 90 procent van de bezoekers in de zomer, daarbuiten is er immers weinig te doen op het strand. In het Levendige scenario is dat ongeveer tweederde. 6 BRO (2008), Bezoekersonderzoek Scheveningen Bad 7 CBS statline, verschil is afhankelijk van het meetjaar 8 Provincie Flevoland (2012), Veiligheidsonderzoek 2012 Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 20 Om op een prettige manier te kunnen liggen is minimaal 10 m 2 strand per persoon nodig en voor een optimaal comfort 20-25 vierkante meter9. Bij piekdrukte is een minimale ruimte voldoende, dus gaan we uit van 10 m2 per persoon. Niet alle bezoekers zullen tegelijkertijd op het strand aanwezig zijn. Wij gaan ervan uit dat op het drukste moment, net na het middaguur, ongeveer 60 procent van het totaal aantal bezoekers tegelijkertijd op het strand aanwezig is. Dat betekent dat er in het Rustige scenario 15.000 en in het Levendige scenario 30.000 vierkante meter aan strand en ligweide nodig is (excl. ruimte voor voorzieningen) om de piekdagen aan te kunnen. Per jaar zijn in Nederland gemiddeld 20 tot 40 zomerse dagen met een temperatuur boven de 25 graden. Wij gaan uit van 10 piekdagen: weekenddagen met zomers weer. Daarnaast zijn er nog 15 drukke dagen, denk aan warme weekenddagen in het voor- en najaar en zomerse doordeweekse dagen in de vakantieperiode met ongeveer de helft van het aantal bezoekers ten opzichte van een piekdag. Tot slot zijn er 40 matig drukke dagen, zoals zomerse doordeweekse dagen buiten de vakantieperiode en zonnige weekenddagen in de herfst en winter, met gemiddeld 100 bezoekers in het Rustige scenario en 500 bezoekers in het Levendige scenario. Op de overige dagen ligt het aantal bezoekers in het Rustige scenario gemiddeld op 10 per dag en in het Levendige scenario op 140. Dit is een gemiddelde voor de ‘overige dagen’: in de winter ligt het aantal bezoekers lager dan in de herfst en lente en op doordeweekse dagen ligt het aantal lager dan in het weekend. Uit de enquête blijkt dat 82 procent van de bezoekers wel eens met de fiets naar het stadsstrand zal gaan, 32 procent wel eens te voet en 21 procent wel eens met de auto. Sommige bezoekers zullen dus de ene keer met de fiets of te voet gaan en de andere keer met de auto. Gemiddeld komt ruim 14 procent van de bezoekers met de auto. Op een mooie zomerse dag zal het aantal wandelaars en fietsers hoger liggen dan gemiddeld en het aantal automobilisten lager: het is dan immers ook mooi weer om te fietsen en te wandelen. Ervan uitgaande dat het autogebruik op een mooie zomerse dag de helft bedraagt van het autogebruik op een gemiddelde dag, zal ruim zeven procent van de bezoekers zal dan met de auto komen. Dit komt neer op 200 bezoekers op een piekdag in het Rustige scenario en 400 in het Levendige scenario. Als er gemiddeld twee mensen in een auto zitten, betekent dit dat er 100 tot 200 auto’s naar het strand zullen komen op een mooie zomerse dag. Het aantal fietsers loopt in het Levendige scenario op tot 3.300. Op de matig drukke dagen zal het aandeel autoverkeer hoger liggen (tot circa 20 procent van het aantal bezoekers), maar het aantal auto’s niet doordat er minder bezoekers zijn. Voor bepaalde evenementen zou dit anders kunnen liggen. 9 Decisio (2011), Recreatiebasiskustlijn. Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 21 Tabel 3.1 Samenvatting seizoensspreiding, piekdrukte, benodigde ruimte en vervoerswijze Scenario Rustig Levendig Bezoekers zomer 44.000 100.000 Bezoekers lente 4.400 27.500 Bezoekers herfst 1.100 13.750 Bezoekers winter 500 8.750 Bezoekers piekdagen (10x) 2.500 5.000 Bezoekers drukke dagen (15x) 1.250 2.500 100 500 10 140 Bezoekers matig drukke dagen (40x) Bezoekers gemiddeld op overige dagen Bezoekers piekdag met de auto 200 400 Bezoekers piekdag met de fiets 1.700 3.300 Benodigd oppervlak ligstrand/ligweide 15.000 m2 30.000 m2 DISCLAIMER: de bovenstaande inschatting is indicatief en gemaakt op basis van de bewonersenquête en kengetallen die gebaseerd zijn op gemiddelde stranden aan zee en bij plassen en meren. Omdat onbekend is hoe het strand er straks uit gaat zien en welke voorzieningen aanwezig zijn, kan dit aantal wijzigen. Bijvoorbeeld: als er geen plek is om de auto of fiets te parkeren of de route ongemakkelijk of onveilig is, zal het aantal bezoekers met deze modaliteit ook afnemen. De capaciteit van het strand en de activiteit van een horecaondernemer zijn daarnaast van invloed op het aantal bezoekers op piekdagen en de spreiding over het seizoen. ‘Realitycheck’ haalbaarheid In het scenario Levendig zitten we aan de maximale capaciteit van het strand. In de schetsen van het strand lijkt een oppervlak van circa 30.000 vierkante meter aan ligstrand en speelweide (excl. voorzieningen) maximaal haalbaar om aan te leggen binnen de fysiek beschikbare ruimte. Een bezoekersaantal van 5.000 op een mooie zomerse dag is dan realistisch, maar voor (veel) hogere aantallen lijkt geen capaciteit te zijn. Infrastructuur en parkeervoorzieningen voor zowel de fiets als auto zijn een aandachtspunt: voor de auto geldt dit met name voor de matig drukke dagen en mogelijkheden voor jaarrondopening. Op de dagen met topdrukte is het autoaandeel relatief beperkt, maar om bijvoorbeeld evenementen, feesten en partijen mogelijk te maken, is een goede bereikbaarheid per auto van belang. In het voor- en naseizoen komen er gemiddeld 140 bezoekers op het strand af in het Levendige scenario. In de weekends en op mooie herfst- en lentedagen is dit aantal (en meer) haalbaar, maar op doordeweekse winterdagen en regenachtige dagen in de herfst en lente zal het aantal bezoekers lager liggen. In de winter en mogelijk de vroege lente en late herfst zal naar verwachting een horecavoorziening aan het strand dan ook alleen geopend zijn in het weekend en op aanvraag bij evenementen, feesten en partijen. Evenementen als festivals en dansfeesten kunnen beperkt plaatsvinden in verband met de nabijgelegen bewoning en ook met openingstijden ’s avonds zal rekening gehouden moeten worden met de omgeving. De capaciteit voor evenementen zal op maximaal 2 à 5.000 mensen liggen, ervan uitgaande dat het niet mogelijk is om meer dan een zesde van het strand te gebruiken voor afgesloten evenementen en bij grote evenementen er 1 tot 2 vierkante meter per persoon nodig is (bruto oppervlak). Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 22 De genoemde horecavoorzieningen zijn rendabel bij de bestedingen waar we van uitgaan in de scenario’s. In de praktijk zullen niet alle uitgaven gedaan worden bij de kiosk of het paviljoen, maar ook deels bij de supermarkt in de buurt of een cafeetje verderop. Een gemiddeld strandpaviljoen, dat alleen in het hoogseizoen open is, zal een omzet van 300 - 500 duizend euro moeten halen10. Paviljoens die meer activiteiten aanbieden, zich in een luxer segment bevinden en/of jaarrond geopend zijn zitten naar verwachting boven de miljoen euro. Een snackbar/cafetaria kan met een jaaromzet van 100 tot 150 duizend euro draaien (uiteraard afhankelijk van de hoogte van de kosten als pacht en huur). Daarmee lijkt er in het Levendige scenario ruimte te zijn voor een grotere jaarrond geopende strandtent aangevuld met een kleiner paviljoen of een kiosk die alleen in het hoogseizoen geopend is . In het lage scenario zal een mobiele kiosk of eventueel eenvoudige strandtent die een frietje en ijsje verkoopt en alleen in het hoogseizoen open is, het maximaal haalbare zijn. Nieuwe bezoekers Een groot deel van de bezoekers zullen inwoners zijn die zonder strand naar een van de andere strandjes in Hoorn waren gegaan, het centrum waren ingegaan, of thuis hadden gezeten. Deze groep geeft uiteindelijk niet meer geld uit in Hoorn dan wanneer het strand er niet was geweest. Daarnaast is er een groep inwoners uit Hoorn die zonder stadsstrand naar de Noordzeekust, Schellinkhout, het Streekbos was gegaan of een andere activiteit in de regio had ondernomen. Deze groep blijft nu wel in Hoorn. Ook mensen van buiten Hoorn die nu naar het strandje komen en voorheen niet, behoren tot de groep nieuwe bezoekers. In totaal zal, gebaseerd op de enquête, circa 20 procent van de bezoekers van het strand ook een nieuwe bezoeker zijn die voorheen niet in Hoorn was, of juist Hoorn uitging. Deze groep mensen zorgt voor een bestedingsimpuls. Bovendien liggen de uitgaven van deze groep hoger dan het gemiddelde. Zonder strand zouden ze immers kosten hebben gemaakt om ergens anders heen te gaan of ze komen van ver, waarmee ze vermoedelijk langer dan gemiddeld aan het strand verblijven. In het lage scenario zijn de voorzieningen beperkt, dus houden we het bestedingsbedrag op € 5. Immers, er kan niet meer dan een frietje, drankje en ijsje worden gehaald en de groep zal eerder bestaan uit inwoners van Hoorn die in Hoorn blijven, dan uit mensen die van buiten Hoorn speciaal naar het strandje toekomen. In het hoge scenario gaan we uit van € 15 per persoon omdat er meer voorzieningen zijn en bezoekers van verder weg komen. Voor de evenementen gaan we ervan uit dat in het lage scenario 30 procent van de bezoekers anders niet in Hoorn was geweest en in het hoge scenario 50 procent van de bezoekers. Daarnaast onderneemt 30 procent van deze nieuwe bezoekers ook nog een andere activiteit in Hoorn, zoals een bezoek aan de binnenstad waar gewinkeld, geluncht of uitgegaan kan worden. Daarbij geven ze 15 euro per persoon uit. Samenvatting uitgangspunten scenario’s voor economische impactanalyse Onderstaande tabel geeft de uitgangspunten die we verder zullen hanteren in deze analyse. 10 Spronsen en Partners (2012), Strandpaviljoen in beeld. Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 23 Tabel 3.2 Samenvatting scenario’s economische impact Rustig Levendig 50.000 150.000 % nieuwe bezoekers 20% 20% Aantal evenementen 25 50 Bezoekers per evenement 300 1000 % nieuwe bezoekers 30% 50% % van nieuwe bezoekers bezoekt binnenstad Hoorn 30% 30% Gemiddelde bestedingen strandbezoeker p.p. €5 € 11 Bestedingen nieuwe strandbezoekers p.p. €5 € 15 Bestedingen evenement p.p. € 10 € 15 Bestedingen binnenstad p.p. € 15 € 15 Bezoekers strand 3.2 Economische impactberekening De bezoekers van het strand in het rustige scenario zullen naar inschatting ongeveer 380 duizend euro per jaar in Hoorn besteden, de bezoekers in het levendige scenario besteden naar verwachting circa 2,6 miljoen euro in Hoorn. Tabel 3.3 Totale bestedingen strandbezoekers in Hoorn (in 1.000 €) Strandbezoekers Bezoekers evenement op het strand Bestedingen bezoekers binnenstad Som Rustig € 250 € 75 € 55 € 380 Levendig € 1.650 € 750 € 250 € 2.650 Zoals in de vorige paragraaf uitgelegd, zijn niet alle bestedingen van bezoekers ook additionele bestedingen voor de gemeente Hoorn. Alleen bezoekers die anders niet in Hoorn zouden zijn geweest, geven daadwerkelijk extra geld uit. De rest gaat ten koste van bestedingen elders in de stad: andere strandjes, de binnenstad, de wijken of is een dubbeltelling (uitgaven worden nog wel in de supermarkten of stad, maar tellen nu als uitgave van de stadsstrandbezoeker in plaats van andere uitgave)11. Netto zullen de uitgaven in de binnenstad en de overige strandjes als gevolg van een verschuiving van bezoekers met 100 tot 200 duizend euro dalen in het rustige scenario en in het hoge scenario met 0,75 - 1,25 miljoen euro. Uiteindelijk zien we in het rustige scenario additionele bestedingen in de gemeente Hoorn van 130 duizend euro, in het levendige scenario is dat bijna 1,1 miljoen euro. 11 Er komt daarmee ook extra capaciteit beschikbaar in de binnenstad voor ondernemers om nieuwe activiteiten te ontplooien en nieuwe bezoekers aan te trekken. Dit valt buiten de scope van dit onderzoek en is geen direct gevolg van het stadsstrand, maar van activiteiten elders. Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 24 Tabel 3.4 Additionele bestedingen strandbezoekers in Hoorn (in 1.000 €) Additionele bestedingen Strandbezoekers Bezoekers evenement op het strand Bestedingen binnenstad Som Rustig € 50 € 25 € 55 € 130 Levendig € 450 € 375 € 250 € 1.075 Deze additionele bestedingen leveren ook extra werkgelegenheid op in de gemeente Hoorn. In het rustige scenario gaat het om nog geen 2 fte. In een levendig scenario kan het oplopen tot ruim 13 fte aan extra banen in de gemeente Hoorn. Deze zitten voornamelijk in de horeca (ruim 60 procent), gevolgd door de detailhandel en de sport- en recreatiesector (als organisatoren van evenementen) Tabel 3.5 Extra werkgelegenheid in Hoorn (in fte) Als gevolg van bestedingen van: Strandbezoekers Bezoekers evenement op het strand Bestedingen binnenstad Som Rustig 0,6 0,3 0,6 1,6 Levendig 5,7 4,7 2,9 13,2 Economische spin-off Uit de enquête en het onderzoek van referentiestranden komt duidelijk naar voren dat het strand vooral een voorziening zal zijn voor de eigen bewoners en in de eerste plaats de jongeren en de bewoners van Grote Waal. De aantrekkingskracht op toeristen en bezoekers van buiten is beperkt: er zijn geen campings of hotels die zich direct aan het strand bevinden. Daarnaast zal de aantrekkingskracht vooral in de zomer zijn, waarin Hoorn al behoorlijk goed door toeristen wordt bezocht. Stel dat in het meest gunstige geval duizend toeristen (hotelgasten, bezoekers jachthaven, etc.) besluiten een dag extra te blijven, dan levert dat maximaal 100 duizend euro op aan bestedingen voor de stad. Dat is tien procent bovenop de berekende impact in het Levendig-scenario. Deze impact is dus beperkt. Daarnaast zou de wijk Grote Waal een aantrekkelijkere woonlocatie kunnen worden. Huizen in kustgemeenten op steenworpafstand van de Noordzeekust zijn gemiddeld 25 procent duurder dan huizen in de rest van de gemeente. Het aantrekken van een rijkere groep inwoners heeft op termijn ook effect op de bestedingen in Hoorn. Maar dit zal zich pas op de langere termijn manifesteren. Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 25 Bijlage 1 Geïnterviewden Jasper Beekhoven - Recreatie Noord-Holland Piet Copier - Recreatieschap West-Friesland Jos Halfweeg – Mosaiek Arthur Helling - RECRON Noord-Holland Rob van Loon - Events Holland Arjan Mars - AVM Projecten Chistiaan Mulder - Het Huis Verloren Bas Pronk - Outdoor Events Arnoud Ruiter - Oranje Buiten Karel Schoenaker - Recreatieschap West-Friesland Mark Schoots - Recreatie Noord-Holland Roel Vente - Schouwburg Het Park Anky Weiland - Stichting Netwerk Kevin Wever - Initiatiefnemer Lars Zwirs - Larz Bouwkunst Marko van der Schoot - gemeente Zeewolde Derk van Schoten - gemeente Harderwijk Stadsstrand Hoorn; behoefte en economische impact 26
