Aardbeving was complete verrassing

Seismologen konden kracht en ligging van natuurschok onmogelijk verklaren
Aardbeving
was complete
verrassing
Al bijna vijftien jaar verwachten seismologen een enorme
aardbeving ten zuidwesten van Tokio. Maar Japans gevreesde
‘big one’ sloeg in het noordoosten toe. Ook de kracht en manier
van ‘breken’ verrast experts. Verbanden blijken pas achteraf.
‘Deze schok is aangekondigd door een andere. Niemand zag
dat, nu wel’, zegt seismoloog Manuel Sintubin (KU Leuven).
DOOR BARBARA DEBUSSCHERE
BRUSSEL ● Nochtans zijn ze nergens
meer gespecialiseerd in aardschokken registreren dan in de Ring
van Vuur, het gebied rond de Stille
Oceaan waar 90 procent van de
aardbevingen zich voordoet. Maar
als het er, zoals in Japan, zowat 1.500
per jaar zijn, is er weinig overzicht.
Dat een enorm zware aardbeving, waar de
aarde zowat permanent schokt en beeft,
Japan in de nabije toekomst zou treffen,
stond als een paal boven water. Het land
ligt in de zogenaamde Ring van Vuur, de
hoefijzervormige en 40.000 kilometer
lange gordel langs de rand van de Stille
Oceaan. Omdat de tektonische plaat van
die oceaan daar onder de aardplaten
schuift, is het gebied op geologisch vlak het
meest onrustige ter wereld.
Naast Japan en eilandengroepen in de
Stille Oceaan liggen Chili, Mexico, de VS, de
westkust van Canada, Rusland, de
Filippijnen, Indonesië, Nieuw-Zeeland en
Alaska in de Ring van Vuur. In 1960 en vorig
jaar troffen zeer zware aardbevingen Chili.
In Alaska deed zich in 1964 een megabeving
voor, net zoals in Japan in 1923 en in 1995.
Japan is met gemiddeld 1.500 aardschokken het grootste risicogebied. Er zijn aardbevingstrainingen en ze zijn er hypergespecialiseerd in aardschokken opmeten en
analyseren. Al die frictie die zich in Japan
onder de aardkorst opbouwt, moest en zou
ooit nog eens tot groot geweld leiden.
Sinds de enorme aardbeving de Japanse
stad Kobe in 1995 in puin legde en ruim
5.500 levens eiste, hebben geologen zich op
die plek geconcentreerd. Daar ten zuidwesten van Tokio, lag duidelijk een ontplofbaar
‘breuksegment’ dat zeer wellicht opnieuw
van zich zou laten horen. Het kon mogelijk
de locatie zijn van ‘Japan’s big one’, zoals
experts de verwachte zeer zware aardbeving doopten.
Overheden lieten speciale apparatuur in
de regio plaatsen om voorbodes te meten.
Op landkaarten wezen geologen exact aan
waar wat zou gebeuren en lokale autoriteiten berekenden al het aantal doden per
gebied en de kost van de materiële schade.
Maar het epicentrum van de big one, met
8,9 op de schaal van Richter een van de
zwaarste aardbevingen ooit, ligt niet ten
zuidwesten, maar op 370 kilometer ten
noordoosten van de Japanse hoofdstad. Op
de plek van het onheil was eerder een
beving met maatje acht verwacht. In de
getroffen zone is de breuklijn in de aarde
niet recht, maar onregelmatig. Normaal
gezien gebeuren zulke zware aardbevingen langs rechte, lange breuklijnen.
Kondigt zo’n verpletterende natuurkracht zich in de buurt van het onheil dan
op geen enkele manier aan? Toch wel. Maar
dat merken de experts pas nadien, zeggen
geologen Manuel Sintubin (KU Leuven) en
Marc De Batist (UGent).
“Het nieuwste onderzoek toont dat heel
specifieke patronen van kleine schokjes
een zeer zware aardbeving aankondigen.
Die inzichten staan nog in de kinderschoenen. Voorlopig moeten we het daarom
doen met de klassieke metingen. Overal
staan seismologen die de trillingen opmeten. Maar als je niet weet hoe zo’n aankondigend patroon eruit ziet, tast je in het duister”, zegt Sintubin.
Eén voorbode is een andere stevige
beving in de buurt. Sintubin: “Die was er. En
met een kracht van 7,2 op de schaal van
Richter was die erg stevig. Toch kan niemand weten dat daarna een nog zwaardere
aardbeving komt. Wat een voorschok of
een naschok is, blijkt pas nadien, zeker in
een land waar constant lichte aardbevingen zijn.”
Een andere aanwijzing is de kustlijn die
Breuklijnen
Breuklijnen tussen
de tektonische platen
RUSLAND
Epicentrum
zeebeving
Japan
CHINA
NOORDAMERIKA
‘RING
VAN
VUUR’
AUSTRALIË
NIEUWZEELAND
ZUIDAM.
MANUEL SINTUBIN
(SEISMOLOOG, KU LEUVEN):
Die regio gaat nog
een tijd schudden.
Waar precies en
hoe krachtig
weet niemand
‘lichtjes stijgt.’ De Batist: “De spanning die
aan de basis van een aardbeving ligt
onstaat doordat de plaat van de Stille
Oceaan er onverbiddelijk onder de plaat
van het Japanse eiland duikt, een verschuiving van 83 millimeter per jaar. Tijdens die
beweging stijgt de kustlijn licht. Hoe en
wanneer dat een aardbeving veroorzaakt is
echter moeilijk te zeggen. Het epicentrum
van deze beving ligt 25 kilometer diep in
zee. Zeer duidelijke voortekenen krijg je
dan niet.”
Ook de twee aardbevingen in Christchurch, Nieuw-Zeeland, in september vorig
jaar en op 21 februari waren geen voortekenen. Sintubin: “Tussen die twee bevingen
zelf was een verband. Maar het enige verband met wat in Japan is gebeurd, is dat het
ook aardbevingen in de Ring of Fire waren.
Maar er zijn op zulke afstanden geen kettingreacties”, zegt Sintubin daarover. De
Batist: “Het is een aantrekkelijk idee om te
denken dat in dat gebied aardbevingen
met elkaar verbonden zijn als dominoblokjes die omvallen. Dat is echter onzin en
nooit bewezen. Enkel als het op dezelfde
breuklijn is en in de nabijheid is dat zo.”
Wat nu gaat gebeuren is al even moeilijk
te voorspellen. Sintubin: “Die regio gaat
nog een tijd schudden. Waar precies en hoe
krachtig weet niemand.”