De eerste brief aan Timoteüs

(15-16) 1 en 2 Timoteüs
1
1 Timoteüs
-12
Aan Timoteüs... Genade, barmhartigheid en vrede van God...
In zijn brieven aan de gemeenten, inclusief de brief aan Filemon (2huisgemeente!),
begroet Paulus de lezers/hoorders met humin (3e naamval meervoud) voor u, jullie, en
gebruikt hij geen wensvorm. NBV geeft dit weer met: 'zij u'.
In de brieven aan Timoteüs en Titus ontbreekt behalve de wensvorm ook de 3e
naamval (enkelvoud) voor u, jou; en hier vertaalt NBV dan ook niets.
Het lijkt me goed om te vertalen wat er staat – in de brieven aan de gemeenten:
genade... voor u, en in de brieven aan de personen: genade...
3
je moet voorkomen dat...
moet je opdragen om geen...
4a
zich verdiepen in verzinsels en eindeloze geslachtsregisters.
zich richten op mythen en genealogieën.
4b
dan tot de vervulling van de taak die God met het geloof gegeven heeft
dan door God bedoelde opbouw in het geloof.
5
Het doel van je opdracht
doel – vgl. 4b
opdracht – vgl. 3.18.
8
dat de wet goed is als hij op de juiste wijze gebruikt wordt
nomos... nomimoos – wet... overeenkomstig, volgens de wet.
9
voor de rechtvaardige
voor iemand die rechtvaardig is.
11
die in overeenstemming is met het evangelie dat mij is toevertrouwd, het evangelie over de
majesteit van de gelukzalige God
toevertrouwd – behalve hier komt het motief 'trouw' ook voor in 12.13.15;
misschien mag je deze zin als volgt weergeven:
volgens het heerlijke evangelie van God – hij heeft het mij toevertrouwd, hem prijs ik!
12
Ik dank Christus Jezus, onze Heer, dat hij mij kracht gegeven heeft en het mij heeft
toevertrouwd hem te dienen
Alsof het vanzelf spreekt gaan veel vertalingen en verklaringen ervan uit dat met 'hij
die mij kracht geeft' Christus wordt bedoeld. Echter:
* de handelende persoon in 11 is God: hij heeft Paulus het evangelie toevertrouwd;
* inhoudelijk geldt dit ook voor 14: onze Heer heeft me overladen met zijn genade,
tegenover: het geloof en de liefde in/door Christus Jezus;
* Hans Bürki verwijst bij 12 naar Flp 413 2Tm 17.8 Ef 37 Kol 111, en daar is het telkens
God die kracht geeft (das Wirken Gottes);
* ook in 16 gaat het over God die zich over Paulus ontfermt;
* in 17 prijst hij de onvergankelijke, onzichtbare en enige God;
* in 25 maakt met even zoveel woorden onderscheid tussen God en mens.
Je zou dus tenminste kunnen overwégen om te vertalen:
Ik breng dank aan hem die mij kracht geeft door Christus Jezus onze Heer: hij had
vertrouwen in mij en nam me in dienst.
(15-16) 1 en 2 Timoteüs
13
2
omdat ik door mijn ongeloof niet wist wat ik deed
: in mijn ongeloof wist ik niet wat ik deed..
14
Onze Heer heeft mij zijn genade in overvloed geschonken, evenals het geloof en de liefde
die we in Christus Jezus bezitten
Onze Heer heeft mij overladen met genade, geloof en liefde door Christus Jezus.
15
Deze boodschap is betrouwbaar en verdient onze volledige instemming: Christus Jezus is in
de wereld gekomen om zondaars te redden. Ik was de eerste
Dit is een waar woord, laat iedereen het aannemen: Christus Jezus is in de wereld
gekomen om zondaars te redden – één van de eersten daarvan ben ik!
16
en juist over mij heeft Christus Jezus zich ontfermd; ik was de eerste aan wie hij zijn grote
geduld toonde, zodat ik een voorbeeld werd voor allen die in hem geloven en het eeuwige
leven zullen ontvangen
maar daarom heeft God zich ontfermd: zo liet Christus Jezus eerst in mijn leven Gods
eindeloos geduld zien – als een voorbeeld voor hen die later op hem zouden
vertrouwen om eeuwig leven te ontvangen.
18
ik vertrouw je deze opdracht toe
deze opdracht leg ik bij je neer.
19
verloochend..., schipbreuk geleden
verloochenen – wegstoten, vgl. Hd 727.39 1346 Rm 111-2; de noordenwind dreef
Odysseus uit koers, om kaap Maleia en het eiland Kythera heen (Hom. ι.80-81), net
zoals Paulus meemaakte in ongeveer hetzelfde zeegebied (Hd 2713vv 2Kor 1125):
afdrijven en schipbreuk lijden.
20
aan Satan heb overgeleverd om hun te leren dat ze God niet moeten lasteren
om hun te leren – een negatieve maatregel met een positief doel, vgl. 1Kor 55!
-21
Allereerst vraag ik dat er voor alle mensen gebeden wordt, dat er smeekbeden, voorbeden en
dankgebeden voor hen worden uitgesproken
NBV laat weg: 'dan ook', en dit is de noodzakelijke link met 115. En zij voegt toe: 'dat
er... voor hen worden uitgesproken', en dit soort herhalingen verzwakt het betoog, het
spreekt immers vanzelf dat een gebed wordt gespróken, hardop of stil.
En bijkomend voordeel van de vertaling die ik voorstel, is dat 2 hier naadloos op
aansluit, ook zonder de herhaling 'Bid'.
Allereerst vraag ik dan ook dat er gebeden wordt : voorbeden, smeekbeden en
dankgebeden voor alle mensen,
2
Bid voor alle koningen en gezagsdragers, opdat we rustig en ongestoord kunnen leven, in alle
vroomheid en waardigheid
Zie bij 1.
De gemeente moet niet voor de overheid bidden om er zelf uiteindelijk beter van te
worden. Maar de gemeente moet in de allereerste plaats bidden, voor alle mensen,
zelfs voor een tirannieke overheid. En door dit te doen leeft zij in alle vroomheid en
waardigheid. Je moet niet vertalen: opdat wij een stil en rustig leven kunnen leiden. Je
moet vertalen: zodat wij een stil en rustig leven leiden. Taalkundig is zo'n vertaling
geoorloofd, en het tekstverband vraagt erom.
voor alle koningen en gezagsdragers, zodat we stil en rustig leven.
(15-16) 1 en 2 Timoteüs
5
3
de mens Christus Jezus
een mens, Christus Jezus.
Om dit te verkondigen ben ik als apostel aangesteld. Ik spreek de waarheid, ik lieg niet – ik
ben aangesteld als leraar voor de heidenen om hun het geloof en de waarheid te onderwijzen
te verkondigen... als leraar... te onderwijzen | ben ik aangesteld... ik ben aangesteld –
[Wat is uw vak? Docent religie en ethiek voor allochtonen. Anno 2007 zijn onnodige
herhalingen uít, vgl. bij 21].
Hiervoor ben ik aangesteld als heraut en gezant – zo is het echt, ik lieg niet – als
leraar geloofswaarheid voor heidenen.
7
8
bij iedere samenkomst
op elke plaats.
9
Ook wil ik dat
herhaling, vgl. bij 7.
10
vrouwen die zeggen dat ze God vereren
zeggen dat ze – heeft een negatieve bijsmaak, epangellomai = zich bereid verklaren,
'belijdende leden van de gemeente'.
vrouwen die God willen vereren.
15
Ze zal worden gered doordat ze kinderen baart, als ze tenminste volhardt in het geloof, de
liefde en een heilige, ingetogen levenswijze
SV:
Doch zij zal zalig worden in kinderen te baren, zoo zij blijft in het geloof, en
liefde, en heiligmaking, met matigheid.
1951: doch zij zal behouden worden, kinderen ter wereld brengende, indien zij blijft
in geloof, liefde en heiliging, met ingetogenheid.
* ze – de vrouw uit 14, dus Eva.
* gered – NT gebruikt het werkwoord sooidzoo voor redding uit de eeuwige dood;
maar ook in de betekenis van bewaren voor, redden uit allerlei ziekte en ellende, nood
en dood; een kleine staalkaart: Mt 825 921v 1430 2422 2740 | Mc 656 1052 | Lc 1719 1842 |
Jh 1112 1227 | Hd 49 149 2720.31 | Jk 515.
* doordat – het voorzetsel kan ook betekenen: door... heen, Kol 116.
* ze kinderen baart – zelfstandig naamwoord: het krijgen en hebben van kinderen.
* als tenminste – de toevoeging 'tenminste' verscherpt de term; de verwachting wordt
zo een waarschuwing, maar het voegwoord duidt de mogelijkheid of de herhaling aan;
als ze maar..., of ze hoeven alleen maar..., Kol 123.
* ze – meervoud: zij; weggelaten woord: moeders of kinderen (ellips, BDR § 4812).
* volhardt – meervoud: volharden, blijven; de overgang van enkelvoud naar meervoud
is te opvallend om wegvertaald te worden; zie ook →
* Vulgata: salvabitur autem per filiorum generationem si permanserint in fide et
dilectione et sanctificatione cum sobrietate.
* ingetogen levenswijze – meta soofrosunè, met een dosis gezond verstand, Hd 2625.
Maar zij zal gered worden in de weg van het kinderen krijgen, en zíj hoeven alleen
maar te blijven bij geloof, liefde en heiliging, met verstand.
-31
is dat een eerzaam streven
verlangt hij naar goed werk.
(15-16) 1 en 2 Timoteüs
4
Hij kan slechts de man van één vrouw zijn en hij moet sober, bezonnen, gematigd, gastvrij en
een goede leraar zijn
De opziener moet onberispelijk zijn, de man van één vrouw, nuchter, verstandig,
respectabel, gastvrij, 'n goede leermeester.
2
8
Ook een diaken moet
Meervoud:
Ook diakenen moeten...
11
sober
nuchter.
13
Degenen die..., verwerven aanzien en kunnen door hun geloof in Christus Jezus vrijuit
spreken
Zij die... krijgen aanzien en alle vrijmoedigheid in het geloof in Christus Jezus.
15
de kerk van de levende God, fundament en pijler van de waarheid
Vgl. 1Ts 11. De gemeente heeft een omhooghoudende en tentoonstellende functie.
16
Ongetwijfeld is dit het grote mysterie van ons geloof:
En inderdaad: groot is het geheim van de godsdienst.
-41
het geloof zullen verlaten, doordat ze luisteren naar dwaalgeesten en naar wat demonen hun
leren
afstand zullen nemen van het geloof, ze zullen zich richten op dwaalgeesten en
duivelslessen.
3
die het huwelijk verbieden en hen dwingen tot onthouding van voedsel dat God geschapen
heeft om door de gelovigen, die de waarheid kennen, onder dankzegging te worden gegeten.
ze verhinderen dat je trouwt en ze houden je af van voedsel, terwijl God dit toch
geschapen heeft om dankbaar gebruikt te worden – zeker door mensen die (God)
vertrouwen en goed weten wat ècht waar is,
4
Alles wat God geschapen heeft is goed.
namelijk dat alles wat God geschapen heeft goed is.
6a
voorhoudt
hupotithemenos
(vgl. hypothese, grondslag, principe)
grondig bijbrengt.
6b
de juiste leer, waarvan je een trouw aanhanger bent
De nadruk ligt niet op het orthodoxe en fanatieke, maar op
het goede onderricht dat je navolgt.
7
een vroom leven
vgl. 216
godsdienst.
8
dit leven en het leven dat komen zal
dit en het toekomstige leven.
9
instemming
acceptatie.
(15-16) 1 en 2 Timoteüs
5
10
God, die de redder is van alle mensen, bovenal van de gelovigen
bovenal – want bij deze laatsten treedt Gods reddende werking reeds duidelijk aan het
licht (Keulers); an keiner Stelle ausschließend, sondern immer einschließend zu
verstehen (Bürki); vgl. 115 24.
voor alles, allereerst, het meest.
11
Draag dit alles over in je onderricht
Beveel en leer dit.
12
Sta niemand toe dat hij vanwege je jeugdige leeftijd op je neerkijkt, maar wees... een
voorbeeld
Niemand mag je verachten omdat je jong bent, maar wees/word een voorbeeld.
13
het voorlezen uit de Schrift, op de prediking en het onderricht
uit de Schrift – toevoeging NBV;
prediking – 'vermaning'; bemoediging, vertroosting Lc 225.
-51
vermaant
erlangs ('langs de lijn') roepen: van bemoedigen tot bevelen, 13 21 413 51 62 2Tm 42.
3
Ondersteun weduwen die alleen staan
ondersteunen – timaoo, eren, niet alleen met woorden maar ook met daden,
onderhouden, vgl. Ex 2012 (LXX);
die alleen staan – 1951: die waarlijk weduwen zijn, alleenstaande.
4
moeten die godvruchtig voor haar huishouding zorgen. Zo betalen ze hun voorouders terug,
en dat is God welgevallig
SV: dat die leeren eerst aan hun eigen huis godzaligheid oefenen;
die – namelijk die (klein)kinderen;
leren – van (bv. van Timoteüs);
hun eigen huis – huis, hier wel in de betekenis van: familie;
godzaligheid oefenen – eusebeoo, vroom, piëteitsvol zijn, eerbiedigen;
moeten die in de eerste plaats leren om goed voor de eigen familie te zorgen.
5
dag en nacht
Tekenend dat het Grieks de omgekeerde volgorde heeft: nacht en dag!
7
Houd hun dit voor, zodat ze een onberispelijk leven kunnen leiden
Beveel dit, zodat/opdat ze onberispelijk zijn.
9
mogen alleen vrouwen worden ingeschreven
mogen...vrouwen – mag...een vrouw, ook in 10 telkens enkelvoud;
ingeschreven – katalegesthoo, vgl. catalogiseren.
11
zullen ze weer willen trouwen
willen ze weer trouwen.
12
en dan wordt het hun aangerekend dat ze hun belofte aan hem breken
hun (2x) – in zó'n vrouwelijke omgeving lijkt me beter: haar;
wordt het hun aangerekend – door wie?
hun belofte aan hem – bedoeld zal wel zijn: 11Christus, maar omdat de tekst dit niet
zegt, kun je het beter in het midden laten;
(15-16) 1 en 2 Timoteüs
6
SV: Hebbende [haar] oordeel omdat zij [haar] eerste geloof hebben teniet gedaan.
1951: en halen een oordeel over zich, omdat zij haar eerste trouw hebben verzaakt.
13
zullen ze er een gewoonte van maken
maken ze er een gewoonte van.
16
en niet de gemeente met de zorg belasten
en de gemeente daar niet mee belasten
17
beloond
SV:
eer, 1951: eerbewijs, NBV terecht: beloond, de context 16.18 bewijst dit.
22
maak jezelf niet medeverantwoordelijk voor zijn zonden
koinoonia is iets wat je met elkaar gemeen hebt, zie bij 1Ko 19; hier zoiets als:
doe niet mee met / maak jezelf niet schuldig aan andermans zonden.
24
geoordeeld... het oordeel
algemeen, niet persé goddelijk.
-61
Wie het slavenjuk draagt, moet zijn meester hoogachten
Grieks meervoud: zij die... dragen, moeten hun meesters...
2
Een slaaf die een gelovige meester heeft, mag zijn meester niet zijn respect onthouden omdat
ze broeders zijn. Integendeel, hij moet hem met nog meer inzet dienen, juist omdat hij met
degene die van zijn diensten gebruik maakt, in geloof en liefde verbonden is.
Als in 1: meervoud.
6
geloof
eusebeia, 316 47 611.
9
Wie rijk wil worden, staat bloot aan verleiding, raakt in een valstrik en valt ten prooi aan
dwaze en schadelijke begeerten die een mens in het verderf storten en ten onder doen gaan
Als in 1-2 meervoud;
een mens – de mensen.
11
Maar jij, een dienaar van God... geloof
een dienaar – dienaar
geloof – godsdienst, zie hierboven 6.
12
win het eeuwige leven... zo’n krachtig getuigenis
win – de hand leggen op, vastgrijpen, ook in 19;
krachtig – kalos, goed, ook in 13.
18
draag... op
ingevoegd uit 17.
19
winnen
zie 12.
21
afgedwaald
afgedwaald – de weg verliezen of kwijtraken;
zij – vgl. 12 en vgl. 1Ko 13.
(15-16) 1 en 2 Timoteüs
7
2 Timoteüs
-11
gezonden om de belofte te verkondigen van het leven in eenheid met Christus Jezus.
Vergelijk 1Tm 11.
gezonden enz. – Paulus is gezant van Jezus overeenkomstig, kata, anaar (← de belofte
van vroeger) en/of bvoor (→ de vervulling van later)
naar/voor de belofte van leven in Christus Jezus.
2
mijn geliefd kind
Vergelijk 1Tm 12.
mijn – er is niets op tegen om 'mijn' in te voegen, maar er is ook iets vóór om te
vertalen: lief kind.
3 c
Telkens als ik je in mijn gebeden noem, delke dag en elke nacht, adank ik God, bdie ik net
als mijn voorouders met een zuiver geweten dien
abcd
volgorde van de zinsdelen in de Griekse tekst;
voor d vergelijk bij 1Tm 55.
4
dat zal me met vreugde vervullen
zodat ik er helemaal blij van word...
5
Ik denk vaak aan
kun je verbinden met het slot van het vorige vers:
...als ik terugdenk aan.
6
het vuur brandend te houden... toen ik je de handen oplegde
aanwakkeren – ana, opnieuw èn van boven;
toen – door middel van mijn handoplegging.
7
niet een geest van lafhartigheid gegeven, maar een geest van kracht, liefde en bezonnenheid
Je kunt de zelfstandige naamwoorden ook bijvoeglijk vertalen:
niet een bange, maar sterke, liefhebbende en verstandige geest.
8
deel in het lijden voor het evangelie
lijd mee aan het evangelie.
maar omdat hij daartoe uit genade besloten had. Deze genade was ons al vóór alle tijden
gegeven in Christus Jezus,
maar vanwege het genadige plan dat hij ons eeuwen geleden met Christus Jezus gaf
9
10
maar nu is ze bekend geworden
en dat nu bekend is geworden.
11
verkondiger, apostel en leraar
Vergelijk 1Tm 27.
13
houd vast aan het geloof en aan de liefde die in Christus Jezus zijn.
door in Christus Jezus te geloven en zijn volgelingen lief te hebben.
-21
wees sterk
(15-16) 1 en 2 Timoteüs
8
Hd 922 Rm 420 Ef 610 Flp 413 1Tm 112 (dunamo-oo, Kol 111 Hb 1134)
kun je passief: 'word gesterkt' en reflexief vertalen: 'laat je sterken'.
en-dunamo-oo,
2
Geef wat je in aanwezigheid van velen van mij hebt gehoord, door aan betrouwbare mensen
die geschikt zijn om anderen te onderwijzen
Geef..., door aan – ik weet niet of je het leesprobleem mag opvangen met een komma,
maar ik weet wel dat je 't kunt ondervangen door de Griekse zin op de voet te volgen;
kai, ook, vóór 'anderen' – zou ik weergeven met: op hun beurt.
Wat je van mij hoorde, onder veel getuigen – geef dit door aan betrouwbare mensen
die op hun beurt anderen kunnen onderrichten.
3
Deel in het lijden
Lijd mee.
4
Iemand die in krijgsdienst is, laat zich niet afleiden door het leven daarbuiten, want zijn
bevelhebber moet tevreden over hem zijn
SV: Niemand die in den krijg dient, wordt ingewikkeld in de handelingen des
leeftochts, opdat hij dien moge behagen die [hem] tot den krijg aangenomen heeft.
1951: Tijdens de veldtocht wordt geen soldaat gemoeid in de zorg voor zijn onderhoud:
hij heeft (slechts) hem te voldoen, door wie hij aangeworven is.
6
De boer
De landbouwer.
7
Denk na over wat ik je heb gezegd; de Heer zal ervoor zorgen dat je dit alles ook begrijpt
Denk aan...; de Heer zal je overal inzicht in geven.
8
uit het nageslacht van David, die uit de dood is opgewekt. Dit heb ik verkondigd
NBV geeft de gebeurtenissen in, zeg maar, historische volgorde weer; maar de Griekse
woordvolgorde benadrukt dat Jezus Christus uit de dood is opgewekt, terwijl hij toch
uit Davids zaad (sperma) voortkwam!
uit de dood – vergelijk bij 1Ko 1512.
Jezus Christus, uit doden opgewekt, (iemand) uit Davids nageslacht – en dat is de
goede boodschap die ik breng, ...
9
daarom heb ik veel te verduren en ben ik zelfs als een misdadiger gevangengezet. Maar het
woord van God laat zich niet gevangenzetten
...daarvoor lijd ik kwaad, tot gevangenschap toe, als een misdadiger; maar Gods
woord zit niet gevangen!
10
omwille van de uitverkorenen
omwille – om, voor;
de uitverkorenen – zie bij Tt 1.
13
als wij hem ontrouw zijn, blijft hij ons trouw, want zichzelf verloochenen kan hij niet
Vergelijk 1Tm 120 1Ko 55.
14
redetwisten... ten onder gaan
redetwisten – woordenstrijd, ruzie maken;
ten onder gaan – katastrofè.
ruzie maken leidt tot niets, alleen tot ondergang.
15
om voor God te staan als iemand die betrouwbaar is. Zorg dat je je niet voor je werk hoeft te
schamen en verkondig regelrecht de waarheid
(15-16) 1 en 2 Timoteüs
voor God staan – vgl. 2Ko 414 112 Ef 527 Kol 122.28;
is – is getest; oprecht (honest to God).
zorg dat je... – iemand die het wáre woord (vgl. 17) rècht snijdt.
16
Luister niet naar zinloos en leeg gezwets, want het voert steeds verder van God weg
luister niet naar – vermijd, ontloop;
zinloos en leeg gezwets – leegklank (holklap, Maarten Toonder);
voert steeds verder van God weg – asebeia (:: eusebeia, 1Tm 66) godloosheid.
Wat dwaalleraren vertellen, woekert voort als een gezwel. Ook Hymeneüs...
gezwel – gangraina, gangreen, kanker;
ook – zoals;
hun woord (vgl. 15) vreet verder als kanker;
17
18
ondermijnen
erger: ruïneren.
19
De Heer weet wie hem toebehoren
weet ≠ weet alle namen, = citaat uit Nu 165 yada‛, door en door kennen, houden van,
zorgen voor; vgl. Jh 1014 1Ko 83.
De Heer kent de zijnen.
20
De eerste zijn voor bijzondere gelegenheden, de laatste voor dagelijks gebruik
SV: en sommige ter ere, maar sommige ter oneere;
1951: en wel deels met eervolle deels met minder eervolle bestemming.
23
tot ruzie leiden
Vgl. 14 woordenstrijd, en 24 ruzie maken.
-31
dat de laatste dagen zwaar zullen zijn
kairos, vergelijk bij 1Ts 51 tijdsgewricht, en NBV 2Tm 46 moment;
dat er in de laatste dagen moeilijke momenten zullen aanbreken.
en je hebt hetzelfde lijden en dezelfde vervolgingen ondergaan die mij in Antiochië,
Ikonium en Lystra hebben getroffen. Ik heb ze allemaal doorstaan, de Heer heeft mij steeds
weer gered
De zin in 10 'bent mij trouw gevolgd in...' loopt gewoon door in 11:
...vervolgingen, lijden zoals mij in A, I en L hebben getroffen.
11
12
Allen die vroom en in eenheid met Christus Jezus willen leven, zullen worden vervolgd
of: die vroom willen leven zullen met Christus vervolgd worden.
13
het zijn bedriegers die zelf bedrogen worden
ze misleiden en worden misleid.
16
deugdzaam
rechtvaardig.
17
een dienaar van God
de mens van God
de mens zoals God die bedoeld heeft.
9
(15-16) 1 en 2 Timoteüs
-44
verzinsels
mythen.
5
Jij echter moet in alles nuchter zijn, je lijden aanvaarden, je werk als verkondiger van het
evangelie doen, je dienende taak vervullen
Maar jij, blijf nuchter onder alles, aanvaard het lijden, doe het werk van een
evangelist, verricht je dienst ten volle (vgl. 1951).
6
Mijn bloed wordt al als een offer uitgegoten, het moment waarop ik heenga nadert
Het beeld van een plengoffer, wellicht beter: mijn leven wordt geofferd;
het moment – kairos, tijdstip (vgl. 31);
waarop ik heenga – analusis, SV: ontbinding, letterlijk maar werkt verkeerde
associatie in de hand, beter: vertrek, dood.
7
Maar
Maar – overbodig, er is geen tegenstelling met 6.
8
op de grote dag... naar zijn komst hebben uitgezien
op de grote dag – op die dag;
hebben uitgezien – hebben liefgehad, hetzelfde woord als in 10 voor Demas wordt
gebruikt.
11
is bij me gebleven
is bij me.
17
zodat ik de verkondiging tot een goed einde heb gebracht
Niet wat Paulus maar wat de boodschap heeft gedaan, heeft de nadruk:
zodat via mij zijn boodschap goed/helemaal is overgekomen.
22
De Heer zij met je. Genade zij met jullie
De Heer met jouw geest. De genade met jullie.
07-02-2007
© J.H.Veefkind Amersfoort
10