K Aandacht voor de eigen taal in de klas.indd

KWALITEITSKAART
PO
Taal- en leesbevordering
Aandacht voor eigen taal in de klas
TAALLEESONDERWIJS -
Aandacht voor eigen taal in de klas
Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze kwaliteitskaart zijn te
vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl.
De rubriek ‘implementatiekoffer’ bevat alle informatie en handreikingen die in het kader van
de Kwaliteitsagenda Primair Onderwijs worden ontwikkeld om het onderwijs in de basisvaardigheden te verbeteren.
KWALITEITSKAART
Aandacht voor eigen taal in de klas
Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart Opbrengstgericht Werken zijn te vinden op www.schoolaanzet.nl.
Deze website bevat
alle informatie
en handreikingen
die met
in het een
kaderniet-Nederlandse
van School aan Zet worden
ontwikkeldzo
omgoed
het onderwijs
(in de
Leerkrachten
hebben
de opdracht
kinderen
achtergrond
mogelijk
debasisvaardigheden)
te verbeteren.
Nederlandse
taal te leren. Tegelijk is het voor de persoonlijkheidsontwikkeling van de kinderen heel
belangrijk om aandacht te krijgen voor een belangrijk deel van hun autonomie, namelijk hun moedertaal.
De taal die je als kind hebt leren spreken is een onlosmakelijk deel van jezelf. Een volledige ontkenning
hiervan is ook een beetje de ontkenning van de persoon.
Boos
reageren als kinderen in hun eigen taal spreken is een vorm van autolinguïsme, de opvatting dat het
Leerkrachten hebben de opdracht kinderen met een niet-Nederlandse achtergrond zo goed mogelijk de Nederlandse taal te leren. Tegelijk is het voor de
Nederlands
‘beter’ is dan
dekinderen
eigen taal.
De leerkracht
kanteook
opvoor
andere
manieren
aangeven
dat op
school
persoonlijkheidsontwikkeling
van de
heel belangrijk
om aandacht
krijgen
een belangrijk
deel van
hun autonomie,
namelijk
hun moedertaal. De taal
Nederlands
gesproken
wordt,
bijvoorbeeld
door
te
zeggen
dat
het
Turks
zo
prachtig
klinkt
maar
dat
je hetvan de persoon. Boos
die je als kind hebt leren spreken is een onlosmakelijk deel van jezelf. Een volledige ontkenning hiervan is ook een beetje de ontkenning
jammer
genoeg
dat ishet
afspraak
is om met
elkaar dat
op het
school
Nederlands
te de
spreken.
reageren als
kinderenniet
in hunverstaat
eigen taalen
spreken
eende
vorm
van autolinguïsme,
de opvatting
Nederlands
‘beter’ is dan
eigen taal. De leerkracht kan ook
Aandacht voor eigen taal in de klas
op andere manieren aangeven dat op school Nederlands gesproken wordt, bijvoorbeeld door te zeggen dat het Turks zo prachtig klinkt maar dat je het jammer
genoeg
niet groeit
verstaatals
en dat
de afspraak
is om met
school
Nederlands
te spreken.te begrijpen als we denken aan een
Een
kind
er het
aandacht
is voor
de elkaar
eigenoptaal.
Dat
is gemakkelijk
vakantie in Frankrijk. Wanneer de Franse campinghouder in het Nederlands “goedemorgen” zegt, of
Een kind groeit als
er aandacht
is voor
eigen taal. Dat
is gemakkelijk
te begrijpen
we denken
aanmoeite
een vakantie
Frankrijk.
Wanneer
de Franse campinghouder
aanbeveelt
“lekker”
als hij
dede
menukaart
uitlegt,
vinden
we het als
attent
dat hij
doetineen
paar
woordjes
in het Nederlands
zegt, ofvoor
aanbeveelt
“lekker” als hijvan
de menukaart
vinden
het attent dat hijen
moeite
doet
een paar woordjes Nederlands
Nederlands
te“goedemorgen”
leren. Aandacht
de moedertaal
het kinduitlegt,
wordt
ergwe
gewaardeerd
deze
aandacht
te leren. Aandacht voor de moedertaal van het kind wordt erg gewaardeerd en deze aandacht zal de relatie met de kinderen versterken.
zal
de relatie met de kinderen versterken.
Het is niet de bedoeling dat de leerkracht de zes, zeven of soms zelfs veertien talen die in zijn of haar lokaal
Het is niet de bedoeling dat de leerkracht de zes, zeven of soms zelfs veertien talen die in zijn of haar lokaal gesproken worden uitgebreid gaat bestuderen of leren.
gesproken worden uitgebreid gaat bestuderen of leren. Er zijn wel een aantal manieren die niet veel tijd
Er zijn wel een aantal manieren die niet veel tijd kosten maar wel veel rendement hebben. Belangrijk is natuurlijk om hier ook de ouders bij te betrekken. Ook zij
kosten maar wel veel rendement hebben.
vinden het fantastisch als hun taal zo nu en dan het centrum van aandacht is.
Belangrijk is natuurlijk om hier ook de ouders bij te betrekken. Ook zij vinden het fantastisch als hun taal
zo
nu en dan
het
centrum
vanideeën.
aandacht is.
Ter inspiratie
volgen
hierna
een aantal
Ter inspiratie volgen hierna een aantal ideeën.
1
Taal- en leesbevordering
KW
Taalleesonderwijs - Aandacht voor de eigen taal in de klas
kaart
Groep Doel
Beschrijving
5/8
Inventariseren
Laat de kinderen inventariseren hoeveel talen er in de groep gesproken
worden door middel van een werkblad waarop de landen, de talen en de
kinderen die de taal spreken worden ingevuld. Op een prikbord worden de
namen van de landen naast elkaar opgehangen en iets kleiner eronder de
taal of talen die er gesproken worden. Daaronder de namen van de kinderen
of eventueel fotootjes.
Nog mooier is het om een wereldkaart op te hangen waarin geprikt mag
worden en met behulp van prikkers en touwtjes te laten zien waar iedereen
vandaan komt.
Begroeten
Hoe zeg je goedemorgen in je eigen taal en hoe zeg je tot morgen?
Laat de kinderen woordkaartjes maken en hang deze onder de landen.
De hele week worden de kinderen in hun eigen taal begroet. De leerkracht
zegt het voor en de hele klas zegt het na: “Isajik, Gardenia en Fabia”.
De leerkracht hoeft het niet uit zijn of haar hoofd te leren, maar leest het
van het prikbord. Het is natuurlijk wel leuk als het wel geleerd is bijvoorbeeld
bij een huisbezoek.
Tellen
Hetzelfde als boven. We tellen vandaag tot 10 in het Sudanees. Gebruik het
niet in de rekenlessen. Begin de dag ermee of sluit de dag ermee af.
Laat duidelijk zijn dat dit een afzonderlijk stukje taalbeschouwing is.
Pappa, mamma,
broer en zus
Meestal is begroeten en tellen wel leuk genoeg. Een stapje verder is de
benamingen voor familieleden benoemen. Het is interessant om te laten zien
dat er in verschillende talen overeenkomsten zijn.
Taalbeschouwing
syntaxis
Kinderen uit verschillende landen maken als zij Nederlands spreken vaak
dezelfde fouten. Dat komt door de invloed van hun eigen taal op het
Nederlands. Dit heet interferentie. Bijvoorbeeld in het Turks kent men geen
onderscheid tussen hij en zij. Ook de volgorde waarin zinsdelen ten opzichte
van elkaar geplaatst worden kan verschillend zijn.
Het kan verhelderend werken, ook voor de leerkracht om een zin te laten
vertalen in de verschillende talen en vervolgens onder ieder woord de
letterlijke betekenis te schrijven.
Het is voor kinderen uit groep 7 en 8 heel goed mogelijk om afstand te nemen
van de betekenis en de taal als object te bestuderen. Hierdoor worden zij
zich meer bewust van het verschil tussen de moedertaal en het Nederlands
en zijn zo in staat om zichzelf door middel van de kennis over taal te
corrigeren.
De leerkracht leert hier ook van en begrijpt waarom vormfouten gemaakt
worden. Hij/zij kan hierdoor beter feedback geven op mondelinge taaluitingen.
7/8
2
2
Taal- en leesbevordering
KW
Taalleesonderwijs - Aandacht voor de eigen taal in de klas
Groep Doel
4/6
3/4/5
kaart
Beschrijving
Taalbeschouwing
fonetiek
Qua klank verschillen de talen nogal. Toch herkennen we, zonder te
begrijpen, een aantal talen met een specifiek klanksysteem gemakkelijk. Zo
onderscheiden we het Duits heel gemakkelijk van het Engels omdat we deze
talen goed kennen. Het is al wat moeilijker om het Zweeds van het Deens te
onderscheiden als je beide talen niet spreekt en voor velen is het verschil
tussen Spaans en Italiaans ook wel lastig.
Voor de meesten zal het verschil tussen Chinees en Japans niet te horen zijn,
maar we horen wel dat het een taal is uit het oosten. Tsjechisch en Sloveens
zijn ook niet te onderscheiden.
Het is een leuke uitdaging om de talen die in de klas gesproken worden op
klank te herkennen.
Vraag aan ouders een stukje tekst in hun eigen taal in te spreken op een
bandje. Laat het de kinderen in de klas horen.
Vervolgens moeten zij proberen om de verschillende talen te benoemen.
Dit is natuurlijk alleen leuk als er minmaal 5 of 6 verschillende talen in de
groep gesproken worden.
Verjaardagsliedjes uit de
eigen taal
Vraag hierbij de medewerking van de ouders. Leer met de groep een
verjaardagsliedje (of een stukje hiervan) in de eigen taal. Het is heel leuk om
in je eigen taal toegezongen te worden, ook al klinkt het niet helemaal goed.
Colofon
De kwaliteitskaart Aandacht voor eigen taal in de klas is ontwikkeld door Betty van Dam, directeur OBS De Taaltuin in Schiedam in
opdracht van Projectbureau Kwaliteit van de PO-Raad. De kwaliteitskaart is te vinden in de implementatiekoffer op www.taalpilots.nl.
De kwaliteitskaarten die Projectbureau Kwaliteit publiceert zijn bedoeld om binnen het lerarenteam het gesprek te ondersteunen over
de betekenis van goed taal/leesonderwijs. De school kan de kwaliteitskaart gebruiken om de eigen situatie aan te spiegelen, verbeterpunten te formuleren en daarop aansluitend gerichte initiatieven te ondernemen.
Projectbureau Kwaliteit draagt zorg voor de uitvoering van onderdelen van de Kwaliteitsagenda PO Scholen voor morgen. Dit gebeurt
onder verantwoordelijkheid van de PO-Raad (zie ook www.schoolaanzet.nl).
Meer informatie: Gea Spaans, e-mail [email protected].
Colofon
© Buiten het downloaden zijn alle rechten op dit product voorbehouden aan:
De kwaliteitskaart Aandacht voor eigen taal in de klas is ontwikkeld door Betty van Dam, directeur OBS De Taaltuin in Schiedam in opdracht van School
aan Zet van de PO-Raad. De kwaliteitskaarten die School aan Zet publiceert zijn bedoeld om binnen het lerarenteam het gesprek te ondersteunen over de
Utrecht van de Kwaliteitsagenda PO Scholen voor morgen.
AE onderdelen
- 3508 van
betekenis van goed taal/leesonderwijs. School aan Zet Postbus
draagt zorg85246
voor de uitvoering
[email protected]
Dit gebeurt onder verantwoordelijkheid van de PO-Raade-mail:
(zie ook www.schoolaanzet.nl).
Meer informatie: Gea Spaans, [email protected].
KWALITEITSKAART
KKTLA148
© Buiten het downloaden zijn alle rechten
op dit product voorbehouden aan:
www.schoolaanzet.nl
33
Postbus 556, 2501 CN Den Haag
e-mail: [email protected]
www.schoolaanzet.nl