Wereldoorlog 1

Wereldoorlog 1 1914 - 1918
Hoe ontstond de eerste wereldoorlog?
Inleiding
Bij het begin van de Eerste Wereldoorlog hadden Frankrijk, Duitsland, Rusland en OostenrijkHongarije heel wat te zeggen, maar de machtigste staat in die tijd was toch Groot-Brittannië.
Zoals dat nu nog steeds gebeurt, zochten landen steun bij elkaar als ze hetzelfde idee hadden over
een bepaalde situatie.
Een voorbeeld van nu:
-Frankrijk en België steunden elkaar als ze tegen Bush zeiden dat ze tegen een oorlog waren in
Irak.
Een voorbeeld van toen:
-de Balkanlanden (Bulgarije, Macedonië, Roemenië, Servië en Montenegro) wilden niet meer dat
andere landen zich bemoeiden met hun politiek. In Europa ontstonden er 2 kampen met
verschillende ideeën over deze situatie. Aan de ene kant had je Duitsland en Oostenrijk-Hongarije
en aan de andere kant Frankrijk, Rusland en Groot-Brittannië.
Even kijken of je de tekst goed begreep…
KAMP 1
- Duitsland
- Oostenrijk-Hongarije
-
KAMP 2
- Frankrijk
- Rusland
- Groot-Brittannië
Onderstreep het machtigste Europese land uit die tijd met groen.
-1-
Wat gaf aanleiding tot WO I ?
De aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog (ook wel de Grote Oorlog genoemd of in het Engels Great
War) was de moord op de troonopvolger van de keizer van Oostenrijk-Hongarije. Hij werd
vermoord in Sarajevo op 28 juni 1914. De dader was een Serviër.
Het verhaal:
De Oostenrijkers regeerden in die tijd over een groot deel van de Balkan. Op 28 juni bezochten
troonopvolger Franz Ferdinand en zijn vrouw Sophie de Bosnische hoofdstad Sarajevo. Dat
moment was slecht gekozen, want de Serviërs herdachten op die dag hun onafhankelijkheid in
de Middeleeuwen en eigenlijk wilden ze terug onafhankelijk worden van het bemoeizieke
Oostenrijk-Hongarije. Sommige Serviërs hadden er alles voor over om die onafhankelijkheid
terug te winnen. Ze hadden zich verzameld in de politieke beweging ‘De Zwarte Hand’. Zo
hadden ze een plan opgemaakt om enkele mannen naar Sarajevo te sturen om er de kroonprins
te vermoorden. Toen de auto op 28 juni 1914 met de kroonprins voorbijreed, gooiden de
opstandelingen een bom naar de auto, maar de bom kwam onder de auto met de officieren
achter hen terecht. Er raakten drie personen gewond. Ferdinand wou eerst de dag toch nog laten
verlopen zoals hij was gepland, maar na een tijdje veranderde hij van mening en wilde hij de
gewonde officieren gaan bezoeken. Dit zou hem fataal worden! Zijn chauffeur nam een
verkeerde afslag en ze kwamen per toeval oog in oog te staan met de Servische opstandeling
Gavrilo Princip. Die rende op de auto af en loste drie schoten. Ferdinand werd geraakt in zijn buik
en borst en Sophie in haar nek. Ferdinand smeekte haar nog om niet te sterven maar zij overleed
in zijn armen. Enkele minuten later stierf hij ook.
Oostenrijk-Hongarije was na deze moord heel kwaad en wou zich wreken. Samen met Duitsland
wilden ze gebruik maken van de moord om weer meer macht te krijgen in de Balkan. Ze eisten een
onderzoek en wilden dat de moordenaars zouden gestraft worden onder hun controle, maar…
Servië weigerde dat onderzoek. Deze
beslissing zou grote gevolgen hebben!
Naast de moord op de kroonprins waren er
nog andere oorzaken die geleid hebben tot
WO I! Er waren in die tijd nogal wat ruzies
tussen de machtigste landen van Europa.
Veel van die landen hadden zich dan ook
goed bewapend en waren ‘klaar’ voor een
oorlog.
-2-
Enkele voorbeelden:
- Frankrijk wilde zich in die tijd nog wreken op Duitsland omdat zij tijdens de Frans-Duitse oorlog
(1870-1871) een deel van hun land (Elzas – Lotharingen) hadden moeten afstaan aan de
Duitsers.
- De Duitsers wilden, net zoals de Engelsen en Fransen, kolonies veroveren en hadden een
zeer sterke vloot uitgebouwd. Dat was een grote bedreiging voor de Engelsen die zich
oppermachtig voelden!
Op 28 juli, precies 1 maand na de moord op de kroonprins, verklaarde Oostenrijk-Hongarije de
oorlog aan Servië. Rusland steunde Servië en verklaarde de oorlog aan Oostenrijk. Duitsland had
beloofd om Oostenrijk te helpen en verklaarde de oorlog aan Rusland. Rusland kreeg dan weer de
steun van Frankrijk… en zo ging dat maar door.
De gevolgen kan je al raden… Het ene na het andere land werd als een dominoblokje meegesleurd
in een krankzinnige oorlog die miljoenen slachtoffers zou maken.
-3-
Verloop van de Eerste Wereldoorlog
Bijna heel Europa was in de oorlog verwikkeld. Als we alle koloniën meerekenen, was driekwart van
de wereld in oorlog.
Een Frans 240 mm kanon, nagemaakt
van papier om de vijand te misleiden.
Een Engelse tank aan het front.
Zowel Frankrijk als Duitsland dachten dat de oorlog niet lang zou duren. De Fransen gingen er van
uit dat de Duitsers in het noordoosten zouden aanvallen, want België was neutraal (niet bij de
oorlog betrokken, net als Nederland). Duitsland trok om de Franse legers heen en viel België aan.
De legers groeven zich toen in loopgraven in. Daarna probeerden de Duitsers aan te vallen via
Vlaanderen. Zij werden bij Ieper door de Belgen en Engelsen tegengehouden. Bij de Marne (een
rivier in Frankrijk) werden de Duitsers tegengehouden door de Fransen. De legers groeven zich ook
daar in.
Toen begon de beruchte loopgravenoorlog. Britten, Fransen en Belgen tegenover het sterke
Duitsland. Het front liep van Ieper/Diksmuide in België tot de Vogezen in Frankrijk. Ongeveer drie
jaar zou het front niet meer van plaats veranderen. De Verenigde Staten sloten zich in 1917 bij
Frankrijk en Groot-Brittannië aan. Op 11 november 1918 kwam er een wapenstilstand en in1919
werd in Versailles de vrede gesloten.
-4-
De grootste veldslagen
De Slag bij Verdun wordt de grootste veldslag uit de wereldgeschiedenis genoemd. Nooit is er zo
lang en met zoveel mensen gevochten op zo’n klein grondgebied. Deze veldslag, die werd gevoerd
van 21 februari 1916 tot 19 december 1916, eiste meer dan 700.000 doden, gewonden en
vermisten op een slagveld, nauwelijks groter dan tien bij tien kilometer. De Slag bij Verdun was
eigenlijk niks anders dan een prestigeslag tussen twee volkeren … .
In Ieper werd ook heel hard gevochten. Alle gebouwen in de stad werden verwoest. Toen de Belgen
zich terugtrokken, kwamen veel Belgische kinderen naar Limburg (Ned.).
Ieper
België en De Eerste Wereldoorlog
Ons land wilde neutraal blijven, ze wilden zich niet moeien met de
oorlog, maar de Duitsers hadden een aanvalsplan uitgewerkt om via
België de Fransen te omsingelen. De Belgische koning Albert
weigerde de doortocht aan de Duitsers. De Duitse troepen trokken
op 4 augustus 1914 ons land binnen. De Duitsers vernielden de forten
van Luik en Namen. Het Belgische leger trok zich terug rond
Antwerpen, maar kon zich daar niet blijven verdedigen. Uiteindelijk
trok het Belgische leger zich terug naar de laatste Belgische
verdedigingslijn: de IJzer. Toen de Duitsers de IJzer overstaken, liet
Albert de sluizen te Nieuwpoort openen (27 oktober 1914). Het water overstroomde langzaam het
gebied en dwong de Duitsers tot stilstand. De slag aan de IJzer werd gewonnen. De hele oorlog
lang heeft koning Albert de zuidwesthoek van Vlaanderen uit de handen van de Duitsers gehouden.
De rest van ons land kende vier jaar lang een harde Duitse bezetting.
-5-
OEFENING: Knip de zinnen uit en kleef ze in de juiste volgorde
1)
De Oostenrijkse kroonprins en zijn vrouw worden op 28 juni 1914 doodgeschoten in Sarajevo.
2)
Een maand later (op 28/07/1914) verklaart Oostenrijk de oorlog aan Servië.
3)
Rusland wil de Serviërs helpen, maar dat is niet naar de zin van Duitsland.
4)
Op 1 augustus ’14 verklaart Duitsland de oorlog aan Rusland en 2 dagen later ook aan
Frankrijk (een bondgenoot van Rusland).
5)
De Duitse troepen vallen op 4 augustus ons land binnen om zo de Fransen te kunnen
omsingelen.
6)
De Duitsers vernielen de forten van Luik en Namen.
7)
Het Belgische leger trekt zich terug rond Antwerpen maar kan zich daar ook niet blijven
verdedigen.
8)
Op 20 oktober ’14 staan de Duitsers bijna aan de IJzer. Ons land is bijna volledig bezet.
9)
Als de Duitsers de IJzer willen oversteken, worden de sluizen in Nieuwpoort opengezet.
10)
Het hele gebied overstroomt langzaam en zo worden de Duitsers tegengehouden.
11)
Dan begint de loopgravenoorlog: Britten, Fransen en Belgen tegen het sterke Duitsland.
12)
Op 22 april 1915 gebruiken de Duitsers voor het eerst gifgas tegen de Fransen. Er vallen
hierbij 5000 slachtoffers.
13)
Tussen 1915 en 1917 worden aan het hele westelijke front tientallen bloedige veldslagen
uitgevochten.
14)
In 1917 sluiten de VS zich aan bij Frankrijk en Groot-Brittannië.
15)
Op 11 november 1918 wordt de wapenstilstand ondertekend.
-6-
Een overzicht van alle landen in de wereld die betrokken waren bij W.O.1
Kleur de landen zoals hieronder aangegeven met behulp van:
http://www.geschiedenisvoorkinderen.nl/eeuw/wereldkaart%20WO1.htm
Landen die blauw gekleurd zijn, noemen we de Centralen. Daarin zaten o.a. Duitsland, OostenrijkHongarije (O-H), Bulgarije, Turkije en hun kolonies (ingepikte gebieden in andere werelddelen)
Landen die roze gekleurd zijn, noemen we de Geallieerden. Deze landen vochten tegen de
Centralen. Alleen Rusland vocht maar mee tot 6 april 1917.
Landen die geel gekleurd zijn, deden met de Geallieerden mee aan het eind van de Eerste
Wereldoorlog, dus vanaf 1917 tot 1918.
Landen die grijs gekleurd zijn bleven "neutraal". Zij vochten niet mee en werden ook niet
aangevallen door andere landen.
-7-
De gevolgen van de Eerste Wereldoorlog.
• Er waren ongeveer 10 miljoen doden en 20 miljoen gewonden en enorme verwoestingen in
Vlaanderen en Noord-Frankrijk.
• De kaart van Europa werd veranderd. Landen waren kleiner geworden of nieuwe landen waren
ontstaan.
• In 1919 kwamen de belangrijkste landen bij elkaar in Parijs en maakten een plan. Dit plan werd
"De vrede van Versailles" genoemd. Het betekende dat Duitsland miljarden moest terugbetalen
aan Frankrijk, om de schade terug te betalen die Duitsland had aangericht.
• In datzelfde jaar, in 1919 werd ook de Volkenbond opgericht door de Amerikaanse president
Wilson. De Volkenbond was een grote samenwerking tussen heel veel landen. Deze landen
hadden afgesproken dat er nooit meer zo'n enorme oorlog mocht komen.
• In heel wat landen kregen de vrouwen nu ook kiesrecht. Omdat veel mannen naar "het front"
moesten, hadden de vrouwen de taak om in de fabrieken te werken.
Hier zie je een groep vrouwen bezig die bommen
maakten. De vrouwen waren
behoorlijk belangrijk in de oorlog, want zij moesten
voor de wapens zorgen. Na de oorlog wilden de
vrouwen dan ook meer te zeggen hebben en kregen
de vrouwen in veel landen kiesrecht. Dat betekende
dat vrouwen ook mochten stemmen op politieke
partijen in hun land.
-8-
DE EERSTE WERELDOORLOG (1914–1918).
1 Oorzaak.
Moord op de Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand door Princip ,iemand
uit Servië.
2 Kleur Duitsland blauw, Frankrijk groen en België geel.
Zoals je ziet, zit België ingesloten tussen 2 vijandige landen. Ons land wilde neutraal blijven, maar
de Duitsers hadden een aanvalsplan uitgewerkt om via België de Fransen te omsingelen. Onze
toenmalige koning Albert 1 weigerde de doortocht aan de Duitsers. De Duitse troepen trokken op
4augustus 1914 ons land binnen. Zo werd België betrokken bij de Eerste Wereldoorlog.
3 Wapens die gebruikt werden: mitrailleur, gifgassen, tanks
4 In een alles-of-niets-aanval probeerden de Duitsers in 1918 Parijs te veroveren. De Franse
generaal Foch werd algemeen opperbevelhebber van alle strijdkrachten. Hij viel met zijn troepen
de Duitsers aan. Duitsland gaf zich over.
Op 11 november 1918 moesten zij de wapenstilstand tekenen.
-9-
5 De gevolgen van de Eerste Wereldoorlog.
 Ongeveer 10 miljoen doden, 20 miljoen gewonden en enorme verwoestingen.
 De kaart van Europa werd veranderd.
 1919: De vrede van Versailles: Duitsland moest de schade vergoeden die het aangericht
heeft tijdens de Eerste Wereldoorlog.
 1919: oprichting van de Volkenbond: een grote samenwerking tussen landen die afspraken
dat er nooit meer zo’n grote oorlog mocht komen.
 In heel wat landen kregen de vrouwen nu ook stemrecht.
6 Welk woord past bij de omschrijving? Zoek op.
bondgenoten: Landen die samenspannen, vrienden.
kolonies: Ingepikte gebieden in andere werelddelen.
neutrale landen: Dit zijn landen die niet meevochten tijdens de oorlog, ze werden ook niet
aangevallen door andere landen.
nationalisme: Je houdt heel erg van je eigen land en je hebt er alles voor over om je land te
verdedigen.
het front: Plaats waar er hevig gevochten werd.
loopgravenoorlog: Oorlog waarbij de legers zich ingraven in modderige loopgravenstelsels,
beschermd door zandzakken en prikkeldraad.
Slag bij Verdun: De grootste veldslag tijdens de Eerste Wereldoorlog (Frankrijk 
Duitsland)
Yperiet of mosterdgas: Gifgas dat de eerste keer gebruikt werd te Ieper.
- 10 -
De IJzertoren in Diksmuide
De eerste IJzertoren werd gebouwd in 1930 als
vredesmonument. In 1946 werd hij door onbekenden
volledig verwoest. Vanaf de ingang loop je eerst onder het
oude monument, waar een crypte is gebouwd. Langs de
weg naar de nieuwe toren liggen een reeks
heldenhuldezerkjes.
Tussen 1952 en 1965 werd een nieuwe toren in rode
baksteen gebouwd, waarop in vier talen “Nooit meer
oorlog” te lezen staat. Het monument is 84 m hoog en op
de kruisvormige top staat de leuze AVV –VVK (Alles
Voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Kristus). De
toren telt 22 verdiepingen. Boven op de toren kan je
genieten van een uniek panorama. Binnenin is een
prachtig museum rond vrede, vrijheid en verdraagzaam
heid.
De dodengang in Diksmuide
In de IJzervlakte werd een ingewikkeld stelsel van
loopgraven gebouwd met zakjes zand en aarde.
De soldaten noemden deze zakjes spottend
“vaderlandertjes” omdat ze een deel van het
vaderland erin hadden gestopt. Vanuit deze
loopgraven kon de vijand beschoten worden.
Voortdurend ontploften er bommen en granaten en
floten er geweerkogels door de lucht. Onze
dappere Vlaamse soldaten waren nooit helemaal
beschut. Velen stierven in de modderige gangen. Ze werden meestal naamloos ter plaatse
begraven. De gewonden werden achter de frontlijn gebracht en naar de veldhospitalen gevoerd om
te herstellen of te sterven. Als soldaat moest je drie dagen in de Dodengang blijven. Na de aflossing
mocht je drie dagen in een kantonnement achter de frontlijn uitrusten.
- 11 -
Bayernwald in Wijtschate
Bayernwald ligt 40 meter hoog en in de oorlog was dit wel belangrijk. Waarom? Van hieruit had je
een goed uitzicht op het front. Je kon je kanonnen goed richten en je gemakkelijker verdedigen. In
november 1914 hebben de Fransen en de Duitsers hier hard gevochten om deze plaats te
veroveren. De Duitsers wonnen en de kroonprins van Beieren gaf de plaats de naam “Bayernwald”.
Van 1914 tot de zomer van 1917 bouwen zij hun “Bayernwald” uit tot een oninneembare vesting, 10
keer zo groot dan wat er nu nog te zien is. De Britten werkten in 1916 aan een grote aanval. Ze
wilden de Duitsers letterlijk wegblazen en graafden daarom diep onder de grond tunnels tot onder
de Duitse stellingen. Op het einde van elke tunnel maakten ze een grote kamer met duizenden
kilo’s springstof erin. De Duitsers waren er niet gerust in. Ze hadden blauwe klei zien liggen op
verschillende plaatsen en dat is aarde die van heel diep komt. Als reactie bouwden de Duitsers
luisterschachten. Er waren er 6 en momenteel is er nog 1 te zien. Die werd in 1971 toevalli
gontdekt. De schacht (de put) was 25 meter diep en daarboven stond een houten schachthuis met
een windassysteem om de klei naar boven te halen of om de mijnwerkers naar beneden te laten.
Nu is de put nog 17 m diep en er zijn nog resten van een luchtpijp en een ijzeren ladder. Op 7 juni
1917 laten de Britten tussen Ieper en Mesen 24 dieptemijnen ontploffen. Duizenden ton aarde,
beton, stellingen, wapens en Duitse soldaten vliegen de lucht in. De ontploffingen van in totaal 500
000 kg springstof zijn te horen tot in Londen. Om zich te verdedigen, bouwden de Duitsers ook
bunkers in gegoten beton of met betonstenen. Iedere bunker bestaat uit 2 kamers, verbonden met
een deuropening. Ze zijn maar 1,20 m hoog en dienen om zich te beschermen tijdens de
beschietingen.
Wapenstilstand
Op 11 november 1918 werd om 11 uur ’s morgens in een treinwagon
het wapenstilstandcontract getekend. De Duitsers ondertekenden het
vredesverdrag. De mensen hoorden op de radio dat het vredescontract
getekend was en de oorlog dus voorbij was. Iedereen was blij en
iedereen had een glimlach op zijn gezicht.
Zo wordt het feest in België gevierd:
Iedereen was blij dat de oorlog voorbij was en de werklieden kregen
een vrije dag. De wet van 21 juli 1922 maakt van 11 november, de
verjaardag van de Wapenstilstand van 1918, een officiële nationale
feestdag. Op elf november 1922 werden in Brussel de resten van de
Onbekende Soldaat bijgezet aan de voet van de Congreskolom. Sindsdien is dit de dag waarop we
iedereen eren die zijn leven liet voor het vaderland.
Vanaf het einde van de jaren ’60 vormt 11 november in België ook het hoogtepunt van de 11.11.11
actie ten voordele van de Derde Wereld. Aan de Congreskolom legt de koning jaarlijks een grote
bos bloem en neer voor de vele soldaten die moedig hebben gestreden.
- 12 -
De klaproos
In de eerste wereldoorlog verschenen en bloeiden de klaprozen massaal op de door granaten
omgewoelde en vervuilde akkers. De soldaten dachten dat de klaprozen tevoorschijn kwamen op
de akkers waar bloed van gesneuvelde soldaten had gevloeid. Ze dachten dit omdat de
klaprozen weelderig groeiden en bloeiden net op die velden waar er zich het jaar voordien een
zware veldslag had voorgedaan. Tegenwoordig kennen we daarvoor een logische verklaring. Op de
door de loopgraven en door bommen omgesmeten en verstoorde grond, kan het zaad van de
klaproos dat al jaren in de grond ligt te wachten tot het boven wordt gewoeld, perfect gedijen. Het is
dan ook niet verwonderlijk dat een strijdperk na enige tijd veranderde in een rode klaprozengloed.
De Canadese militaire arts Mc Crae (1872-1918) deed dienst in een militair noodhospitaal in WestVlaanderen (1914). Hij schreef tijdens de oorlog aan de IJzer (1916) een ontroerend gedicht over
de klaproos. Hij stuurde het naar het Engels maandblad 'Punch'. In de zomer van 1915 werd hij
overgeplaatst naar de medische dienst in Frankrijk, waar hij in 1918 aan de gevolgen van
longontsteking en hersenvliesontsteking overleed. De klaproos werd o.a. door dat gedicht het
symbool van de gesneuvelden.
Het werd het bekendste gedicht over de eerste wereldoorlog:
In Flanders fields the poppies blow
Between the crosses, row on row,
That mark our place; and in the sky
The larks, still bravely singing, fly
Scarce heard amid the guns below.
We are the Dead. Short days ago
We lived, felt dawn, saw sunset glow,
Loved and were loved, and now we lie
In Flanders fields.
Take up our quarrel with the foe:
To you from failing hands we throw
The torch; be yours to hold it high.
Op deze manier werd het gedicht in het volledige
If ye break faith with us who die
Britse Imperium en de Verenigde Staten het
We shall not sleep, though poppies grow
herkenningsteken van opoffering en strijd voor de
In Flanders fields.
vrede. De klaproos groeide uit tot het wereldwijde
John McCrae
symbool van alle gesneuvelden. Tegenwoordig zie
je op bijeenkomsten rond Allerheiligen nog steeds
de Engelsen met een ' red poppy' in het knoopsgat.
- 13 -
Willem Vermandere!
Als ge van ze leven in de westhoek passeert
Deur regen en noordenwinden
Keert onze den tijd als g' alhier passeert
Den oorlog ga j' hier were vinden
Ja 't is den oorlog da 'j hier were vindt
En 't graf van duizend soldaten
Altijd iemands vader altijd iemands kind
Nu doodstil en godverlaten
Laat de bomen nu maar zwijgen en dat 't
gras niets verteld
En de wind moet 't ook maar nie zingen
Dat julder'n dood tot niets hè geteld
Dat waren al te schrik'lijke dingen
Zeg 't gaat al goed der is welvaart in 't land
En de vrede ligt vast in de wetten
We maken wel wapens maar met veel meer
verstand
Maar juust om den oorlog te beletten
En grote raketten atoom in den top
We meugen toch experimenteren
We mikken wel ne keer naar mekaar zijne
kop
Maar just om ons 't amuseren
Als ge van ze leven in de westhoek passeert
Deur regen en noorderwinden
Keert omme den tijd als g' alhier passeert
Den oorlog ga j' hier were vinden
Ja 't is den oorlog da 'j hier were vindt
En 't graf van duizend soldaten
Altijd iemands vader altijd iemands kind
Duizend en duizend soldaten [3x]
- 14 -