Trainingsboek Aardrijkskunde VWO 2016

Trainingsboek Aardrijkskunde VWO
2016
Hey jij daar!
Welkom op de examentraining Aardrijkskunde VWO! Het woord examentraining zegt het al:
trainen voor je examen. Tijdens deze training behandelen we de examenstof in blokken en
oefenen we ermee. Daarnaast besteden we ook veel aandacht aan de vaardigheden voor je
examen; je leert handigheidjes, krijgt uitleg over de meest voorkomende vragen en leert uit
welke onderdelen een goed antwoord bestaat. Verder gaan we in op hoe je de stof het beste
kunt aanpakken, hoe je verder komt als je het even niet meer weet en vooral ook hoe je
zorgt dat je overzicht houdt.
Naast de grote hoeveelheid informatie die je krijgt, ga je zelf ook aan de slag met
examenvragen. Tijdens het oefenen hiervan zijn er genoeg trainers beschikbaar om je verder
te helpen, zodat je leert werken met de goede strategie om je examen aan te pakken. Hierbij
is de manier van werken belangrijk, maar je kunt natuurlijk altijd inhoudelijke vragen stellen;
ook over de onderdelen die niet klassikaal behandeld worden.
Voor iedere vraag zijn er uiteraard uitwerkingen beschikbaar, maar gebruik deze informatie
naar eigen inzicht. Vergeet niet dat je op je examen ook geen uitwerkingen krijgt. Sommige
vragen worden klassikaal besproken, andere vragen moet je zelf nakijken.
Mocht je nog meer willen oefenen na deze examentraining, neem dan een kijkje op
www.examentraining.nl. Daar vind je oude examens en ons lesmateriaal van vorig jaar.
Na de tips volgen het programma voor vandaag en de bijbehorende opgaven. We
verwachten niet dat je alle opgaven binnen de tijd af krijgt, maar probeer steeds zo ver
mogelijk te komen. Als je niet verder komt, vraag dan om hulp! We willen je graag leren hoe
je er wél uit kunt komen. En onthoud goed, nu hard werken scheelt je straks misschien een
heel jaar hard werken…
We wensen je heel veel succes vandaag en op je examen straks!
Namens het team van de Nationale Examentraining,
Eefke Meijer
Hoofdcoördinator
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
2
Tips en trics bij het voorbereiden en tijdens je examens
Examens voorbereiden
Tip 1: Heb vertrouwen in jezelf
Laat je niet gek maken door uitspraken als “Nu komt het er op aan”. Het examen is een
afsluiting van je hele schoolperiode. Je hebt er dus jaren naartoe gewerkt en hebt in die tijd
veel kennis en kunde opgedaan om examen te kunnen doen. In al die jaren ben je nooit
wakker geworden om vervolgens te ontdekken dat al je kennis was verdwenen. De beste
garantie voor succes is voorbereiden, en dat is nu net wat je al die jaren op school hebt
gedaan. Heb vooral vertrouwen in jezelf!
Tip 2: Bereid je goed voor
Om jezelf goed voor te bereiden op je eindexamen maak je een planning, leer je de stof en
oefen je met vragen. Hoe pak je dit nou het beste aan?
Begin allereerst met het maken van een overzicht van alle stof en een planning. Je kunt
bijvoorbeeld een schema maken met daarin alle hoofdstukken die je moet leren en welke
onderwerpen daarbij horen. Daarbij schrijf je wanneer je welk onderdeel gaat leren.
Als je aan de slag gaat met leren, zorg dat je op tijd begint en plan dan niet teveel studieuren achter elkaar. Pauzes zijn noodzakelijk, maar zorg ervoor dat ze kort blijven, anders
moet je iedere keer opnieuw opstarten.
Wissel verschillende vakken af en wissel het leren af met oefenen. Op die manier kun je je
beter concentreren en leer je effectiever. Wat je concentratie (en je planning) ook ten goede
komt, is leren op vaste tijdstippen.
Tip 3: Leer alsof je examens zit te maken
Oefenen voor je examen bestaat natuurlijk ook uit het voorbereiden op de situatie zelf. Dit
betekent dat je je leeromgeving zoveel mogelijk moet laten lijken op je examensituatie. Zorg
dus voor zo min mogelijk afleiding (lees: leg je telefoon weg) en maak je tafel zo leeg
mogelijk. Maak ook een keer een proefexamen met een timer of eierwekker erbij, zodat je
weet hoe het is om voor langere tijd een examen te maken en zodat je weet hoe je je tijd het
beste in kunt delen.
Tip 4: Herhaal de geleerde stof
Belangrijk is om alle leerstof te herhalen! Wat heb je de vorige dagen ook alweer geleerd?
Door te herhalen blijft de stof langer in je hoofd (lange termijn geheugen) en verklein je de
kans dat je het weer vergeet. Zorg dat je de dag vóór het examen geen nieuwe stof meer
hoeft te leren en dat je alles nog even doorneemt en herhaalt.
Tip 5: Leer op verschillende manieren (lezen, schrijven, luisteren, zien en uitspreken)
Alleen maar lezen in je boek verandert al snel in staren in je boek zonder dat je nog wat
opneemt. Wissel het lezen van de stof in je boek dus af met het schrijven van een
samenvatting. Let op dat je in een samenvatting alleen belangrijke punten overneemt, zodat
het ook echt een samenvatting wordt. Kijk ook eens op Youtube, daar zijn talloze filmpjes te
zien waarin de stof duidelijk wordt uitgelegd. Maak daar gebruik van, want op die manier
komt de stof nog beter binnen omdat je er naar hebt kunnen luisteren. Met mindmaps zorg
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
3
je er voor dat je de stof voor je kunt zien en kunt overzien. Het werkt tot slot heel goed om de
stof aan iemand uit te leggen die de stof minder goed beheerst dan jij. Door uit te spreken
waar de stof over gaat merk je vanzelf waar je nog even in moet duiken en welke onderdelen
je prima beheerst.
Mindmap:
Goed voor jezelf zorgen!
Tip 1: Zorg voor voldoende beweging
Eigenlijk is leren net als topsport: het vergt een goede voorbereiding, planning, rust, oefenen
en concentratie. Om een goede prestatie te leveren, is het belangrijk dat je je fit voelt.
Sporten en bewegen tussen het leren door en aan het einde van de dag is daarom aan te
raden. Het doorbreekt de sleur van het leren, brengt zuurtstof naar de hersenen, zorgt voor
ontspanning en dat je je weer opgeladen voelt om verder te gaan met leren.
Tip 2: Zorg voor een goede balans tussen spanning en ontspanning
Om een goede prestatie te leveren is er een goede balans nodig tussen spanning en
ontspanning. Spanning zorgt ervoor dat je alert bent en ontspanning zorgt ervoor dat je je
aandacht erbij kan houden. Teveel spanning is niet goed en teveel ontspanning ook niet. Als
je merkt dat je té ontspannen bent en dat daardoor je concentratie en motivatie weg zijn,
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
4
probeer dan voor jezelf doelen te stellen. Slagen met een 8 gemiddeld bijvoorbeeld, dan
komt die gezonde spanning vanzelf. Als je té gespannen bent, probeer dan eens of
mindfulness iets is voor jou of ga lekker sporten.
Tip 3: Zorg voor voldoende slaap
Een nachtje doorblokken is geen slim idee. Je hebt namelijk slaap nodig om goed te kunnen
functioneren en concentreren. Bovendien, tijdens je slaap wordt alle geleerde informatie van
die dag vastgelegd in je geheugen. Langdurig onthouden lukt dus beter als je na het leren
gaat slapen, in plaats van eindeloos door te blijven leren.
Tip 4: Zorg dat je goed eet en drinkt
Het onderzoek naar het verband tussen voeding en geheugen staat weliswaar nog in de
kinderschoenen, toch weten we al een aantal handige dingen daarover.
En waarom zou je daar geen gebruik van maken? Zo is het inmiddels duidelijk dat je
hersenen veel energie nodig hebben in periodes van examens, dus ontbijt elke dag goed.
Let dan wel op wat je eet, want brood, fruit en pinda’s leveren meer langdurige energie dan
koekjes en snoep. Koffie en thee bevatten cafeïne, wat kan zorgen voor een betere
concentratie. Drink er echter niet teveel van; het kan je onrustig maken.
En dan het examen zelf
De dag is eindelijk gekomen. Je bent er klaar voor en de examens worden uitgedeeld. Je
mag beginnen!
Tip 1: Blijf rustig en denk aan de strategieën die je hebt geleerd
Wat doe je tijdens het examen?
- Lees rustig alle vragen
- Blijf niet te lang hangen bij een vraag waar je het antwoord niet op weet
- Schrijf zoveel mogelijk op maar…. voorkom wel dat je onzinverhalen gaat schrijven. Dat
kost uiteindelijk meer tijd dan dat het je aan punten gaat opleveren.
- Noem precies het aantal antwoorden, de redenen, de argumenten, de voorbeelden die
worden gevraagd. Schrijf je er meer, dan worden die niet meegerekend en dat is natuurlijk
zonde van de tijd.
- Vul bij meerkeuzevragen maar één antwoord in. Verander je je antwoord, geef dit dan
duidelijk aan.
- Ga je niet haasten, ook al voel je tijdsdruk. Tussendoor even een mini-pauze nemen is
alleen maar goed voor je concentratie.
- Let niet op wat klasgenoten doen. Sommige van hen zullen al snel klaar zijn, maar trek je
daar niets van aan en ga rustig verder.
- Heb je tijd over? Controleer dan of je volledig antwoord hebt gegeven op álle vragen. Hoe
saai het ook is, het is belangrijk, je kunt immers gemakkelijk per ongeluk een (onderdeel van
een) vraag overslaan.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
5
- Tot slot: bedenk van tevoren of je thuis je antwoorden van het zojuist gemaakte examen
wilt nakijken. Hoe reageer je als blijkt dat je veel fouten hebt? Heeft dit negatieve of juist
positieve invloed op het leerwerk voor de examens die nog komen gaan?
Tip 2: Los een eventuele black-out op met afleiding
Mocht je toch een black-out krijgen, bedenk dan dat je kennis echt niet verdwenen is.
Krampachtig blijven nadenken versterkt de black-out alleen maar verder. Het beste is om
even iets anders te gaan doen. Ga even naar de WC of leg gewoon even je pen neer. Als je
goed bent voorbereid, zit de kennis in je hoofd en komt het vanzelf weer boven. En mocht
het bij die ene vraag toch niet lukken, bedenk dan dat je niet alle vragen goed hoeft te
hebben om toch gewoon je examen te halen.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
6
Hoe pak je open vragen en meerkeuzevragen aan?
Een examen bestaat vaak uit een mix van open en meerkeuzevragen. Je hebt verschillende
strategieën om tot het juiste antwoord te komen. Bij meerkeuzevragen gaat het erom dat je
de juiste uitspraak of bewering kiest, bij meerkeuzevragen is het belangrijk dat je antwoord
geeft op de vraag, dat je volledig bent of dat je de juiste berekening toepast.
Meerkeuzevragen
Veel leerlingen vinden meerkeuzevragen lastig. Er staan namelijk vaak meerdere
antwoordmogelijkheden die op elkaar lijken. Hoe pak je zo’n vraag nou het handigste aan?
Tip 1: Omcirkel en streep de foute antwoorden weg
Lees de vraag goed en omcirkel eventueel de belangrijkste kernwoorden uit de vraag.
Vervolgens kun je het beste eerst nagaan welk antwoord je zelf zou geven. Daarna vergelijk
je dat met alle antwoordmogelijkheden die er staan. Vaak kun je dan al de twee meest foute
antwoord wegstrepen. Er blijven dan nog twee antwoorden over. Lees de vraag nogmaals en
bekijk welk antwoord van de twee overgebleven antwoorden het meest volledig is.
Tip 2: Blijf bij je gevoel
Het komt je vast bekend voor: je krijgt een toets terug, waarbij je ziet dat je het goede
antwoord toch nog op het laatst hebt veranderd in een antwoord dat fout blijkt te zijn.
Daarom: je eerste ingeving blijkt meestal te kloppen. Verander je antwoord alleen als het een
extreem wilde gok was, als je nieuwe inzichten hebt gekregen of als je de vraag per ongeluk
verkeerd hebt gelezen.
Tip 3: Gok als je het antwoord niet weet
Het kan natuurlijk gebeuren dat je het antwoord echt niet weet op de vraag. Gok in dat geval
het antwoord, wie weet gok je goed. Je hebt immers een kans van 1 op 4 en misschien zelfs
groter als je een fout antwoord hebt weg kunnen strepen.
Als je moet gokken, kun je dat ‘slim doen’:
- Streep foute antwoorden eerst weg
- Let op woorden als ‘altijd’, ‘nooit’ of ‘in geen enkel geval’. Vaak zijn die fout.
- Laat je niet leiden door de langste zin of het meest ingewikkelde antwoorden.
- Heb je bij je vorige vragen al drie keer A geantwoord, trek je daar niets van aan. Een
vierde keer A kan ook gewoon.
- Bekijk welke antwoorden sterk op elkaar lijken, vaak is een van die twee antwoorden
juist.
Open vragen
Tip 1: Wees volledig
Het komt vaak voor dat vragen niet volledig worden beantwoord en dat je daardoor niet alle
punten voor die vraag krijgt. Kijk daarom goed wat er precies gevraagd wordt. Let op
woorden als: ‘leg uit’, ‘verklaar’, ‘waarom’ etc. Als er gevraagd wordt naar twee redenen, let
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
7
er dan op dat je ook echt twee redenen geeft. Als je er meer geeft, tellen die niet mee. Nadat
je het antwoord hebt opgeschreven, lees de vraag dan nog even door en kijk of je volledig
bent geweest.
Tip 2: Haal informatie uit de bronnen
Vaak krijg je bij een vraag een bron erbij. Dit kan een kaart, afbeelding, grafiek, tabel of
afbeelding zijn. Het goed bestuderen van de bron kan je al een eind op weg helpen in het
beantwoorden van de vraag. Wat zie ik eigenlijk? Wat is de titel? Wat geeft de bron weer? Is
er een legenda? Wat staat er op de x-as en y-as? Welke eenheden zijn er gebruikt? Wie is
de maker? Staat er een jaartal bij?
Tip 3: Schrijf tussenstappen op
Je krijgt niet alleen punten voor het juiste antwoord, ook de tussenberekeningen leveren
punten op. Het is jammer om die punten te verliezen, terwijl je wel weet hoe het moet.
Tip 4: Schrijf nuttige informatie op
Weet je het antwoord op de vraag niet, maar weet je wel iets nuttigs te melden over de
vraag? Schrijf maar op! Vaak krijg je hier ook punten voor. Zorg er wel voor dat het relevant
blijft en dat je geen onzin op gaat schrijven.
Tip 5: Zorg dat je alles nog even controleert
Je hebt de laatste vraag gemaakt en het liefst wil je zo snel mogelijk naar huis. Blijf toch nog
even zitten en controleer je toets nog even. Heb je niet per ongeluk een vraag
overgeslagen? Heb je antwoord gegeven op de vraag? Zijn je antwoorden leesbaar? Ben je
nog iets vergeten?
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
8
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Aardrijkskunde VWO
___________________________________
© Nationale Examentraining BV
Drankier et al. (2015)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Eindexamen
___________________________________
___________________________________
donderdag 26 mei 2016 13:30-16:30
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Voorstellen
___________________________________
• Wie zijn wij?
___________________________________
• Wij zijn jullie?
– Naam, school, woonplaats, leeftijd
– Waar heb je moeite mee?
– Wat verwacht je van vandaag/ Waarom ben je hier?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
9
___________________________________
Planning
• Algemene introductie
• Inhoudelijk
___________________________________
– A) Vaardigheden
– C) Aarde (fysische geografie)
– B) Wereld (sociale geografie)
– E) Leefomgeving Nederland (Rivieren en Steden)
– D) Zuidoost-Azië
___________________________________
• Evaluatie
• Vragenronde
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Vaardigheden
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Aardrijkskunde
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Aardrijkskunde/geografie
Het bestuderen van de aarde als leefomgeving
van de mens en de interactie tussen beiden.
___________________________________
• Sociaal-geografische aspecten
maatschappelijke processen
___________________________________
• Fysisch-geografische aspecten
natuurlijke processen
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
10
___________________________________
Aardrijkskunde
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Absoluut/relatief
___________________________________
– Ligging en plaats
– Afstand
___________________________________
• Schaal
– Lokaal, regionaal, nationaal, fluviatiel,
continentaal, internationaal, mondiaal (globaal)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Geografische kenmerken
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Ruimtelijke kenmerken
___________________________________
– Absolute ligging en situatie ter plaatse
– Relatieve ligging
• Gebiedskenmerken
– natuurlijk: reliëf, klimaat,
– menselijk: infrastructuur, nederzettingspatroon
• Bevolkingskenmerken
–
–
–
–
___________________________________
Cultureel: godsdienst, etniciteit
Economisch: welvaart, beroepsbevolking
Politiek: democratisch gehalte, mensenrechten
Demografisch: leeftijdsopbouw, groei
• Relationale kenmerken
___________________________________
– Tussen gebieden: wereldsysteem
– Tussen kenmerken: economie en migratie
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Geografische Dimensies
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Fysisch-geografische dimensie: verbanden tussen het verschijnsel
en de natuurlijke omgeving.
• Sociale dimensie: maatschappelijke verhoudingen centraal.
• Demografische dimensie: bevolkingsopbouw (groene en grijze
druk).
• Economische dimensie: heeft alles te maken met produceren en
consumeren.
• Politieke dimensie: machtsposities, beïnvloeding van gedrag van
mensen of ondernemingen.
• Culturele dimensie: cultuur: waarden en normen, taal, religie,
technologie en de manier waarop de samenleving politiek, sociaal
en economisch is georganiseerd.
• Historische dimensie: geschiedenis en historische verhoudingen.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
11
___________________________________
Stappenplan
• Lezen
– Lees de hele opgave door (bronnen: legenda’s en titels!)
– Onderstreep de begrippen/het gebied
– Wat weet je van de begrippen? Wat weet je van het gebied? Wat staat
er in de atlas?
• Beantwoorden
–
–
–
–
Wat voor soort vraag is het?
Hoeveel punten levert het op?
Verwijs nooit naar de vraag (die, deze, welke)! Gebruik hele zinnen.
Herhaal/gebruik begrippen/algemene regels
• Controleren
___________________________________
___________________________________
– Lees je antwoord en de vraag na!
– Kloppen het aantal punten?
– Leg je alles uit?
o Overslaan? Schrijf het even op je antwoordblad
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Geografische Vragen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Blz. 138 Samengevat
•
•
•
•
•
___________________________________
Beschrijvend
Verklarend
Voorspellend
Waarderend
Probleemoplossend
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Formulering geografische vragen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
• Beredeneer
– Antwoord moet uit minstens twee stappen bestaan (bijv.
een vergelijking en een gevolg/conclusie).
• Leg uit
– Antwoord moet vaak oorzaak-gevolg bevatten.
___________________________________
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
12
Formulering geografische vragen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Beredeneer
– Antwoord moet uit minstens twee stappen bestaan (bijv.
een vergelijking en een gevolg/conclusie).
Voorbeeld: Boeing en Airbus hebben recent een deel van
hun productieketen naar China verplaatst. Multinationals die
bijvoorbeeld kleding en speelgoed produceren deden dit al
eerder.
– (2pt) Beredeneer waarom Boeing en Airbus pas relatief
laat een deel van hun productieketen naar landen als
China hebben verplaatst.
• (2015-II)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Formulering geografische vragen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Juiste redeneringen zijn:
___________________________________
– De productie van vliegtuigen/vliegtuigonderdelen is een
hoogwaardig proces
– waarvoor de benodigde kennis in China eerder nog
onvoldoende aanwezig was
of
– Boeing en Airbus beschikken over hoogwaardige technologische
kennis van de productie van vliegtuigen/vliegtuigonderdelen
– die zij nog niet wilden delen met (toekomstige) concurrenten uit
China
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Formulering geografische vragen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Leg uit
– Antwoord moet vaak oorzaak-gevolg bevatten.
___________________________________
• Let op: wat is het eindpunt?
– A→B→C
– Leg uit waardoor delta’s vaak dichtbevolkte
gebieden zijn. Je uitleg moet een oorzaak-gevolg
relatie bevatten.
• examen 2012-II
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
13
Formulering geografische vragen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Uitleg 1:
– Delta’s bestaan uit vruchtbaar riviersediment. / Delta’s zijn vlak en
bieden goede mogelijkheden voor irrigatie. (oorzaak, 1 punt)
– Daardoor zijn er goede landbouwmogelijkheden (zodat er een relatief
grote bevolking gevoed kan worden). (gevolg, 1 punt)
• Uitleg 2:
– Delta’s hebben een gunstige relatieve ligging (door ligging bij de kust
en de rivier). (oorzaak, 1 punt)
– Daardoor ontstaan er vaak transportknooppunten (die uitgroeien tot
grote steden). (gevolg, 1 punt)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Atlas
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Ingangen
• Algemene legenda
• Algemene inhoudsopgave: NL – EU – Wereld
• Statistiek
• Bladwijzer: overzichtskaarten
• Landenregister
• Register van topografische namen
• Geografische coördinaten
• Trefwoordenregister: kaarten over bepaald
onderwerp
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Atlas
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Zoek op in de atlas. Schrijf op welke kaart op
welke bladzijde je gebruikt en welke ‘ingang’ je
gebruikt hebt.
•
•
•
•
Hoe hoog is de Kilimanjaro?
Welk Europees land heeft het laagste sterftecijfer?
Wat is de code van Köppen voor een woestijnklimaat?
Noem 2 gemeentes in Noord-Brabant die te maken hebben met
sterke verdroging.
• Op welke diepte vinden de meeste aardbevingen plaats in Japan?
• In welk gedeelte van de Randstad concentreert zich de
kenniseconomie en uit welke kaart blijkt dit? (examen 2014-II)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
14
___________________________________
Atlas
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Antwoorden
• 5895m
• Albanië / Turkije
• BW
• Deurne & Asten
• 0-50km
• Noordvleugel (61C)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Aarde
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Aarde
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
De aarde als natuurlijk systeem
samenhang en diversiteit
• Natuurlijke processen binnen de aardkorst en
vorming reliëf (endogene processen)
___________________________________
___________________________________
• Natuurlijke processen aan de buitenkant van de
aardkorst (exogene processen)
• Klimaat en luchtcirculatie
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
15
___________________________________
Opbouw van de Aarde
Vaardigheden
•
•
•
•
•
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Asthenossfeer: buitenmantel met zeer traag
vloeibaar materiaal
Lithosfeer: vast materiaal, korst en vaste deel
van de buitenmantel
Atmosfeer: lucht gassen rond de aarde
–
•
Aarde
___________________________________
Troposfeer: onderste laag
___________________________________
Hydrosfeer: water, inclusief waterdamp en
sneeuw
Biosfeer: planten en dieren
Antroposfeer: mensen
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Opbouw van de Aarde
Vaardigheden
•
•
•
•
•
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Asthenossfeer: buitenmantel met zeer traag
vloeibaar materiaal
Lithosfeer: vast materiaal, korst en vaste deel
van de buitenmantel
Atmosfeer: lucht gassen rond de aarde
–
•
Aarde
___________________________________
Troposfeer: onderste laag
___________________________________
Hydrosfeer: water, inclusief waterdamp en
sneeuw
Biosfeer: planten en dieren
Antroposfeer: mensen
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Opbouw van de Aarde
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
16
___________________________________
Deel 1: Plaattektoniek
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
K!asseopdracht: Plaattektoniek
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Actualisme / actualiteitsbeginsel
___________________________________
• Wat is plaattektoniek?
___________________________________
• Hoe is plaattektoniek aan te tonen?
• Belangrijk kaartblad: 216E (geologische tijdschaal)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
K!asseopdracht: Plaattektoniek
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Wat is plaattektoniek?
Verschuiving van continenten. Door convectiestromen breekt
de lithosfeer en aardkorst in platen die zich verplaatsen.
• Hoe is plaattektoniek aan te tonen?
Vormen van continenten passen in elkaar
Overeenkomst van flora en fauna op uiteengelegen continenten
Overeenkomst in gesteenteformaties op uiteengelegen continenten
Paleomagnetisme toont aangroeien oceanische korst bij midoceanische rug
Patroon ouderdom gesteenten aan weerszijden mid-oceanische rug
Satellieten meten bewegingen van aardplaten
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
17
Schematiseren: Plaattektoniek
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Lithosfeer Platen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Plaattektoniek
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Convergent: platen bewegen naar elkaar toe (subductie
of continentale botsing).
• Divergent: platen bewegen van elkaar af
• Transform: platen bewegen langs elkaar.
• Hotspots: platen bewegen over een mantelpluim heen.
• Oceanische plaat/korst = basalt
• Continentale plaat/korst = graniet
• Basalt is zwaarder dan graniet
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
18
___________________________________
Plaattektoniek
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Hotspots
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Ontstaan Nieuwe Oceaan
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Tektonische Opheffing
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
19
___________________________________
Aardbevingen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Wrijving bij plaatgrens
___________________________________
• Hypocentrum
• Epicentrum
___________________________________
• Schaal van Richter (magnitude)
• Schaal van Mercalli (intensiteit)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Tsunami
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Golving wordt versterkt door ondiep
kustwater
• Verwoestend voor kustgebieden
• Waarheen vluchten?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Vulkanen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
• Golving wordt versterkt door ondiep
kustwater
• Verwoestend voor kustgebieden
• Waarheen vluchten?
Vulkanisme (explosieve en effusieve eruptie)
Caldera
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
20
___________________________________
Vulkanische as
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
•
•
•
•
Fijnste materiaal
Pyroklastica
grote afstanden door de atmosfeer
Hete aswolk kan bewoond gebied
verwoesten.
• Vulkanische as en lava zijn ook zeer
vruchtbaar.
• Lahars
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Oefenen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
• Opgave 1+2
Steden
ZO-Azië
Onderstreep de
begrippen
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Deel 2: Kringlopen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
21
___________________________________
Gesteentekringloop
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Stollingsgesteente
___________________________________
– Afgekoelde lava
– basalt en graniet
• Sedimentair gesteente
___________________________________
– zandsteen en kalksteen
• Metamorf gesteente
– druk en temperatuur
– marmer en leisteen
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Afbraak
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Processen van buiten af
___________________________________
• Verwering
– Chemisch
– Fysisch (mechanisch)
___________________________________
• Erosie
– Afbraak
– Transport
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Verwering
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
22
___________________________________
Verwering
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Chemische verwering
___________________________________
– Zuren in water/ neerslag
– Zuren uit plantenwortels
• Fysische verwering
___________________________________
– Vorstverwering
– Woestijnverwering
– Verwering door boomwortels
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Opbouw
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Sedimentatie
–
–
–
–
Glaciaal
Eolisch
Fluviatiel
Marien
– Organisch
– Antropogeen
door ijs
door wind
door water
door zee
(morenen en keileem)
(loss, dekzand, duinzand)
(rivierklei, riviergrind)
(strandzand, schelpen, zout
en zeeklei)
door organismen
door mensen
___________________________________
___________________________________
(veen en kalk)
(terp, dijken)
___________________________________
– Fluvioglaciaal?!
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Hydrologische Kringloop
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
23
___________________________________
Landschapszones
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Klimaat
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Gemiddelde toestand van de atmosfeer, gemeten
over een periode van 30 jaar en een groot gebied
– Bepaald door: zonne-energie en herverdeling door luchten zeecirculatie
– Continentale en regionale verschillen o.b.v. verhouding
land-zee en reliëf
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Stralingsbalans / Albedo
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
24
Klimaatsysteem van Köppen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Indeling hoofdklimaat op grond van temperatuur,
vegetatie en neerslag.
___________________________________











A-klimaat: tropisch regenklimaat
B-klimaat: droog klimaat
Bw-klimaat: woestijnklimaat, zeer droog
Bs-klimaat: steppeklimaat, overgang naar vochtiger klimaat
C-klimaat: zeeklimaat/gematigd maritiem klimaat
D-klimaat: landklimaat/continentaal klimaat
E-klimaat: polair klimaat
Eh-klimaat: hooggebergteklimaat, Et-klimaat: toendraklimaat
___________________________________
w : "wintertrocken" = droge winter
s : "sommertrocken" = droge zomer
f : "fehlt” = hele jaar door regen
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Klimaatsysteem van Köppen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Indeling hoofdklimaat op grond van temperatuur,
vegetatie en neerslag.
___________________________________











A-klimaat: tropisch regenklimaat
B-klimaat: droog klimaat
Bw-klimaat: woestijnklimaat, zeer droog
Bs-klimaat: steppeklimaat, overgang naar vochtiger klimaat
C-klimaat: zeeklimaat/gematigd maritiem klimaat
D-klimaat: landklimaat/continentaal klimaat
E-klimaat: polair klimaat
Eh-klimaat: hooggebergteklimaat, Et-klimaat: toendraklimaat
___________________________________
w : "wintertrocken" = droge winter
s : "sommertrocken" = droge zomer
f : "fehlt” = hele jaar door regen
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Thermohaline (Oceaan) Circulatie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
25
___________________________________
Diepwaterpomp
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Luchtcirculatie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië

Oorzaak: verschil in temperatuur

Warme lucht stijgt = condenseren = neerslag
= lage druk

___________________________________
Koude lucht daalt = geen neerslag = hoge
druk
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Atmosferische luchtcirculatie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
26
Atmosferische luchtcirculatie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Atmosferische luchtcirculatie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
– De wind waait van
een hogedrukgebied naar
een lagedrukgebied (Wet van
Buys-Balot)
– Winden en stromen buigen op
het noordelijk halfrond af naar
rechts en op het zuidelijk
halfrond naar links (Corioliseffect).
___________________________________
___________________________________
– Passaatwinden en westenwind
• De naam van de wind is
gebaseerd op waar deze
vandaan komt
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Atmosferische luchtcirculatie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
27
___________________________________
ITCZ
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Directe instraling van de zon verandert door
helling van de aarde
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
K!asseopdracht: ITCZ
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
Teken de ITCZ in de maanden januari en juli.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
ITCZ
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
De ITCZ verplaatst naar het noorden in “onze
zomer”
http://home.kpn.nl/kalsb004/geobronnenbb/an
imaties/ITCZ-animatie.html
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
28
___________________________________
Moesson
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Moesson = halfjaarlijkse kerende wind,
afhankelijk van de ITCZ. Kan zowel nat als
droog zijn.
___________________________________
In Azië:
Mei tot oktober = ITCZ op noordelijk halfrond,
hierdoor lagedrukgebied: zorgt voor een natte
aanlandige wind bij India. (Natte
zomermoesson)
___________________________________
November tot april = ITCZ op zuidelijk halfrond,
waardoor de wind bij India aflandig is
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Regensoorten: Moesson
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Regensoorten
Vaardigheden




Aarde
Wereld
Water
Stijgingsregen
Stuwingsregen
 Loef / Lij
Frontale regen
Aanlandige wind / Aflandige wind
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
29
___________________________________
Natuur- en milieurampen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Een natuurramp wordt veroorzaakt door
natuurkrachten (endogeen en exogeen).
Plotseling
___________________________________
• Een milieuramp wordt veroorzaakt door
verstoring van de natuur door de mens.
Meestal geleidelijk
(Versterkt broeikaseffect, gat in de ozonlaag,
landdegradatie)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Broeikaseffect
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Landdegradatie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Verlies aan vruchtbare grond (en dus
economische waarde!)
De 3 V’s:
• Versnelde bodemerosie
• Verwoestijning
• Verzilting
___________________________________
Oplossingen?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
30
___________________________________
Oplossingen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Versnelde bodemerosie en verwoestijning
–
–
–
–
–
–
Aanplant/ behoud van bomen/ permanente bodembedekkers
Minder begrazing door vee
Het plaatsen van windschermen
Akkers niet geheel ongebruikt (braak) laten liggen
Gewassen afwisselen en bodemuitputting voorkomen
Zorgvuldig grondwatergebruik (bij verwoestijning)
• Verzilting
–
–
–
–
–
Drainage
Druppelirrigatie
Doorspoelen bodem
Tijdelijk land ongebruikt (braak) laten liggen
Droogteresistente gewassen
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Oefenen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
• Opgave 3-5 (+ evt. 6)
Steden
ZO-Azië
Wat staat er al
in de atlas?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Wereld
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
31
___________________________________
Wereld
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Landen vergelijken: mondiale
spreidingspatronen
___________________________________
• Globalisering
___________________________________
• Wereldsteden
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Deel 1: Landen vergelijken
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Landen vergelijken
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Landen vergelijken en classificeren/ groeperen
– drie soorten: economisch, sociaal-cultureel en
demografisch
– indicatoren
– spreidingspatroon
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
32
___________________________________
Sociaal-Cultureel
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Sociaal-cultureel/ maatschappelijk
– Indicatoren: godsdienst, positie van de vrouw, ..
– Patroon: cultuurgebieden
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Sociaal-Cultureel
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Spreidingspatroon:
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Economisch
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Indicatoren:
– BNP/hoofd, koopkracht
• Let wel op: 1) excl. informele sector, 2) o.b.v. flexibele
wisselkoers, 3) regionale/ sociale verschillen, 4) BNP en
koopkracht zijn niet hetzelfde
– Verdeling beroepsbevolking (3 sectoren)
– Import- en exportpatroon
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
33
___________________________________
Economisch
Aarde
Vaardigheden
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Spreidingspatroon
___________________________________
– Centrum-periferiemodel
•
•
•
•
Internationale arbeidsverdeling
Centrum: hoogwaardige sectoren (tertiair)
Semi-periferie: overgang primair naar secundair
Periferie: lage-loon productie (primair/secundair)
___________________________________
• Geen vaststaand patroon! Global Shift!
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Economisch
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
global shift: verschuiving economisch
zwaartepunt (landen in transitie: BRIC-MIT)
(machtsoceaan)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Demografisch
Vaardigheden
•
•
•
•
Aarde
Wereld
Water
Steden
geboorte en sterfte cijfer
immigratie en emigratie
migratie binnenlands
Leeftijdsdiagram/bevolkingspiramide
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
34
___________________________________
Demografisch
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Demografische druk
• Grijze en groene druk
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Demografisch
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Groene druk
het aantal personen jonger dan 20 jaar als
percentage van het aantal personen van 20-64
jaar.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
K!asseopdracht: Demografisch Transitiemodel
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
35
K!asseopdracht: Demografisch Transitiemodel
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
•
Eerste fase: hoog sterftecijfer, hoog geboortecijfer
door kinderen als inkomstenbron en hoge
zuigelingensterfte, stabiele bevolkingsomvang.
Vooral in agrarische maatschappij;
•
Tweede fase: daling sterftecijfer door betere hygiëne
en gezondheidszorg;
•
Derde fase: daling geboortecijfer door daling
zuigelingensterfte/kindersterfte, anticonceptie, meer
welvaart, minder kinderen nodig;
•
Vierde fase: laag geboortecijfer, sterftecijfer stijgt
licht (vergrijzing), bevolkingsomvang stabiel, vooral in
dienstenmaatschappij.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Human Development Index (HDI)
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
• Levensverwachtingsindex
• Onderwijsindex
• Inkomensindex
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Oefenen
Vaardigheden
Aarde
• Opgave 7+9
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Wat voor soort
vraag is het?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
36
___________________________________
Deel 2: Globalisering
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Globalisering
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Voortdurend proces van wereldwijde
economische, culturele en politieke integratie.
Centraal staat de wereldwijde
arbeidsverdeling.
• De wereld wordt steeds kleiner door afname
van de relatieve afstand en verbetering van de
relatieve ligging
• Resultaat: (een) global village
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Globalisering
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
• Oorzaken: Tijd-ruimte compressie
– Dalende transportkosten
– Communicatietechnologie (economisch en sociaalculturele factor)
– Kapitalisme en vrijhandel
• Toch ook nog steeds protectionisme
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
– MNO en opsplitsing productieketen
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
37
___________________________________
Gevolgen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Gevolgen (spread + en backwash -):
Economisch:
–
–
–
–
___________________________________
Economische blokken – triade
Ontsluiting/ integratie nieuwe gebieden in wereldeconomie
Schaalvergroting
Internationale arbeidsverdeling (productienetwerken)
___________________________________
Sociaal-cultureel:
– Culturele diffusie: verspreiding (van C naar P) en vermenging
– Amerikanisering, maar ook lokalisering en fundamentalisme
Demografisch:
___________________________________
– Braindrain en zuid - noord migratie
– Urbanisering in periferie
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Gevolgen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Globalisering: goed of slecht?
– Ja (SPREAD, globalisten)– vrijhandel, efficiëntie, welvaart, universele
normen en waarden en democratisering(?)
– Nee (BACKWASH, antiglobalisten) – culturele achteruitgang, afpersing,
kinderarbeid, ruilvoetverslechtering, sociale en regionale ongelijkheid
door fragmentarische modernisering, milieu.
___________________________________
___________________________________
– Ja en nee (andersglobalisten) – menselijke maat, globalisering met oog
voor milieu en ongelijkheid
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Gevolgen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Voor nieuw ontsloten gebieden
• spread: positieve invloeden van contact met
centrum: economische groei en overdracht van
kennis dit leidt tot ontwikkeling gebied
• backwash: negatieve invloeden van contact met
centrum: vertrek van beste arbeidskrachten en
onttrekking grondstoffen dit leidt tot afroming
van de economie in de periferie en uitbuiting
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
38
___________________________________
Bedrijfsmigratie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Uitschuiving
• Offshoring = verplaatsen delen van het
bedrijf
• Outsourcing = productie uitbesteden
• Sleutelbegrip efficiëntie
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Migratie |Theorie van Ullman
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
1. Complementariteit
___________________________________
2. Transporteerbaarheid / verplaatsbaarheid
Geen geografische hindernissen
___________________________________
3. Geen tussenliggende mogelijkheden
(intervening oppertunities)
___________________________________
4. Interpersoonlijke relaties
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Migratie |Op stap met Ullman
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
39
___________________________________
Migratie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Aangedreven door push en pull factoren
___________________________________
– Push: oorlog, droogte, armoede
– Pull: welvaart, vrede
• Volgmigratie
___________________________________
– gezinsherenigende migratie
– gezinsvormende migratie (2e generatie)
• Selectie bij migratie
___________________________________
– Voorbeelden?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Deel 3: Wereldsteden
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Deel 3: Wereldsteden
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
• Knooppunt van informatie, geld- en goederenstromen
• Centra van innovatie en creativiteit
• Belangrijke plaats in nationaal en internationaal stedelijk
netwerk
• Aanwezigheid van clusters
• Hoofdrol in internationale (zakelijke) dienstverlening
• Kosmopolitisme
• New York
Washington D.C.
Los Angeles
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
40
___________________________________
Amerikaanse Steden
Vaardigheden
•
•
•
•
•
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Central Business District (CBD)
Overgangszone: ghetto’s: een buurt waarin
>50% van de mensen bestaat uit sociaaleconomisch achtergestelde etnische
minderheidsgroepen
Woonwijken
Voorsteden: edge cities: stad aan de rand van
dichtbevolkt stedelijk gebied. Alle functies zijn
aanwezig: werk, winkels, voorzieningen.
Gunstige locatie bij snelwegen.
Gated communities: ontstaan waar
groepen zich onveilig voelen vanwege
criminaliteit.
Wijken achter een hek met beveiliging en
pasjes.
Voor de rijkeren, in suburbs, maar ook in
centrale
stad.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Oefenen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
• Opgave 8 (+ evt. 10)
Steden
ZO-Azië
Hoeveel punten
levert de vraag
op?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Leefomgeving: Water
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
41
___________________________________
Leefomgeving: Water
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Vraagstukken van overstromingen en
wateroverlast door rivieren
___________________________________
• Vraagstukken van overstromingen en
wateroverlast door de zee
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Deel 1: Rivieren
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Rivieren
Vaardigheden
Aarde
Stroomgebied
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Regiem
Verhang
Oeverwal
Verval
Vertragingstijd
Kommen
Estuarium
Benedenloop
Middenloop
Uiterwaard
Winterbed
Debiet
Kwel
Delta
Bovenloop
Zomerdijk
Maak met bovenstaande begrippen een schema
waarin duidelijk wordt wat de verbanden tussen
de begrippen zijn: schematiseren = leren
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
42
___________________________________
Natuurlijke Rivier
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Bedijkte Rivier
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Lengte doorsnede rivier (verval en verhang)
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
43
___________________________________
Begrippen Rivier
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Debiet is hoeveelheid water op een bepaald moment
uitgedrukt in kubieke meter per seconde
• Regiem is verloop van de waterafvoer gedurende het jaar
(=regelmatig of onregelmatig)
– Smeltwaterrivier
– Regenrivier
– Gemengde rivier
• Verval = hoogteverschil tussen bron en monding (m)
• Verhang = hoogteverschil per kilometer (uitgedrukt in m/m of
in m/km)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Regiem
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Stroomgebied en vertragingstijd
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Debiet is hoeveelheid water op een bepaald moment
uitgedrukt in kubieke meter per seconde
• Regiem is verloop van de waterafvoer gedurende het jaar
(=regelmatig of onregelmatig)
– Smeltwaterrivier
– Regenrivier
– gemengde rivier
• Verval = hoogteverschil tussen bron en monding (m)
• Verhang = hoogteverschil per kilometer (uitgedrukt in m/m
of in m/km)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
44
___________________________________
Estuarium / Delta
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Ontbossing
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
(zelfde effect bij verstening/ verharding):
- piekafvoer omhoog,
- kortere vertragingstijd,
- onregelmatiger regiem
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Rivierenbeleid
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Drietrapsstrategie
• Vasthouden
• Bergen
• Afvoeren
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
45
K!asseopdracht: Rivierenbeleid
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Overstromingsrisico
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Rivierenbeleid
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Concreet:
– Boven- en middenloop:
___________________________________
• Vasthouden bevorderen d.m.v. herbebossing en
infiltratiebevordering (bv. vijvers aanleggen)
• Bergingsmaatregelen bv. d.m.v. overloopgebieden
– Benedenloop:
• Afvoercapaciteit vergroten d.m.v. afgraven uiterwaarden,
aanleggen nevengeulen, verdiepen zomerbed, dijkverlegging,
verlaging van kribben of verwijdering obstakels
• Bergingscapaciteit vergroten bv. d.m.v. overloopgebieden
– Hierbij geldt: vergroting afvoercapaciteit vergroot ook vaak
bergingscapaciteit
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
46
___________________________________
Deel 2: Kustbescherming
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Geschiedenis: 1953
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Deltawerken
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
47
___________________________________
Deltawerken
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Dwarsdoorsnede Kust
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Kustprocessen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
• Erosie en sedimentatie
van duinen
• Eb en vloed
– getijde openingen Waddenzee
• Zeestroming
– kustparallelestroming
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
48
___________________________________
Kustprocessen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Kustprocessen: Duinafslag
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Kustbescherming: 2 typen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
•
•
•
•
•
Zachte kust
Waddenkust
Duinenkust
Estuarium/deltakust
dynamisch
•
•
•
•
Harde kust
Hondsebosse zeewering
Groningen/Friesland (waarom daar?)
dijken en rip raps
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
49
Kustbeleid: Dynamisch Handhaven
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• “Zacht waar het kan, hard waar het moet”
___________________________________
• Aan de hand van de basiskustlijn 1990
• Ecologische waarde mag niet ten koste gaan
van de economische waarde
___________________________________
• Zandsuppletie en Zandmotor
• Beperken bolwerkvorming: beperking bouw van
___________________________________
huizen, gebouwen etc. waardoor er harde kust moet komen
___________________________________
___________________________________
___________________________________
K!asseOpdracht: Zandmotor
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Zeespiegelstijging
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Absoluut: zeeniveau stijgt door het smelten van landijs en/of
het uitzetten van water
• Relatief: stijging van de zeespiegel ten opzichte van het land
door bodemdaling of een combinatie van bodemdaling en
absolute zeespiegelstijging
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
50
___________________________________
Zeespiegelstijging
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Klimaatverandering
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Zeespiegelstijging, ijssmelting en onregelmatiger (extremer)
neerslagregiem
___________________________________
• Rivier
– Natte winter
• Onregelmatiger regiem
• Hogere piekafvoer (in de winter)
• Bedreiging van zee (sluiten waterkering)
– Droge zomer
• Hinder voor scheepvaart (lagere afvoer in de zomer)
• Waterkwaliteit neemt af in droge zomer
• Lastige afwatering door stijgend zeeniveau
• Binnendringen (zout) zeewater
___________________________________
• Kust
- Binnendringen van zout zeewater door de verhoogde zeespiegel ten opzichte van het land.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Oefenen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
• Opgave 11-13 (+ evt. 14)
Water
Steden
ZO-Azië
Verwijs nooit
naar de vraag
(die, deze,
welke)!
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
51
___________________________________
Leefomgeving: Steden
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Leefomgeving: Steden
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Algemene Begrippen
___________________________________
• Sociaal-economische problemen in de
Randstad
___________________________________
• Steden, wijken, buurten en
overheidsmaatregelen
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Deel 1: Steden
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
52
___________________________________
Wat is een stad?
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Structuurvisie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Ruimtelijke beleid
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Groeikernenbeleid
• Compacte-stadbeleid
• VINEX-locatiebeleid
___________________________________
___________________________________
___________________________________
135
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
53
___________________________________
VINEX
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
Vierde Nota Ruimtelijke ordening Extra
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Dichtbij bestaande stadscentra
Versterking van bestaande winkelcentra en voorzieningen
Beperken van dreigende leegloop van (middel)grote steden
Beschermen van open gebieden door verstedelijking te concentreren
rond bestaande (middel)grote steden
Beperken van automobiliteit tussen wonen, werken en voorzieningen
___________________________________
Concentratie van groei in stadsgewesten en vermindering van
suburbanisatie
Versterken van het voorzieningenniveau en handhaven ruimtelijke
kwaliteit platteland
___________________________________
136
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Re-Urbanisatie: Gentrification
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
young urban
professionals (YUPpies)
___________________________________
aanbod
winkels
verandert
___________________________________
Verdringing (?)
Leefbaarheid
wordt beter
___________________________________
137
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Gentrification
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Door het imago van een armere buurt trekt deze
kapitaalkrachtige mensen aan, door particuliere bestedingen
neemt de leefbaarheid van de buurt toe. Vaak ten koste van
de oorspronkelijke bewoners.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
54
K!asseopdracht: Gentrification
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
___________________________________
Prijzen
Sociale Cohesie
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Centrale Plaatsen | Theorie van Christaller
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Rangorde van steden naar soort diensten
dat wordt aangeboden
___________________________________
• reikwijdte: maximale afstand die klant wil
afleggen naar voorziening, dus afstand van
voorziening tot rand verzorgingsgebied)
___________________________________
• verzorgingsgebied: gebied waarin bedrijf/
instelling zijn goederen of diensten levert, dus
vanuit voorziening gezien)
• drempelwaarde: minimaal aantal klanten dat
een voorzieningen nodig heeft om te bestaan.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Centrale Plaatsen | Theorie van Christaller
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
55
Vestigingsplaatsen Bedrijven
Aarde
Vaardigheden
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Vestingingsfactoren:
___________________________________
– Ondernemersklimaat
– Hoogwaardige bedrijven (goederen en diensten)
• Agglomeratie-effect (clusters)
– Kennis
• Brainports
___________________________________
– Arbeidskrachten
– Goede bereikbaarheid: infrastructuur
• Mainports, snelweglocaties, stationslocaties
– IMAGO!
• Monumentale panden, (industrieel) erfgoed
___________________________________
• Publiek-private samenwerking
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Stedelijke Vraagstukken
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Vraagstuk
Probleem
Oorzaken
Oplossingen
Congestie
Afnemende bereikbaarheid,
overbelaste infrastructuur
Groei welvaart, forensisme,
individualisering
OV, thuis werken, andere
organisatie stedelijke distributie
Locatie
Concurrentie om ruimte, hoge prijzen
(delen van) stad als gewilde
vestigingsplaats
Hoogbouw, functiemenging,
herstructureren, revitaliseren,
overheidsbeleid
Innovatie
Bedreiging van stad als centrum van
vernieuwing (creatieve stad)
Internationale concurrentie,
spanning duale arbeidsmarkt
(opdeling arbeidsmarkt in
laag- en hoogopgeleid deel)
kan leiden tot intolerantie of
criminaliteit
Aantrekken hoogwaardige
bedrijven en instellingen,
verhogen scholingsgraad,
aandacht onderkant
arbeidsmarkt
Bestuurlijk-ruimtelijk
Onvoldoende daadkrachtig bestuur,
bestuurlijke indeling gebied past niet
bij behoeften
Problemen kunnen stad
overstijgen, stad vaak
opgedeeld in kleinere
bestuurlijke eenheden,
toename takken door
decentralisatie
Herindeling, bevorderen
samenwerking, stimuleren
publiek-private samenwerking
Sociaal-cultureel
Polarisatie, segregatie, criminaliteit,
verloedering
Tegenstellingen, gebrekkige
integratie, gebrek sociale
cohesie
Beperken segregatie, aanpakken
overlast, behouden en
onderhouden voorzieningen,
bevorderen integratie en
educatie, bevorderen sociale
cohesie
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Deel 2: Wijken en Buurten
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
56
___________________________________
Buurtprofiel
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Woningkenmerken
___________________________________
– Ouderdom
– Eigendom (huur / koop)
– Woningtype
– Onderhoud
___________________________________
• Bewonerskenmerken
– Grootte van huishoudens
– Etniciteit
– Inkomen (koopkracht)
– Gezinsfase
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Kenmerken
Vaardigheden
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Historische binnenstad monumentale panden
19e-eeuwse binnenstad etagewoningen
WOI-WOII
tuinwijken (groen)
Jaren vijftig
portiekflats
Jaren zestig
galerijflats en suburbs
Zeventig/tachtig
eengezinswoningen
Sinds Jaren 80
appartementen
Jaren 90 – 00
VINEX
Nu
Stationsgebieden en
herontwikkeling
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Leefbaarheid
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
• Leefbaarheid
–
–
–
–
–
Openbare ruimte prettig
Woningkenmerken, aanzien wijk
Criminaliteit/overlast
Geluid en stankoverlast
Verpaupering
Oplossing van ‘slechte’ wijken:
functiemenging?
herstructurering?
revitalisering?
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
57
___________________________________
Integratie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Segregatie
___________________________________
scheiding tussen inkomensgroepen, etnische
groepen of leefijdsgroepen
– Ruimtelijk
– Sociaal
___________________________________
• Sociale polarisatie
toenemen van spanningen tussen groepen die
veroorzaakt wordt door vijandige houding en
intolerantie
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Oefenen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
• Opgave 15+16 (+ evt. 17)
Steden
ZO-Azië
Klopt het
aantal punten?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Zuidoost-Azië
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
58
___________________________________
Zuidoost-Azië
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Afbakening Zuidoost-Azië met
gebiedskenmerken
___________________________________
• Zuidoost-Azië als macroregio in de wereld
___________________________________
• Ontwikkelingsprocessen: interne en externe
factoren
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Zuidoost-Azië
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Zuidoost-Azië
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Één regio?
– grote diversiteit
– bufferregio
___________________________________
• ASEAN / APEC
___________________________________
• geleide democratie
– Sterke sturing door één politieke partij
– vaak overgang naar (militaire) dictatuur
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
59
Geografische Kenmerken Zuidoost-Azië
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Ruimtelijk:
• Landlocked vs. archipel
___________________________________
• Geologisch:
– 4 aardplaten die voornamelijk subductie
vertonen
– Eilandenboog, explosieve vulkaanerupties,
lahar, tsunami, vruchtbare bodem,
continentaal plat
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Geologie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Geologie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
60
___________________________________
Vulkanisme in Indonesië
Vaardigheden
•
•
•
•
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Java: 37 werkende vulkanen
Heftig en explosief
Uitbarsting Merapi, Java
Verklaring geologie?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Historische Dimensie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
Exploitatiekolonie: na handelskolonialisme leverancier van grondstoffen en
landbouwproducten; en afzetgebied van industriële producten. Alleen
Thailand is geen kolonie geweest
___________________________________
Dekolonisatie na WOII: oorlog en Japanse bezetting hebben koloniale
moederlanden verzwakt
Politiek conflictgebied: Koude Oorlog tussen VS en Sovjet-Unie werd er
deels uitgevochten
___________________________________
Werkplaats van de wereld: door verplaatsing lagelonenindustrie, en later
ook diensten. Bevorderd door politieke stabiliteit na 1975
Groeiende interne verschillen: Laos, Cambodja en Myanmar achterblijvers
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Koloniale Erfenis
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
Problemen:
• infrastructuur op buitenland gericht,
ZO-Azië
___________________________________
– Neokolonialisme
• etnische conflicten,
• onvoldoende scholing,
• slecht ondernemingsklimaat
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
61
___________________________________
Demografische Dimensie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Bevolking
– Bevolkingsspreiding bepaald door de
natuur/geologie
– Etnische conflicten door verschil in groepen
tijdens de koloniale tijd.
• Toen: Verdeel en heers
• Nu: nation building
– Late onafhankelijkheid van veel landen
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Urbanisatie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Urbanisatiegraad: in ontwikkelde landen vanaf IR tot WOII
hoge urbanisatie door aantrekkingskracht stedelijke industrie en
diensten. In ontwikkelingslanden nog steeds relatief lage
urbanisatiegraad.
• Urbanisatietempo: tegenwoordig in ontwikkelingslanden
hoog. Veroorzaakt door slechte omstandigheden op platteland en
grote verwachtingen over stad.
___________________________________
___________________________________
hoe hoger de ontwikkeling, des te hoger de urbanisatiegraad en des
te lager het urbanisatietempo
• Verstedelijking: soms wordt urbanisatiegraad bedoeld, soms
urbanisatietempo!
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Sociaal-Culturele Dimensie
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
62
Economische Dimensie: Primaire Sector
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Fossiele brandstoffen onder continentaal plat
• Vruchtbare bodems (vulkanisme)
___________________________________
• Agrarische transitie: overgang traditionele naar moderne
landbouw. Vervanging traditionele, arbeidsintensieve methoden
door moderne en gebruik kunstmest en betere zaden. Vooral grote
boeren profiteerden.
• Rurale differentiatie: verschillen in agrarische gebieden groter, bijv.
in inkomen en bedrijfsgrootte.
• Deagrarisatie
___________________________________
• Natuurlijke hulpbronnen en ontwikkelingskansen zijn vaak
gekoppeld
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Economische Dimensie: Secundaire Sector
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
•
Aantrekkelijk vestigingsgebied voor buitenlandse
ondernemingen/investeerders
– Verbetering relatieve ligging Zuidoost-Azië
– Beschikbaarheid productiefactoren
– Politieke stabiliteit
•
Ontwikkeling industriële en dienstensector na 1975
•
Exportvalorisatie: het doen stijgen van de waarde van exportproducten door
het verwerken van ruwe grondstoffen tot bijv. meubels. Dit creëert meer
werkgelegenheid en de waarde van de export stijgt.
•
Importsubstitutie: Productie van goederen die import moeten vervangen
zoals textielindustrie en verwerking van agrarische producten. Voor veel
ontwikkelingslanden eerste stap in industrialisatie
•
Recente ontwikkelingen: verbetering van ruilvoet door de grote vraag naar
grondstoffen (vooral in Azië)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Economische Dimensie: Tertiaire sector
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
___________________________________
ZO-Azië
• Informele sector: lokale dienstverlening
• Formele sector: mondiaal georiënteerde
dienstverlening
___________________________________
• Toename van overplaatsing van de diensten naar
lagelonenlanden door Westerse landen
___________________________________
• Toeristische sector: steeds meer werk zowel
formeel als informeel
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
63
___________________________________
Oefenen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
ZO-Azië
• Opgave 18-21
• Bepaal zelf wat je wil oefenen:
___________________________________
– 18+19 over fysische geografie
– 20+21 over sociale geografie
___________________________________
Welke
geografische
dimensie?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Het Examen
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
Steden
Indonesië
• examenweek
___________________________________
– geen feesten
– ontspanning
___________________________________
• Atlas
• woordenboek Nederlands
• Rekenmachine
___________________________________
• 5 minuten pauze
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Evaluatie en Afsluiting
Vaardigheden
Aarde
Wereld
Water
• www.examentraining.nl/evaluatie
• E-mailadres Senior
Steden
Indonesië
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
64
Stappenplan Aardrijkskunde
Lezen




Lees de hele opgave door (bronnen: legenda’s en titels!)
Welke dimensie?
Onderstreep de begrippen/het gebied
Wat weet je van de begrippen? Wat weet je van het gebied? Wat staat er in de atlas?
Beantwoorden
 Wat voor soort vraag is het? (Beschrijvend, Verklarend, Voorspellend, Waarderend,
Probleemoplossend)
 Beredeneer
Antwoord moet uit minstens twee stappen bestaan (bijv. een vergelijking en een
gevolg/conclusie).
 Leg uit
Antwoord moet vaak oorzaak-gevolg bevatten.
 Verklaar
Antwoord moet vaak beschrijving van de situatie bevatten, waarover gaat het? Of het
antwoord moet een algemene regel of verklarend principe bevatten.



Hoeveel punten levert het op?
Verwijs nooit naar de vraag (die, deze, welke)! Gebruik hele zinnen.
Herhaal/gebruik begrippen/algemene regels
Controleren
 Lees je antwoord en de vraag na!
 Klopt het aantal punten?
 Leg je alles uit?
Overslaan? Schrijf het even op je antwoordblad
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
65
K!asseOpdrachten
Beneden vind je K!assenopdrachten. Dit zijn opdrachten die we klassikaal doen tijdens de
presentatie.
1. Plaattektoniek
• Wat is plaattektoniek?
•
Hoe is plaattektoniek aan te tonen?
2. Antarctica
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
66
3. ICTZ
4. Het Demografisch Transitie-model
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
67
5. Maastricht
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
68
6. Ruimte voor de rivier
1.
6.
2.
7.
3.
8.
4.
9.
5.
7. Zandmotor
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
69
8. Gentrification
1,2
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
Prijzen
Sociale Cohesie
70
9. Geologie van Indonesië
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
71
Opgaven
Aarde
1. Plaattektoniek in het Caribisch Gebied (2012-I)
Bestudeer de bronnen 1 en 2.
Gebruik bron 2 en de atlas.
De tektonische omstandigheden in Haïti en Chili zijn verschillend.
1. (2pt) Zet ‘Haïti’ en ‘Chili’ onder elkaar op je antwoordblad. Geef achter elk land aan hoe daar de
aardbeving ontstond.
Aardbevingen komen vaak voor op plaatsen waar ook opstijgende magmastromen (en dus vulkanen)
voorkomen. In Haïti is dat niet het geval, maar in Chili wel.
2. (2pt) Beschrijf hoe de opstijgende magmastromen in Chili ontstaan.
Er is een groot verschil in het aantal slachtoffers dat viel bij de aardbeving op Haïti en de aardbeving
bij Chili.
3. (2pt) Geef twee oorzaken voor het verschil in het aantal slachtoffers.
Gebruik bron 2.
In het oostelijk deel van het Caribisch gebied komen ook veel aardbevingen voor. Deze aardbevingen
vinden op verschillende dieptes plaats.
4. (3pt) Beschrijf het spreidingspatroon van de diepte van de aardbevingshaarden in het oostelijk
deel van het Caribisch gebied. Leg uit hoe dit spreidingspatroon ontstaat. Je uitleg moet een oorzaakgevolg relatie bevatten.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
72
2. Plaattektoniek in het Middellandse Zeegebied (2010-II)
Bestudeer de bronnen 1 en 2.
Gebruik de bronnen 1 en 2.
Het Middellandse Zeegebied is een tektonisch actieve regio. Er zijn in dit gebied verschillende
vulkanen en eilandenbogen. In bron 1 zien we de ligging van de eilandenbogen bij de Helleense
subductiezone.
5. (2pt) Leg uit waarom de buitenboog geen vulkanisme kent. Je uitleg moet een oorzaak gevolg
relatie bevatten.
Gebruik bron 2.
In het westelijke Middellandse Zeegebied tref je nauwelijks vulkanen aan.
6. (2pt) Leg uit waarom er in landen als Spanje, Marokko en Algerije nauwelijks of geen sprake is
van vulkanisme. Je uitleg moet een oorzaak-gevolg relatie bevatten.
Afhankelijk van het type plaatbeweging ontstaan er verschillende eruptietypes. Het eruptietype
weerspiegelt zich in de vorm van de vulkaan.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
73
7. (2pt) Schrijf de cijfers 1 en 4 uit onderstaand schema op je antwoordblad. Zet achter elk van
beide cijfers het bijbehorende begrip.
type plaatbeweging
Convergerend
Divergerend
eruptietype
1
3
vulkaanvorm
2
4
8. (1pt) Welke vulkaanvorm (zie bovenstaand schema) zul je in het oostelijke Middellandse
Zeegebied het meeste aantreffen, gelet op de tektonische processen in dit gebied?
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
74
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
75
3. Zeestromen (2012-II)
Bestudeer bron 1.
Gebruik bron 1.
De Spanjaarden maakten in de zestiende eeuw gebruik van het systeem van wind- en zeestromen bij
de kolonisatie van de Filipijnen.
9. (1pt) Vanuit welk (al eerder door de Spanjaarden gekoloniseerd) gebied vertrokken zij?
Gebruik kaart 222A.
Sommige onderzoekers denken dat de ijskap op Groenland versneld kan afsmelten en dat dit kan
leiden tot een kouder klimaat in West-Europa.
10. (3pt) Beredeneer hoe dit kan gebeuren aan de hand van de werking van de diepwaterpomp.
Begin je redenering met de zin: Door het afsmelten van de ijskap op Groenland komt er veel zoet
water in de noordelijke Atlantische Oceaan terecht.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
76
4. Wereldwonderen in Peru (2012-II)
Bestudeer de bronnen 1 tot en met 3.
Gebruik bron 1 en 2 en de atlas.
Machu Picchu is gebouwd van blokken graniet. Graniet is een stollingsgesteente dat diep in de
aardkorst is gevormd.
11. (3pt) Beschrijf hoe de stollingsgesteenten in het Andesgebergte zijn ontstaan door in te gaan op
de plaattektonische situatie ter plekke.
Gebruik kaartblad 216.
12. (2pt) Leg uit dat graniet in het Andesgebergte slechts op enkele plaatsen aan de oppervlakte ligt,
terwijl het in gebergten als het Scandinavisch Hoogland of de Oeral op veel plaatsen aan de
oppervlakte voorkomt. Je uitleg moet een oorzaak-gevolg relatie bevatten.
Gebruik de atlas.
Bron 3 toont een lijntekening bij Nazca, aan de kuststrook van Peru. Als indianen in de buurt van
Machu Picchu ook lijntekeningen hadden gemaakt, zouden deze al lang zijn verdwenen. Dat de
tekeningen bij Nazca nu nog steeds goed te zien zijn, heeft vooral te maken met het extreem droge
klimaat in dat gebied.
13. (3pt) Leg uit hoe de zeestroom voor de kust van Peru van invloed is op de overheersende
luchtdruk boven de kuststrook. Je uitleg moet een oorzaak-gevolg relatie bevatten. Geef aan
waardoor er bij deze overheersende luchtdruk geen neerslag ontstaat.
Gebruik de bronnen.
Het extreem droge klimaat in Nazca en omgeving heeft bijgedragen aan het zichtbaar blijven van de
lijntekeningen
14. (2pt) Op welke twee manieren heeft het extreem droge klimaat hieraan bijgedragen?
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
77
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
78
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
79
5. Klimaat in China (2013-II)
Bestudeer de bronnen 1 en 2.
Gebruik bron 1 en de atlas.
De klimaatgrafieken a tot en met d zijn, in willekeurige volgorde, van de steden Beijing (Peking),
Hongkong (Xianggang), Shanghai en Ürümqi.
15. (2pt) Neem de letters a tot en met d over op je antwoordblad. Schrijf achter elke letter de naam
van de juiste stad.
Gebruik bron 2.
In de periode mei tot en met oktober valt in Haikou veel neerslag.
16. (2pt) Leg uit waardoor er juist in deze periode veel neerslag valt in Haikou. Je uitleg moet een
oorzaak-gevolg relatie bevatten.
Gebruik kaart 222.
Het klimaatsysteem van Köppen onderscheidt vijf hoofdklimaten: A, B, C, D en E.
17. (2pt) Welke twee hoofdklimaten komen vooral voor in het westen van China? Geef bij elk
hoofdklimaat de belangrijkste oorzaak van het voorkomen van dat klimaat in het westen van China.
Gebruik de atlas.
In een groot deel van China komt het Chinaklimaat (Cw-klimaat) voor dat gekenmerkt wordt door
natte zomers en droge winters.
18. (2pt) Leg uit waardoor de droge winters in het Chinaklimaat ontstaan. Je uitleg moet een
oorzaak-gevolg relatie bevatten.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
80
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
81
6. De Falaises in Normandië (2013-I)
Bestudeer de bronnen 1 tot en met 3.
Gebruik bron 1.
Bron 1 laat een deel van de Normandische kust van Frankrijk zien: de Falaises. Deze klifkusten
bestaan grotendeels uit kalksteen.
19. (2pt) Tot welke hoofdgroep van gesteenten behoort de kalksteen waaruit deze klifkusten
bestaan? Waaraan is dat te zien in bron 1?
Gebruik de bronnen 1 en 2.
20. (3pt) Beschrijf in drie stappen hoe de massabeweging is ontstaan die zichtbaar is in bron 1.
De massabeweging die in bron 1 te zien is, werd mede veroorzaakt door twee typen verwering.
21. (2pt) Noteer beide typen verwering op je antwoordblad. Geef bij elk type verwering een manier
waarop deze bij de Falaises plaatsvindt.
Gebruik bron 3.
In het zuiden van Engeland bevindt zich ook een kalksteengebied met kliffen zoals in Normandië.
22. (2pt) Beschrijf met behulp van de bron hoe in het Pleistoceen de kalksteengebieden in het zuiden
van Engeland en het noorden van Frankrijk van elkaar gescheiden werden.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
82
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
83
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
84
Wereld
7. Wereldbevolkingsgroei (2014-II)
Bestudeer bron 1.
Gebruik bron 1.
1. (1pt) Noem
-
het werelddeel dat in de periode 2005-2050 de grootste absolute bevolkingsgroei kent;
het werelddeel dat in de periode 2005-2050 de grootste relatieve bevolkingsgroei kent.
Gebruik bron 1.
Er bestaat een verband tussen de positie die landen innemen in het wereldsysteem en de omvang
van de bevolkingsgroei in die landen.
2. (2pt) Noteer de drie onderdelen van het wereldsysteem onder elkaar op je antwoordblad. Zet
achter elk onderdeel hoe je de bevolkingsgroei daar kunt kenmerken.
Hieronder staan vier demografische kenmerken:
a een hoge mate van vergrijzing;
b een relatief omvangrijke immigratie;
c een hoog vruchtbaarheidscijfer;
d een sterk afnemend geboorteoverschot.
De demografische transitie is de periode waarin een land overgaat van hoge naar lage geboorteen sterftecijfers. In de tabel hieronder staan vier landen. Deze landen bevinden zich ‘voor’, ‘in’ of
‘na’ de demografische transitie.
3. (3pt) Neem bovenstaande tabel over op je antwoordblad. Zet achter elk land
-
of dit land zich ‘voor’, ‘in’ of ‘na’ de demografische transitie bevindt;
het demografisch kenmerk (a tot en met d) dat het meest van toepassing is op dit
land.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
85
Binnen een land als Brazilië bestaat een groot verschil in bevolkingsgroei tussen het zuidoosten en
de rest van het land.
4. (3pt) Geef drie oorzaken voor dit verschil.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
86
8. Ontwikkelingen in de mondiale autoproductie (2013-I)
Bestudeer de bronnen 1 en 2.
Gebruik bron 1.
5. (1pt) Met welk begrip wordt de mondiale verandering aangeduid die zichtbaar is in bron 1?
Zowel in Japan als China is in de periode 1960-2007 de autoproductie toegenomen (zie bron 1). Toch
bestaan er verschillen tussen de opkomst van de autoproductie in Japan en China.
6. (1pt) Geef een verschil tussen de opkomst van de autoproductie in Japan en China.
Vanaf ongeveer 1990 is de werkgelegenheid in de auto-industrie in de centrumlanden veranderd.
7. (2pt) Geef aan hoe de werkgelegenheid in de auto-industrie in de centrumlanden is veranderd
sinds 1990 door in te gaan op


de omvang van de werkgelegenheid;
het type werkgelegenheid.
De Chinese autoproducent Geely heeft in 2010 het Zweedse merk Volvo gekocht.
8. (2pt) Geef twee redenen waarom Geely denkt met de overname van Volvo op termijn meer winst
te maken.
Geely wil bij Shanghai een nieuwe Volvo-vestiging openen. In deze vestiging staat de ontwikkeling
van nieuwe modellen centraal.
9. (1pt) Wat is de belangrijkste reden voor Geely om deze onderzoeks- en ontwikkelingsvestiging juist
in een stad als Shanghai te vestigen?
Volvo heeft autofabrieken in Zweden en België. Daar is overwegend positief, maar ook wel negatief
gereageerd op de overname door Geely.
10. (2pt) Beredeneer dat er in Zweden en België zowel positief als negatief werd gereageerd op de
overname van Volvo door Geely.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
87
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
88
9. Diversiteit in het Caribisch Gebied (2011-I)
Bestudeer de bronnen 1 en 2.
Gebruik bron 1.
11. (1pt) Wat is de oorzaak van het spreidingspatroon van Afrikaanse religies in Amerika?
Gebruik bron 2.
In het koloniale verleden van het Caribische gebied is de basis gelegd voor de huidige economische
structuur van de regio.
12. (2pt) Welke positie nemen de landen A, B en C in het wereldsysteem in? Maak met behulp van
gegevens uit de bron duidelijk dat deze economische positie voorlopig niet zal veranderen.
Gebruik bron 2.
De welvaart in het Caribische gebied is niet gelijk verdeeld. In de bron staan de gegevens van de
landen A, B, C en Nederland.
13. (2pt) Schrijf de letters A, B en C van de landen uit bron 2 onder elkaar op je antwoordblad.
Zet achter elke letter de naam van het betreffende land. Kies uit:
-
Cuba;
Dominicaanse Republiek;
Haïti.
In de 20e eeuw heeft er een wisseling van hegemoniale staten plaatsgevonden die het Caribische
gebied nieuwe mogelijkheden heeft gegeven.
14. (2pt) Leg dit uit. Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
89
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
90
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
91
10. Chinese investeringen in Ethiopië en Sudan (2013-II)
Bestudeer bron 1.
China investeert in Sudan en Ethiopië onder andere in brandstoffen en infrastructuur. Deze twee
investeringen houden verband met elkaar.
15. (2pt) Beredeneer welk belang China heeft bij het investeren in zowel brandstoffen als
infrastructuur.
China investeert in Ethiopië behalve in brandstoffen en infrastructuur ook in overheidsgebouwen.
16. (2pt) Beredeneer dat er een verband bestaat tussen deze twee types investeringen.
De bevolking van Ethiopië en Sudan profiteert niet optimaal van de Chinese investeringen.
17. (2pt) Geef hiervoor twee oorzaken.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
92
Leefomgeving: Water
11. Ruimte voor de rivier bij Nijmegen (2013-I)
Bestudeer de bronnen 1 tot en met 4.
Gebruik bron 2.
1. (2pt) Leg uit waarom juist bij Nijmegen maatregelen nodig zijn om ruimte voor de rivier te
maken. Je uitleg moet een oorzaak-gevolg relatie bevatten.
Gebruik de bronnen 1 tot en met 4.
In bron 1 worden twee maatregelen genoemd om hoogwater tegen te gaan.
2. (2pt) Schrijf de twee maatregelen onder elkaar op je antwoordblad en geef bij elke maatregel
aan op welk schaalniveau deze maatregel het overstromingsrisico vooral vermindert.
Er is onderzocht welke gebieden in Nederland geschikt zouden zijn als noodoverloopgebied. De
Ooijpolder werd een van de meest geschikte gebieden gevonden.
3. (2pt) Geef twee argumenten waarom juist de Ooijpolder geschikt werd gevonden als
noodoverloopgebied.
Gebruik bron 2.
Het afgraven van de uiterwaard bij Lent is goedkoper dan het inrichten van de Ooijpolder als
noodoverloopgebied.
4. (2pt) Geef nog twee voordelen van het afgraven van de uiterwaard bij Lent ten opzichte van het
inrichten van de Ooijpolder als noodoverloopgebied.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
93
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
94
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
95
12. Waterbeleid (2011-II)
Gebruik bron 1a, b en c.
Deze bron toont drie schetsen van het gebied Hondsbroekse Pleij ten zuidoosten van Arnhem. Bij
Hondsbroekse Pleij splitst de Rijn (het Pannerdens Kanaal) zich in Neder-Rijn en IJssel. Uit de bron is
af te leiden dat er in dit gebied twee ingrepen zijn gepland om extreme afvoeren in de toekomst te
kunnen verwerken.
5. (4pt) Neem onderstaand schema over op je antwoordblad en
-
zet in de eerste kolom de ingrepen die bij Hondbroekse Pleij worden gedaan;
zet in de tweede kolom bij welk onderdeel van de drietrapsstrategie elk van beide
ingrepen past;
zet in de derde kolom welk effect de ingrepen zullen hebben.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
96
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
97
13. Zwakke Schakel: Flaauwe Werk en Kwade Hoek (2012-II)
Bestudeer de bronnen 1 en 2.
Gebruik bron 1 en atlaskaart 28.
Vóór de afsluiting van het Haringvliet was Kwade Hoek een plek waar veel schepen in de
problemen kwamen als gevolg van verraderlijke stromingen. Nu is dat niet langer het geval.
6. (2pt) Beredeneer waardoor er in het verleden zulke verraderlijke stromingen ontstonden.
In 1971 werd het Haringvliet afgesloten met een dam.
7. (2pt) Leg uit hoe de afsluiting van het Haringvliet heeft bijgedragen aan de groei van Kwade
Hoek. Je uitleg moet een oorzaak-gevolg relatie bevatten.
Gebruik bron 2.
8. (2pt) Geef twee redenen waarom bij Flaauwe Werk niet is gekozen voor een kustbeleid van
dynamisch handhaven.
Gebruik bron 2.
9. (1pt) Geef naast de aanleg van een harde kust nog een maatregel die men bij Flaauwe Werk
heeft genomen om kustafslag tegen te gaan.
Bij Kwade Hoek werd in 2008 de primaire waterkering doorgestoken, zodat het zeewater het
gebied af en toe kan binnendringen.
10. (2pt) Beredeneer hoe dit de natuurwaarden in het gebied beïnvloedt.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
98
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
99
14. Ruimte voor het water in Zuidwest-Nederland (2011-I)
Bestudeer de bronnen 1 en 2.
De Noordwaard, centraal gelegen op de kaart van bron 1, is een gebied dat aan de Nieuwe-Merwede
ligt. In de Noordwaard moet ruimte voor het water gemaakt worden. Dat kan onder andere door de
Noordwaard helemaal vrij te geven voor het water, of via het alternatief ‘Kleine Compartimenten’
(bron 2). Dit laatste alternatief had bij de inspraakprocedure het meeste draagvlak onder de
plaatselijke bevolking.
Gebruik bron 2.
11. (2pt) Geef zowel een argument vóór als een argument tégen het alternatief ‘Kleine
Compartimenten’ in vergelijking met volledige ontpoldering.
Gebruik de bronnen 1 en 2 en atlaskaart 47E.
Door de ontpoldering van de Noordwaard kan bij hoogwater in de Bergsche Maas ten oosten van
Drimmelen het water uit die rivier niet goed afgevoerd worden.
12. (2pt) Beredeneer hoe deze stagnatie van de waterafvoer als gevolg van de ontpoldering van de
Noordwaard plaatsvindt.
Zie atlaskaart 28-29.
Het Volkerak staat gepland als bergingsgebied van water.
13. (2pt) Bij welke combinatie van twee natuurlijke omstandigheden zal het Volkerak ingezet moeten
worden voor de berging van water?
Het Volkerak en de Biesbos zijn aangewezen als waterbergingsgebieden. Of deze gebieden geschikt
zijn als bergingsgebied is onder meer afhankelijk van het schaalniveau waarop je kijkt.
14. (2pt) Beredeneer de geschiktheid van deze gebieden als bergingsgebied
− op regionale schaal;
− op fluviale schaal (de schaal van het stroomgebied).
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
100
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
101
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
102
Leefomgeving: Steden
15. Gentrification in Amsterdam (2012-II)
Bestudeer de bronnen 1 en 2.
Volgens de gemeentelijke nota over gentrification in het stadsdeel Oud-West hebben de
negentiende-eeuwse wijken in Amsterdam sinds ongeveer 1990 allemaal in meer of mindere mate
met gentrification te maken. Delen van het stadsdeel Oud-West waren, net als andere negentiendeeeuwse wijken van Amsterdam, verpauperd en toe aan vernieuwing. De herwaardering van de
negentiende-eeuwse woningvoorraad die heeft plaatsgevonden, heeft Oud-West behoed voor
grootschalige sloop en nieuwbouw.
1. (2pt) Geef twee kenmerken van de negentiende-eeuwse wijken waardoor er in deze wijken
gentrification kan optreden.
Gebruik bron 2.
In deze bron zijn de overheersende kenmerken van de oorspronkelijke bewoners vervangen door de
letter A en de kenmerken van de nieuwe bewoners door de letter B.
2. (2pt) Geef twee sociaaleconomische kenmerken van de oorspronkelijke bewoners die in de bron
bij de letter A horen.
Gebruik bron 2.
3. (2pt) Geef twee voorbeelden van groepen wijkbewoners die in de bron bij de letter B horen.
In steden in de Verenigde Staten is in de chique fase van gentrification vaak sprake van een volledige
verdringing van de oorspronkelijke bewoners. In Nederlandse steden komt dit veel minder voor.
4. (2pt) Beredeneer waarom dit in Nederlandse steden veel minder voorkomt.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
103
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
104
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
105
16. Veemarkt Tilburg (2011-I)
Bestudeer de bronnen 1 tot en met 3.
Gebruik de bronnen 2 en 3.
Uit de bronnen blijkt dat het Veemarktkwartier in Tilburg probeert een bepaald type bedrijven aan te
trekken.
5. (2pt) Geef een kenmerk van het Veemarktkwartier waardoor het een aantrekkelijke
vestigingsplaats is voor dit type bedrijven. Welke ontwikkeling op nationale schaal zorgt ervoor dat er
steeds meer van dit type bedrijven ontstaan?
In tegenstelling tot de traditionele industrie (in het geval van Tilburg ging het onder andere om
textiel en de daarmee samenhangende chemische industrie) kan de nieuwe creatieve bedrijvigheid
zich goed in (binnen)steden of wijken met een duidelijke woonfunctie vestigen.
6. (2pt) Geef twee argumenten waarom het ruimtegebruik van de creatieve industrie en de
woonfunctie beter samengaan dan het ruimtegebruik van de traditionele industrie en de
woonfunctie.
De nieuwe werkgelegenheid in het Veemarktkwartier hoeft niet te leiden tot congestie.
7. (2pt) Geef daarvoor twee argumenten.
Uit bron 3 blijkt dat er in de herontwikkeling van het Veemarktkwartier samenwerking tussen de
gemeente Tilburg en een projectontwikkelaar plaatsvindt.
8. (2pt) Hoe wordt deze vorm van samenwerking genoemd? Geef twee redenen waarom het
financiële risico voor beide partijen gering is.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
106
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
107
17. Veiligheid in drie buurten in Rotterdam (2012-I)
Bestudeer de bronnen 1 tot en met.
Gebruik de bronnen 1 en 2 en kaartblad 59 uit de atlas.
De foto’s in bron 2 zijn (in willekeurige volgorde) genomen in de buurten Nesselande, Oude Westen
en Pendrecht.
9. (1pt) Schrijf de letters A, B en C van de foto’s op je antwoordblad en zet achter elke letter de
naam van de juiste buurt.
10. (1pt) Geef een argument voor de gemeente Rotterdam om in probleemwijken een deel van de
huurwoningen te veranderen in koopwoningen.
Uit onderzoek blijkt dat naarmate er meer gezinnen met jonge kinderen in een buurt wonen het
gevoel van veiligheid bij bewoners groter is.
11. (2pt) Geef twee redenen waarom in buurten met veel gezinnen met jonge kinderen het gevoel
van veiligheid bij bewoners vaak groot is.
De ruimtelijke schaal waarop het leefpatroon van veel mensen zich afspeelt, is de afgelopen vijftig
jaar flink veranderd.
12. (2pt) Beredeneer dat die verandering in ruimtelijke schaal bijdraagt aan een verminderd gevoel
van veiligheid onder buurtbewoners.
Gebruik bron 3.
De gemeente Rotterdam wil in één van de drie buurten uit bron 3 investeren om de veiligheid van
de buurt te verbeteren. Op basis van de score op de veiligheidsindex zou vooral Oude Westen in
aanmerking komen voor deze investering. Toch zou ook gekozen kunnen worden om juist te
investeren in Pendrecht.
13. (2pt) Geef twee, uit de bron af te leiden, argumenten om te investeren in Pendrecht in plaats
van in het Oude Westen.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
108
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
109
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
110
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
111
Zuidoost-Azië
18. Fysisch-geografische verschijnselen in Zuidoost-Azië (2013-II)
Bestudeer bron 1.
Gebruik de atlas. De hoogste berg van Myanmar, Hkakabo Razi (5.881 m), ligt in het uiterste noorden
van het land. Deze berg maakt deel uit van een groot grensoverschrijdend gebergte.
1. (1pt) Door welke plaattektonische beweging is dit gebergte ontstaan? Betrek in je antwoord de
namen van de platen die bij deze beweging betrokken zijn.
Gebruik bron 1.
De Kinabalu is een berg in Maleisië, in het noorden van het eiland Borneo. Het landschap rondom
deze hoogste bergtop van Borneo is uniek op het eiland.
2. (2pt) Beschrijf hoe erosie dit landschap heeft gevormd.
Gebruik de atlas.
De Irrawaddy en de Salween zijn twee rivieren in Zuidoost-Azië. Het gemiddelde debiet van de
Irrawaddy is ongeveer drie keer zo groot als dat van de Salween.
3. (2pt) Geef twee oorzaken voor dit verschil in het gemiddelde debiet.
Bijna alle bodems op het vasteland van Zuidoost-Azië zijn weinig vruchtbaar. Uitzondering daarop
vormen enkele dichtbevolkte kustgebieden.
4. (2pt) Wat is de oorzaak van de geringe vruchtbaarheid van de bodems op het vasteland van
Zuidoost-Azië? Waarom zijn enkele dichtbevolkte kustgebieden wel vruchtbaar?
Gebruik de atlas.
Het gevaar voor tsunami’s is niet langs alle kustgebieden in Zuidoost-Azië even groot. Zo worden de
Thaise badplaatsen aan de Golf van Thailand nauwelijks bedreigd door tsunami’s.
5. (2pt) Geef twee oorzaken waardoor het kustgebied aan de Golf van Thailand nauwelijks bedreigd
wordt door tsunami’s.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
112
19. Het Tobameer (2015-I)
Bestudeer de bronnen 1 en 2.
Gebruik de bronnen 1 en 2.
6. (2pt) Beschrijf met behulp van deze bronnen de wijze waarop de caldera is ontstaan waarin nu
het Tobameer ligt.
Gebruik bron 2.
Midden in het Tobameer ligt het eiland Samosir. Dit eiland is in de periode na de grote uitbarsting
van 74.000 jaar geleden ontstaan.
7. (2pt) Beschrijf met behulp van bron 2 de wijze waarop dit eiland is ontstaan.
Gebruik bron 1.
Het is niet precies bekend in welk jaar de grote uitbarsting van Toba plaatsvond. De periode in het
jaar waarin de uitbarsting plaatsvond is wel bekend. Onderzoek naar de verspreiding van lagen
vulkanische as heeft uitgewezen dat de uitbarsting in de periode mei tot september heeft
plaatsgevonden.
8. (2pt) Beredeneer dat uit de verspreiding van lagen vulkanische as is af te leiden dat de
uitbarsting in deze periode heeft plaatsgevonden.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
113
Gebruik de atlas.
Het klimaat bij het Tobameer wordt door veel inwoners van Medan aangenamer gevonden dan
dat in Medan zelf. Onder andere hierdoor is de omgeving van het Tobameer uitgegroeid tot een
populair recreatiegebied.
9. (2pt) Geef aan
-
waarom het klimaat bij het Tobameer aangenamer wordt gevonden dan dat in Medan;
wat de oorzaak is van het aangenamere klimaat bij het Tobameer.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
114
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
115
20. Zuidoost-Azië als ‘tussen’ regio (2012-I)
Zuidoost-Azië is een moeilijk af te bakenen gebied omdat het in verschillende opzichten ‘een regio
tussen’ is. Het ligt namelijk tussen Australië en de opkomende grootmachten China en India en
bevindt zich economisch, politiek en demografisch in een overgangsfase.
10. (3pt) Geef een korte beschrijving van de



economische overgang;
politieke overgang;
demografische overgang
die Zuidoost-Azië de laatste dertig jaar doormaakt.
Gebruik de atlas.
De regio Zuidoost-Azië kun je in het (zuid)westen, zuiden en oosten geologisch begrenzen.
11. (3pt) Geef aan:



hoe je daar Zuidoost-Azië geologisch kunt begrenzen;
welk gebied in Indonesië dat doorgaans wel tot Zuidoost-Azië gereken wordt, bij deze
begrenzing niet tot Zuidoost-Azië gerekend kan worden;
uit welke atlaskaart op mondiale schaal je dit kunt afleiden.
De regio Zuidoost-Azië heeft een aantal fysisch-geografische kenmerken.
12. (1pt) Geef een fysisch-geografisch kenmerk dat voor vrijwel heel Zuidoost-Azië gelijk is.
De regio Zuidoost-Azië ligt tussen de opkomende economische grootmachten China en India. Een
combinatie van twee gegevens maakt dat China en India te beschouwen zijn als opkomende
grootmachten.
13. (2pt) Welke twee gegevens zijn dat?
De ontwikkelingen in de opkomende grootmachten China en India kunnen bedreigingen vormen voor
de landen in Zuidoost-Azië.
14. (2pt) Geef twee van deze mogelijke bedreigingen voor de landen in Zuidoost-Azië.
21. Migratie in Zuidoost-Azië (2012-I)
Bestudeer bron 1.
Singapore telt vergeleken met de andere landen in Zuidoost-Azië veel immigranten uit de Verenigde
Staten, Australië en de Europese Unie.
15. (2pt) Geef hiervoor twee redenen.
De Filipijnen zijn een emigratieland. Vooral de Verenigde Staten zijn een populaire bestemming. In
2005 woonden er in de Verenigde Staten 1,6 miljoen Filipino’s.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
116
16. (1pt) Geef de historische oorzaak voor het grote aantal Filipino’s in de Verenigde Staten.
Gebruik bron 1.
Uit de bron blijkt dat er relatief veel geld wordt overgemaakt naar Vietnam. Deze geldovermakingen
zijn gerelateerd aan het postkoloniale verleden van Vietnam.
17. (2pt) Beredeneer de relatie tussen het postkoloniale verleden van Vietnam en de
geldovermakingen.
Gebruik bron 1.
Singapore en Cambodja hadden volgens de bron in de periode 2000-2005 nagenoeg een zelfde
procentuele bevolkingsgroei.
18. (2pt) Maak duidelijk dat de bevolkingsgroei in Singapore op een andere manier tot stand is
gekomen dan in Cambodja.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
117
Antwoorden
Opgaven Aarde
Opgave 1
1. (2pt)
• Haïti: de aardbeving ontstond als gevolg van een plaatbeweging langs een transforme breuk /
platen die langs elkaar bewegen 1
• Chili: de aardbeving ontstond als gevolg van een convergente plaatbeweging / subductie 1
2. (2pt)
Uit de beschrijving moet blijken dat
• bij Chili subductie plaatsvindt 1
• waarbij relatief licht materiaal in de mantel smelt / waarbij veel gasvorming ontstaat 1
3. (2pt)
Voorbeelden van juiste oorzaken zijn:
− De aardbevingshaard bij Haïti lag minder diep dan die bij Chili.
− Het epicentrum van de aardbeving bij Haïti lag dichtbij dichtbevolkt gebied, terwijl het epicentrum
van de aardbeving in Chili in zee lag / wat verder van dichtbevolkt gebied lag.
− Verschillen in hazard management tussen de twee landen (of voorbeelden daarvan).
per juiste oorzaak 1
4. (3pt)
• Uit de beschrijving moet blijken dat naar het westen toe de aardbevingshaarden steeds dieper
liggen 1
Een voorbeeld van een juiste uitleg is:
• De onderschuivende plaat duikt steeds dieper (naar het westen) weg (oorzaak) 1
• waardoor op steeds grotere diepte contact wordt gemaakt met het bovenliggende materiaal
(gevolg) 1
Opgave 2
5. (2pt)
Uit de uitleg moet blijken dat
• bij de buitenboog de Afrikaanse plaat nog niet zo diep onder de Egeïsche plaat is weggedoken
(oorzaak) 1
• waardoor er bij de buitenboog te weinig druk- en temperatuuropbouw is voor het opstijgen van
magma (gevolg) 1
6. (2pt)
Uit de uitleg moet blijken dat
• in het westelijk deel van het Middellandse Zeegebied vooral sprake is van stukken continentale
korst die op elkaar botsen / geen subductie plaatsvindt (oorzaak) 1
• waardoor er geen magma richting het aardoppervlak zal bewegen (gevolg) 1
7. (2pt)
• 1: explosief 1
• 4: schildvulkaan 1
8. (1pt) maximumscore 1
stratovulkaan/kegelvulkaan
Opgave 3
9. (1pt)
vanuit het huidige Mexico/Midden-Amerika
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
118
10. (3pt)
Een voorbeeld van een juiste redenering vanuit de opgegeven beginzin is:
• Door het zoeter worden van het zeewater neemt de dichtheid ervan af 1
• waardoor de diepwaterpomp stilvalt / er minder water kan afzinken 1
• zodat er geen / minder relatief warm water richting West-Europa wordt getransporteerd 1
Opgave 4
11. (3pt)
Uit de beschrijving moet blijken dat
• een oceanische plaat (de Nazcaplaat) onder een andere plaat (de Zuid-Amerikaanse plaat) duikt /
er subductie optreedt 1
• waardoor magma opstijgt 1
• dat (in de aardkorst) afkoelt tot stollingsgesteente 1
12. (2pt)
Uit de uitleg moet blijken dat
• het Andesgebergte een jonger gebergte is dan het Scandinavisch Hoogland of de Oeral (oorzaak) 1
• waardoor er in het Andesgebergte minder afbraak door verwering en erosie heeft plaatsgevonden
(en er dus ook minder graniet aan de oppervlakte is komen te liggen) (gevolg) 1
13. (3pt)
Uit de uitleg moet blijken dat
• de koude zeestroom de lucht boven de oceaan en de kuststrook afkoelt (oorzaak) 1
• waardoor er een hogeluchtdrukgebied ontstaat (gevolg) 1
• Door de dalende luchtbeweging in een hogeluchtdrukgebied kan er geen condensatie plaatsvinden
/ lossen wolken op 1
14 (2pt)
De juiste manieren zijn:
• Als gevolg van het extreem droge klimaat groeit er geen vegetatie die de lijnen kan aantasten 1
• Door de zeer geringe neerslag spoelen de lijnen niet weg 1
Opgave 5
15. (2pt)
a: Ürümqi
b: Beijing (Peking)
c: Hongkong (Xianggang)
d: Shanghai
indien vier antwoorden juist 2
indien drie of twee antwoorden juist 1
indien één of geen antwoord juist 0
16. (2pt)
Voorbeelden van een juiste uitleg zijn:
• In die periode ligt er ten noorden van Haikou een gebied met lage luchtdruk / ligt de ITCZ in de
buurt van Haikou (oorzaak) 1
• waardoor de lucht opstijgt (en er veel condensatie zal plaatsvinden) (gevolg) 1
of
• In Haikou is in die periode sprake van zuidwestelijke wind (oorzaak) 1
• waardoor er veel vocht vanaf zee wordt aangevoerd (gevolg) 1
17. (2pt)
• E-klimaat / polair klimaat belangrijkste oorzaak: de grote hoogte / ligging in de bergen 1
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
119
• B-klimaat / aride klimaat belangrijkste oorzaak: de geringe invloed van de zee / de ligging diep
landinwaarts 1
Opmerking
Alleen voor de juiste combinatie van het klimaat en de belangrijkste oorzaak dient 1 scorepunt
toegekend te worden.
18. (2pt)
Voorbeelden van een juiste uitleg zijn:
• In de winter waait de wind vooral vanuit het noorden / vanuit Siberië (oorzaak) 1
• waardoor er lucht wordt aangevoerd die een grote afstand boven land heeft afgelegd (en dus
droog is) (gevolg) 1
of
• In de winter bevindt zich boven China een gebied met hoge luchtdruk (oorzaak) 1
• waardoor de lucht daalt (en er geen neerslag ontstaat) (gevolg) 1
Opgave 6
19. (2pt)
• sedimentgesteenten 1
• aan de (interne) gelaagdheid 1
20. (3pt)
Uit de beschrijving moet blijken dat
• de golven (bij een storm) de kiezels optillen 1
• en tegen de voet van het klif slaan 1
• waardoor het klif wordt ondergraven / instabiel wordt (en uiteindelijk instort) 1
21. (2pt)
• fysische / mechanische verwering: 1 Manieren waarop deze vorm van verwering plaatsvindt, zijn:
− Door temperatuurwisselingen zet het gesteente uit en krimpt weer in, waardoor het gesteente in
stukken breekt.
− Plantenwortels groeien in scheuren. Wanneer de wortels in omtrek toenemen duwen ze de
scheuren verder uit elkaar.
• chemische verwering: 1 Manieren waarop deze vorm van verwering plaatsvindt, zijn:
− Neerslagwater lost kalksteen op en maakt zo gaten / gangen in het gesteente.
− Planten maken zuren aan, waardoor kalksteen sneller in water oplost.
Opmerking
Alleen bij een juiste combinatie van het type verwering en een juiste omschrijving van de manier
waarop dat type verwering plaatsvindt, dient 1 scorepunt te worden toegekend.
22. (2pt)
Uit de beschrijving moet blijken dat
• in het Pleistoceen de rivieren (door de ligging van het ijs) werden afgebogen naar het westen 1
• waarbij de rivieren een dal uitschuurden (dat nu het Nauw van Calais / de Straat van Dover is)
Opgaven Wereld
Opgave 7
1. (1pt)
grootste absolute groei: Azië
grootste relatieve groei: Afrika
Opmerking
Alleen wanneer beide antwoorden juist zijn 1 scorepunt toekennen.
2. (2pt)
periferie: grote bevolkingsgroei
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
120
semiperiferie: afnemende/matige bevolkingsgroei
centrum: geringe/negatieve bevolkingsgroei
indien drie antwoorden juist 2
indien twee antwoorden juist 1
indien één of geen antwoord juist 0
3. (3pt)
Bangladesh
Brazilië
Japan
Verenigde Staten
in
in
na
na
c
d
a
b
indien acht onderdelen juist 3
indien zeven of zes onderdelen juist 2
indien vijf of vier onderdelen juist 1
indien minder dan vier onderdelen juist 0
4. (3pt)
Juiste oorzaken zijn:
− Het zuidoosten is meer verstedelijkt.
− Het zuidoosten is welvarender.
− Het gemiddelde onderwijsniveau (van vrouwen) is in het zuidoosten hoger.
− In het zuidoosten is de arbeidsparticipatie van vrouwen hoger.
per juiste oorzaak 1
Opgave 8
5. (1pt)
global shift / uitschuiving
6. (1pt)
Juiste verschillen zijn:
− In Japan vond de opkomst van de autoproductie eerder plaats dan in China.
− In Japan is de autoproductie door Japanse bedrijven ontwikkeld, in China is de toename van de
autoproductie voor een groot deel het gevolg van buitenlandse investeringen.
7. (2pt)
Uit het antwoord moet blijken dat
• de werkgelegenheid is afgenomen 1
• de werkgelegenheid meer gericht is op innovatie / ontwerp / onderzoek / minder gericht is op de
productie zelf 1
8. (2pt)
Juiste redenen zijn:
− Met Volvo haalt Geely moderne technische kennis binnen het bedrijf.
− Met Volvo kan Geely de (nog steeds) grote westerse markt beter bedienen dan met (daar
onbekende) Chinese auto’s.
− Een westers automerk als Volvo is gewild in opkomende markten / China. per juiste reden 1
9. (1pt)
Uit het antwoord moet blijken dat in Shanghai een hooggeschoolde arbeidsmarkt aanwezig is.
10. (2pt)
Uit de redenering moet blijken dat
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
121
• enerzijds door de overname flink geïnvesteerd zou worden in Volvo / het voortbestaan van het
Zweedse merk Volvo werd gegarandeerd / de werkgelegenheid in Zweden en België (in ieder geval
voorlopig) bleef bestaan 1
• en anderzijds de besluiten omtrent de bedrijfsvoering in Chinese handen kwamen / het gevaar
bestaat dat de productie van Volvo op termijn helemaal naar China zal worden verplaatst 1
Opgave 9
11. (1pt)
Uit het antwoord moet blijken dat Afrikaanse slaven aan de oostkust van Amerika aan land kwamen.
12. (2pt)
• Deze landen liggen in de periferie 1
• Een voorbeeld van een juist antwoord is: 1
De exportproducten zijn vooral grondstoffen die relatief weinig opbrengen.
13. (2pt)
A - Dominicaanse Republiek
B - Cuba
C - Haïti
indien drie landen juist 2
indien twee landen juist 1
indien één land juist 0
14. (2pt)
Een voorbeeld van een juiste uitleg is:
• De Verenigde Staten werden in die tijd de grootste economische macht ter wereld (oorzaak) 1
• waardoor toerisme en handel met dat land konden toenemen / waardoor de relatieve ligging van
het Caribische gebied verbeterde (gevolg) 1
Opgave 10
15. (2pt)
Uit de redenering moet blijken dat
• brandstoffen nodig zijn voor de groeiende economie van China 1
• de aanleg van infrastructuur nodig is om brandstoffen richting havens / China te vervoeren 1
16. (2pt)
Een juiste redenering is:
• China kan de investeringen in de brandstoffen en infrastructuur alleen doen met medewerking van
de regering van Ethiopië 1
• en met de investeringen in overheidsgebouwen komt China deze regering tegemoet 1
17. (2pt)
Juiste oorzaken zijn:
− Het grootste deel van de winst vloeit af naar Chinese bedrijven.
− De Chinese bedrijven nemen relatief weinig Ethiopische of Sudanese werknemers in dienst /
nemen vooral Chinese werknemers in dienst.
− De overheden investeren het geld van de Chinese investeringen niet optimaal in zaken die de
bevolking ten goede komen.
per juiste oorzaak 1
Opgaven Leefomgeving: Water
Opgave 11
1. (2pt)
Uit de uitleg moet blijken dat
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
122
• bij Nijmegen sprake is van een flessenhals / de bebouwing (aan beide oevers) tot (vrijwel) aan de
rivier reikt (oorzaak) 1
• waardoor bij hoogwater het water hier nog hoger zal worden opgestuwd / er een verhoogd
overstromingsrisico is (gevolg) 1
2. (2pt)
• de Ooijpolder inrichten als noodoverloopgebied: nationale schaal 1
• het afgraven van de uiterwaard bij Lent: lokale / regionale schaal 1
Opmerking
Alleen bij een juiste combinatie van maatregel en schaalniveau dient 1 scorepunt te worden
toegekend.
3. (2pt)
Juiste argumenten zijn:
− De Ooijpolder ligt in Nederland ver stroomopwaarts, de maatregel heeft daardoor effect over een
relatief lang traject in Nederland.
− De Ooijpolder is relatief dunbevolkt.
− In de Ooijpolder zijn relatief weinig bedrijven gevestigd.
− In de Ooijpolder bevindt zich relatief weinig (dure) infrastructuur.
per juist argument 1
4. (2pt)
Juiste voordelen zijn:
− De uiterwaard is, in tegenstelling tot de Ooijpolder, niet bewoond.
− De uiterwaardafgraving heeft bij iedere hoogwatersituatie effect op de waterstand (en de
inrichting van de Ooijpolder als noodoverloopgebied alleen bij zeer extreme hoogwaterstanden).
per juist voordeel 1
Opgave 12
5. (4pt)
ingreep
onderdeel uit de het effect van de
drietrapsstrategie ingreep
het landinwaarts
bergen
een verlaging van de
verleggen van de dijk /
hoogwaterstand /
het verbreden van de
minder vaak
uiterwaard
hoogwaterstanden
het aanleggen van een afvoeren
Er zal bij hoogwater
instelbare overlaat
meer water door de
IJssel stromen / een
verlaging van de
hoogwaterstand op de
Neder-Rijn
Opmerking
Gegeven de door de kandidaat ingevulde ingreep in de eerste kolom, dient voor elke juiste invulling
van de vakken in de tweede en derde kolom per
vak 1 scorepunt te worden toegekend.
Opgave 13
6. (2pt)
Uit de redenering moet blijken dat
• Kwade Hoek op de plek ligt waar vroeger een rivier in de zee uitmondde 1
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
123
• waardoor er (afhankelijk van de hoeveelheid aangevoerd rivierwater, het getij en de windrichting)
de ene keer stromingen het Haringvliet in en de andere keer stromingen het Haringvliet uit
ontstonden 1
7. (2pt)
Uit de uitleg moet blijken dat
• de schurende werking van het in- en uitstromende water van het Haringvliet is weggevallen / het
zeewater nu vrijwel stil komt te staan voor de dam (oorzaak) 1
• waardoor het zeezand kan bezinken (in het gebied van Kwade Hoek) (gevolg) 1
8. (2pt)
Voorbeelden van juiste redenen zijn:
− Bij Flaauwe Werk is vrijwel geen ruimte om natuurlijke processen hun gang te laten gaan / is de
kustzone heel smal.
− Bij Flaauwe Werk ontbreken duinen.
per juiste reden 1
9. (1pt)
Er zijn strekdammen aangelegd (om de golven te breken).
10. (2pt)
Uit de redenering moet blijken dat
• er een grotere dynamiek in het gebied is ontstaan / er een gevarieerder milieu is ontstaan / er
meer overgangsmilieus zijn ontstaan 1
• waardoor de natuurwaarden zijn vergroot 1
Opgave 14
11. (2pt)
Voorbeelden van een juist argument vóór het alternatief ‘Kleine Compartimenten’ zijn:
− Niet alle landbouwgrond/landbouwbedrijven komt/komen dan onder
water te staan.
− Een deel van het oorspronkelijke polderlandschap blijft bewaard.
Voorbeelden van een juist argument tégen het alternatief ‘Kleine Compartimenten’ zijn:
− Er wordt dan minder ruimte gemaakt voor de rivier.
− Er zullen dan extra kades moeten worden aangelegd.
per juist argument 1
12. (2pt)
Uit de redenering moet blijken dat
• bij hoogwater er meer water (via de route langs de Petrusplaat) door de Noordwaard naar de Amer
zal stromen 1
• waardoor de Amer lokaal minder water kan afvoeren 1
13. (2pt)
• stormvloed / extreem hoog water op zee 1
• grote aanvoer van rivierwater uit de Rijn en de Maas / hevige neerslag in Nederland 1
14. (2pt)
Uit de redenering moet blijken dat
• op regionale schaal bezien het Volkerrak en de Biesbos geschikt zijn als bergingsgebied, omdat
daarmee overstromingen in steden als Rotterdam en Dordrecht voorkomen kunnen worden 1
• op fluviale schaal bezien het Volkerrak en de Biesbos minder geschikt zijn als bergingsgebied omdat
ze te ver stroomafwaarts zijn gelegen (om overstromingen in het grootste deel van het stroomgebied
te voorkomen) 1
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
124
Opgaven Leefomgeving: Steden
Opgave 15
1. (2pt)
Voorbeelden van juiste kenmerken zijn:
− de ligging vlakbij het centrum
− de nabijheid van een treinstation / de aanwezigheid van goed openbaar vervoer
− het architectonische karakter van de wijken
per juist kenmerk 1
2. (2pt)
Voorbeelden van juiste sociaaleconomische kenmerken van de zittende bewoners zijn:
− laag inkomen
− laag opleidingsniveau / laaggeschoold werk
per juist kenmerk 1
3. (2pt)
Voorbeelden van juiste groepen wijkbewoners bij B zijn:
− studenten
− kunstenaars
per juiste groep wijkbewoners 1
4. (2pt)
Een voorbeeld van een juiste redenering is:
• In Nederland is het overheidsbeleid / huisvestingsbeleid socialer dan in de Verenigde Staten / In
Nederland zijn er meer goedkope huurwoningen / woningen die eigendom zijn van
woningbouwverenigingen dan in de Verenigde Staten 1
• waardoor in Nederland ook mensen met een laag inkomen in wijken waar gentrification
plaatsvindt, kunnen blijven wonen 1
Opgave 16
5. (2pt)
• Voorbeelden van een juist kenmerk zijn: 1
− een sfeervolle buurt met historische panden
− Van oudsher wonen er veel kunstenaars in het Veemarktkwartier.
• Uit het antwoord moet blijken dat de Nederlandse economie zich steeds verder ontwikkelt naar
een hoogwaardige diensteneconomie 1
6. (2pt)
Voorbeelden van juiste argumenten zijn:
− Bij creatieve industrie zijn er geen grote bedrijfsoppervlakten (in eigendom) noodzakelijk, dat is bij
traditionele industrie wel het geval.
− Bij creatieve industrie vindt er geen grootschalig vervoer van goederen plaats, bij traditionele
industrie wel.
− Bij creatieve industrie is er geen/nauwelijks vervuiling/overlast, terwijl dit bij traditionele industrie
wel vaak het geval is.
per juist argument 1
7. (2pt)
Voorbeelden van juiste argumenten zijn:
− Veel mensen zullen gebruikmaken van het openbaar vervoer gezien de ligging nabij een station
(transport van goederen of vervoer per auto is immers niet noodzakelijk).
− Bedrijvigheid is minder gebonden aan kantooruren (waardoor er minder kans is op congestie in de
spits).
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
125
− De bedrijfjes worden er weliswaar gevestigd, maar de ontmoetingen tussen bedrijven en klanten
zullen ook via internet verlopen (waardoor er minder mensen naar Tilburg toe hoeven te komen dan
de groei van de bedrijvigheid impliceert).
per juist argument 1
8. (2pt)
• publiek-private samenwerking 1
• Voorbeelden van juiste redenen zijn: 2
− Het gaat hier om een kleinschalige herontwikkeling op buurtniveau.
/ Er vinden relatief weinig nieuwbouwactiviteiten plaats.
− De kosten worden gedeeld tussen beide partijen.
− De buurt is een gewilde locatie.
Opmerking
Aan elke juiste reden 1 scorepunt toekennen.
Opgave 17
9. (1pt)
A - Oude Westen
B - Pendrecht
C - Nesselande
Opmerking
Alleen als alle drie de antwoorden juist zijn, mag 1 scorepunt worden toegekend.
10. (1pt)
Voorbeelden van een juist argument zijn:
− Het bouwen van koopwoningen trekt mensen met hogere inkomens aan en zij veroorzaken
doorgaans minder overlast in wijken.
− Bewoners besteden doorgaans meer aandacht aan het onderhoud van hun woning / de
leefbaarheid van de woonomgeving als ze in een koopwoning / een eigen huis wonen.
11. (2pt)
Voorbeelden van juiste redenen zijn:
− Mensen met kinderen hebben relatief veel onderling contact.
− Als kinderen op straat spelen is er (vaak) toezicht van ouders.
per juiste reden 1
12. (2pt)
Een voorbeeld van een juiste redenering is:
• Doordat mensen veel vaker de buurt uitgaan voor dagelijkse bezigheden (werk, boodschappen,
school) dan vroeger 1
• is er minder toezicht in de buurt / zijn er minder contacten tussen bewoners / zijn er minder
mensen op straat 1
13. (2pt)
Voorbeelden van juiste argumenten zijn:
− Pendrecht heeft van alle buurten het laagste percentage bewoners dat tevreden is over de eigen
buurt.
− Pendrecht heeft relatief veel portiek- of galerijflats (die het toezicht niet bevorderen).
− Pendrecht heeft een lager percentage bewoners dat langer (dan 15 jaar) in de wijk blijft wonen dan
het Oude Westen.
per juist argument 1
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
126
Opgaven Zuidoost-Azië
Opgave 18
1. (1pt)
door convergentie van de Indisch-Australische plaat en de Euraziatische plaat
2. (2pt)
Uit de beschrijving moet blijken dat
• de bergtop in het verleden bedekt was door een gletsjer 1
• die (met meegevoerde stenen) het landschap glad schuurde 1
3. (2pt)
Juiste oorzaken zijn:
− Het stroomgebied van de Irrawaddy is groter dan dat van de Salween (dat heel smal is doordat het
ingeklemd ligt tussen bergen).
− Het bovenstroomse deel van het stroomgebied van de Salween ligt in een droog gebied (Tibet),
terwijl het stroomgebied van de Irrawaddy vrijwel helemaal in een gebied met een moessonklimaat
ligt.
per juiste oorzaak 1
4. (2pt)
• de grote uitspoeling van voedingsstoffen / de aanwezigheid van een laterietlaag 1
• In deltagebieden wordt bij overstromingen vruchtbaar slib afgezet 1
5. (2pt)
Juiste oorzaken zijn:
− De Golf van Thailand ligt beschut ten opzichte van plaatsen waar zeebevingen voorkomen die een
tsunami veroorzaken.
− De zeebodem in de Golf van Thailand is lang ondiep (waardoor tsunami’s hun kracht al kwijt zijn
voor ze het land bereiken).
per juiste oorzaak 1
Opgave 19
6. (2pt)
Uit de beschrijving moet blijken dat
• bij de (explosieve) vulkaanuitbarsting de magmahaard (deels) werd geleegd 1
• waarna de vulkaan instortte (en een caldera ontstond) 1
7. (2pt)
Uit de beschrijving moet blijken dat
• (na de vulkaanuitbarsting) de magmakamer zich opnieuw vulde 1
• waarbij (een deel van) de bodem van het Tobameer werd opgeheven tot boven het wateroppervlak
1
8. (2pt)
Uit de redenering moet blijken dat
• de lagen vulkanische as vooral ten noordoosten van Toba / in de Zuid-Chinese Zee zijn afgezet 1
• en in de periode mei-september komt de wind uit het zuidwesten 1
9. (2pt)
• Het klimaat bij het Tobameer is koeler dan dat in Medan 1
• Het Tobameer ligt hoger dan Medan 1
Opgave 20
10. (3pt)
• Voorbeelden van een juiste beschrijving van de economische overgang zijn: 1
− Veel landen in Zuidoost-Azië verschuiven van periferie richting semi-periferie of centrum.
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
127
− Het zwaartepunt van de economie van veel landen in Zuidoost-Azië verschuift van de primaire
sector naar de secundaire/tertiaire sector.
• Een voorbeeld van een juiste beschrijving van de politieke overgang is: 1
− Veel landen in Zuidoost-Azië maken een overgang mee van een min of meer dictatoriaal bestuur
naar een meer democratisch bestuur.
• Een voorbeeld van een juiste beschrijving van de demografische overgang is: 1
− De meeste landen van Zuidoost-Azië verkeren in de transitiefase / in de fase waarbij het
geboortecijfer lager wordt en het sterftecijfer al laag is / in de fase dat de (hoge) bevolkingsgroei
afneemt.
11. (3pt)
Uit het antwoord moet blijken dat
• Zuidoost-Azië daar wordt begrensd door een plaatgrens 1
• Papua/Irian Jaya bij deze begrenzing niet tot Zuidoost-Azië gerekend kan worden 1
• je dit uit kaart 216B kunt afleiden 1
Opmerking
Bij het eerste antwoordelement mag een antwoord dat subductiezones of zones met veel vulkanisme
en/of aardbevingen geeft, goed gerekend worden.
12. (1pt)
Voorbeelden van een juist kenmerk zijn:
− Vrijwel heel Zuidoost-Azië heeft een tropisch regenklimaat / een A-klimaat.
− In vrijwel heel Zuidoost-Azië is de (oorspronkelijke) begroeiing tropisch regenwoud.
− Vrijwel heel Zuidoost-Azië is bergachtig.
13. (2pt)
De juiste factoren zijn:
• de enorme bevolkingsomvang 1
• de snelle economische groei 1
14. (2pt)
Voorbeelden van juiste bedreigingen zijn:
− de toenemende militaire macht van vooral China
− de infiltratie van de economieën van landen in Zuidoost-Azië door met name Chinese bedrijven
− De toenemende exploitatie van natuurlijke hulpbronnen kan leiden tot milieuproblemen.
per juiste bedreiging 1
Opgave 21
15. (2pt)
Voorbeelden van juiste redenen zijn:
− Singapore heeft een hoog ontwikkelde zakelijke dienstverlening. / Singapore heeft behoefte aan
hoog opgeleid personeel.
− Singapore is sterk internationaal georiënteerd.
− In Singapore spreekt vrijwel iedereen Engels.
− Singapore heeft een hoge levensstandaard.
per juiste reden 1
16. (1pt)
De Filipijnen zijn in het verleden een Amerikaans protectoraat (kolonie) geweest / vielen onder
Amerikaans bestuur.
17. (2pt)
Uit de redenering moet blijken dat
• tijdens en na de Vietnamoorlog veel Vietnamezen naar het buitenland / naar de VS zijn
gevlucht/geëmigreerd 1
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
128
• en dat zij vervolgens geld gingen overmaken naar achtergebleven familieleden 1
18. (2pt)
Uit het antwoord moet blijken dat
• de bevolkingsgroei in Singapore vooral is veroorzaakt door migratie (migratiesaldo van 9,6‰ in de
periode 2000-2005) 1
• terwijl de bevolkingsgroei in Cambodja vooral is veroorzaakt door de hoge vruchtbaarheid /
natuurlijke bevolkingsgroei (3,6 kind per vrouw in de periode 2000-2005) 1
Nationale Examentraining | Aardrijkskunde | VWO | 2016
129