Wandelen Fietsen Struinen Informatie Regels

Staatsbosbeheer
T 030 6926111
www.staatsbosbeheer.nl
er klei was afgegraven voor dijkverzwaring en bak-
groeid tot het hoogste rivierduin van Nederland.
steenproductie. De oevers lopen schuin af, waardoor
Het Millingerduin is voortdurend in beweging. Bij
Regels struingebieden
watervogels, kikkers en salamanders gemakkelijk
windkracht 5 of meer worden de zandkorrels van
1. Wandelen doe je op eigen risico.
het water in en uit kunnen.
de rivierstrandjes weggeblazen. Tenzij ze bij elkaar
2. Houd minimaal 25 meter afstand tot wilde run-
stroomdalplanten als cipreswolfsmelk, kruisdistel en
Millingerwaard vormgeven, de rivier krijgt hierbij
zeepkruid. Die soorten staan ook in de rulle grond
hulp van de bever. Dit dier vindt hier ruimschoots
achter de duinen.
duizendguldenkruid en rode ogentroost. In de
wat hij nodig heeft: bomen en water. Sinds de eer-
Waar wind en water nog meer toe in staat zijn,
zomer stikt het er van de libellen en waterjuffers.
ste bevers in 1994 zijn uitgezet, voelen ze zich hier
demonstreren de zwarte populieren en schietwilgen
Je komt ze tegen, als je je eigen weg baant door de
thuis. Elk beverpaar – ze blijven hun hele leven bij
op het strand bij de Millinger Theetuin. Doordat
Millingerwaard. Want je mag hier overal komen.
dezelfde partner – is jaarlijks goed voor honderden
de rivier het zand tussen hun wortels heeft wegge-
In de struinnatuur van de Millingerwaard loop je
omgeknaagde wilgen en populieren. Bevers eten
spoeld, zijn het net mangrovebomen. Verderop ligt
slechts tegen natuurlijke beperkingen aan: brand-
niet alleen graag boomschors. Ze houden met kna-
het terrein van een oude steenfabriek. Die herin-
netels en braamstruiken, glibberige klei en water.
gen ook hun doorgroeiende tanden kort.
nert aan de tijd dat rivierklei op grote schaal werd
Een groot deel van het gebied wordt niet door een
verwerkt tot een goedkoop en duurzaam bouwma-
dijk beschermd, waardoor het onderloopt als het
teriaal: de baksteen. Daar vlakbij staan ook enkele
waterpeil stijgt.
Omdat het waterpeil wisselt, hebben bevers meerdeWaterkruiskruid in bloei.
Millingerduin.
re burchten. Als het water laag staat, ligt de ingang
versteende eikenstammen. Ze maakten ruim 8400
De vogelkijkhut overziet een brede geul met tal van
van een beverburcht soms niet meer onder water,
jaar geleden deel uit van een hardhoutooibos langs
Neem de tijd om de Millingerwaard te ontdekken.
watervogels. Doordat de hut drijft, overstroomt hij
waardoor er andere dieren in kunnen. Het beverpaar
de rivier, tot ze omvielen en met zand en klei bedekt
Hier is natuur op haar mooist.
niet bij hoogwater. Hier heb je in mei-juni een eer-
verhuist dan naar een burcht waarvan de ingang
raakten. Toen de Waal werd uitgebaggerd, kwamen
sterangs uitzicht op jonge zwarte sterns. Deze vogel
nog wel onder water ligt. Stijgt het peil weer, dan
de eiken tevoorschijn. Als bomenmonument symbo-
broedde hier op krabbenscheer, een drijvende plant
verhuist het paar terug naar de burcht op de hogere
liseren ze het herstel van de riviernatuur.
die door de vroegere slechte waterkwaliteit weinig
locatie. Aan de overkant van de vogelkijkhut, rechts
meer voorkomt. Daardoor holde het aantal zwarte
van de doorlaat, ligt een grote beverburcht.
Colenbranderbos (5)
Wil je meer informatie over de Gelderse Poort
sterns in ons land achteruit. De vogels komen in
Niet alleen bevers zorgen voor het natuurlijke
Op een duin aan de Waal, in het uiterste noorden
of mee op excursie met de boswachter?
april terug uit Afrika om te broeden. De boswachters
beheer van de Millingerwaard. Er grazen konikpaar-
van de Millingerwaard, ligt het Colenbranderbos.
Staatsbosbeheer Gelderse Poort
zorgen dat er dan kunstmatige vlotjes in het water
den en gallowayrunderen om te voorkomen dat de
Tussen de eiken, iepen en essen slingeren hop en
Ooijse Bandijk 36b | 6576 JE Ooij
liggen. Bijna alle broedparen hier nestelen nu op
ruigtes ondoordringbaar worden.
bosrank zich als lianen tussen de bomen door. Dit
T 024-6632470
Vogelkijkhut (2)
Informatie
is het in Nederland zeer zeldzame restant van een
E [email protected]
Behalve zwarte sterns wordt de geul bezocht door
Millingerduin (4)
hardhoutooibos. Bij het Colenbranderbos ligt een
www.staatsbosbeheer.nl/geldersepoort
blauwe en grote zilverreiger, fuut, kuif- en krakeend.
Rondom de Millingerwaard ligt een hoge oeverwal
vlakte waar klei is afgegraven voor baksteenproduc-
In de winter strijken er kolganzen neer naast grau-
van aangespoeld en opgewaaid zand. Voorbij de
tie. Op de hoger gelegen delen groeien muurpeper
we ganzen en nijlganzen. De geul ontstond, toen
binnenbocht van de Waal is deze oeverwal uitge-
en ijzerhard. Op de lagere, vochtiger delen staan
zo’n vlotje.
©2017 Staatsbosbeheer auteursrechten voorbehouden
Foto’s: Twan Teunissen / ARK Natuurontwikkeling,
Frans Jozef Killewald
Ontdek de veerkracht van riviernatuur
De Waal mag dan als ‘beeldhouwer’ de
Millingerwaard
Beverburcht.
deren en paarden. Zeker als ze jongen hebben.
3. Honden zijn aangelijnd welkom.
zegge. Deze soort krijgt al gauw gezelschap van
Wandelen
Fietsen
Struinen
worden gehouden door de lange wortels van zandBeverburcht (3)
langs de Nederlandse rivieren.
Dat veranderde dan ook niet van de ene dag op de
staan. Op het hoogste deel van het terrein, het
andere. Het begon met een voorbeeldterrein waar
Kekerdomse Duin (9), kunnen dieren hun toevlucht
Financiering uit zandwinning
ARK Natuurontwikkeling en het Wereld Natuur Fonds
zoeken bij hoogwater. Daar vlakbij, waar vanaf
In de Millingerwaard worden tot en met 2020
hun ideeën beproefden over herstel van riviernatuur
eind 2017 de hoofdgeul uitmondt in de Waal, komt
maatregelen genomen die een veiliger rivierenge-
en beheer met grote grazers. Dit experiment kreeg
een drempel. Die zorgt dat bij een lage rivierstand
bied en een veelzijdige natuur opleveren. Binnen
vleugels, toen de samenwerking tussen ARK en WNF
het waterpeil in de Millingerwaard stabiel blijft en
het programma Ruimte voor de Rivier werken
met Staatsbosbeheer, de vroegere landinrichtings-
slechts langzaam zakt.
Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer en de provincie
dienst en kleiwinners van de grond kwam. Landbouw
Met de natuurlijke processen als hoogwater, erosie
Gelderland samen aan de herinrichting van de
verhuisde naar de binnendijkse gronden. In het
en begrazing door grote grazers komt het rivieren-
Millingerwaard. Deze wordt uitgevoerd door een
buitendijkse gebied kreeg de natuur de vrije hand
landschap van vroeger terug. 265 hectare nieuwe
aannemerscombinatie en een grondstoffenpro-
Wind en Waal bezorgen de
om planten en dieren te laten terugkeren die er van
natuur bestaat dan weer uit ooibossen, moeras-
ducent. Met de opbrengsten uit zandwinning (6)
oudsher voorkwamen. De maatregelen die het gebied
sen, ruig struikgewas en bloemrijke graslanden.
wordt de herinrichting van het gebied voor een
Millingerwaard zijn unieke aanzien.
tegen hoogwater beschermen, leveren een dynami-
Bovendien is het gebied in staat een immens water-
deel gefinancierd.
Zij verplaatsen zand, waardoor
sche riviernatuur op die deze verdwenen soorten aan-
rivierduinen opkomen en boomwortels
trekt.
blootvallen. Door afzetting en
uitschuring, overstromingen en
Uitzicht over het water van de Millingerwaard.
Ruimte voor de Waal
aanbod snel te verwerken.
Zwarte stern voert een libel aan de jonge kuikens.
In de Millingerwaard is een geulenpatroon aan-
Je mag in de Millingerwaard overal lopen. Dus zwerf
gelegd dat stroomafwaarts aansluit op de Waal.
dwars door het gebied en ontdek het van alle kan-
Dwars door het gebied loopt vanaf eind 2017 een
ten. Maar wil je het hier echt leren kennen, dan mag
brede stroombaangeul (7) van 3 kilometer lengte.
je deze vijf plekken niet missen:
Waterveiligheid
voortdurend. De soortenrijkdom
Dijkverhoging alleen kan Nederland niet afdoende
Ook zijn er vijf geulen (8) gegraven die net als de
beschermen tegen hoogwater. Dat hebben de over-
stroombaangeul meestromen met de rivier, wanneer
Oude Waal (1)
bewijst de veerkracht van de
stromingen in 1993 en 1995 bewezen. De rivieren
het water erg hoog staat. Zo kan de Waal het extra
Tot in de achttiende eeuw was de Oude Waal de
riviernatuur in de Millingerwaard,
moesten als gevolg van de klimaatverandering zulke
wateraanbod snel afvoeren. Bij hoogwater daalt
hoofdstroom van de rivier. Bij hoogwater konden
grote hoeveelheden water afvoeren dat ze bij hoog-
hierdoor de waterstand in de Waal met 6 centimeter.
kerkgangers hun schip vastleggen aan de Sint
water buiten de oevers traden. Rivieren moeten dan
De nevengeulen zijn klaar. In deze ‘kwelvingers’
Laurentiuskerk in Kekerdom. De ringen in de
ook de ruimte krijgen. Dat gebeurt door bijvoor-
komt kwelwater uit de bodem van de uiterwaard
buitenmuur herinneren er nog aan dat de enige
beeld uiterwaarden af te graven en meestromende
naar boven onder druk van het rivierwater. Zuiver
buitendijkse kerk in ons land toen pal aan de Waal
nevengeulen te graven. Zo blijft het rivierwater bin-
water is een levensvoorwaarde voor planten en die-
lag. Sindsdien heeft de rivier zich verplaatst naar de
nen de perken. Ook bij extreem hoogwater.
ren. Deze rivierkwel is zo schoon, dat het waterleven
huidige loop in het westen. De Oude Waal bleef als
zich vanaf de kant laat bekijken.
oude rivierloop bewaard.
Gelderse Poort. Hier, tussen Nijmegen
en de Duitse grens, waar de Rijn zich
splitst in de Nederrijn en de Waal,
begint de Nederlandse rivierdelta.
5
Beltjeshof
Theetuin
8
6
3
4
2
7
5 plekken om de Millingerwaard
te leren kennen
begrazing verandert het gebied
420 hectare groot en onderdeel van de
Colenbranderbos
ijk
Lange Paal
Waard van
Kekerdom
9
1
W
ev
er
Kekerdom
n
rbaa
ltd
fe
f
Du
Hee
tr
aa
t
fabriek blijven de overkapping en de schoorsteen
er
s
gebied tot begin jaren negentig landbouwgrond was.
str
Bo
ts
uit van de veilige en aantrekkelijke natuurgebieden
d
De Millingerwaard maakt na zijn make-over deel
het grondstoffenbedrijf De Beijer. Van de steen-
lan
Om de hoofdgeul aan te sluiten op de Waal vertrekt
Niets in de Millingerwaard doet vermoeden dat dit
ver
Van landbouw naar natuur
Fort Pannerden
WAAL
Kla
Een oneindig samenspel
van water en aarde,
grind en zand,
van grote grazers, bevers
en een overvloed
aan vogels en planten,
dat is de Millingerwaard.
Hulhuizen
aa
t
Haukes
Fietspad
Naar vogelkijkhut (ca. 2 km)
Naar Theetuin (ca. 4 km)
Wandelpad
Parkeerplaats
Horeca
Struinnatuur
Veerdienst
Vogelkijkhut