Praktische gids voor de gepensioneerde - 2012

Geniet volop van
uw pensioen
Rijksdienst voor Pensioenen ~ www.rvp.fgov.be
Praktische gids voor de gepensioneerde - 2012
Voorwoord
Beste lezer,
Met pensioen gaan brengt voor de meesten
onder ons heel wat veranderingen mee. We
gaan op een nieuw ritme leven. Ons leven
neemt een andere wending. Wanneer het
zover is, dan zult u uw dagen anders indelen
en u misschien minder nuttig voelen in de
maatschappij, niettegenstaande al uw ervaring
en capaciteiten. U zult meer vrije tijd hebben,
maar waarschijnlijk ook minder middelen.
Dat moment is een unieke gelegenheid om
een nieuw leven uit te bouwen, een leven naar
uw wensen. U kunt aan een nieuwe loopbaan
beginnen, nieuwe horizonten opzoeken en
vanalles ontdekken, uw jeugddroom eindelijk
waarmaken, vrienden terug opzoeken, uw
fysieke en geestelijke gezondheid verzorgen,
creatief zijn en veel bijleren. U kunt zich ook
(meer) inzetten voor de maatschappij, voor de
rechten van de armsten en zwaksten onder
ons, en de banden tussen generaties aanhalen…
teveel om op te noemen.
Deze gids geeft u de mogelijkheid om deze
nieuwe periode in uw leven beter te beleven.
Hij ontsluit een waaier aan praktische informatie
over diverse onderwerpen: financieel, sociaal
en cultureel. U vindt er ook heel wat tips over
allerhande voordelen en manieren om uw leven te
vergemakkelijken en aangenamer te maken, enz.
Alle nuttige gegevens voor uw dagelijks leven
werden met zorg uitgezocht en up-to-date
gebracht: het vrijmaken van de energiemarkt,
de nieuwe huurregeling, de aanpassing
van de echtscheidingsprocedures, de
gemeentediensten waarop u kunt beroep doen,
alles wat met erfenissen en giften te maken
heeft, enz.
We hopen dat u vlot uw weg zult vinden in al
deze gegevens en dat ze u van nut zullen zijn.
En geniet alvast van een gelukkig en stralend
pensioen.
De Rijksdienst voor Pensioenen
3
Inhoud
Voorwoord. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Mijn pensioen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Uw pensioen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
De uitbetaling van uw pensioen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Is de toekomst van uw pensioen veilig?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
‘MyPension’: uw pensioendossier in slechts enkele muisklikken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
De berekening van uw pensioen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Waar vindt u informatie?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Inkomensgarantie voor ouderen (IGO). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Uw geld beheren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Allerhande voordelen en kortingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Ontspanning, ontplooiing en op reis gaan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Sociale tarieven: beter leven voor minder geld. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Verwarmen aan een lagere kostprijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Water voor iedereen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Hallo, ik luister…. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Goed uw geld beheren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Hoe best beleggen?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Van bank veranderen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Lenen aan de beste voorwaarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
De belastingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
4
Wat met uw huis?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
Verkoop op lijfrente. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Rust er een hypotheek op uw huis?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Het energieprestatiecertificaat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Uw woning verhuren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Een nieuwe woning kopen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Uw kinderen helpen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Erfenis en successie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
De rechten van de overlevende echtgenoot. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
De erfenisrechten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
De gezinswoning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Deblokkeren van de rekeningen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Erfenis zonder testament. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Uw erfenis organiseren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
De schenking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
De begrafenisverzekering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Vrije tijd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Cursussen volgen na uw pensioen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Creativiteit aan de macht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Voel u goed in uw hoofd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Verruim uw horizon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Blijf online!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Strijd tegen oplichters. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Samen genieten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Deelnemen aan het verenigingsleven. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Word vrijwilliger!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Werken na uw pensioen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
5
Seizoen- of deeltijdse arbeid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Welk statuut kiest u best?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
De gemeente: tot uw dienst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
De gemeente: tot uw dienst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
De gemeente, uw vriend. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Verhuizen in de beste omstandigheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Leve het huwelijk!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Echtscheiding en feitelijke scheiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Bij scheiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Bij overlijden van een partner. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Leefomgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Een woning op maat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Thuishulp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Telebewaking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Anders wonen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Zorgwonen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Welke woonvorm kiezen?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Kies met kennis van zaken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Praktische informatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
De sleutels tot een gezond leven. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Meer bewegen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Stress, vermoeidheid, depressie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Weg met verslavingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Jaarlijkse check-up. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
Medische zorgen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
6
De huisarts raadplegen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
112, het noodnummer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Hospitalisatie: gebruiksaanwijzing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
De juiste keuze van het ziekenhuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
Opties hebben hun prijskaartje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
De dag van uw opname. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
Factuur: wie betaalt wat?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Verplichte verzekering, wat is het?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Rechten en bescherming van de patiënt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Het OMNIO-statuut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
Hospitalisatieverzekering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
Medische en paramedische thuisverzorging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
Huur van medisch materiaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
Depressie overwinnen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Hoe zit het met mishandeling?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Palliatieve zorg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Euthanasie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
Lichaam aan de wetenschap schenken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
Woordenlijst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
7
Mijn pensioen
Uw pensioen
Of u nu werknemer was, zelfstandige of ambtenaar: u hebt zeker vragen over
uw wettelijk pensioen. Hoe werd het berekend? Wie stort het? Is het wel veilig?
Hebt u recht op vakantiegeld? Hierna volgt een klein overzicht van de belangrijkste
voorzieningen voor pensioenen in België.
Drie verschillende pensioenstelsels
Het rustpensioen is in België een vergoeding
die een werknemer ontvangt vanaf een
bepaalde leeftijd, gebaseerd op de vroegere
beroepsloopbaan. Er zijn drie belangrijke
pensioenstelsels:
Het pensioenstelsel van werknemers
Dit stelsel betreft de werknemers die in
België een arbeidscontract hadden als
arbeider, bediende, mijnwerker, zeevarende,
beroepsjournalist of personeelslid van
de burgerluchtvaart. Voor die laatste vier
categorieën gelden specifieke regels. Ook wie
als contractueel of tijdelijk ambtenaar voor een
overheidsinstelling werkte valt onder dit stelsel.
Het pensioenstelsel van zelfstandigen
Dit stelsel is van toepassing op personen die in
België een beroepsactiviteit voor eigen rekening
10
uitoefenden. Het is ook van toepassing op de
helpers van zelfstandigen, d.w.z. personen die
een zelfstandige geholpen of vervangen hebben
tijdens de uitvoering van zijn/haar beroep en
daarbij geen arbeidsovereenkomst hadden.
Het pensioenstelsel van de
overheidssector
Dit stelsel betreft vastbenoemde (en
gelijkgestelde) ambtenaren van de Federale
Staat (met inbegrip van het leger, de
magistratuur, de erkende godsdiensten,
enz…) van de Gewesten en Gemeenschappen
(waaronder ook het onderwijs), van sommige
organisaties die afhangen van de Staat, de
Gewesten of de Gemeenschappen, van bepaalde
gemeenten, OCMW’s en Intercommunales, en
van de lokale en federale eenheidspolitie.
De overheidssector is echter geen homogeen
geheel. Vandaar dat bepaalde werkgevers van de
overheid over een min of meer grote autonomie
kunnen beschikken om het pensioenstelsel van
hun personeel te bepalen.
Drie organisaties tot uw dienst
RVP
De Rijksdienst voor Pensioenen kent
pensioenen van werknemers toe (zowel
rust- als overlevingspensioenen) en ook
de Inkomensgarantie voor Ouderen (Igo).
De instelling betaalt de uitkeringen uit
die ze toekent, en ook de pensioenen van
de zelfstandigen en andere bijkomende
uitkeringen.
Rijksdienst voor Pensioenen
Zuidertoren
1060 Brussel
Gratis nummer: 0800 502 46
Vanuit het buitenland: +32 2 529 30 02
www.rvp.fgov.be
RSVZ
sociaal statuut van de zelfstandigen en met name
ook met de berekening van hun pensioen. Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen
der Zelfstandigen
Jan Jacobsplein 6
1000 Brussel
Tel.: 02 546 42 11
Fax: 02 511 21 53
E-mail: [email protected]
www.rsvz.be
PDOS
De Pensioendienst voor de Overheidssector
(PDOS) is verantwoordelijk voor het toekennen,
de berekening en het beheer van het merendeel
van de rust- en overlevingspensioenen van de
ambtenaren.
Pensioendienst voor de Overheidssector
Victor Hortaplein 40 - bus 30
1060 Brussel
Tel.: 02 558 6000
Fax: 02 558 6010
E-mail: [email protected]
www.pdos.fgov.be
Het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen
der Zelfstandigen (RSVZ) houdt zich bezig met het
Mijn pensioen ~ 11
De uitbetaling van uw pensioen
In België is het de Rijksdienst voor Pensioenen die de pensioenen uitbetaalt van
werknemers en zelfstandigen. De dienst betalingen overheidspensioenen (CDVU)
van de FOD Financiën doet dat voor de ambtenaren.
Hoe verloopt de betaling?
Omwille van praktische redenen wordt uw
pensioen in het algemeen op uw bankrekening
gestort. Er bestaan wel andere mogelijkheden,
maar die gratis procedure is het veiligst en het
makkelijkst.
Hoe ontvangt u het?
Werknemers en zelfstandigen moeten hun
bankrekeningnummer meedelen aan de RVP via
een gehandtekende brief, een fax, een e-mail of
via MyPension:
Fax: 02 529 23 15
E-mail: [email protected]
Zij kunnen ook steeds het formulier gebruiken
dat alle toekomstige gepensioneerden
gekregen hebben na het ontvangen van hun
pensioensbeslissing. Als u dat document niet
meer hebt, dan kunt u het eenvoudig aanvragen
per telefoon op het gratis nummer van de RVP
12
(0800 502 46) of bij het gewestelijk kantoor dat
uw pensioendossier beheert.
Als u nalaat uw rekeningnummer mee te delen of
als u niet per bankoverschrijving wilt uitbetaald
worden, dan zal uw pensioen betaald worden via
een postassignatie. In dat geval zal uw postbode
u elke maand het bedrag uitbetalen. Om
veiligheidsredenen (diefstal of verlies) raden we
dit ten stelligste af.
Ambtenaren moeten hun betalingsaanvraag
(per overschrijving of per post) indienen aan
de hand van het ‘Verbintenisformulier voor
staatspensioenen’. Dat formulier vindt u bij
uw postkantoor, bij uw bankkantoor of bij de
Centrale Dienst voor Vaste Uitgaven (CDVU).
Info:
Tel: 02 572 57 12 of
via www.cdvupensioenen.fgov.be
Als ze dat willen, kunnen ambtenaren zich ook
laten uitbetalen via een circulaire postcheque die
ze bij elk postkantoor kunnen verzilveren mits
voorlegging van de identiteitskaart. Maar ook hier
zijn nogal wat nadelen aan verbonden: die cheque
kan gestolen of vernietigd worden en kan niet
door iemand anders geïnd worden. Hij is ook maar
drie maanden geldig na het uitschrijven ervan. Dat
kan problemen geven wanneer u langdurig in het
ziekenhuis verblijft of lang weg bent van huis.
Mijn pensioen ~ 13
Is de toekomst van uw pensioen veilig?
Dat is een vraag die nogal wat gepensioneerden zich stellen in deze crisistijden. De
verschillende wettelijke pensioenstelsels zijn gebaseerd op een repartitiesysteem,
binnen een stabiel kader. Ze worden gespijsd door de sociale bijdragen van de
werknemers, door staatssubsidies en andere middelen.
Drie belangrijke pijlers
De eerste pijler is die van het wettelijk
pensioen en wordt hoofdzakelijk gefinancierd
door de verplichte bijdragen van al wie een
beroep uitoefent. Daarbinnen moet nog
onderscheid gemaakt worden tussen het
rustpensioen dat berekend wordt op basis
van de eigen loopbaan van de werknemer,
en – bij het pensioenstelsel van bezoldigde
werknemers en zelfstandigen – het
overlevingspensioen dat kan verkregen
worden op basis van de loopbaan van de
overleden echtgenoot of echtgenote.
De tweede pijler betreft de aanvullende
pensioenen die zelfstandigen voor zichzelf of
bepaalde werkgevers voor hun werknemers
aanleggen.
14
De derde pijler betreft pensioenverzekeringen
die u privé aangaat bij een bank of
verzekeringsmaatschappij.
‘MyPension’: uw pensioendossier in slechts
enkele muisklikken
De online dienst MyPension werd in het leven geroepen opdat u overal en op elk
moment toegang zou hebben tot uw pensioendossier.
Het MyPension-platform is een
gepersonaliseerde dienst die op al uw
pensioenvragen een antwoord biedt
(www.mypension.be of www.rvp.fgov.be).
MyPension biedt u de mogelijkheid om uw
dossier te raadplegen en te volgen hoe
het evolueert.
Waarom dit platform? Om u een gepast
antwoord te geven in functie van uw
persoonlijke gegevens, uw loopbaan, enz. U zult merken dat de site veel performanter
is dan de klassieke algemene en statische
sites die ter beschikking van de burgers staan.
Om de vertrouwelijkheid van uw persoonlijke
gegevens te vrijwaren, moet u zich eerst
identificeren.
Hoe kunt u zich identificeren? ~~ met behulp van uw elektronische
identiteitskaart (e-ID), een elektronische
kaartlezer en uw pincode.
~~ ofwel via uw user-ID, wachtwoord en
burgertoken (een kaartje met 24 persoonlijke
codes), die u hebt ontvangen door u te
registreren op de site www.belgium.be.
MyPension: vijf keer klikken
Nadat u zich geïdentificeerd hebt, ziet u de
welkomstpagina van MyPension. Die biedt u
vijf diensten:
Mijn gegevens:
Deze pagina laat u toe om uw persoonlijke
gegevens en uw contactgegevens (telefoon,
mail, enz…) te controleren en zo nodig te
veranderen.
E-mail voor ons milieu
Verminder uw ecologische voetafdruk
door op MyPension te melden dat
u uw briefwisseling van de RVP
per mail wilt ontvangen.
Mijn pensioen ~ 15
Mijn briefwisseling:
Hier vindt u alle brieven die u ontvangen hebt van
de RVP of die u verstuurd hebt.
Wanneer u gepensioneerd bent vindt u hier ook
uw fiscale fiches in pdf-formaat.
Mijn betalingen:
Hier vindt u de betalingen van de laatste 13
maanden, en de datum van de volgende betaling.
Om uw pensioen zo goed mogelijk te begrijpen,
vindt u er alle gewenste informatie in detail.
Mijn loopbaan:
Dit luik is vooral bedoeld voor wie nog
niet gepensioneerd is. U vindt er al uw
loopbaangegevens als bezoldigd of daarmee
gelijkgesteld werknemer. Daardoor kan
MyPension uw toekomstige pensioen simuleren.
Als u al (of bijna) gepensioneerd bent, kunt u uw
loopbaan niet meer raadplegen.
Praktische informatie:
www.rvp.fgov.be
Mijn dossier:
Via MyPension kunt u 24 uur op 24 en 7 dagen
op 7 uw pensioendossier raadplegen. www.mypension.be
Gratis groene lijn: 0800 502 46
E-mail: [email protected]
16
Wanneer u aangemeld bent, kunt u niet alleen
uw gegevens in MyPension raadplegen, maar
ook andere beveiligde toepassingen van de
sociale zekerheid.
Mijn pensioen ~ 17
De berekening van uw pensioen
De berekening van uw pensioen verschilt al naargelang het pensioenstelsel.
Voor werknemers
De hoogte van uw pensioen wordt berekend aan
de hand van drie parameters:
~~ de lengte van uw loopbaan;
~~ het loon dat u tijdens uw loopbaan ontving;
~~ uw gezinssituatie.
Een volledige loopbaan is gespreid over 45 jaar. Elk
jaar geeft dus recht op 1/45ste van het pensioen.
Gezins- of alleenstaandenpensioen
Als de echtgenoot of echtgenote van de
Om het pensioen te berekenen wordt
het jaarlijkse loon aangepast aan de
huidige levensduurte, door middel van een
herwaarderingscoëfficiënt.
Dat aangepaste jaarloon wordt vervolgens gedeeld
door het aantal jaren van een volledige loopbaan
(45 jaren voor een werknemer). Dat resultaat
wordt vermenigvuldigd met 60 of 75 % naargelang
uw gezinssituatie. In ieder geval zal de RVP de voor
u voordeligste formule toepassen.
Dat algemene berekeningsprincipe toont aan
dat hoe langer de loopbaan is, hoe hoger het
pensioen zal zijn. Toch wordt met niet meer
jaren rekening gehouden dan nodig is voor een
volledig pensioen (45 jaren dus). Als u langer
dan 45 jaar gewerkt hebt, dan wordt er enkel
met de gunstigste jaren rekening gehouden.
pensioenaanvrager geen beroepsactiviteit
uitoefent, geen recht heeft op een pensioen,
en geen vervangingsinkomen geniet, dan
wordt een gezinspensioen berekend.
De bezoldiging van de hele loopbaan zal
dan vermenigvuldigd worden met 75%. In
alle andere gevallen wordt het pensioen als
alleenstaande berekend (bezoldiging x 60%).
18
Volledig loon x herwaarderingscoëfficiënt x 60% (als alleenstaande) of 75% (gezinssituatie)
45
En zelfstandigen?
Gelijkgestelde periodes
Onder bepaalde voorwaarden kunnen sommige
periodes van inactiviteit gelijkgesteld worden met
gewerkte periodes. Dat is zo voor bijvoorbeeld
bepaalde periodes van werkloosheid, van ziekte
of invaliditeit, legerdienst, loopbaanonderbreking,
studies, enz. Die gelijkstellingen kunnen kosteloos
De parameters die gebruikt worden om
het wettelijk pensioen van zelfstandigen te
berekenen zijn dezelfde als die voor de bezoldigde
werknemers:
~~ de loopbaan;
~~ de beroepsinkomsten;
~~ de gezinssituatie.
zijn of verlopen via het betalen van bijdragen.
Binnen diezelfde logica zal het pensioen
hoger liggen als de bezoldiging hoger was.
De bezoldiging waar rekening wordt mee
gehouden kan tot een plafond beperkt worden
of in bepaalde gevallen opgetrokken tot het
minimum gewaarborgd loon.
Er wordt ook een speciale berekeningswijze
gebruikt als u werkte als mijnwerker,
zeevarende, beroepsjournalist of lid van de
burgerluchtvaart.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de
beroepsinkomsten van vóór 1984 en die van
daarna. De jaren vóór 1984 geven recht op een
forfaitair pensioen. Voor de daaropvolgende
jaren wordt het pensioen berekend aan de
hand van het reële beroepsinkomen waarop
de sociale bijdragen berekend werden.
De gezinssituatie (gezin of alleenstaande)
heeft ook een invloed op het pensioen als
zelfstandige.
En voor ambtenaren?
De berekening van het pensioen van
statutaire ambtenaren is niet gebaseerd op
de bezoldigingen die ze ontvingen, maar op
een referentie-inkomen dat overeenkomt
met het gemiddelde van het loon tijdens de
laatste vijf jaren van de loopbaan. Sinds januari
2009 houdt de berekening voor militairen
Mijn pensioen ~ 19
rekening met het laatste actieve loon of het
gemiddelde loon van de laatste vijf jaren.
Dat referentieloon wordt vermenigvuldigd
met het toegelaten aantal dienstjaren en
gedeeld door 60 (of een andere fractie voor
onder meer de leraren en de magistraten).
Het ambtenarenpensioenstelsel houdt geen
rekening met het feit of u getrouwd bent
of niet.
Contractuele ambtenaren vallen onder het
pensioenstelsel voor werknemers (zie pagina 18).
Wat bij een gemengde loopbaan?
Als u opeenvolgend of tegelijkertijd als
werknemer, als zelfstandige en/of als ambtenaar
gewerkt hebt, zal uw gemengd pensioen
afhangen van al de verloningen die u kreeg in
die verschillende statuten. Om de hoogte van
uw pensioen te bepalen houden de drie stelsels
rekening met de representatieve loopbaanbreuk
in dat statuut.
Zo zal u een werknemerspensioen krijgen via de
RVP, een pensioen van zelfstandige via het RSVZ
en een ambtenarenpensioen via de PDOS.
20
Pensioenpunten
Er is minstens één Pensioenpunt per provincie, waar
experts van de drie belangrijkste instellingen uw
vragen beantwoorden als u in verschillende stelsels
hebt gewerkt.
www.pensioenpunt.be
De pensioenleeftijd
Of u werknemer bent of zelfstandige of
ambtenaar, man of vrouw: de wettelijke
pensioenleeftijd is 65 jaar. Het rustpensioen
vangt aan de eerste dag van de maand volgend
op de maand waarin u 65 werd. Als u dus in
april uw 65ste verjaardag viert, dan begint uw
pensioen in mei. Voor sommige categorieën
werknemers (mijnwerkers, zeelui, leden van de
burgerluchtvaart, militairen, magistraten, enz..)
gelden andere leeftijdsgrenzen.
U kunt ook met vervroegd pensioen als
werknemer vanaf 60, op voorwaarde dat u op dat
ogenblik een loopbaan van 35 jaar hebt met elk
104 dagen per jaar.
Om meer te weten te komen over die bijzondere
gevallen: www.rvp.fgov.be > professional >
uitkeringen van de RVP > rustpensioen >
pensioenleeftijd.
Een werknemer die de wettelijke pensioenleeftijd
nadert is niet verplicht om zijn rustpensioen te
nemen (met uitzondering van de overheidssector).
Als de werkgever akkoord gaat kan de werknemer
zijn beroepsactiviteit blijven uitoefenen.
De uitbetaling van sociale uitkeringen (ziekte,
werkloosheid, prepensioen, enz.) wordt stopgezet
wanneer u de wettelijke pensioenleeftijd bereikt
hebt. Wie een dergelijke uitkering ontvangt moet
dus met pensioen gaan op de wettelijke leeftijd.
De pensioenbonus
De pensioenbonus wordt toegekend aan
werknemers en zelfstandigen die hun
beroepsloopbaan verderzetten. Om er recht op te
hebben, moeten ze hun activiteit als werknemer of
zelfstandige verderzetten na hun 62ste verjaardag
(of na een loopbaan van 44 jaar).
Voor werknemer bedraagt de bonus € 2,2082 bruto voor elke voltijdse werkdag (VTE) tijdens de
referentieperiode. Voor zelfstandigen gaat het om
€ 156* per trimester. Dit bedrag evolueert mee met
de index.
Als de overleden partner recht had op de
pensioenbonus, dan krijgt de overlevende
partner die. Het feit dat u een gezins- of
alleenstaandenpensioen ontvangt, verandert
niets aan het bedrag van de bonus.
* Het gaat om de bedragen toegekend in 2011
Minimum pensioenbedrag
Het pensioenbedrag is geplafonneerd, maar het
mag ook niet lager zijn dan het minimum dat door
de wet vastgelegd is. Als werknemer hebt u recht
op een minimumpensioen als uw loopbaan 2/3e
bedraagt van een volledige loopbaan. Als u ook als
zelfstandige gewerkt hebt, dan mag uw loopbaan
als werknemer korter zijn. In dat geval moeten
uw loopbaan als werknemer en als zelfstandige
samen minstens 2/3e van een volledige loopbaan
bedragen.
Er wordt een supplement voorzien voor
ambtenaren die een rustpensioen hebben dat
lager is dan het wettelijk gegarandeerde minimum.
Het bedrag van dit ‘gegarandeerd minimum
supplement’ hangt af van de gezinssituatie
Om meer te weten over
speciale gevallen:
www.onprvp.fgov.be/NL/profes/Pages/
default.aspx
Mijn pensioen ~ 21
(gehuwd of niet), van de reden van de
pensionering (anciënniteit, fysieke ongeschiktheid,
enz.) en van andere redenen.
automatische aanpassing van de pensioenen,
perequatie genoemd.
Het bedrag is aangepast aan de levensduurte
en volgt automatisch de index. Naast
deze automatische indexering kunnen de
pensioenbedragen verhoogd worden in functie
van de algemene welzijnsevolutie. Ambtenaren
genieten naast de indexatie ook van een
Jaarlijkse minimumpensioenbedragen voor een volledige loopbaan
vanaf 01.01.2012 met spilindex 130,80
Werknemers
Rustpensioen
Gezin
Rustpensioen
Alleenstaande
Overlevingspensioen
€ 15 989,96
€ 12 796,00
€ 12 594,81
Rustpensioen
Gezin
Rustpensioen
Alleenstaande
Overlevingspensioen
€ 14 031,78
€ 10 784,91
€ 10 784,91
Rustpensioen
Gezin
Rustpensioen
Alleenstaande
Overlevingspensioen
€ 15 723,55
€ 12 085,25
€ 12 085,25
Gemengd
Zelfstandigen
22
Mijn pensioen ~ 23
Bruto- versus nettobedrag
Uw pensioeninstelling keert elke maand uw
pensioen uit. Dat is uw nettopensioen. Hoe
bepaalt de administratie dat? Door een aantal
inhoudingen op het brutobedrag.
Er bestaan drie inhoudingen bij de
werknemerspensioenen:
~~ de bijdrage voor de ziekte- en
invaliditeitsverzekering;
~~ de solidariteitbijdrage;
~~ de bedrijfsvoorheffing.
De maandelijkse inhouding bedraagt 3,55 %
van het brutobedrag van uw pensioen(en)
als het maandelijks bedrag daarvan en dat
van uw aanvullende uitkeringen een wettelijk
vastgelegde grens overschrijdt.
De ZIV-bijdrage mag het totaalbedrag van
uw pensioenen en uitkeringen niet onder een
bepaalde grens doen dalen. Als dat toch het
geval is, dan wordt de ZIV-bijdrage begrensd
opdat het uiteindelijke bedrag van uw pensioen
gegarandeerd op zijn minst even hoog is als het
grensbedrag.
De bijdrage voor de ziekte- en
invaliditeitsverzekering (ZIV)
De ZIV-bijdrage is een bijdrage voor de
sociale zekerheid die dient om de ziekte- en
invaliditeitsverzekering te financieren. Die
bijdrage komt bovenop de bijdrage aan uw
ziekteverzekering en geeft zelf geen recht op
terugbetaling van gezondheidszorgen.
Grensbedragen voor de ZIV-bijdrage 24
Gepensioneerde met gezinslast
Alleenstaande gepensioneerde
€ 1 610,50
€ 1 358,92
De solidariteitsbijdrage
Als u geniet van een pensioen van een organisatie
De maandelijkse solidariteitsbijdrage is een
progressieve bijdrage voor de sociale zekerheid,
van maximaal twee percent, van uw bruto
pensioenbedrag, rentes en andere uitkeringen
inbegrepen. Die afhouding verandert al naargelang
uw uitkeringen en of u gezinslast hebt of niet.
De uitkeringen waarmee rekening
gehouden wordt voor de berekening van
de solidariteitsbijdrage zijn de kapitalen van
een groepsverzekering en de extralegale
periodieke pensioenen die voortvloeien uit een
groepsverzekering.
die in het buitenland gevestigd is en als u in een
EU-land (buiten België), in Zwitserland, Noorwegen,
Liechtenstein of IJsland woont, dan zal dat buitenlands pensioen niet in aanmerking genomen worden
bij het berekenen van de solidariteitsbijdrage.
De bedrijfsvoorheffing
Er wordt rekening gehouden met de
bedrijfsvoorheffing als voorschot op uw belasting
bij de definitieve berekening van uw pensioen.
Die is van toepassing op uitkeringen die bepaalde
maandelijkse bedragen overstijgen. Onder
een bepaalde inkomensgrens wordt er geen
bedrijfsvoorheffing afgehouden. Het bedrag wordt
vastgelegd aan de hand van twee parameters: het
aantal kinderen ten laste en het soort pensioen
(gezinspensioen of alleenstaande).
De maandelijkse minimum belastbare bedragen op 1 januari 2012
Aantal personen ten laste
Rustpensioen als alleenstaande
en overlevingspensioen
Gezinspensioen
0
1
2
3
4
€ 1 080,00
€ 1 170,00
€ 1 290,00
€ 1 605,00
€ 1 995,00
€ 1 560,00
€ 1 650,00
€ 1 800,00
€ 2 160,00
€ 2 625,00
Mijn pensioen ~ 25
De bedrijfsvoorheffing wordt ingehouden op: ~~ alle belastbare uitkeringen (brutobedragen
verminderd met de niet-belastbare uitkeringen
en de sociale bijdragen) ten laste van de RVP; ~~ andere uitkeringen die in aanmerking komen
voor de berekening van de solidariteitsbijdrage,
met uitzondering van buitenlandse
pensioenen en kapitalen, die in fictieve rentes
omgerekend worden.
Behalve deze normale inhoudingen worden soms
ook bedragen ingehouden om onrechtmatig
verkregen sommen te recupereren.
Voor de ambtenaren
Het nettopensioenbedrag van ambtenaren
komt overeen met het geïndexeerd brutobedrag,
waarvan de inhoudingen voor gezondheidszorgen,
de solidariteitsbijdrage, de bedrijfsvoorheffing,
de begrafenisvergoeding en eventueel ook
Op basis van de geldende fiscale barema’s houdt
elke instelling een bedrijfsvoorheffing in volgens
de uitkering die ze betaalt.
de onrechtmatige gerecupereerde bedragen
afgetrokken zijn.
Een uitzondering
Het vakantiegeld
Een kind dat voor minstens 66% gehandicapt is telt
In mei van elk jaar krijgen bezoldigde werknemers
en sommige ambtenaren vakantiegeld
uitgekeerd*. Gepensioneerde zelfstandigen
hebben daar geen recht op.
voor twee kinderen ten laste. Er wordt een forfaitaire
vermindering toegekend op de bedrijfsvoorheffing
als de gepensioneerde of zijn/haar echtgeno(o)t(e)
gehandicapt is of als hij/zij de zorg heeft voor andere
personen dan zijn echtgeno(o)t(e) of kinderen.
Dat vakantiegeld wordt bij het maandelijks
pensioen gevoegd en tegelijkertijd uitgekeerd.
Het bedrag van het vakantiegeld mag echter niet
Forfaitaire bedragen voor de maand mei 2011
26
Gezinspensioen
Pensioen alleenstaande
€ 739,70
€ 591,75
hoger zijn dan het pensioenbedrag dat uitgekeerd
wordt in mei.
* Als ze ouder zijn dan 60, hebben ambtenaren recht op gewoon
vakantiegeld en bijkomend vakantiegeld. Ambtenaren hebben
recht op het gewoon vakantiegeld als hun pensioen niet meer
bedraagt dan € 2 087,10. In 2011 bedroeg dat vakantiegeld
€ 240,52 voor alleenstaanden en € 320,70 voor gehuwden
waarvan de echtgeno(o)t(e) bepaalde voorwaarden vervult.
Bedrag van de speciale verwarmingstoelage – februari 2011
Gezinstarief
Tarief alleenstaande
Tarief feitelijk gescheiden
echtgeno(o)t(e)
€ 66,11
€ 49,58
€ 33,04
De ambtenaren die recht hebben op een
gegarandeerd minimumsupplement omwille
van leeftijd of anciënniteit, hebben recht op
bijkomend vakantiegeld. Als dat gegarandeerd
minimumsupplement toegekend wordt omwille
van een fysiek ongemak, dan gelden bepaalde
voorwaarden. In 2011 werd dat bijkomend
bedrag vastgelegd op € 363,63 (alleenstaande) of
€ 436,01 (gehuwden).
Bijzondere verwarmingstoelage
In februari van elk jaar wordt een speciale
verwarmingstoelage uitgekeerd aan personen
die een gewaarborgd inkomen hebben (uitkering
bestond enkel vóór juni 2001).
Mijn pensioen ~ 27
Het overlevingspensioen
Het overlevingspensioen wordt berekend
op basis van de loopbaan van uw overleden
huwelijkspartner. Als weduwe of weduwnaar hebt
u recht op een overlevingspensioen wanneer uw
overleden partner:
~~ in België een beroepsactiviteit heeft uitgeoefend als werknemer, zelfstandige of ambtenaar;
~~ in het buitenland een beroepsactiviteit heeft
uitgeoefend voor een in België gevestigde
werkgever.
Voor wie?
Om recht te hebben op een overlevingspensioen
moet u minstens 45 jaar oud zijn en, op
het ogenblik van het overlijden van uw
huwelijkspartner, minstens één jaar met haar/hem
gehuwd geweest zijn.
De leeftijdsvoorwaarde is echter niet van
toepassing wanneer u:
~~ gehuwd was met een ambtenaar;
~~ minstens één kind ten laste hebt waarvoor u
kindergeld ontvangt;
~~ permanent voor minstens 66 %
werkongeschikt bent;
~~ weduwe bent van een mijnwerker die
gedurende 20 jaar ondergronds gewerkt heeft.
28
Als het huwelijk minder dan één jaar geduurd
heeft, kan de overlevende toch in aanmerking
komen wanneer:
~~ er een kind is geboren uit het huwelijk
(eventueel binnen de 300 dagen na het
overlijden van de vader);
~~ het huwelijk voorafgegaan wordt door een
periode van wettelijk samenwonen en het
totaal van de periode van het wettelijk
samenwonen en van het huwelijk meer dan
één jaar bedraagt;
~~ het overlijden te wijten is aan een ongeval na
de huwelijksdatum;
~~ het overlijden te wijten is aan een
arbeidsongeval;
~~ er op het ogenblik van het overlijden een
kind ten laste was waarvoor één van de
echtgenoten kindergeld ontving.
Voor ambtenaren:
~~ Wezen en gescheiden echtgenoten hebben
onder bepaalde voorwaarden ook recht op
een overlevingspensioen;
~~ De overlevende huwelijkspartner mag niet
veroordeeld zijn omdat hij/zij de andere
huwelijkspartner naar het leven heeft
gestaan.
Als de overlevende huwelijkspartner niet gedurende
Automatische stortingen
één jaar gehuwd was, geen 45 jaar oud is en niet
Het overlevingspensioen zal automatisch gestort
aan één van de bovenvermelde uitzonderingen
worden op de rekening van de overlevende partner
beantwoordt, kan hij of zij gedurende 12 maanden
als de overledene al een rustpensioen als werknemer
van een tijdelijk pensioen genieten.
of zelfstandige ontving, of wanneer de procedure
daartoe al ingezet was. Wanneer het om een
ambtenarenpensioen gaat zal de Pensioendienst
Wanneer gaat het
overlevingspensioen in?
voor de Overheidssector automatisch het recht
Als u uw overlevingspensioen aanvraagt binnen de
12 maanden die volgen op het overlijden, dan gaat
het overlevingspensioen in op:
~~ de eerste dag van de maand waarin uw
huwelijkspartner overleed als die nog geen
rustpensioen ontving, of;
~~ de eerste dag van de maand volgend op de
maand waarin de huwelijkspartner overleed
als uw huwelijkspartner al een rustpensioen
ontving.
partner of de rechthebbenden onderzoeken.
op een overlevingspensioen voor de overlevende
Wanneer dient u een aanvraag in?
Bij overlijden van een werknemer of zelfstandige
vóór diens pensioen, kan de huwelijkspartner die een
overlevingspensioen wil ontvangen een aanvraag
indienen bij:
~ de gemeente waar hij/zij gedomicilieerd is;
~ de Rijksdienst voor Pensioenen (wanneer de
overledene werknemer was);
~ het Rijksinstituut voor de Verzekeringen der
Als u binnen de 12 maanden na het overlijden
geen aanvraag indient, zal het pensioen ten
vroegste beginnen op de eerste dag van de maand
die volgt op uw aanvraag.
Zelfstandigen.
De aanvraag kan ook ingediend worden via
www.pensioenaanvraag.be.
Wanneer de overledene een vastbenoemde
ambtenaar was, kunnen de rechthebbenden een
aanvraag indienen bij de Pensioendienst voor de
Overheidssector.
Mijn pensioen ~ 29
Hoe wordt het
overlevingspensioen berekend?
Het overlevingspensioen van de overlevende
huwelijkspartner van een werknemer bedraagt
in principe 80% van het rustpensioen aan
gezinstarief. Wanneer de huwelijkspartner
overlijdt vóór zijn/haar pensioen, dan zal een
theoretisch rustpensioen berekend worden alsof
de huwelijkspartner was blijven werken.
Het overlevingspensioen van een zelfstandige
wordt berekend op basis van de situatie van de
overleden huwelijkspartner op het ogenbik van
zijn/haar overlijden. Het overlevingspensioen
bedraagt 100% van het pensioen als
alleenstaande en 80% van het gezinspensioen
van de overledene. Als de huwelijkspartner voor
zijn/haar 65ste verjaardag overlijdt, wordt het
overlevingspensioen berekend op basis van een
theoretisch pensioen.
Voor ambtenaren wordt het als volgt berekend:
60% van de gemiddelde wedde van de laatste
5 jaren x N/D. ‘N’ staat voor het totaal aantal
gepresteerde of gelijkgestelde maanden en
‘D’ voor het aantal maanden tussen de 20ste
verjaardag en het overlijden (met een maximum
van 480).
30
Wanneer een ambtenaar overlijdt wordt het
overlevingspensioen verdeeld onder de verschillende groepen rechthebbenden (huwelijkspartner,
gescheiden partner, wezen). Een wees die beide
ouders verloor zal 60% van het overlevingspensioen ontvangen wanneer hij/zij recht heeft op
kinderbijslag; zijn de wezen met twee, dan hebben
ze samen recht op 80% van het overlevingspensioen; zijn ze met drie of meer, dan hebben ze
recht op het volledige overlevingspensioen.
Uw pensioen ontvangen in
het buitenland
Werknemers en zelfstandigen die zich in het buitenland willen vestigen (voor langere duur of voor
altijd) moeten ten minste één maand op voorhand
én schriftelijk de RVP op de hoogte brengen (RVP
– Technische correspondentie – Zuidertoren –
1040 Brussel). U mag dan zeker niet vergeten uw
nieuwe adres en uw vertrekdatum te vermelden.
Ambtenaren van hun kant moeten schriftelijk de
CDVU op de hoogte brengen van hun verhuis
(FOD Financiën, Administratie van de Thesaurie
– Maandelijkse pensioenen – Kunstlaan 30, 1040
Brussel). Dat kan via e-mail of met een formulier,
te vinden op www.cdvupensioenen.fgov.be –
rubriek formulieren.
Hoe ontvangt u uw pensioen?
Uitzonderingen niet te na gesproken, kan de RVP
uw pensioen direct uitbetalen op het adres dat u
hebt meegedeeld. In bepaalde Europese landen
(Duitsland, Spanje, Frankrijk, Italië, Luxemburg,
Nederland en Portugal, maar niet in Engeland of
Zwitserland) en ook in Marokko kunt u zich laten
uitbetalen met een overschrijving.
U kunt het bedrag ook verder op een Belgische
rekening laten storten en dat vervolgens
overschrijven als u dat wenst. Als een
overschrijving niet mogelijk is, dan is een cheque
of een mandaat het meest aangewezen. Om uw
pensioen in het buitenland te blijven ontvangen
– welke ook de betalingswijze – zult u steeds
één keer per jaar een levensbewijs moeten
sturen naar de RVP.
Ook ambtenaren die in het buitenland verblijven
kunnen hun pensioen ontvangen op een lokale
rekening of in België. Als u opteert voor België, dan
zal u gevraagd worden om de zes maanden een
levensbewijs te sturen naar de:
FOD Financiën
Administratie van de Thesaurie CDVU –
Maandelijkse Pensioenen
Kunstlaan, 30 - 1040 Brussel
Tel.: 02 572 57 12 - Fax: 02 233 79 38
E-mail: [email protected]
Als u de inhouding van de bedrijfsvoorheffing op
uw pensioen wilt opschorten wanneer u naar het
buitenland verhuist, contacteer dan de:
FOD Financiën
Centrale Administratie van de directe belastingen,
Directie III/1A – Internationale betrekkingen
North Galaxy – Tour A – 15 e verdieping,
Koning Albert II laan, 33 bus 25 - 1030 Brussel
Tel.: 02 576 24 14 - 02 576 51 33
Fax: 02 579 52 61
Moet u stemmen in België?
Verblijft u in het buitenland en bent u
in de consulaire registers ingeschreven, dan kunt u stemmen voor de
parlementsverkiezingen voor Kamer
Belastingsregime en burgerrechten
en Senaat. Dat kan ofwel rechtstreeks
Wanneer u beslist in het buitenland te gaan wonen
in België of bij het Belgische consulaat
moet u zich ook enkele vragen stellen over uw
of de Belgische ambassade van het
belastingsregime en uw burgerrechten.
land waar u verblijft (persoonlijk of
per volmacht) of per briefwisseling.
Moet u nog belastingen blijven betalen in
Woont u in een land dat lid is van de
België?
Europese Unie, dan kunt u (per brief)
Als u inkomsten in België ontvangt (inkomsten uit
stemmen voor de Belgische kandidaten
onroerende goederen, loonachterstal, pensioenen,…)
bij de verkiezingen voor het Europees
dan zult u belastingen moeten betalen in België.
Parlement.
Mijn pensioen ~ 31
Waar vindt u informatie?
Voor meer informatie over uw pensioen richt u zich best tot de bevoegde diensten.
Als u gewerkt hebt als werknemer, dan wordt
uw wettelijk pensioen berekend en uitbetaald
door de Rijksdienst voor Pensioenen (RVP).
www.rvp.fgov.be
Werkte u als zelfstandige, dan wordt uw wettelijk
pensioen berekend door het Rijksinstituut voor
de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen
(RSVZ). Het wordt uitbetaald door de RVP.
www.rsvz.be
Als u recht hebt op een ambtenarenpensioen
of daaraan gelijkgesteld, dan wordt dat
in de meeste gevallen berekend door de
Pensioendienst voor de Overheidssector
(PDOS) en uitbetaald door de Dienst betalingen
overheidspensioenen CDVU – Pensioenen.
www.pdos.fgov.be - www.cdvupensioenen.fgov.be
Hebt u een gemengde loopbaan achter de
rug? Om in te spelen op het toenemend aantal
gemengde pensioenen en om efficiënter te
32
werken, organiseren de drie instellingen samen
‘Pensioenpunten’ . Vroeger moest men zich
bij elk organisme apart informeren, nu geven
die ‘Pensioenpunten’ meer informatie over de
betaling van de pensioenen, over cumulregels
in geval van een gemengde loopbaan, over de
effecten van een loopbaanonderbreking op het
pensioen, over welke beroepsactiviteiten u nog
mag uitoefenen tijdens uw pensioen ….
Zo moet u geen tijd meer verliezen of uw
energie steken in het contacteren van de
verschillende organismen als u vragen hebt over
uw gemengd pensioen.
Naast deze drie pensioensystemen, bestaat
er ook nog de Dienst voor Overzeese Sociale
Zekerheid (DOSZ) die de rechten beheert
van Belgen die een beroepsactiviteit hebben
uitgeoefend buiten de Europese economische
ruimte.
www.dosz.be
Niet akkoord? Klachten?
Contacteer dan steeds eerst uw
pensioeninstelling (zie vorige pagina). Als u
daar niet verder kunt geholpen worden met
uw klacht, richt u dan tot de Ombudsdienst
Pensioenen. Die onafhankelijke en onpartijdige
dienst zal uw klacht onderzoeken om het geschil
met uw pensioeninstelling op te lossen. Die
dienst staat ter beschikking van werknemers,
zelfstandigen en ambtenaren en is bevoegd
voor alle klachten over instellingen die
pensioenen toekennen, berekenen en betalen. Ombudsdienst Pensioenen,
WTC III, Simon Bolivarlaan 30, bus 5
1000 Brussel
Fax: 02 274 19 99
E-mail: [email protected]
Of via een klachtenformulier dat u vindt op de
site www.ombudsmanpensioenen.be
Of u een brief schrijft, telefoneert of een
afspraak maakt: u doet er steeds goed aan
uw vraag goed voor te bereiden door het
probleem te beschrijven en te vermelden
wat het resultaat was van uw inspanningen
bij uw pensioeninstelling. Om één en ander
vlot te laten verlopen vermeldt u duidelijk
al uw gegevens: naam, voornaam, adres,
geboortedatum en rijksregisternummer.
Als u zelf niet in staat bent die stappen te zetten,
kunt u een derde (meerderjarige) persoon
mandateren door hem/haar een volmacht te
geven. Hij of zij kan dan alle stappen in uw naam
zetten en zo de gewenste informatie verkrijgen.
Bent u nog steeds niet tevreden met de
antwoorden van de bemiddelaar en vindt u
dat uw rechten niet erkend of gerespecteerd
worden, dan kunt u in laatste instantie klacht
neerleggen bij de arbeidsrechtbank.
Ambtenaren die een klacht willen neerleggen
bij een gerechtelijke instantie - voor wat betreft
vragen over hun recht op pensioen en de hoogte
ervan - moeten zich richten tot de rechtbank van
eerste aanleg.
Wanneer het bedrag van de betwisting niet
hoger ligt dan 1 860 € kan ook de vrederechter
bevoegd zijn.
Als u dat wilt, kunt u uw klacht ook indienen
tijdens een persoonlijk gesprek met een
medewerker van die dienst. Voor een
afspraak belt u 02 274 19 90
Mijn pensioen ~ 33
Klachten over de diensten van de RVP?
Als u klachten hebt over de toegankelijkheid van
de diensten van de RVP, over de duidelijkheid
van de briefwisseling of de beleefdheid van het
personeel…aarzel dan niet klacht in te dienen bij de
klachtendienst van de RVP.
Die klachten kunnen ingediend worden via een
formulier dat u op de website van de RVP vindt. U
kunt het formulier ook aanvragen per telefoon via
het nummer 0800 502 46 of het afhalen aan één
van de loketten van de RVP in uw regio.
Pensioendienst voor de Overheidssector
Victor Hortaplein 40 - bus 30 - 1060 Brussel
Tel.: 02 558 6000
Fax: 02 558 6010
E-mail: [email protected]
www.pdos.fgov.be
Dienst Overzeese Sociale Zekerheid
Louisalaan 194 - 1050 Brussel
Tel.: 02 642 05 11
Fax: 02 642 05 59
E-mail: [email protected]
www.dosz.fgov.be
Meer informatie
Rijksdienst voor Pensioenen
Zuidertoren - 1060 Brussel
Gratis nummer: 0800 502 46
E-mail: [email protected]
www.rvp.fgov.be
Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen
der Zelfstandigen
Jan Jacobsplein 6
1000 Brussel
Tel.: 02 546 42 11
Fax 02 511 21 53
E-mail: [email protected]
www.rsvz.fgov.be
34
Ombudsdienst Pensioenen
WTC III - Simon Bolivarlaan 30 bus 5 - 1000 Brussel
Tel.: 02 274 19 90
Fax: 02 274 19 99
E-mail: [email protected]
www.ombudsmanpensioenen.be
Pensioenpunten in Vlaanderen
U vindt Pensioenpunten in het hele land. In
elk ervan staan vertegenwoordigers van de
drie pensioeninstellingen te uwer beschikking
om uw pensioenvragen te beantwoorden. De
openingsuren van elk Pensioenpunt vindt u op
www.pensioenpunt.be.
Antwerpen
Frequentie: elke maandag
Openingsuren: 10u-11u30, 13u30-15u30
Gewestelijk kantoor RVP
Sint Katelijnevest 54/7, 5e verdieping
Kortrijk
Frequentie: elke 3de donderdag van de maand
Openingsuren: 09u00-11u30
Gewestelijk kantoor RVP
Keer der Vlamingenstraat 6
Brugge
Frequentie: elke dinsdag en
de 1ste, 3de en 5de donderdag van de maand
Openingsuren: 10u-11u30, 13u30-15u30
Gewestelijk kantoor RVP
Torhoutsesteenweg 281
Leuven
Frequentie: elke 1ste maandag van de maand
Openingsuren: 10u-12u
Provinciehuis - Provincieplein 1
Brussel
Frequentie: iedere 2de woensdag van de maand
Openingsuren: 9u-11u30
Zuidertoren (Rijksdienst voor Pensioenen)
Oostende
Frequentie: elke 2de en 4de donderdag van de maand
Openingsuren: 10u-12u
Huize Willy Kooy -Hospitaalstraat 35
Gent
Frequentie: elke woensdag en
de 1ste, 3de en 5de vrijdag van de maand
Openingsuren: 10u-11u30, 13u30-15u30
Gewestelijk kantoor RVP
Koningin Fabiolalaan 116
Sint-Niklaas
Frequentie: elke 2de woensdag van de maand
Openingsuren: 10u-11u30
Thuiszorgcentrum ‘t Punt - Lamstraat 23
Hasselt
Frequentie: elke 1ste, 3de en 5de dinsdag
van de maand. Openingsuren: 10u-11u30
Gewestelijk kantoor RVP
Ridder Portmansstraat 16
Turnhout
Frequentie: elke 2de donderdag van de maand
Openingsuren: 10u-11u30, 13u30-15u30
Gewestelijk kantoor RVP
Renier Sniedersstraat 2-4
Mijn pensioen ~ 35
Inkomensgarantie voor ouderen (IGO)
De inkomensgarantie voor ouderen is een uitkering die wordt toegekend aan
ouderen van wie het inkomen te laag is om aan hun basisbehoeften te voldoen.
De Rijksdienst voor Pensioenen onderzoekt in
sommige gevallen automatisch of u recht hebt
op de inkomensgarantie voor ouderen (bijvoorbeeld als gevolg van het onderzoek van uw
rustpensioen als werknemer). U kunt ook zelf
het initiatief nemen om een aanvraag voor de
IGO in te dienen bij de RVP.
Verblijfsvoorwaarde
Wie komt in aanmerking?
Als u langer in het buitenland verblijft, dan zal
de betaling van de IGO opgeschort worden
voor elke kalendermaand waarin u niet
ononderbroken in België verblijft.
Voor mannen zowel als voor vrouwen geldt
de leeftijd van 65 jaar. U moet ook Belg
zijn, pensioenverzekerd in een land van de
Europese Unie of van een land waarmee België
een bilaterale sociale zekerheidsovereenkomst
heeft afgesloten. Ook personen met
buitenlandse nationaliteit die recht hebben
op een Belgisch rust- of overlevingspensioen,
vluchtelingen en staatlozen kunnen er beroep
op doen.
36
Om voor de IGO in aanmerking te komen
moet u uw belangrijkste verblijfplaats in België
hebben en er permanent verblijven. Als u
minder dan 30 dagen (opeenvolgend of niet)
per kalenderjaar in het buitenland verblijft,
behoudt u uw rechten.
Er kunnen langere perioden toegestaan worden,
op voorwaarde dat het Beheerscomité van de
Rijksdienst voor Pensioenen akkoord gaat. Het
verblijf in het buitenland kan ook gelijk zijn of
hoger dan dertig dagen (opeenvolgend of niet):
~~ ten gevolge van een toevallig en tijdelijk
verblijf in een ziekenhuis of ander
zorgcentrum;
~~ voor zover uitzonderlijke omstandigheden
dat verblijf verantwoorden.
Hoe vraagt u de IGO aan?
Hoeveel bedraagt de IGO?
U zult een bedrag ontvangen dat rekening houdt
met uw gezinssituatie en uw inkomsten.
Net zoals bij een aanvraag van een
werknemerspensioen, kunt u de IGO op drie
manieren aanvragen:
~~ bij de gemeentediensten waar u uw
hoofdverblijfplaats hebt (persoonlijk of
door iemand aan wie u een volmacht hebt
verleend);
~~ bij de RVP, bij één van de gewestelijke
kantoren van de RVP, bij één van de lokale
zitdagen, of bij de Zuidertoren in Brussel;
~~ Online via www.pensioenaanvraag.be.
Als u met één of meerdere personen een
woning deelt kunt u aanspraak maken op het
basisbedrag.
U kunt een nieuwe aanvraag indienen
wanneer u meent dat bepaalde veranderingen
de toekenning of de verhoging van
inkomstengarantie verrechtvaardigen
(burgerlijke staat, gezinssamenstelling, enz.).
Sinds 1 september 2011 bedraagt dat verhoogd
bedrag maximum 11 439,56 € per jaar, dus
953,30 € per maand.
Sinds 1 september 2011 bedraagt dat basisbedrag
maximum 7 626,37 € per jaar, dus 635,53 € per
maand.
Het verhoogd basisbedrag wordt toegekend
aan iemand die alleen woont, die dus zijn
hoofdverblijf niet deelt met anderen.
Bovendien moet u elke verandering in
uw bestaansmiddelen aangeven, daar die
verandering de hoogte van het bedrag van de
IGO of de toekenning ervan kan beïnvloeden
(verandering van de bestaansmiddelen van een
medebewoner, overdracht van vastgoed, enz.).
Mijn pensioen ~ 37
Uw geld beheren
Allerhande voordelen en kortingen
Wilt u besparen op uw uitgaven? Maak dan gebruik van de voordelen die u aangeboden
worden. U kunt uw bescheiden pensioen aanvullen door gebruik te maken van de
voordelen en verminderingen die toegekend worden aan gepensioneerden.
Voordelig reizen met het
openbaar vervoer
Wist u dat u als senior aan een zeer voordelig
tarief met het openbaar vervoer kunt reizen?
Alle openbare vervoersmaatschappijen in ons
land (De Lijn, MIVB, TEC en NMBS) hanteren
speciale tarieven voor senioren – soms zelfs
gratis - op binnenlandse trajecten.
Om daarvan gebruik te maken volstaat
het om contact op te nemen met de
vervoersmaatschappij van uw keuze. Aan
de hand van de informatie op hun website
kunt u uw reis in de beste omstandigheden
voorbereiden.
Neem eens de trein
Bent u ouder dan 65 en wenst u een uitstapje
te maken, kijk dan eens naar de voordelige
tarieven van de NMBS. Met de trein reist u
40
bovendien veilig en comfortabel, en kunt u op
een rustige manier genieten van het landschap.
Met een heen- en terugbiljet van € 5,20 in
tweede klas (€ 12 in eerste klas) spoort u naar
waar u wilt op bijna alle lijnen van het land.
Enkele beperkingen:
~~ Dat tarief geldt niet vóór 9.01 uur ’s morgens.
~~ In het laagseizoen geldt die beperking
niet op zaterdag, zondag en wettelijke
feestdagen.
~~ Tijdens de zomervakantie (juli en augustus)
geldt het lager tarief niet op zaterdag en
zondag.
~~ Het seniorenbiljet geldt enkel in het
binnenland (IC, IR, L, P, CR en ICT) en op de
normale lijnen naar het buitenland met een
EC-kenmerk.
Meer informatie vindt u op de website
www.b-rail.be of in alle stations.
Tram en bus
De verschillende openbare
vervoersmaatschappijen in ons land (De
Lijn, MIVB en TEC) bieden een forfaitair (en
gecombineerd) voordeeltarief aan voor senioren.
Hoe krijgt u de seniorenpas?
Vlaams Gewest
Elke Vlaamse 65-plusser ontvangt automatisch
een Omnipas 65+. U hoeft de kaart dus niet aan
te vragen. Voor personen tussen 60 en 64 jaar
voorziet De Lijn een jaarabonnement aan een
gunsttarief van € 187. Dat abonnement is geldig
op alle bus- en tramlijnen. Met een Omnipas 65+
mag u maximaal vier kinderen van 6 tot en met
11 jaar gratis meenemen. Laat bij het opstappen
wel even uw pas zien aan de bestuurder. Ook
op voertuigen van de MIVB en TEC moet u uw
Omnipas 65+ niet ontwaarden.
Meer informatie:
De Lijn (hoofdzetel)
Motstraat 20 - 2800 Mechelen
www.delijn.be
Voor algemene informatie (reisinfo, info
over tarieven, verloren voorwerpen, enz.)
kunt u terecht op het centraal infonummer
070 220 200 (€ 0,30 /min.)
De Lijn Antwerpen
Grotehondstraat 58 - 2018 Antwerpen
Tel.: 03 218 14 11 (8.30 - 16 uur)
Fax: 03 218 15 00
De Lijn Limburg
Grote Breemstraat 4 - 3500 Hasselt
Tel.: 011 85 42 11 - Fax: 011 25 32 92
De Lijn Oost-Vlaanderen
Brusselsesteenweg 361 - 9050 Gentbrugge
Tel.: 09 211 91 11 - Fax: 09 211 91 10
De Lijn Vlaams-Brabant
Martelarenplein 19 - 3000 Leuven
Tel.: 016 31 37 11 - Fax: 016 31 37 12
De Lijn West-Vlaanderen
Nieuwpoortsesteenweg 110 - 8400 Oostende
Telefonisch bereikbaar van 8.15 tot 12.15 uur
en van 13.00 tot 17.00 uur
Tel.: 059 56 52 11 - Fax: 059 56 52 12 Uw geld beheren ~ 41
Ontspanning, ontplooiing en op reis gaan
Op pensioen gaan is bijna synoniem met vrije tijd. U krijgt de kans om België te
ontdekken op het vlak van cultuur, vrije tijd en ontspanning. Heel wat theaters,
bioscopen, musea en andere culturele centra zetten voor u hun deuren open aan een
verlaagd tarief. In de gaten houden dus!
met name ook via de seniorenorganisaties van
de ziekenfondsen.
Gepensioneerden kunnen ook genieten van
‘seniorendagen’ die door culturele instellingen
zoals Bozar (het Paleis voor Schone Kunsten in
Brussel) georganiseerd worden.
Ook steden en gemeenten organiseren vaak
activiteiten voor senioren. Informeer bij uw
gemeente.
Goedkoper reizen
Wie verre reizen maakt zal het beamen: hoe
vroeger u uw verplaatsingen plant, hoe meer u
kunt besparen.
CultuurNet Vlaanderen:
Bewegen, leren en ontspannen
Maanden op voorhand reserveren geeft u een
grotere keuze en een aanzienlijke vermindering,
vooral bij vliegtickets. Ook bij het spoor
genieten gepensioneerden van een korting op
internationale lijnen zoals de Thalys
(meer informatie: www.b-rail.be).
www.cultuurnet.be of
Opleidingen, sport, ontspanning, reizen… u kunt
er tegen een heel gunstig tarief aan deelnemen,
Wilt u van een superkorting genieten, hou dan
Meer informatie
www.uitinvlaanderen.be
42
Over het hele land bieden heel wat culturele
instellingen voordelen aan voor senioren. Zo biedt
de Stad Brussel bijvoorbeeld in de theaters gratis
plaatsen aan voor gepensioneerden die erom
vragen. In Wallonië krijgen senioren korting in
de meeste musea, theaters en vrije tijdsruimtes.
In Brussel en in Vlaanderen krijgt u als 55-plusser
op vertoning van uw identiteitskaart een korting
op alle activiteiten die ondersteund worden door
de Vlaamse Gemeenschap (meer informatie op
www.uitinvlaanderen.be).
de promoties van Thalys of Eurostar in het oog.
Sommige aanbiedingen zijn echt ongelooflijk!
Zorg wel dat je er op tijd bij bent.
Meer informatie
Voor Vlaanderen en Brussel kunt
u voor alle informatie terecht op
dezelfde portaalwebsite:
www.uitinvlaanderen.be.
U kunt ook terecht bij Toerisme Vlaanderen:
www.toerismevlaanderen.be
Voor Brussel kunt u terecht bij Brussel
Deze Week
www.bdw.be/nl/agenda
www.culture.be van de Franstalige
Gemeenschap biedt een uitgebreid overzicht
van alles wat Brussel en Wallonië te bieden
hebben op vlak van cultuur.
www.wallonie.be biedt een ruime keuze uit
theater, musea, festivals, tentoonstellingen
in Wallonië.
In Brussel is er ook het Bureau voor promotie
van het toerisme in Wallonië en Brussel
www.opt.be · E-mail: [email protected]
Uw geld beheren ~ 43
Sociale tarieven: beter leven voor minder geld
Bepaalde personen kunnen genieten van een sociaal tarief voor gas, elektriciteit,
verwarming, water en telefoon. Ga eens na of ook u hiervoor in aanmerking komt.
Informatie:
FOD Economie, KMO, Middenstand
Gas en elektriciteit
en Energie
Sinds de Belgische markt voor elektriciteit en gas
vrijgemaakt is, kan iedereen zijn leverancier vrij
kiezen. Omdat er niet langer een vaste prijs wordt
opgelegd, kan de kostprijs wel eens oplopen. In de
markt van vraag en aanbod hangt de prijs af van
de leverancier.
Vooruitgangsstraat 50
1210 Brussel
Tel.: 0800 120 33 - Fax: 0800 120 57
E-mail: [email protected]
Federale Ombudsdienst voor Energie
Koningstraat 47
1000 Brussel
Tel.: 02 211 10 60 - Fax: 02 211 10 69
E-mail: [email protected]
VREG
Graaf de Ferrarisgebouw
Om het beste tarief te vinden vergelijkt u best
de verschillende leveranciers. U vindt zo’n
vergelijkende test op www.vreg.be en op
www.brugel.be voor Brussel.
Koning Albert II-laan 20 (bus 19)
Welk sociaal tarief?
1000 Brussel
Gas en elektriciteit worden in België beschouwd
als elementaire diensten. Daardoor kunnen
sommige mensen een beroep doen op een sociaal
tarief dat hen de toegang tot energie garandeert.
Dat sociaal tarief is vastgelegd door de federale
Infolijn: 1700
Fax: 02 553 13 50
E-mail: [email protected], [email protected]
Website: www.vreg.be.
44
Gas- en elektriciteitsprijzen
vergelijken
overheid en geldt voor alle rechthebbenden,
ongeacht de leverancier.
Sinds 31 januari 2008 worden de sociale tarieven
voor gas en elektriciteit berekend door de CREG
(Commissie voor de regulering van de gas- en
elektriciteit) in functie van het laagste tarief per
leverancier volgens de prijzen die hij hanteert voor
residentiële klanten.
Voor wie?
Om recht te hebben op het sociaal tarief moet u
bewijzen dat uzelf of iemand die onder hetzelfde
dak woont (partner, samenwonende, ouder of
nakomeling), van een bijzonder statuut geniet,
namelijk:
~~ een leefloon;
~~ een inkomensgarantie voor ouderen;
~~ een tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden;
~~ een tegemoetkoming aan personen met een
handicap;
~~ een tegemoetkoming voor hulp aan een derde;
~~ een sociale uitkering van het OCMW voor
buitenlanders.
Dat sociaal tarief is ook van toepassing voor
personen die wachten op een beslissing omtrent
die verschillende voordelen. Het sociaal tarief is
niet van toepassing voor tweede verblijven, voor
bijgebouwen van residentiële woningen, noch
voor professionele of occasionele abonnees.
Hoe verkrijgt u het sociaal tarief?
Sinds 1 juli 2009 is het niet meer nodig om
een aanvraag met attest voor het sociaal tarief
te richten aan de energieleveranciers. Een
automatische procedure kent het maximaal
sociaal tarief toe aan een begunstigde zonder
dat die erom moet vragen.
(OCMW, RVP, federale overheidsdienst Sociale
Zekerheid).
U hebt het recht om zich te verzetten tegen
de verwerking van uw persoonsgegevens met
het oog op de automatische toekenning van
het maximaal sociaal tarief voor de levering
van gas en elektriciteit. Dat kan gratis met een
ondertekende brief naar de energieleverancier.
Veranderen van
leverancier
U hebt het recht om op elk ogenblik het
contract met uw leverancier op te zeggen.
Om kosten te vermijden, leest u best eerst de
algemene voorwaarden van uw contract en
vooral de rubriek die de termijnvoorwaarden
voor het opzeggen van het contract bepaalt.
Als u de termijnen respecteert, betaalt u
bij het verbreken van het contract geen
boete aan uw leverancier. Als u getekend
De leverancier wordt ervan op de hoogte gebracht
door de federale overheidsdienst Economie die
de gegevens uit verschillende bronnen haalt
(de leverancier zelf, het nationaal register en de
kruispuntbank van de sociale zekerheid).
hebt bij een commerciële leverancier dan
kunt u het contract gratis verbreken, na
een termijn van twee maanden beginnend
op de eerste dag van de maand na het
versturen van de opzeggingsbrief. Indien u
de opzeggingstermijn niet naleeft, heeft uw
Toch blijft ook de oude procedure nog mogelijk
op voorwaarde dat u het bewijs levert dat u een
uitkering ontvangt van de betrokken instelling
leverancier het recht om een boete op te
leggen volgens de algemene voorwaarden
die u ondertekend hebt.
Uw geld beheren ~ 45
Verwarmen aan een lagere kostprijs
Als de energieprijzen stijgen, kunnen minder gegoede mensen terecht bij een sociaal
fonds. Dat helpt hen om de kosten van de stookolie aan de pomp of in bulk te
betalen, van petroleum voor verwarming en van propaangas in bulk (niet in flessen).
Wie kan een beroep doen op het
fonds?
Verschillende personen komen in aanmerking
voor een toelage van het fonds:
~~ personen met een WIGW-statuut (weduwen,
invaliden, gepensioneerden en wezen);
~~ personen met een beperkt inkomen
(Omniostatuut);
~~ personen met een grote schuldenlast die een
schuldbemiddelaar hebben.
Hoeveel bedraagt de toelage?
Voor meer informatie:
Voor de levering van een grote hoeveelheid
brandstof hangt het bedrag af van het type
verwarming en de geldende prijs per liter. Het
schommelt tussen 14 tot 20 cent per liter.
Sociaal Verwarmingsfonds
Tel. 0800 90 929
E-mail: [email protected]
www.verwarmingsfonds be
46
Per verwarmingsperiode en per gezin komt
het fonds tussen voor maximaal 1 500 liter.
Wanneer u lamppetroleum en stookolie in
kleine hoeveelheden aankoopt, kunt u rekenen
op een forfaitaire tussenkomst van € 210.
Beide toelagen zijn niet combineerbaar: de
toelage bij een levering in grote hoeveelheden
is dus niet combineerbaar met die bij een
afname aan de pomp.
Hoe krijgt u een toelage?
Indien u voldoet aan de bovenvermelde
voorwaarden kunt u een aanvraag indienen bij
het OCMW van uw gemeente, binnen de 60
dagen na de levering. Bij uw aanvraag voegt u
ook uw factuur. Wanneer u recht hebt, wordt het
bedrag u cash uitbetaald of overgeschreven op
uw bankrekening. Wanneer u onder de regeling
van schuldbemiddeling valt, zal het fonds, via
het OCMW, de toelage rechtstreeks aan de
brandstofleverancier overmaken.
Water voor iedereen
In België is de toegang tot water een basisrecht. Minder gegoede gepensioneerden
en mensen met financiële problemen kunnen rekenen op bijstand.
Het Vlaamse Gewest heeft betreffende het
integraal waterbeleid een tarifering ingesteld
die rekening houdt met alle kosten, zoals de
Europese richtlijn voor de Drinkwaterdistributie
het voorziet. De tariefstructuur is niet verplicht,
maar de prijsaanpassingen gebeuren op grond
van het kostenverloop.
per dag, als de waterconsumptie is inbegrepen
in de huurprijs. Met deze 80 liter kunnen de
basisbehoeften worden gedekt.
3. Het gebruik van een deel van het sociaal
fonds voor het salaris van een werknemer die
waterlekkages en kraanwerk herstelt en advies
geeft over het verbruik.
De VMM (Vlaamse Milieumaatschappij)
heeft de integrale factuur van het drinkwater
onderzocht in Vlaanderen. Hieruit blijkt dat
zich sterke prijsverschillen voordoen. Een
gezin van vier personen met een verbruik
van 120 m³ per jaar betaalt in Baarle-Hertog
1,8753 €/m³ en in gemeenten als bijvoorbeeld
Zaventem 3,6940 €/m³.
Hoe er gebruik van maken?
Meer informatie:
www.waterloketvlaanderen.be
www.vmm.be
Om een beroep te doen op het sociale fonds dient
u zich te richten tot de OCMW van uw gemeente,
ook als u geen leefloon hebt.
Waarvoor is deze hulp bedoeld?
Drie mogelijkheden:
1. Betaling van de factuur.
2. Overname van een bedrag berekend op
basis van een forfait van 80 liter per persoon
Uw geld beheren ~ 47
Hallo, ik luister…
Alle telecomoperatoren zijn verplicht om een sociaal tarief aan te bieden aan
senioren die aan bepaalde voorwaarden voldoen.
Voor wie geldt dat?
U hebt recht op dat tarief wanneer u ouder
bent dan 65 jaar en u niet samenwoont met
mensen die jonger dan 60 jaar zijn. Er bestaat
een uitzondering wanneer u samenwoont
met schoolgaande kinderen of gehandicapte
personen.
Het sociaal tarief geldt eveneens voor personen
die minimum voor 66% gehandicapt zijn en die
met maximum twee personen samenwonen
(de echtgenoot, de ouders en de kinderen niet
meegerekend).
Internet en ADSL
Indien u een vaste telefoonlijn
combineert met ADSL (internet aan hoge
In beide gevallen mag uw inkomen,
samengevoegd met dat van de
samenwonenden, niet hoger liggen dan
€ 15 782,42, verhoogd met € 2 921,74 per
samenwonende.
snelheid) geldt de reductie enkel voor de
vaste telefoonlijn. ADSL zal apart en aan
het volle tarief gefactureerd worden.
48
Slechthorenden (maximum 70dB voor het
beste oor), mensen die een laryngectomie
ondergingen en blinde oorlogsmilitairen krijgen
automatisch een sociaal tarief.
Denk eraan dat sommige operatoren ook een
sociaal tarief hanteren voor uw internetverbinding.
Belangrijk: Dat sociaal tarief geldt slechts voor
één operator en voor één aansluiting per gezin.
Hebt u dus een vast toestel bij operator X en een
GSM-abonnement bij operator Y, dan kunt u maar
voor één van beiden een sociaal tarief krijgen.
De voordelen
Zowel voor GSM als voor een vaste lijn voorziet
het sociaal tarief:
~~ minimum 50% korting op de installatiekosten
of de activeringskosten;
~~ een korting van € 8,575 op het
maandabonnement;
~~ een korting van € 7,50 tweemaandelijks op
de belkosten.
Als de kosten voor een abonnement enerzijds
en die voor de gesprekken anderzijds verspreid
zijn bij verschillende leveranciers, dan wordt een
kostenvermindering van € 23 per twee maanden
voorzien op de gesprekskosten. De korting wordt
afgetrokken van de factuur van de gesprekskosten.
Sommige operatoren bieden nog bijkomende
voordelen aan. Wij raden u dan ook aan om uw
operator hierover te contacteren.
Meer informatie:
Ombudsdienst voor telecommunicatie
Bischoffsheimlaan 29-35
1000 Brussel
Tel.: 02 223 06 06 - Fax: 02 219 77 88
E-mail: [email protected]
Belgisch Instituut voor Postdiensten en
Telecommunicatie (BIPT)
Ellipse Building - Gebouw C
Koning Albert II-laan 35
1030 Brussel
Tel.: 02 226 88 88 - Fax: 02 226 88 77
E-mail: [email protected]
www.bipt.be
Uw geld beheren ~ 49
Goed uw geld beheren
Wat is vandaag de beste manier om uw kapitaal te gebruiken? En in de toekomst?
Een aanvullend pensioen
Bovenop uw wettelijk pensioen kunt u ook
een aanvullend pensioen krijgen. Dat kan
afkomstig zijn van een groepsverzekering of
van een pensioenfonds voor werknemers, van
uw individueel pensioensparen of van een
vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen,
of nog van andere individuele spaarformules
(levensverzekering, pensioensparen…).
Wanneer en hoe krijgt u uw geld?
Zowel voor zelfstandigen als voor werknemers
wordt het aanvullend pensioen slechts
uitbetaald op de pensioenleeftijd en zeker niet
voor de leeftijd van 60 jaar.
Goed om te weten:
Als uw contract een uitbetaling in kapitaal
voorziet, kunt u vragen om dat om te zetten
in een rente. Omgekeerd is niet mogelijk.
50
Als u een individuele pensioenverzekering hebt,
is het mogelijk om na uw 65ste verjaardag verder
te sparen en het kapitaal pas op te vragen als
u 75 of 80 jaar bent. U kunt dan het kapitaal
gebruiken om bij voorziene of onvoorziene
omstandigheden (medische) kosten te dekken,
uw verhuis naar een rusthuis te betalen. In
de praktijk komt dat evenwel zelden voor. Een
groepsverzekering biedt die mogelijkheid niet.
Kapitaal of rente?
U kunt kiezen uit twee vormen van uitbetaling:
~~ u ontvangt het volledige kapitaal op het
moment van uw pensionering;
~~ u ontvangt een periodieke rente tot u
overlijdt.
Er bestaan ook gemengde formules daarbij
wordt een deel van het kapitaal uitbetaald op
het moment van uw pensionering, en wordt
daarna regelmatig een rente gestort.
Opgepast!
Wanneer u het volledige kapitaal laat uitbetalen,
bent u zelf verantwoordelijk voor het verdere
beheer van uw geld en dus ook voor alle risico’s
die daaraan verbonden zijn. Vraag dus best
advies aan verschillende financiële experts
vooraleer u beslist over de beste manier van
beleggen, en neem uw tijd om de beste keuze
te maken. Als u kiest voor een gemengde
formule (rente + kapitaal), dan beheert de
verzekeringsinstelling of de bank uw kapitaal.
Wees ook hier voorzichtig! Controleer welke
waarborgen u krijgt en de duur van uw
verbintenissen.
Fiscaal bekeken
~~ uw instelling van uw vrij aanvullend pensioen
indien als zelfstandige bent;
~~ de betrokken financiële instelling als u aan
pensioensparen gedaan hebt.
Tot slot kunt u ook de ombudsman van de
verzekeringen of de banken contacteren. Hij kan
zorgen voor een bemiddeling.
Fiscaal maakt het weinig uit of u voor een
uitbetaling van het kapitaal of voor een rente
kiest.
De federale regering rekent, in het kader van het
Generatiepact, een lagere belasting van 10% in
plaats van 16,50% aan op het pensioenkapitaal
van groepsverzekeringen of pensioensparen
indien u de drie jaren voor uw pensioen voltijds
of deeltijds aan het werk blijft of als u als
zelfstandige uw activiteit in hoofdberoep blijft
uitoefenen.
Waar kunt u terecht bij
problemen?
Bij problemen of specifieke vragen over uw
pensioenberekening of –uitbetaling richt u zich
best tot:
~~ uw werkgever of de verantwoordelijke van
het pensioenfonds indien u werknemer bent;
Ombudsman van de Verzekeringen
De Meeûsplantsoen 35
1000 Brussel
Tel.: 02 547 58 71
Fax: 02 547 59 75
E-mail: [email protected]
www.ombudsman.as
Bemiddelingsdienst Banken KredietBeleggingen
Belliardstraat 15-17 (bus 8)
1040 Brussel
Tel.: 02 545 77 70
Fax: 02 545 77 79
E-mail: [email protected]
www.ombfin.be
Uw geld beheren ~ 51
Hoe best beleggen?
De beurzen en de financiële markten hebben zich de afgelopen jaren vaak van hun
grilligste kant laten zien. Daarom raden wij u aan om bij beleggingen het advies
van financiële specialisten in te winnen, ongeacht of u kiest voor een voorzichtige of
risicovolle beleggingsportefeuille. De beurs kan immers altijd bokkensprongen maken.
Een gouden regel
Welke belegging u ook kiest,
probeer zo veel mogelijk te diversifiëren.
Op die manier spreidt u de risico’s. Win ook
het advies in van een beleggingsspecialist
vooraleer u van start gaat.
52
Welke formule?
Spaarrekening
U hebt heel wat keuzemogelijkheden. Elk
product biedt een specifiek rendement en houdt
andere risico’s in. Bij de meeste producten
moeten er in- en uitstapkosten betaald
worden. De belangrijkste mogelijkheden zijn
aandelen, staats- of bedrijfsobligaties, kasbons,
verzekeringsproducten met gewaarborgd
kapitaal en rendement (tak 21) of producten
gebaseerd op risicobeleggingen (tak 23).
Flexibiliteit is de grote troef van een
spaarrekening. U kunt uw geld immers
op elk moment zonder kosten opvragen.
Schaduwzijde is dat uw geld maar een magere
basisrente oplevert. Enkele kleine banken
bieden interessante rentevoeten aan als dan
niet via internetspaarrekeningen. Bij die laatste
moet u wel alle verrichtingen via de computer
afhandelen.
Grootste zekerheid
Termijnrekening
De kasbon is zowat het meest veilige
product: de rentevoet wordt bepaald bij
uitgave en de terugbetaling na afloop is
gewaarborgd. Eenzelfde zekerheid bieden
ook de spaarverzekeringen met gewaarborgd
rendement (tak 21). Als u hier echter uw kapitaal
binnen de acht jaar opvraagt, dan betaalt u een
roerende voorheffing van 15%.
De termijnrekening levert een hoger
rendement op maar u moet uw geld voor een
langere periode (vaak 1 tot 2 jaar) vastleggen.
Afhankelijk van uw financiële instelling moet u
voor een termijnrekening een startbedrag op de
rekening plaatsen.
Uw geld beheren ~ 53
Van bank veranderen
Heel wat omstandigheden kunnen ertoe leiden dat u van bank wilt veranderen.
Bij voorbeeld als u een hypothecair krediet nodig hebt, een lening of
beleggingsadvies na een erfenis. Of gewoon omwille van het gemak.
Hoe gaat u te werk?
De interbancaire overstapservice zorgt ervoor
dat u als klant niet zelf de overheveling van uw
rekeningen en al wat er bij komt kijken moet
organiseren. Uw nieuwe bank doet dat voor u.
De procedure is heel simpel: u vult het
formulier ‘interbancaire overstapaanvraag’
in dat u in elk bankkantoor vindt. U tekent
het en bezorgt het aan uw nieuwe bank.
Die zal dan alle informatie opvragen bij
uw vorige bank zoals uw domiciliëringen,
permanente opdrachten en overschrijvingen op
memodatum.
Die procedure is gratis en duurt maximum
8 werkdagen. Als uw rekening een positief
saldo vertoont, kunt u aan uw nieuwe bank ook
vragen om uw oude zichtrekening af te sluiten
en uw bankkaarten te annuleren.
54
Let op, u moet zelf wel uw nieuwe
rekeningnummer meedelen aan de
verschillende instanties die regelmatig geld
storten op uw rekening (pensioeninstelling,
mutualiteit…).
Een goede raad: sluit uw oude rekening niet
af, vóór u uw pensioen op uw nieuwe rekening
gekregen hebt. Het kan immers een aantal weken
duren vooraleer de banken het bestaan van de
nieuwe rekening bevestigd hebben.
Voor welke bank kiezen?
Voor u een keuze maakt, doet u er best aan
om de verschillende banken te vergelijken.
Bekijk met aandacht de beheerskosten van de
rekeningen, de gebruiksvoorwaarden en de
kosten verbonden aan betaal- en kredietkaarten.
Een internetbank biedt u meestal betere
voorwaarden op dat vlak, maar u bent dan wel
verplicht om alle verrichtingen via de computer
te doen. Daarvoor moet U natuurlijk over een
internetaansluiting beschikken, maar u kunt
vragen aan uw kinderen of vrienden om even hun
computer te mogen gebruiken.
Welke risico’s neemt u?
De risico’s verbonden aan het van bank
veranderen zijn behoorlijk klein. Uw bank kan
nooit uw lopende kredieten zomaar afsluiten. Als
u niet meer dan twee maandelijkse afbetalingen
op uw verbruikerskrediet mist, mag uw bank ook
dat contract niet opzeggen.
~~ de leveranciers van water, gas, elektriciteit,
telefoon… waarbij u een domiciliëring voor uw
facturen hebt;
~~ de eigenaar van uw woning indien u de huur
via domiciliëring betaalt;
~~ leveranciers van diensten of producten die u
via domiciliëring betaalt (krant, tijdschriften,
betaal-tv…).
Met hypotheekleningen gaat het enigszins
anders. Vaak kent een bank u een korting op
de rentevoeten toe, als u uw inkomsten (loon,
pensioen,…) domicilieert op uw bankrekening.
Wanneer u deze domiciliëring stopzet, heeft de
bank het recht om de korting in te trekken.
Wie moet u verwittigen?
U brengt best een aantal personen en instellingen
op de hoogte van uw nieuwe bank:
~~ de instellingen die geld op uw rekening
storten (pensioen, ziekenfonds, allerhande
uitkeringen…);
~~ uw werkgever;
Proton
Vooraleer uw rekening definitief
af te sluiten kijkt u best nog even na of
uw Protonkaart leeg is. Zoniet kunt u het
saldo laten overschrijven op uw nieuwe
rekening.
Uw geld beheren ~ 55
Lenen aan de beste voorwaarden
Het feit dat u op pensioen bent, betekent niet dat u geen lening meer kunt
aangaan. Weeg uw keuze echter zorgvuldig af. Let op uw behoeften, uw financiële
draagkracht, en ook op een eventuele borgstelling. En vooral: raadpleeg uw bankier
en bekijk ook de voorstellen van andere banken.
Hypothecaire kredieten
De waarborg
Alle soorten leningen waarvoor
een waarborg nodig is, zijn hoofdelijk
en ondeelbaar. Hoofdelijk: in geval van
wanbetaling kan de schuldeiser onmiddellijk
de waarborg opeisen. Ondeelbaar: als
de waarborg verzekerd wordt door
verschillende personen kan de schuldeiser bij
één van hen het volledige bedrag opeisen.
Die moet het bedrag dan terugvorderen van
de andere borgverleners. Beschouw dat als
een waarschuwing voor wanneer iemand u
vraagt om borg te staan.
Neem contact op met het OCMW van
uw gemeente in geval van een te hoge
schuldenlast.
56
Voor de aankoop van een huis, appartement
of bouwgrond kunt u kiezen tussen een lening
met vaste of variabele rentevoet of een formule
die beide systemen combineert. Krediet tegen
een vaste rentevoet biedt u meer zekerheid en
beschermt u tegen een mogelijke verhoging
van de rentevoet. Krediet tegen een variabele
rentevoet geeft een financieel voordeel als de
rentevoet in dalende lijn zit. Maar wanneer
de rentevoeten de hoogte in schieten, kan
dat u een financiële kater opleveren. Gelukkig
voorziet de wet dat het aantal aanpassingen
van de rentevoet van bij het begin vastligt en
ook de maximale schommeling in het contract
vastgelegd is. Door de mogelijke dalingen van
de rentevoeten, biedt de variabele rentevoet
het voordeel dat u in het begin minder moet
afbetalen.
Vraag alleszins aan uw bankier of
kredietinstelling om vooraf een berekening te
maken van de maandelijkse afbetalingen in het
minst gunstige geval. Zo kunt u de risico’s beter
inschatten. Het hypothecair krediet wordt bijna
altijd gedekt door een schuldsaldoverzekering
(zekerheid van terugbetaling bij overlijden van
de lener). Het gebeurt zelden dat een bank
deze verzekering afsluit voor een 65-plusser.
Maar de bank kan het krediet ook toekennen
- zelfs zonder verzekering - als het ontleende
bedrag lager is dan de waarde van het gebouw
(de hypotheek op het gebouw laat de bank
toe het geld te recupereren, ook bij voortijdig
overlijden). Een andere oplossing bestaat erin
om een jonger persoon te vinden die zich
borg wil stellen voor de lening en die een
schuldsaldoverzekering kan afsluiten.
Verbruikerskrediet
Voor de aankoop van consumptiegoederen
(een auto, huishoudtoestellen, meubelen, een
computer…), het financieren van een vakantie
of een speciaal evenement kunt u verschillende
vormen van verbruikerskrediet afsluiten:
~~ een lening op afbetaling waarbij u terugbetaalt
via regelmatige stortingen; een aankoop op
afbetaling waarbij u een voorschot betaalt en
via regelmatige stortingen terugbetaalt;
~~ een leasing waarbij u regelmatige stortingen
verricht en op het einde het product kunt
aankopen;
~~ en, ten slotte, een krediet waarbij u een
kapitaal ter beschikking wordt gesteld, dat u in
één of meerdere keren kunt opnemen en dat
terugbetaald wordt volgens de bepalingen van
het contract.
Hoeveel het krediet u kost, hangt af van het
reële jaarlijkse kostenpercentage. Daarin zit niet
alleen de interest, maar ook alle andere kosten
die te maken hebben met het krediet. Het is zeer
belangrijk om de kostenpercentages te vergelijken
met de kostenpercentages die aangeboden
worden door ernstige tussenpersonen. Zo kunt u
kiezen voor het krediet dat het best inspeelt op uw
financiële mogelijkheden.
Her verbruikerskrediet is automatisch gedekt
door een overlijdensverzekering, maar slechts
weinig financiële instellingen kennen dat toe aan
personen die ouder zijn dan 70. Ook hier blijft nog
de mogelijkheid om iemand te zoeken die zich
borg wil stellen.
Een te hoge schuldenberg
Als u er op een gegeven ogenblik niet meer
in slaagt om uw schulden af te lossen,
probeer dan zo vlug mogelijk uw situatie te
bespreken met uw schuldeisers. Doet u dat
niet, dan kan de situatie ernstig uit de hand
lopen: de komst van een deurwaarder; de
inbeslagname van uw goederen of een deel
van uw inkomsten. Iedereen kan terechtkomen
in een schuldenspiraal. Er zijn echter
oplossingen. Vraag raad aan een erkende
schuldbemiddelingsdienst. Die zal u de weg
tonen om tot een schikking te komen met uw
schuldeisers.
Meer informatie:
FOD Financiën
Finance Tower
Kruidtuinlaan 50 - 1000 Brussel
Tel.: 02 572 57 57
www.minfin.fgov.be
Vlaams Centrum Schuldbemiddeling
Paviljoenstraat 9 - 1030 Brussel
Tel.: 02 211 55 00 - Fax 02 211 56 00
E-mail: [email protected]
www.centrumschuldbemiddeling.be
Steunpunt voor de Diensten
Schuldbemiddeling van het Brussels
Hoofdstedelijk Gewest
Jubelfeestlaan, 153-155 - 1080 Brussel
E-mail: [email protected]
Uw geld beheren ~ 57
De belastingen
Uw pensionering verandert bijna niets aan het invullen van uw belastingaangifte
(op papier of via internet). U moet enkel rekening houden met een klein aantal
verschillen.
De aangifte
U ontvangt vanaf uw pensioen uw fiscaal attest
niet langer van uw werkgever maar van uw
pensioeninstelling. U moet die inkomsten invullen
in vak V (gepensioneerden) en niet meer in het
vak voorzien voor professionele inkomsten.
Simulatie via internet
Om te weten hoeveel belasting u
zult moeten betalen kunt u een simulatie
uitvoeren via specifieke programma’s die u
gratis ter beschikking gesteld worden door
banken, verzekeringsmaatschappijen….
U kunt ook rechtstreeks op de website
Tax-on-web van de FOD Financiën
(www.taxonweb.be) terecht, waar u ook
uw aangifte elektronisch kunt invullen.
58
Dat is alles wat u moet doen. Alle nodige
documenten worden u immers automatisch
toegestuurd. Bent u niet helemaal zeker van uw
stuk, dan kunt u het contactcenter van de FOD
Financiën (02 527 57 57) of uw belastingkantoor
contacteren. De week voor u uw aangifte op
de bus moet doen, worden er doorgaans gratis
raadplegingen gehouden in uw gemeente.
Wat doe ik in het eerste jaar van
mijn pensioen?
Als u in de loop van het jaar met pensioen
gegaan bent, dan zult u ongetwijfeld twee
fiscale attesten ontvangen: één van uw
werkgever en één van uw pensioeninstelling. U
vult dan gewoon de cijfers vermeld op de twee
fiches op de overeenstemmende plaats van de
aangifte in.
U zult ook merken dat de bedrijfsvoorheffing
op uw loon hoger lijkt, omdat die berekend
wordt op een volledig jaarinkomen. Anderzijds
is de bedrijfsvoorheffing op uw pensioen lager
vermits u geen recht hebt op de volledige aftrek
van de bijzondere korting voor pensioenen.
Indien de beide bedragen elkaar niet opheffen,
is het mogelijk dat u een supplement moet
betalen.
De belasting die u betaalt hangt natuurlijk
af van uw persoonlijk patrimonium. Wat er
afgehouden wordt van het brutobedrag van
uw pensioen leest u in de rubriek over de
berekening van uw pensioen.
Uw geld beheren ~ 59
Wat met uw huis?
Door de veranderingen in uw leven wenst u misschien uw huis te verkopen, te
hypothekeren, te verhuren of een ander huis te kopen. Hoe gaat u hierbij te werk?
Uw woning verkopen
Voor u met de verkoop van uw huis of
appartement van wal steekt, maakt u best een
goede schatting en bepaalt u de gunstigste
manier van verkopen.
Hoeveel is uw woning waard?
Om de waarde van uw huis of appartement
vast te stellen en een redelijke verkoopprijs te
bepalen is het best om over objectieve gegevens
te beschikken. U moet daarbij rekening houden
met de woonomgeving, de algemene kwaliteit
en de staat van de woning. Om de waarde te
bepalen kunt u eveneens statistische informatie
verzamelen over vergelijkbare eigendommen
die onlangs verkocht werden in uw buurt of
regio. In sommige kranten of tijdschriften
vindt u regelmatig een overzicht van de
vastgoedwaarde per streek. Ook een notaris of
een vastgoedmakelaar kan u een realistische
raming geven. Is het vaststellen van de waarde
gelukt? Denk dan eens na over de type van
60
verkoop die u wenst.
De onderhandse verkoop
In dit geval worden de koper en de verkoper
het eens over de verkoopprijs en de exacte
beschrijving van het te verkopen vastgoed. Soms
doet de eigenaar voor de verkoop een beroep op
de hulp van een notaris of een vastgoedmakelaar.
U rondt de verkoop af met de ondertekening
van een verkoopovereenkomst waarin concrete
informatie over beide partijen, het goed, de prijs
en de verkoopvoorwaarden opgesomd staan.
Dat document is dwingend en kan niet meer
veranderd worden na de ondertekening, als
blijkt dat het slecht is opgesteld. Precies daarom
is het nuttig om voor het opstellen van het
verkoopdocument een notaris te raadplegen.
De openbare verkoop
Deze vorm van verkoop wordt geregeld door
een notaris. Geïnteresseerden kunnen per
opbod de prijs aangeven die zij willen betalen.
De hoogste bieder verwerft het goed, mits
het akkoord van de verkoper. Een lastenboek,
opgemaakt door de notaris, beschrijft duidelijk de
verkoopvoorwaarden. De vrijwillige of gedwongen
openbare verkoop verloopt in één zitting, met
of zonder een door de notaris vastgelegde prijs.
Iemand die het goed wil kopen, heeft het recht
om binnen de 15 dagen na de zitting een hoger
bod uit te brengen. Dat bod moet minstens een
tiende hoger liggen dan de verkregen prijs (met
een minimum van € 250 en een maximum van
€ 6 200). Tijdens een daaropvolgende tweede
zitting kan er weer geboden worden. Als niemand
een hoger bod doet, wordt de verkoop definitief
en wordt de woning toegewezen. In de tussentijd
kan de eigenaar natuurlijk beslissen om zijn goed
niet langer te koop aan te bieden. Hij kan ook, bij
een vrijwillige verkoop, het recht van hoger bod
uitsluiten.
De beste keuze?
De twee soorten verkoop hebben voor- en
nadelen. De keuze hangt af van de situatie van
de verkoper. Bij een openbare verkoop kan de
verplichte tussenkomst van de notaris u heel wat
narigheid besparen. Bij een onderhandse verkoop
vraagt u best advies aan een specialist als u twijfels
hebt bij de manier van aanpakken.
Bodemattest nodig kader
Bij elke verkoop van een grond in Vlaanderen is een
bodemattest vereist. Daarop staat vermeld of de
grond al dan niet voorkomt op de lijst van vervuilde
bodems opgesteld door OVAM. Als de grond niet
voorkomt op de lijst, krijgt u een blanco bodemattest.
U moet het bodemattest kunnen voorleggen voor de
ondertekening van de verkoopovereenkomst. Ook
voor een appartement geldt deze verplichting.
U kunt het aanvraagformulieren aanvragen via de
notaris, de Infolijn ‘bodem’ van OVAM, downloaden
van de OVAM-website (www.ovam.be) of opvragen
bij de milieudienst van uw gemeente.
Energieprestatiecertificaat verplicht
Als u uw woning in Vlaanderen, Brussel of
Wallonië wilt verkopen, moet u ook een
Meer informatie
energieprestatiecertificaat kunnen voorleggen.
Daarvoor moet u beroep doen op een specialist die
Openbare Vlaamse
de woning analyseert en een certificaat aflevert met
Afvalstoffenmaatschappij (OVAM)
uitleg over de energieprestaties. Dat moet bij de
Stationsstraat 110 - 2800 Mechelen
verkoopsakte gevoegd worden.
Infolijn bodem: 015 28 44 58
E-mail: [email protected]
www.ovam.be
Vlaams Energieagentschap
www.energiesparen.be
Uw geld beheren ~ 61
Verkoop op lijfrente
Wanneer u uw woning op lijfrente verkoopt, beschikt u over meer inkomsten terwijl
u toch tot uw overlijden in uw huis kunt blijven.
Hoe gaat u te werk?
Een verkoop op lijfrente kunt u vergelijken met
een gewone verkoop wat de administratie en
de kosten betreft. De betalingsmodaliteiten zijn
wel verschillend. De koper zal aan de verkoper
een regelmatige rente betalen, die al dan niet
geïndexeerd is, tot de verkoper overlijdt. Op het
ogenblik van de verkoop betaalt de koper een som
die van bij het begin werd vastgelegd. De hoogte
van de lijfrente hangt af van een aantal factoren:
de leeftijd van de verkoper speelt een rol, net als
het bedrag dat betaald wordt bij het afronden van
de verkoop.
Voor meer informatie:
Wenst u een huis of appartement te kopen,
huren of verkopen? De notarissen van
België staan voor u klaar met hun advies en
antwoorden gericht op uw situatie.
Inlichtingen: www.notaris.be.
62
Als de hele verkoop voor een lijfrente verloopt
tussen natuurlijke personen, wordt de rente
niet belast. De verkoper kan rekenen op een
wettelijke bescherming tegen wanbetaling door
de koper. Hoe dan ook doet u er goed aan om een
professional in te schakelen voor het afhandelen
van deze overeenkomst.
Rust er een hypotheek op uw huis?
Wat moet u doen als er nog een hypotheek op uw huis rust?
Twee mogelijkheden
U moet eerst de hypotheek laten schrappen of
overdragen op een ander vastgoed (bijvoorbeeld
het appartement dat u koopt in plaats van het
huis dat u verkoopt).
De notaris moet alleszins een ‘akte van
vrijgave’ bekomen. Die akte annuleert de
hypotheekinschrijving en garandeert de
kredietinstelling dat zij als eerste betaald wordt
bij de verkoop van het goed. De akte kan ook
de overheveling van de hypotheek naar een
ander vastgoed regelen. Natuurlijk is die laatste
actie enkel mogelijk als dezelfde financiële
instelling gebruikt wordt. Op die manier kunt
u ook de kosten voor de fiscale registratie- en
hypotheekrechten drukken.
Uw geld beheren ~ 63
Het energieprestatiecertificaat
Wanneer een woning verkocht wordt, moet de energieprestatie van de woning
gecertificeerd worden door middel van een energieprestatiecertificaat (EPC).
Inlichtingen
Vlaanderen: www.vlaanderen.be
Leefmilieu Brussel - BIM
worden tijdens het bouwproces.
Met de energieprestatieregelgeving wil
Vlaanderen energiezuinige, comfortabele
gebouwen realiseren, in nieuwbouw of
via renovatie. Op termijn kan daarmee
een aanzienlijke energiebesparing worden
gerealiseerd, wat gunstig is voor het leefmilieu
en de portemonnee van de Vlamingen.
Het bouwproces bestaat uit verschillende
fases. Bij iedere fase hoort, in het kader van
de energieprestatieregelgeving, een specifiek
document:
~~ het meldingsdossier of de
vergunningsaanvraag en eventuele
haalbaarheidsstudie;
~~ de startverklaring;
~~ de EPB-aangifte;
~~ het energieprestatiecertificaat voor
nieuwbouw.
Alle gebouwen waarvoor vanaf 1 januari 2006
een aanvraag om te bouwen of verbouwen
wordt ingediend, moeten een bepaald niveau
van thermische isolatie, energieprestatie
(isolatie, energiezuinige verwarmingsinstallatie,
ventilatie, ...) en een gezond binnenklimaat
behalen. Sinds 1 januari 2009 geldt dat ook
voor een woning die verhuurd wordt.
Gulledelle 100 - 1200 Brussel
Verplichte procedure
Tel.: 02 775 75 75 - Fax: 02 775 76 21
De energieprestatieregelgeving legt een aantal
verplichtingen op waaraan voldaan moet
www.leefmilieubrussel.be
64
Wat is de
energieprestatieregelgeving?
De verschillende personen die betrokken zijn
bij het bouwproces hebben in het kader van
de energieprestatieregelgeving elk hun eigen
taken en verantwoordelijkheden:
~~ de bouwheer;
~~ de architect;
~~ de verslaggever.
Om controle te hebben op de naleving
van de energieprestatieregelgeving
in de praktijk, voert het Vlaams
Energieagentschap bouwplaatsbezoeken uit en
worden desnoods boetes opgelegd.
De beschrijving en plannen van een
aantal woningen die voldoen aan de
energieprestatieregelgeving, kunt u vinden op
de website www.energiesparen.be.
Uw geld beheren ~ 65
Uw woning verhuren
Na uw pensionering kan de gezinswoning wel eens te groot geworden zijn, vooral
als de kinderen het huis uit zijn. Bovendien kan ook de last van een groot huis u
te veel worden. Het huis verhuren om zelf een kleiner appartement te huren of te
kopen is dan een veelgebruikte oplossing.
Waar moet u op letten?
Voordat u uw huis op de huurmarkt plaatst,
doet u er goed aan om een specialist (notaris,
vastgoedmakelaar…) raad te vragen. Om de
huurwaarde van de woning vast te stellen,
om na te gaan of een opknapbeurt nodig is,
om een correct huurcontract op te stellen,
om de waarborgvoorwaarden te bepalen,…
Een waarborg is niet wettelijk verplicht, maar
wordt dat wel wanneer die opgenomen is in de
contractvoorwaarden. Die elementen gelden
natuurlijk ook als u een opbrengstwoning wil
kopen.
66
moet het indienen bij het Registratiekantoor
van de gemeente waar de gehuurde eigendom
zich bevindt. De gratis registratie moet binnen
de twee maanden na de ondertekening van het
contract gebeuren.
De huurprijs
Het huurcontract
Als eigenaar van de woning bent u helemaal vrij
om de huurprijs te bepalen. U kiest ook zelf of u
de huurprijs jaarlijks wil aanpassen aan de index.
Meestal wordt de huurprijs jaarlijks geïndexeerd,
maar dat is geen wettelijke verplichting. Dat
laat u toe om de woning te verhuren aan uw
kind(eren), een schappelijke huurprijs overeen te
komen en geen indexatie door te voeren.
Elk huurcontract met betrekking tot de
hoofdverblijfplaats van de huurder moet
schriftelijk opgesteld worden, ook het (ver-)
huren van een studentenkamer. De verhuurder
Opgelet: indien u officieel kenbaar maakt
dat uw woning (in de breedste zin van het
woord) te huur is (bijvoorbeeld met een affiche
‘te huur’) moet u duidelijk de huurprijs en
de gemeenschappelijke lasten vermelden.
Doet u dat niet, dan kan de gemeente u een
administratieve boete opleggen.
Inventaris
Bij verhuur aan de nieuwe huurder moet er
verplicht een inventaris opgemaakt worden,
evenwel niet voor een pachtovereenkomst.
De inventaris verplicht de eigenaar niet om
de vastgestelde gebreken te herstellen. Die
beschrijving wordt tegensprekelijk opgesteld
door beide partijen, al dan niet in aanwezigheid
van een expert. Zij delen in principe ook de
kosten. Als het gaat om de hoofdverblijfplaats
van de huurder of om een studentenkamer,
dan moet de inventaris bij het schriftelijke
huurcontract gevoegd worden, en mee
geregistreerd worden.
Ook bij vertrek wordt er een inventaris
opgemaakt. Die beschrijving laat de eigenaar
toe de kosten van beschadigingen, buiten de
normale sleet door gebruik, te verhalen op de
huurder.
Opgelet:
Bij overlijden van de huurder
komt er geen einde aan het contract, tenzij
anders vermeld in het huurcontract. De
erfgenamen moeten de huur solidair betalen
aan dezelfde huurvoorwaarden. Binnen de
wettelijk voorziene termijn kunnen ze het
huurcontract opzeggen.
Uw geld beheren ~ 67
Een nieuwe woning kopen
Alvorens u beslist om een nieuwe woning te kopen, denkt u best grondig na over het
type woning en de nieuwe woonplek. En natuurlijk over de kosten die het kopen van
een nieuwe woning met zich meebrengt.
Neem uw voorzorgen
Voor u welke overeenkomst dan ook tekent,
raadpleegt u best een vastgoedexpert of vraagt
u advies aan een notaris (vooral als het gaat
om een verkoopvoorstel door de eigenaar). Het
koopbod vermeldt de prijs die u bereid bent te
betalen, maar geeft u geen voorrang op andere
kandidaat-kopers. U bent wel verplicht om
aan de vermelde voorwaarden te kopen als de
verkoper het huis aan u wil verkopen.
Vraag aan de eigenaar of de syndicus van
het gebouw de originele plannen van het
goed, de eventuele verplichtingen die
ermee gepaard gaan, de verslagen van de
algemene vergaderingen van de eigenaars, en
documenten waaruit de financiële gezondheid
van het co-eigenaarschap blijkt…
Over de prijs kan onderhandeld worden. U
houdt hierbij best niet alleen rekening met de
68
algemene staat van de woning maar ook met de
energieprestaties. Andere mogelijke criteria zijn:
de toegankelijkheid (voor u en uw naasten: een
lift, parkeergelegenheid, nabijheid van openbaar
vervoer…), nabijheid van winkels en medische
dienstverlening, enz…
Hoe financier ik mijn woning?
Vraag uw bankier om duidelijke informatie
over de financieringsmogelijkheden en
vergelijk ze ook met andere banken. Vaak
is een overbruggingskrediet noodzakelijk
wanneer uw eigendom niet snel genoeg kan
verkocht worden om het nieuwe eigendom te
financieren.
Dat krediet is enkel interessant voor een korte
periode van maximaal enkele maanden. Het
is ook mogelijk dat de financiële instelling u
een aantal bijkomende voorwaarden oplegt,
zoals een hypothecair mandaat of een
borgstelling. Denk dus goed na voor u een
overbruggingskrediet aanvraagt. De interesten
liggen trouwens flink hoger dan de interesten
op een hypothecair krediet.
Een degelijke verzekering:
niet overbodig
Vanaf het moment dat u de voorlopige
verkoopovereenkomst tekent, dus nog vóór
u de verkoopakte getekend hebt, bent u
verantwoordelijk voor eventuele schade aan
de woning. U doet er dus goed aan om zo
vlug mogelijk een verzekering af te sluiten.
Ook andere verzekeringen (overlijden,
schuldsaldo…) kunt u afsluiten nadat u de
voorlopige verkoopovereenkomst getekend hebt.
Hou er bij de aankoop van een appartement
rekening mee dat het co-eigenaarschap het
appartementsgebouw en de gemeenschappelijke
delen verzekert via een gemeenschappelijke
polis, betaald door alle eigenaars.
In elk geval is het is raadzaam om inlichtingen
te vragen aan uw makelaar of bank.
Registratierechten
De hoogte van deze rechten hangt af van het
Gewest waarin het gelegen is.
In het Vlaamse Gewest wordt 10% van het
verkoopbedrag aangerekend. Voor bescheiden
woningen voorziet de Vlaamse overheid
een verlaagd tarief van 5% mits bepaalde
voorwaarden vervuld zijn.
Goed om te weten
Tenzij een clausule bepaalt dat
In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bedragen
de registratierechten normaal 12.5 %.
de overdracht van de woning pas plaats
vindt na de ondertekening van de akte bij
de notaris en na betaling van het volledige
In het Vlaams en het Brussels Hoofdstedelijk
Gewest zijn er ook verschillende verminderingen van de belastbare grondslag (de waarde van
het goed dat dient als basis voor de berekening
van de registratierechten). Zo kent bijvoorbeeld
het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een aftrek
van € 60 000 of € 75 000 (afhankelijk van de
ligging van het onroerend goed) en het Vlaams
Gewest een aftrek van € 15 000 en een systeem
van ‘meeneembaarheid’ van de registratierechten betaald bij een voorgaande aankoop van
een onroerend goed.
bedrag, bent u eigenaar van de woning
zodra de voorlopige verkoopovereenkomst
ondertekend is. Vóór de echte akte
ondertekend is, beschikt u wel niet over de
woning.
Bij een woning die al verhuurd wordt, is de
nieuwe eigenaar verplicht de huurder zes
maanden opzegtermijn te geven indien
de huurovereenkomst geregistreerd werd
en de nieuwe eigenaar het goed zelf wil
bewonen. Indien de huurovereenkomst
niet geregistreerd werd, bedraagt de
opzegperiode drie maanden.
Een pand van uw eigen bedrijf (na staking
van de activiteit) kopen om te bewonen of
te verhuren is een erg complexe zaak, vooral
op fiscaal gebied. Ieder geval is anders. Een
notaris of boekhouder kan u hierbij helpen.
Uw geld beheren ~ 69
Uw kinderen helpen
Hoe kunt u uw kinderen helpen om op eigen benen te staan (bijvoorbeeld eigenaar
worden) zonder uw patrimonium in gevaar te brengen?
Een onderhandse lening aan de
kinderen
Een lijst van erkende vastgoedkantoren
kan opgevraagd worden bij het
Beroepsinstituut van Vastgoedmakelaars,
Luxemburgstraat 168 - 1000 Brussel
Tel. 02 505 38 50 - fax 02 505 42 23
E-mail: [email protected] - www.biv.be
Om vlug te weten te komen welke de
indexaanpassing is kunt u bellen naar de
FOD financiën (02 277 56 40), of kunt u
langsgaan bij of schrijven naar de infoshop:
Vooruitgangstraat 48 - 1210 Brussel
(Tel 02 277 55 76 - www.economie.fgov.be)
70
Een onderhandse lening kan interessant zijn
voor beide partijen. De ouders hoeven zich niet
borg te stellen (dat is een eis van vele banken
wanneer jonge volwassenen of koppels een lening
aanvragen) en de rechthebbenden genieten
dikwijls van gunstige voorwaarden. De kinderen
krijgen een duwtje in de rug aan de meest
voordelige voorwaarden, zoals bij voorbeeld een
lening zonder rente.
Om te vermijden dat er later meningsverschillen
ontstaan moeten de voorwaarden van de
onderhandse lening schriftelijk vastgelegd
worden. Dat document, door beide
partijen ondertekend, bepaalt duidelijk het
geleende bedrag, de eventuele rentevoet, de
terugbetalingstermijn en de manier waarop
terugbetaald wordt. Eén addertje onder het gras:
als de lener zijn verplichtingen niet nakomt, kan
enkel een rechter hem verplichten. Indien het
contract door een notaris is opgesteld, kunt u
onmiddellijk de toepassing van de voorwaarden
eisen. Daarom is het nuttig om het document
authentiek te laten verklaren door een notaris.
Dan kan de schuldeiser meteen de voorwaarden
van de lening doen naleven.
Schenk uw huis zonder het
te verlaten
De scheiding tussen het vruchtgebruik en
de naakte eigendom van een woning is een
interessante formule. Als ouder kunt u dan
immers het pand tot aan uw overlijden bewonen.
Op dat ogenblik dooft het vruchtgebruik uit en
krijgen de kinderen de woning in volle eigendom.
Een andere mogelijkheid is dat de ouders het huis
door hun kinderen laten bewonen mits betaling
van een huurbedrag.
Opgelet: de fiscus heeft de neiging om het pand
als volle eigendom te belasten in de nalatenschap
van de ouders als de kinderen niet kunnen
bewijzen dat zij zelf, met hun eigen middelen,
de fiscus betaalden voor de naakte eigendom.
Raadpleeg dus best vooraf een notaris of fiscalist.
Zich borg stellen: een risico?
Elke borgstelling houdt het risico in dat
de schuldenaar zijn geleende geld niet zal
terugbetalen. Toch eisen vele financiële
instellingen bij het verlenen van een krediet
sowieso een borg. In de meeste gevallen is
die borg ‘hoofdelijk en ondeelbaar’. Ook een
borgstelling voor uw eigen kinderen houdt dus
risico’s in. Probeer dat risico in te schatten en durf
in bepaalde gevallen neen te zeggen. Een jurist kan
misschien meer klaarheid brengen over de risico’s.
Voor de registratie
van de huurovereenkomst:
Contactcenter van de FOD Financiën
(Tel. 02 572 57 57) of de lijst van fiscale
administraties op
http://annuaire.fiscus.fgov.be/qw/index.
php?lang=nl
Goed om te weten
Meer informatie vindt u op www.notaris.be
Op de website van het Algemeen Eigenaarssyndicaat
Opstellen en drukken van de
overeenkomst via het internet:
portaalsite van de FOD Financiën:
http://minfin.fgov.be
www.aes-snp.be vindt u eveneens nuttige informatie.
Lijst van experts voor
E-mail: [email protected]
de staat van bevinding:
Belgische Unie van Landmeters
Noordstraat 76 - 1000 Brussel
Tel. 02 219 62 81 - fax 02 219 31 47
E-mail: [email protected]
www.ubg.bul.be
Uw geld beheren ~ 71
Erfenis en successie
Het overlijden van een naaste is een zeer pijnlijk moment waarbij u, ondanks alles,
toch enkele formaliteiten moet regelen. Volgende elementen zijn goed om te weten.
De rol van de
begrafenisondernemer
Nadat de dood officieel is vastgesteld door een
geneesheer neemt de familie van de overledene
contact op met een begrafenisondernemer
naar keuze. Hij handelt alle formaliteiten af,
zoals het melden van het overlijden bij de
gemeentediensten, de organisatie van de
begrafenisplechtigheid, de reservatie van een
begraafplaats, het opmaken van de rouwbrieven…
De begrafenisondernemer bezorgt u ook de
overlijdensbewijzen die u nodig zult hebben voor
een aantal administratieve zaken.
Deze stappen moet u ondernemen
U moet een notaris contacteren om na te
gaan of er al dan niet een testament is. De
notaris zal u ook helpen bij het vrijgeven van de
bankrekeningen, het beheer van de bezittingen
van de overledene, de successieaangifte, de
verdeling en vereffening van de erfenis.
72
U moet ook de banken waarbij de overledene een
rekening had op hoogte brengen. Daarna zullen
deze rekeningen geblokkeerd worden en pas
vrijgegeven na een aantal formaliteiten.
Het is ook belangrijk dat u zo vlug mogelijk de
verzekeringsmaatschappij contacteert waarbij de
overlevende een levensverzekering had afgesloten.
Verder moet u ook de instellingen waarbij de
overledene aangesloten was (ziekenfonds,…)
informeren. In België wordt de RVP automatisch
op de hoogte gebracht vanaf het moment dat het
overlijden meegedeeld is aan de gemeente.
Hoe kunt u erven?
Er zijn drie manieren waarop de overdracht van
bezittingen van een overleden persoon kan
gebeuren:
~~ via wettelijke erfopvolging;
~~ via een testament;
~~ of via een contract.
In dat laatste geval kent men de nalatenschap
toe op basis van een schenkingsakte die pas na
het overlijden van de schenker van kracht wordt.
Die procedure kan enkel tussen echtgenoten
(als dat bijvoorbeeld vermeld wordt in het
huwelijkscontract). U kunt ook uw bezittingen
volledig of gedeeltelijk verdelen via een of
meerdere schenkingen (zie pagina 82). U kunt
de drie formules ook combineren waarbij na
het overlijden de bezittingen deels geschonken
worden, deels overgedragen via de wettelijke
erfopvolging en deels verdeeld worden volgens
een contract of testament.
Uw geld beheren ~ 73
De rechten van de overlevende echtgenoot
Als u een partner en nabestaanden nalaat, dan erven zij samen. De echtgenoot
krijgt het vruchtgebruik van de nalatenschap en de nabestaanden de naakte
eigendom.
Als er geen kinderen zijn, erft de overlevende
echtgenoot niet automatisch de hele
nalatenschap. Er zijn verschillen naargelang
er een huwelijkscontract opgemaakt werd of
niet. De notaris moet in elk geval nagaan of er
andere erfgenamen zijn, tot in de vierde graad.
Indien dat het geval is, dan erft de partner het
vruchtgebruik en de andere erfgenamen de
naakte eigendom.
Het huwelijkscontract
Het bestaan van een huwelijkscontract
beïnvloedt dus duidelijk de erfenis:
~~ Als er geen huwelijkscontract is of als
echtgenoten gehuwd zijn onder het
stelsel van gemeenschap van goederen,
bestaat de erfenis uit de bezittingen
van de overledene en de helft van het
patrimonium dat de overlevende partner
74
samen met de overledene bezat. Als er
geen regelingen ten voordele van de
overlevende partner zijn en als er geen
kinderen zijn, erft de overlevende partner
toch de gemeenschappelijke eigendommen.
Op voorwaarde natuurlijk dat er geen
andere schikkingen zijn genomen via een
testament.
~~ Als de echtgenoten gehuwd zijn onder het
stelsel van scheiding van goederen bestaat
de erfenis uitsluitend uit de persoonlijk
eigendommen van de overledene.
De overlevende partner krijgt het
vruchtgebruik, of er nu kinderen zijn of niet.
~~ Beide situaties moeten samen gezien
worden met eventuele schikkingen via een
testament of een contract.
Opgelet: wat betreft het vruchtgebruik van
de gezamenlijke woning van de wettelijk
samenwonende partners beschermt de wet de
gezinswoning van de wettelijk samenwonenden in
het geval een van beiden overlijdt. De overlevende
partner krijgt automatisch het vruchtgebruik van
de woning en de meubelen in het pand, zonder
dat het in het testament vermeld moet worden.
Hij of zij erft echter niet het reservatair (dat is ‘de
vrije beschikking’) recht op die goederen. Wilt u uw
partner meer nalaten dat het vruchtgebruik, dan
moet u dat vermelden in een testament.
Wat als er geen overlevende
partner is?
Als de overledene nakomelingen heeft gaat de
erfenis in volle eigendom en in gelijke delen
naar hen. Indien niet, gaat de erfenis naar zijn
familieleden: zijn ouders, zussen en broers, ooms
en tantes, neven en nichten. Zijn die er evenmin,
dan gaat de nalatenschap naar de staat.
Voor meer informatie
Vraag raad aan uw notaris, het Huis der
Notarissen of de Federale Overheidsdienst
Financiën (lijst van adressen op pagina 83).
Uw geld beheren ~ 75
De erfenisrechten
Wie moet betalen?
Als een persoon die in België woont, overlijdt,
dan moeten de erfgenamen successierechten
betalen op de waarde van alle bezittingen die
hij of zij nalaat, na aftrek van de schulden. Bij
het berekenen van de successierechten beperkt
men zich niet tot de bezittingen die de persoon
op het moment van zijn overlijden had. Ook
alle bezittingen die de overledene in de drie jaar
voor zijn dood had en waarvan de erfgenamen
niet kunnen bewijzen dat hij die effectief heeft
weggedaan of uitgegeven, worden meegerekend.
Hoeveel bedragen de
successierechten?
De successierechten verschillen van Gewest tot
Gewest. Het Gewest waarin de overledene fiscaal
gedomicilieerd was op het moment van zijn
overlijden telt. Dat is niet noodzakelijk hetzelfde
adres als de plaats waar hij of zij ingeschreven
was op het moment van zijn overlijden. Was de
overledene de laatste vijf jaar gedomicilieerd in
verschillende Gewesten dan moet u de aangifte
doen in het Gewest waar hij of zij het langst
fiscaal gedomicilieerd was.
76
De successierechten verschillen ook volgens de
graad van verwantschap en worden berekend
op het gedeelte van de nalatenschap (het netto
actief) dat elke erfgenaam ontvangt. Dat netto
actief is het bedrag dat men bekomt door van
de waarde van de goederen alle schulden af
te trekken (onbetaalde facturen, openstaande
schulden…). De goederen worden in principe naar
waarde geschat op basis van hun verkoopwaarde
op de datum van het overlijden. Voor sommige
bezittingen kan er een specifieke (soms
forfaitaire) raming uitgevoerd worden.
Het Vlaams Gewest maakt bij een successie
in rechte lijn (dus tussen echtgenoten of
samenwonenden) een onderscheid tussen het
netto actief van de onroerende en de roerende
goederen. Doordat beide apart belast worden,
daalt de fiscale druk aanzienlijk. Een rechtstreeks
erfgenaam moet 3% betalen op de eerste schijf
van € 50 000 onroerende goederen en nogmaals
3% op de eerste schijf van € 50 000 roerende
goederen. Hij moet dus slechts 3% betalen op een
totaal van € 100 000.
De gezinswoning
De gezinswoning is de gemeenschappelijke hoofdverblijfplaats van de overledene en
de langstlevende echtgenoot of samenwonende.
In het Vlaams Gewest is de gezinswoning
vrijgesteld van successierechten voor de
overlevende partner of samenwonende (feitelijk
samenwonenden moeten drie jaar samenwonen
om van deze maatregel te kunnen genieten). Als
er in de erfenis nog schulden zitten die specifiek
aangegaan werden om de woning te kopen of te
behouden dan worden die afgetrokken van de
waarde van de gezinswoning.
of haar roerende en onroerende bezittingen
in België en in het buitenland, aangevuld met
de schenkingen en met aftrek van eventuele
schulden. Als de overledene niet in België woonde
moeten enkel de onroerende goederen die zich in
ons land bevinden, aangegeven worden.
Indienen van de successieaangifte
De successieaangifte moet binnen de vijf
maanden na het overlijden (zes of zeven
maanden als de persoon in het buitenland is
overleden) ingediend worden bij het lokale
registratiekantoor van de FOD Financiën waar de
overledene gedomicilieerd was. De erfgenamen
kunnen gebruik maken van vereenvoudigde
aangifteformulieren die gratis ter beschikking zijn.
Voor een overledene die in België woonde, moet
het hele patrimonium aangegeven worden: zijn
Uw geld beheren ~ 77
Deblokkeren van de rekeningen
De bank blokkeert bij een overlijden automatisch de rekeningen en eventuele kluis
op naam van de overledene en de overlevende partner.
Als partner kunt u aan de bank wel geld vragen
om uw basisbehoeften te betalen. Dat bedrag
mag niet hoger zijn dan de helft van het
beschikbare saldo op de zichtrekening en de
spaarrekening, met een maximum van € 5 000, de
laatste rekeningen voor de gezondheidszorgen en
de begrafeniskosten niet meegerekend.
geschriften (€ 7,50), de erelonen en de aktekosten.
De erfrechtverklaring daarentegen is gratis.
U kunt het formulier downloaden van de website
http://annuaire.fiscus.fgov.be/qw/index.
php?lang=nl. Op die website vindt u ook tot welk
registratiekantoor u zich kunt richten.
In tegenstelling tot het verleden is het nu
niet meer nodig om een akte van bekendheid
opgemaakt door een notaris of een
vrederechter voor te leggen om de rekeningen
en kluis te laten deblokkeren. Een akte van
erfrechtverklaring opgemaakt door een notaris
of een attest van erfopvolging afgeleverd
door de ontvanger van het registratiekantoor
volstaat. Deze regel is van toepassing ongeacht
het bedrag van het rekeningtegoed.
De termijn waarbinnen de successierechten
moeten betaald worden, hangt meestal af van de
plaats van het overlijden. Het gaat om:
~~ 7 maanden indien het overlijden plaats vond
in België;
~~ 8 maanden indien het overlijden plaats vond
in Europa;
~~ 9 maanden indien het overlijden plaats vond
buiten Europa.
De kosten
De kosten voor een akte van erfrechtverklaring
dekken de registratierechten (€ 25), de rechten op
78
Wanneer moet ik betalen?
Werd de successieverklaring laattijdig ingediend
of werden de successierechten laattijdig betaald,
dan rekent het Registratiekantoor boeten en
verwijlintresten aan.
Erfenis zonder testament
Als de overledene geen testament heeft nagelaten bepaalt de wet wie de bezittingen
krijgt. Dat is de zogenaamde wettelijke erfopvolging. De erfenis wordt verdeeld
tussen de naaste verwanten, rekening houdend met de graad van verwantschap en
de rangorde van de erfgenamen.
Kan ik een erfenis weigeren?
Indien de erfgenamen weten dat de erfenis
verlieslatend is, dan kunnen zij die weigeren.
Zij moeten dus de schulden van de overledene
niet betalen, maar hebben dan ook geen recht
op de goederen. Het volstaat om een verklaring
in te dienen bij de griffier van de rechtbank van
eerste aanleg van het arrondissement waar de
overledene gedomicilieerd was.
moeten de schuldeisers enkel betalen binnen
de grenzen van de geërfde activa. Om de erfenis
te aanvaarden op inventaris moet u ook een
verklaring indienen bij de griffier van de rechtbank
van eerste aanleg.
Het opmaken van de inventaris
Het kan natuurlijk ook dat het voor de
erfgenamen niet duidelijk is of de erfenis
verlieslatend of niet is. Wanneer de overledene
bijvoorbeeld in een proces verwikkeld was
waarvan het vonnis onzeker is. De erfgenamen
hebben er dan belang bij om de erfenis slechts te
aanvaarden na het opmaken van de inventaris.
Op die manier kunnen ze inschatten of de
erfenis winstgevend of verlieslatend zal zijn. Ze
Uw geld beheren ~ 79
Uw erfenis organiseren
Bij het opstellen van uw testament moet u met verschillende elementen rekening
houden: uw patrimonium, uw familie, uw persoonlijke wensen, enzovoort. Daarom
kan het advies van een notaris belangrijk zijn.
Welk testament kies ik?
Door het opstellen van een testament kunt u
bepaalde wettelijke erfgenamen bevoordelen.
U kunt ook een deel van de goederen
schenken aan mensen die normaal niet van u
kunnen erven. Via uw testament kunt u ook
bijvoorbeeld een voogd aanstellen voor uw
kinderen of vermelden dat u uw lichaam wil
afstaan aan de wetenschap. De wet erkent drie
soorten testamenten:
~~ het authentieke of notariële testament wordt
opgesteld bij de notaris in aanwezigheid van
twee getuigen. De notaris is verantwoordelijk
voor het bewaren van het testament. Hij
geeft het aan bij het Centraal Register
der Testamenten. De vorm en (binnen
zekere limieten) de inhoud kunnen niet
aangevochten worden.
~~ het eigenhandig geschreven testament moet
volledig met de hand geschreven, gedateerd
en ondertekend worden door de erflater. Let
80
op: slechts één persoon mag zijn testament
op dit document noteren. Het is raadzaam
om het testament aan uw notaris te
bezorgen. Hij registreert het bij het Centraal
Register der Testamenten.
~~ het internationale testament kan uitgevoerd
worden in alle landen die een overeenkomst
dienaangaande ondertekenden. U overhandigt
het testament aan de notaris in het bijzijn van
twee getuigen of van een andere notaris. De
notaris voegt bij dit document een verklaring
dat de wettelijke bepalingen nageleefd werden
en registreert het testament bij het Centraal
Register der Testamenten.
De keuze van de erfgenamen
Sommige erfgenamen, de zogenaamde
‘reservataire erfgenamen’, hebben altijd recht
op een deel van de erfenis. Het gaat hier om
de kinderen, de ouders en de overlevende
partner. Zij kunnen slechts in zeer uitzonderlijke
omstandigheden onterfd worden. Hebt u één
kind dan is het reservataire gedeelte gelijk
aan de helft, bij twee kinderen bedraagt het
een derde en bij drie of meer kinderen is dat
gedeelte gelijk aan een vierde.
Voor het niet-reservataire of beschikbare
gedeelte kunt u via uw testament legaten
toekennen. Er zijn verschillende soorten legaten:
~~ het algemeen legaat waarbij de overledene
alles nalaat aan één of meer personen of
instellingen;
~~ het legaat onder algemene titel waarbij
de erflater een deel van zijn roerende of
onroerende goederen nalaat aan één of
meer personen;
~~ het bijzonder legaat waarbij de overledene
één of meer vastgelegde goederen nalaat
aan één of meer personen.
Uw geld beheren ~ 81
De schenking
U kunt een deel van uw eigendommen schenken terwijl u nog leeft. Het kan
gaan om vastgoed, geld, aandelen, kunstwerken… Door de schenking verlagen
de successierechten die uw erfgenamen moeten betalen. Denk alleszins goed na
vooraleer tot een schenking over te gaan. Een notaris kan u zeker raad geven.
Hoe verloopt een schenking?
~~ De notariële schenking waarbij
schenkingsrechten verschuldigd zijn, tenzij
het gaat om een schenking van bedrijven.
De schenkingsrechten hangen af van het
bedrag en de graad van verwantschap tussen
de schenker en de begunstigde. Voor de
schenking van een vastgoed moet u altijd
naar de notaris. Als de schenker binnen de
drie jaar na de schenking overlijdt, wordt de
schenking opgenomen in de erfenis en worden
de schenkingsrechten beschouwd als een
voorschot op de successierechten.
~~ De schenking uit de hand gaat uitsluitend om
roerende goederen en verloopt van hand tot
hand. Een tussenkomst van de notaris is niet
nodig. De schenking uit de hand wordt ook
niet belast. Als de schenker overlijdt binnen de
drie jaar na de schenking moet de begunstigde
successierechten betalen.
82
~~ De onrechtstreekse schenking gebeurt
via een neutraal document (bijvoorbeeld
een bankoverschrijving) en gaat om zaken
de niet uit de hand gegeven kunnen
worden, bijvoorbeeld aandelen op naam,
schuldoverdrachten…
Aan wie kan ik schenken?
Iedere persoon of vereniging komt in
aanmerking voor een schenking, op voorwaarde
dat het minimumdeel van uw echtgenoot en
kinderen niet in het gedrang komt. Dankzij
het duo-legaat kunt u een deel van uw
bezittingen nalaten aan een vereniging terwijl
ook uw erfgenamen er beter van worden.
Als tegenprestatie voor het ontvangen
legaat betaalt de vereniging immers alle
successierechten van de erfgenamen.
Voor zo’n duo-legaat zijn drie voorwaarden nodig:
~~ U stelt een testament op;
~~ U laat een deel van uw bezittingen na aan een
of meerdere personen;
~~ U laat het resterende deel na aan een
vereniging die alle successierechten moet
betalen.
Hoe hoog zijn de
schenkingsrechten?
In ons land worden de schenkingsrechten bepaald
door de Gewesten.
In het Vlaams Gewest is de schenking van
roerende goederen onderworpen aan een
vast percentage van 3% in rechte lijn tussen
echtgenoten of wettelijke samenwonenden en
7% in alle andere gevallen. Voor de schenking
van onroerende goederen geldt een percentage
van 3% tot 30% in rechte lijn en 20% tot 80% in
alle andere gevallen. De specifieke heffing op de
schenking van een woning varieert tussen 2%
en 30%.
die de hoofdwoning van de begunstigde zal
worden. De schenking van bedrijven wordt niet
belast. De schenking van roerende goederen
is onderworpen aan een vast percentage
van drie percent in rechte lijn tussen de
echtgenoten en wettelijk samenwonenden en
7 % in alle andere gevallen. De schenking van
onroerende goederen is onderworpen aan 3
à 30% schenkingsrechten in rechte lijn tussen
echtgenoten en wettelijk samenwonenden.
Voor de andere begunstigden bedragen zij
tussen de 20 en de 80 %. De schenkingsrechten
voor een gezinswoning schommelen al
naargelang de schijf tussen 2 en 30%.
Meer informatie:
Contacteer uw notaris of zoek op de
website van de Koninklijke Federatie
van het Belgisch Notariaat: www.notaris.be.
Voor algemene informatie over successieen schenkingsrechten kunt u terecht bij de
FOD Financiën, Algemene Administratie
Patrimoniumdocumentatie,
Koning Albert II-laan 33, bus 50,
1030 Brussel,
Tel. 02 576 35 98 - Fax 02 576 17 52,
E-mail: [email protected],
www.minfin.fgov.be.
De FOD Financiën geeft een gids ‘Wegwijs
in schenkingen en nalatenschappen’ (2009)
uit die u kunt downloaden op de website
www.minfin.fgov.be – publicaties.
In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
wordt een verlaagd tarief toegepast voor de
schenking van roerende goederen, een specifiek
percentage voor de schenking van een woning
U kunt hem ook bestellen bij FOD
Financiën, Dienst Communicatie,
North Galaxy, Koning Albert II-laan 33,
bus 70, 1030 Brussel.
Uw geld beheren ~ 83
De begrafenisverzekering
Een begrafenisverzekering afsluiten voorkomt dat uw nabestaanden met een
torenhoge factuur geconfronteerd worden. De kosten voor een begrafenis zijn
de afgelopen jaren immers fors gestegen. Bovendien kan het afsluiten van een
dergelijke verzekering opgenomen worden in een geïndividualiseerd successieplan.
Vraag uw notaris of fiscalist om meer informatie.
Drie formules
Er zijn drie soorten verzekeringen in ons land:
~~ Met een overlijdens-kapitaalverzekering
spaart u regelmatig een bepaalde som. Bij
uw overlijden ontvangt de begunstigde het
opgebouwde kapitaal. U laat uw spaarsom
best indexeren.
~~ Een uitvaartverzekering dekt geheel of
gedeeltelijk de begrafeniskosten zoals
de administratieve formaliteiten, de
overlijdensberichten, rouwbrieven en
dankkaarten. Soms hoort daar ook de
begrafenisplechtigheid bij.
~~ U kunt ook kiezen voor een gemengde
verzekering met zowel de uitbetaling van
een kapitaal als de betaling van een aantal
begrafenisdiensten.
Opgelet: Voor u een begrafenisverzekering afsluit
84
doet u er goed aan om even na te gaan of deze
kosten niet al gedekt worden door een andere
verzekering die u hebt. Sommige ziekenfondsen
voorzien ook een toelage voor begrafeniskosten.
Uitvaartcontract
U kunt vooraf ook helemaal zelf uw begrafenis
regelen. U sluit dan een uitvaartcontract af en
organiseert samen met de begrafenisondernemer
uw uitvaart. U stort het geld voor de geraamde
kosten op een geblokkeerde bankrekening. Het
voordeel van dat systeem is dat uw geld nog rente
oplevert, dat u steeds uw geld van de rekening
kunt halen, en dat u zeker weet dat de begrafenis
zal verlopen zoals u het wenst.
Voor- en nadelen
Door een begrafenisverzekering af te sluiten zorgt
u ervoor dat uw naasten zich tijdens die moeilijke
omstandigheden niet het hoofd hoeven te breken
over de hoge kosten voor de begrafenis.
De concurrentie tussen de verzekeringsmaatschappijen speelt de afgelopen jaren heel fel.
Daardoor bieden zij nu aantrekkelijke formules
aan met heel wat bijkomende voordelen zoals
wereldwijde repatriëring en psychologische
begeleiding van uw dierbaren.
Zeker als u laattijdig beslist om die verzekering af
te sluiten kunnen premies zeer hoog uitvallen in
vergelijking met het uitgekeerde kapitaal.
Soms kan de verzekeringsmaatschappij ook een
medisch attest eisen.
Voor meer informatie:
‘Het onvermijdelijke anticiperen’, studie van
het Onderzoeks- en Informatiecentrum van
de Verbruikersorganisaties (OIVO),
te downloaden op de website www.oivo.be.
Oivo, Paepsemlaan 20, 1070 Brussel
Tel 02 547 06 11 - Fax 02 547 06 01
E-mail: [email protected]
Uw geld beheren ~ 85
Vrije tijd
Cursussen volgen na uw pensioen
Spaans, Engels, kernfysica, informatica of lekker hobbykoken…. Heel wat senioren
genieten van hun vrije tijd om terug wat kennis op te doen. Even terug op de
schoolbanken, seminaries volgen of cursussen aan de universiteit, deelnemen aan
workshops… Er zijn heel wat mogelijkheden.
Opleiding op maat
Wenst u uw vrije tijd te gebruiken om nog wat
kennis op te doen? Geen probleem. U kunt
zich inschrijven bij heel wat instanties die
volwassenenonderwijs aanbieden. Houd wel
in het achterhoofd dat dit geen vrijblijvende
cursussen zijn en ze de nodige inzet en
volharding vragen. Er komt ook dikwijls een
examen aan te pas.
Culturele centra
U vindt alle informatie over de opleidingen die
kunnen gevolgd worden in een CVO (Centrum
voor Volwassenenonderwijs) op
www.ond.vlaanderen.be/onderwijsaanbod/
volwassen/richtingen.asp.
Heel wat culturele centra en
gemeenschapscentra organiseren ook
activiteiten voor senioren:
www.cultuurcentra.be of www.locus.be
88
Voor alle informatie over de opleidingen (dagen,
uren, kostprijs, duur, inhoud van de opleiding,…)
kunt u terecht bij de CVO’s zelf.
Ook de website www.wordwatjewil.be bevat
heel interessante informatie voor wie een
opleiding wenst te volgen.
Sociale promotie: voor dit type van onderwijs
hangt het inschrijvingsgeld af van de school
of het net (zie hiervoor www.onderwijs.be).
Vrijstellingen gelden voor gehandicapten en
mensen die genieten van de IGO.
Opleidingen van korte duur: voor wie wil
leren schilderen, zijn of haar computerkennis op
peil brengen, Engels leren of weten hoe je een
goede mayonaise maakt. Het is een hele klus
om ze allemaal kort op te sommen omdat ze zo
divers zijn. Om te weten wat er bij u past kunt
u best te raden gaan bij mensen die dezelfde
interesses hebben als u: zij zijn dikwijls de beste
gids! Nogal wat tijdschriften lijsten interessante
adressen op in hun praktische pagina’s. Ook
de webzines voor ouderen doen dat (dat zijn
informatiewebsites op het internet). Om meer
over hun opdrachten en programma’s te weten
te komen: www.vlaanderen.be.
van de betrokken professoren en faculteiten.
Wanneer u zich aandient bij de examens krijgt
u een getuigschrift dat u geslaagd bent voor
dat specifieke vak (maar geen diploma voor de
complete cursus).
Voor een erkend diploma, getuigschrift
of een certificaat kunt u terecht in elke
onderwijsinstelling die volwassenenonderwijs
organiseert. Basiseducatie wordt georganiseerd
door de Centra voor Basiseducatie
(www.basiseducatie.be). De Centra voor
Volwassenenonderwijs richten zich op het
secundair volwassenenonderwijs en het
hoger beroepsonderwijs. Afhankelijk van
de gekozen cursus kunnen er specifieke
toelatingsvoorwaarden gelden. Basiseducatie
is gratis, voor de andere cursussen wordt een
inschrijvingsgeld van 1 euro per lesuur gevraagd.
Wie het financieel wat moeilijker heeft, kan een
vrijstelling krijgen.
Universiteiten voor derde leeftijd: vele
universiteiten en hogescholen bieden
conferentiecyclussen of seminaries aan
die als ‘universiteit voor derde leeftijd’ of
‘vrijetijdsuniversiteit’ of nog ‘ouderenuniversiteit’
betiteld worden. Zij geven geen academische
vakken, nemen geen examens af en leveren ook
geen diploma’s. Ze zijn opgericht voor ouderen
die willen bijleren en zich intellectueel willen
ontspannen. Dikwijls organiseren ze thematische
excursies (archeologie, kunstgeschiedenis,
museumbezoek) of culturele uitstappen. Ze
bieden ook verminderingen (voorkeurstarieven)
aan voor musea, theaters en filmzalen.
Universitair onderwijs: u kunt ofwel een
volledig programma volgen zoals iedere andere
student (met examens en diploma), of u opteert
voor het statuut van ‘vrije student’ en volgt een
aantal vakken van uw keuze. Daarvoor moet
u wel op voorhand de toelating aanvragen
Praktische informatie
Alle informatie over de opleidingen binnen
de Vlaamse Gemeenschap vindt u op
www.ond.vlaanderen.be/
volwassenenonderwijs
U kunt ook terecht op www.seniorennet.be
Vrije tijd ~ 89
Creativiteit aan de macht
In Europa is meer dan 20 procent van de bevolking 60-plusser. Zoveel personen die
na hun actieve loopbaan kunnen proeven van mooie momenten van ontspanning,
ontdekking en passie!
Om een goede overgang te maken tussen uw
actieve beroepsleven en uw leven daarna, moet
u vooral lijf en leden goed onderhouden en
uw hersenen verzorgen. Er moet gewandeld,
gelopen en gezwommen worden om de spieren
te blijven oefenen… Maar velen onderschatten
het belang van het ‘onderhoud’ van de hersenen,
het geheugen, het verstand, de creativiteit.
Dat is misschien nog belangrijker! Stimuleer
uw denken, heb plezier in lezen, leer luisteren
en stel u open voor anderen en voor nieuwe
uitdagingen.
Word een creatieveling!
Creativiteit is zeker niet alleen het speelveld van
kunstenaars op het toppunt van hun kunnen.
U kunt zelf op vele vlakken creatief zijn: in uw
werk, in uw persoonlijk leven, in uw taak als
ouder of grootouder, in uw vriendschappen en
tijdens uw vrije tijd.
90
Kleur eens buiten de lijntjes
Vaak is het moeilijk om de platgetreden paden
te verlaten. We zitten vaak vastgeroest in onze
gewoonten van denken en doen. Onbewust
hebt u schrik om te kiezen voor verandering,
schrik om risico’s te nemen. Creativiteit brengt
dan angst met zich mee en we bouwen er
verdedigingsmechanismen tegen op. Uw
creativiteit de vrije loop laten heeft altijd
wel iets revolutionairs, omdat creativiteit
altijd de grenzen overschrijdt waarbinnen we
ons normaal bewegen. Laat u daardoor niet
afschrikken!
Voed uw creativiteit
Creativiteit stimuleert, maar moet eerst zelf
versterkt en ontwikkeld worden. Niet dat het
bepaalde inspanningen verreist zoals krachten concentratieoefeningen om prestaties van
lichaam en hersenen te verbeteren. Integendeel,
het zou eerder te maken hebben met zo weinig
mogelijk te doen. Beschouw het als een spel
zoals kinderen dat op vroege leeftijd doen. Het
is geen toeval dat de verbeelding van een kind
afneemt naarmate zijn verstand zich ontwikkelt.
Zoek daarom het kind in u terug en laat uw
creativiteit de vrije loop.
Vrije tijd ~ 91
Voel u goed in uw hoofd
Onze hersenactiviteiten nemen af vanaf de volwassenheid: concentratie,
waarneming, geheugen en aandacht verminderen. Oefening en
doorzettingsvermogen worden beloond.
92
Onderhoud uw hersenen
Gedrukte media of spelletjes
Studies in neuropsychologie tonen het aan: het
oefenen van de hersenactiviteiten verhoogt
het efficiënt functioneren ervan en vermindert
het risico op neurodegeneratieve ziekten. Let
op, het volstaat niet om u op één domein te
focussen. Nogal wat gepensioneerden leggen
zich bijvoorbeeld toe op kruiswoordraadsels.
Daardoor blijft een deel van hun hersenen
actief, maar dommelt de rest in.
Pluis kranten en tijdschriften uit, op zoek
naar speciale oefeningen. Er bestaan
ook gespecialiseerde tijdschriften, met
hersengymnastiek: sudoku, kruiswoordraadsels,
Zweedse puzzels. En vergeet ook de computer
en de spelconsoles niet, want er bestaan heel
wat spelletjes gericht op hersentraining. Durft u
de uitdaging met de jonge generatie - en vooral
met uw kleinkinderen - aan?
Doe eens wat anders
U bent maar zo oud als u denkt
Wissel de oefeningen af zodat u de
verschillende hersenfuncties onderhoudt.
Werk aan uw korte termijngeheugen of aan uw
werkgeheugen, maar ook aan uw concentratie,
aan visuele en ruimtelijke herkenning, aan uw
reactiesnelheid of aan uw vermogen om zaken
te benoemen.
Wetenschappers stellen dat we ons met het
ouder worden minder gemakkelijk aanpassen
aan onze omgeving. Jong zijn, dat wil zeggen
dat we ons blijven ontwikkelen en onze
aanpassingsmogelijkheden aanscherpen, op
welke leeftijd dan ook. Door een activiteit
die we graag doen, krijgt ons lichaam een
extra scheut zuurstof. Vanuit welke toestand
we ook vertrekken: oefenen is vooruitgaan!
Recente studies bij ouderen van 75 tot 98 jaar –
waaronder heel wat zieken en gehandicapten –
wijzen uit dat er, na enkele weken van oefenen
en nieuwe activiteiten, een spectaculaire groei
vast te stellen is op het vlak van autonomie en
levenskwaliteit, en dat het moreel er ook bij
wint. Om het even hoe oud we zijn: oefenen en
nieuwe activiteiten aanvatten is een belangrijke
factor om ons te motiveren en vertrouwen te
hebben in onszelf.
Vrije tijd ~ 93
Verruim uw horizon
Op twee stappen bij u vandaan of aan de andere kant van de oceaan: reizen houden
u jong. Denk er eens aan om een andere deel van de wereld bezoeken en profiteer
vooral van de vele buitenkansen voor senioren.
Op de websites
www.wallonie-toerisme.be,
www.toerismevlaanderen.be en
www.vlaanderen-vakantieland.be vindt u
heel wat leuke suggesties voor een dagje
uit in ons land. Een overzicht van het
toeristische aanbod in onze hoofdstad vindt
u onder ‘toerisme en vrije tijd’ op
www.brussel.irisnet.be.
94
Trek er eens op uit
Andere horizonten verkennen
In ons eigen kleine landje kunt u heel wat
mooie uitstappen maken. De autovrije straten
en goede transportmogelijkheden maken
onze steden zeer bereikbaar en uitnodigend.
Met het openbaar vervoer bent u vlug en
veilig ter plaatse. Heel wat steden zijn zeer
aantrekkelijk geworden voor daguitstappen.
Antwerpen, Bergen, Gent, Luik, Brussel,
Doornik, Hasselt en Namen hebben recent
hun historische stadscentra onder handen
genomen (musea, pittoreske straatjes, trendy
boetieks, aangename terrasjes), allemaal voor
de toeristen. Via thematische uitstappen
(architectuur, geschiedenis, gastronomie,
volkskunde, shopping…) kunt u de stad van alle
kanten leren kennen.
Hebt u meer zin in een buitenlands avontuur?
Hou er dan rekening mee dat u als senior
gemakkelijk het drukke en dure hoogseizoen
kunt vermijden. Zo vertrekt u best niet tijdens
de zomer, maar liever in het voor- of naseizoen.
Bestel ook tijdig uw tickets. Zo kunt u vaak
een flinke duit besparen. Ook de last minuteaanbiedingen van touroperators kunnen
interessant zijn. Denk er ook aan dat veel
vliegtuigmaatschappijen, reisagentschappen
en hotels speciale aanbiedingen hebben voor
senioren. Vraag er dan ook naar.
Blijf online!
De computer maakt meer dan ooit volop deel uit van ons dagelijks leven. Dankzij
het internet kunt u uw facturen betalen, uw belastingaangifte indienen, een reis
boeken of deelnemen aan prestigieuze conferenties, en dat allemaal van thuis uit.
Online zijn maakt het leven eenvoudiger en laat
u toe op de hoogte te zijn van wat er vandaag
gebeurt en gisteren gebeurde.
Mits een beetje oefenen en kennis van enkele
technieken vindt u alles wat u zoekt op het net!
Als u in uw beroepsleven niet de kans kreeg
om een computeropleiding te volgen, dan is
dat helemaal geen probleem. Ga eens langs
bij uw gemeente. Heel wat lokale besturen en
onderwijsinstanties organiseren immers geregeld
computerlessen voor beginners. Maar ook in
de computerwinkel om de hoek kunt u voor
informatie over opleidingen en cursussen terecht.
Vrije tijd ~ 95
Strijd tegen oplichters
Internet biedt een enorme waaier aan mogelijkheden om de wereld te (her-)
ontdekken, om u te informeren, uw leven te vergemakkelijken, administratieve
formaliteiten af te handelen. Maar er schuilt wel een addertje onder het gras.
Geef niet teveel info prijs
Dat venster op de wereld kan ook minder
gewenste effecten hebben op uw leven. Hoed
u dan ook voor oplichters, virussen en andere
gevaren van het wereldwijde web. Met de
sociale netwerken zoals Facebook of Twitter
hebt u misschien al vlug de neiging om heel
wat over uw privé-leven te delen met virtuele
vrienden of kennissen. Let daar mee op. Uw
foto’s uitwisselen, opscheppen over uw nieuwe
auto, uw vakantie aankondigen… allemaal
interessante informatie voor inbrekers en
oplichters!
Aankopen via het net:
hou het veilig
Steeds meer mensen shoppen via het net.
Meestal verloopt dat zonder problemen,
maar toch kan er één en ander mislopen. Om
problemen te vermijden is het best om alleen
96
via gekende en beveiligde sites aan te kopen.
Als u wat meer wil weten over een site die
u interesseert, dan kunt u forums en blogs
raadplegen waar andere internetgebruikers
hun ervaringen uitwisselen over een bepaalde
dienstverlener.
Veilig online betalen
Wanneer u een bank- of kredietkaart gebruikt
om online te betalen, checkt u best of de site
beveiligd is. Hoe? Door na te gaan of de site
in zijn adresbalk ‘https’ vermeldt (de ‘s’ staat
voor safe, ‘veilig’ dus) en niet http (bijvoorbeeld
https://uwsite.com). Vindt u die garantie niet,
betaal dan niet. Als er https vermeld wordt
maar uw computer het protocol niet herkent,
betaal ook dan niet. Alle ‘veilige’ https-adressen
worden wereldwijd opgelijst en bijgehouden.
Wees ook op uw hoede als uw computer niet
reageert zoals gewoonlijk en bijvoorbeeld
verschillende malen vraagt om een betaling te
bevestigen. Zorg er steeds voor dat uw antivirus
software en uw systeem up-to-date is.
Voor meer informatie
over virussen, spyware…
raadpleeg de website
www.consumentenbedrog.be
Vrije tijd ~ 97
Samen genieten
Groene vingers in de tuin, wandelen in de natuur, leuke momenten met de
kleinkinderen, samen huishoudelijke klusjes opknappen… redenen genoeg om het
aangenaam te maken.
98
Genieten van de natuur
Samen met de kleinkinderen
Geen betere anti-stressmethode dan de tuin
en de natuur in te duiken. Hebt u thuis een
tuin? Aarzel dan niet om een moestuin te
beginnen of uit te bouwen en zo goedkoop
verse groenten op tafel te zetten. Ook een
terrasje of een balkon kunt u met wat planten,
aromatische kruiden of sierstruiken een heel
ander uitzicht geven. Gespecialiseerde boeken
en internetsites bieden u tal van tips aan
om uw balkon om te toveren in een eiland
van groen. Behoefte aan frisse lucht? Een
landelijke wandeling doet deugd, zowel fysiek
als mentaal. Veel gemeenten geven kaarten
uit met gemerkte wandelroutes. Neem een
verrekijker mee, en een gids om de lokale fauna
en flora te observeren… Met een fototoestel
kunt u zelfs natuurreporter worden!
We denken er niet altijd aan, maar
kleinkinderen opvangen is een bron van leven
en genot voor tal van grootouders. Het is het
ideale moment om de kleinkinderen te helpen
bij hun huiswerk, familieherinneringen op te
halen en samen spelletjes te spelen…
Maak om elk misverstand te vermijden
duidelijke afspraken met uw kinderen over wat
kan en niet kan (wat ze mogen eten en drinken,
wat ze mogen bekijken op tv..). De ouders
zijn immers de eindverantwoordelijken voor
de opvoeding van uw kleinkinderen. Denk er
ook aan om gevaarlijke producten of objecten
(wapens, chemische producten, werktuigen,…)
buiten hun bereik te houden. Willen uw
kleinkinderen met de computer werken, plaats
dan een filter op uw computer zodat ongepaste
sites geblokkeerd worden.
Boeken en tijdschriften
Hoewel er heel wat informatie op het internet
te vinden is, blijft de bibliotheek de aangewezen
plek om u wat verder te verdiepen in een
bepaalde materie of gewoon ontspannende,
leuke boeken te vinden. Als lid kunt u gelijk
welk boek uitlenen om er daarna in een
hoekje bij de haard van te genieten. In vele
bibliotheken vindt u trouwens ook CD’s en
DVD’s en een ruim aanbod aan kranten en
tijdschriften. Een bezoek aan de bibliotheek kan
ook een leuk uitje onder vrienden zijn.
Samen huishouden
Gaat u of uw partner met pensioen? Kijk
dan eens of het niet beter zou zijn om de
huishoudelijke taken wat anders te verdelen.
Dat zorgt voor een beter evenwicht tussen de
partners, meer waardering voor elkaars werk
en een grotere zelfstandigheid. Maak vooraf
wel duidelijke afspraken - bij voorbeeld bij een
goed glas - en probeer ook zoveel mogelijk
klusjes samen uit te voeren. Bedoeling is er
een ludieke activiteit van te maken waar u
samen kunt van genieten.
Voor meer informatie:
Voor de lijst van alle openbare bibliotheken
van de Vlaamse Gemeenschap:
www.bibliotheek.be
Vrije tijd ~ 99
Deelnemen aan het verenigingsleven
Zetelen in het
Samen actief zijn, kennis en ervaring delen, elkaar helpen… zijn dat uw drijfveren?
Dan bent u de geknipte persoon om lid te worden van één of meerdere verenigingen.
In ons land is er een zeer rijk en gevarieerd aanbod aan verenigingen. Voor elke smaak
en elke portemonnee. Hebt u zin om u aan te sluiten bij een wandelclub of de armsten
te helpen of bezoekt u graag een museum in het gezelschap van gelijkgezinden? Aarzel
dan niet meer en neem contact op met de vereniging die u het meest aanspreekt.
Ouderenoverlegcomité
Wilt u uw mening laten horen in een
lokaal, politiek of burgerdebat, maar hebt
u geen zin om lid te worden van een partij
of kandidaat te zijn bij de verkiezingen?
Dat kan! Sinds kort zijn er in steeds meer
gemeenten dialoog- en overlegorganen.
Zij roepen de burger op om actief deel
te nemen aan debatten, om meer te
participeren. Een van die organen is b.v. een
ouderenoverlegcomité dat uit senioren en/of
vertegenwoordigers van seniorenorganisaties
bestaat. Uw gemeente kan u vertellen of
Waar vindt u een vereniging die
u bevalt?
Nabijheid is een belangrijke parameter om
lid te worden van een vereniging. Informeer
u bij de gemeente. Zij organiseren regelmatig
activiteiten voor senioren en kunnen u
wegwijs maken in het aanbod aan en van de
verenigingen. De meeste gemeenten geven
ook een paar keer per jaar een krantje of
brochure uit. Daarin vindt u alle informatie
i.v.m. verschillende activiteiten.
er zo’n overlegorgaan bestaat en hoe er
aan deel te nemen. Als er geen dergelijk
initiatief bestaat, kunt u het initiatief nemen
om dat overleg op te starten. Hou wel
in het achterhoofd dat zo’n orgaan geen
beslissingsrecht heeft.
100
U kunt ook terecht bij uw ziekenfonds. Het
ziekenfonds kan u een vereniging aanraden,
maar organiseert vaak ook zelf specifieke
activiteiten voor senioren: conferenties,
opleidingen, bezoeken, reisjes…
Tot slot vindt u heel wat informatie in
tijdschriften en op websites voor senioren.
Maar beperk u niet tot de informatie voor
senioren. Het is even interessant een hobby te
delen met jonge mensen.
Hoe wordt u lid van een
vereniging?
Neem online of telefonisch contact op met
de vereniging die u interesseert. Vraag bij uw
inschrijving of er voorkeurtarieven bestaan
voor senioren. Zo geven seniorenfederaties
die gelieerd zijn aan een ziekenfonds
voorkeurtarieven aan de leden, maar iedereen
kan zich wel gewoon inschrijven. Hetzelfde
geldt voor de universiteiten derde leeftijd.
U hoeft zeker geen oud-leerling te zijn om
de lessen te mogen volgen. Vergeet tijdens
uw inschrijving bij een vereniging zeker niet
om uw motivatie toe te lichten, en geef aan
welke meerwaarde u zelf kunt bieden aan de
vereniging. U kunt ook uw diensten aanbieden
als gids, animator of begeleider. Bepaalde
academies of volkshogescholen zijn immers
op zoek naar gepensioneerde leerkrachten
om een atelier te leiden. Als voormalig
kaderlid of bedrijfsleider kunt u lid worden
van de Belgian Senior Consultants en zo uw
professionele ervaring ter beschikking stellen
van de gemeenschap. Op die manier kunt u
bijvoorbeeld jonge zelfstandigen begeleiden.
Samenwerken met andere
generaties
Projecten tussen de verschillende generaties
zijn zeer interessant. Dat gebeurt op
verschillende manieren: cultureel, door
bijvoorbeeld multi-leeftijd theatergroepen op te
richten, door kunstkringen voor alle leeftijden,
door elkaar te helpen om de kinderen naar
school of een vrijetijdsactiviteit te brengen,
door samen te sporten. Via een link tussen
een rust- en verzorgingstehuis en een school
kunnen jong en oud kennis, ervaring, diensten
en vaardigheden uitwisselen. Sommige ouderen
begeleiden af en toe een groep kinderen
naar een museum, leiden een kookatelier…
Contacten vinden veelal plaats van mond tot
mond. Bent u geïnteresseerd? Ga dan bij uw
gemeente eens na of dergelijke projecten
bij u in de buurt georganiseerd worden of
contacteer de Vlaamse Ouderenraad
(www.vlaamse-ouderenraad.be).
In de grote steden zien steeds meer
samenwerkingen tussen senioren en jonge
studenten het licht. Dat zijn ‘win-winsituaties’:
senioren bieden de studenten huisvesting in
ruil voor een helpende hand in het huishouden,
of simpelweg voor wat gezelschap. Zo dragen
de verschillende generaties bij tot het welzijn
van de gemeenschap.
Meer informatie:
Vlaamse Ouderenraad
Koloniënstraat 18-24 (bus 7) - 1000 Brussel,
Tel.: 02 209 34 51 of 02 209 34 52,
E-mail: [email protected]
www.vlaamse-ouderenraad.be.
Federatie Onafhankelijke Senioren
Warmoesstraat 13 - 1210 Brussel
Tel.: 02 218 27 19  Fax 02 219 98 43
E-mail: [email protected]
www.fedos.be
Neos (netwerk van ondernemende
senioren)
Tweekerkenstraat 29/6 - 1000 Brussel
Tel.: 02 238 04 91  Fax 02 238 04 95
E-mail: [email protected]
www.neosvzw.be
Belgian Senior Consultants
Warmoesstraat 7 - 1210 Brussel
Tel.: 02 218 49 89  Fax 02 218 22 52
E-mail: [email protected]
of [email protected]
www.belgian-senior-consultants.org
Vrije tijd ~ 101
Word vrijwilliger!
Na uw pensionering kunt u twee belangrijke troeven – uw tijd en uw ervaring –
combineren in één succesformule: u inzetten voor de maatschappij door te werken
als vrijwilliger.
Wat is vrijwilligerswerk?
Vrijwilligerswerk is van sociale of caritatieve
aard, wordt niet betaald en gebeurt in het
kader van een organisatie zonder winstgevend
doel. Meestal gaat het om de opvang van
zieken, ouderen of kansarmen, om activiteiten
in verband met milieubescherming of de
organisatie van sportieve, sociale of culturele
activiteiten.
Het maakt niet uit of u het vrijwilligerswerk
hier of in het buitenland uitvoert, zolang de
activiteit maar vanuit België georganiseerd
wordt. De vrijwilliger moet wel zijn
hoofdverblijfplaats hebben in ons land om
erkend te worden.
Zonder of met contract?
De wet voorziet geen verplichting om een
contract op te stellen. De organisatie waarvoor
102
u als vrijwilliger werkt, moet u wel op de
hoogte brengen van uw juridisch statuut en is
verantwoordelijk voor de verzekering van uw
extracontractuele burgerlijke aansprakelijkheid,
voor de eventuele dekking van andere risico’s
in verband met het vrijwilligerswerk en de
eventuele onkostenvergoeding en de aard
van die vergoeding. De organisatie moet u als
vrijwilliger er ook op wijzen dat u eventueel
verplicht bent om het beroepsgeheim te
bewaren.
Bent u verzekerd als vrijwilliger?
De wet bepaalt dat de organisatie burgerlijk
aansprakelijk is voor de schade berokkend
aan derden. Dus moeten slachtoffers aan
wie een vrijwilliger schade berokkend heeft,
zich wenden tot die organisatie voor een
schadeloosstelling. De vrijwilliger blijft wel
verantwoordelijk voor schade berokkend door
een zware fout, een lichte fout die meermaals
gebeurde, of voor bewust bedrog.
Sommige vrijwilligers kunnen beroep doen op
een dekking voor lichamelijke letsels opgelopen
tijdens hun vrijwilligerswerk, en op wettelijke
bescherming voor bepaalde risico’s. Aarzel
dus niet om u goed te informeren. Een goede
verzekering en dekking kan heel wat onheil
voorkomen bij geschillen.
Mag u onkostenvergoedingen
ontvangen?
Wettelijk gezien is de organisatie niet verplicht
om uw onkosten te vergoeden. Wil zij dat
toch doen, dan kan dat - mits een geschreven
overeenkomst - zo:
U ontvangt de integrale terugbetaling van
de reële kosten op basis van bewijzen zoals
een kasticket, onkostennota’s… Het bedrag is
onbegrensd en een aangifte bij de belastingen
is niet nodig.
U krijgt een vaste onkostenvergoeding op
basis van het aantal gewerkte dagen. Hier
is een maximaal bedrag van € 30,82 per dag
of € 1232,92 per jaar van toepassing. Beide
bedragen worden jaarlijks geïndexeerd.
De bedragen hebben betrekking op alle
vrijwilligersactiviteiten bij één of meerdere
organisaties.
Aan wie moet u dat
vrijwilligerswerk melden?
Als de plafonds niet overschreden worden,
dan moet u niets aangeven. Indien wel, dan
beschouwt de fiscus dat als een belastbaar
inkomen. Opgepast dus!
In de regel mogen gepensioneerden als
vrijwilliger aan de slag zonder dat ze daarvoor
formaliteiten moeten vervullen.
Indien u als gepensioneerde een pensioen
ontvangt van de Pensioendienst voor de
Overheidssector moet u echter wel bij die
instelling de inkomsten aangeven die niet
vrijgesteld zijn van belastingen. Ontvangt
u een minimum gewaarborgd supplement,
dan zijn er specifieke regels van toepassing.
U neemt daarvoor best contact op met de
Pensioendienst (tel. 02 558 60 00 of e-mail:
[email protected]).
Personen die een leefloon, een
inkomensgarantie voor ouderen
of een uitkering voor gehandicapten
ontvangen, behouden hun recht op sociale
uitkeringen. Zij moeten het OCMW wel
op voorhand op de hoogte brengen van
hun activiteiten als vrijwilliger. Wie een
inkomensgarantie oor ouderen (IGO)
ontvangt moet de RVP waarschuwen.
Vrije tijd ~ 103
Werken na uw pensioen
Het administratief mandaat kan
uitgeoefend worden zonder invloed op het
pensioen, tot 67 jaar. Het politiek mandaat
kan uitgeoefend worden zonder invloed op
het pensioen, tot 67 jaar op voorwaarde
dat het mandaat opgenomen is voor de
ingangsdatum van het pensioen en ten
laatste op de laatste dag van de maand
waarin de mandataris 65 jaar wordt en
moet niet aangegeven worden.
Werken en uw pensioen behouden
Deze brochure is bestemd voor gepensioneerde werknemers en zelfstandigen
en bevat alle informatie over de vereiste
voorwaarden om een beroepsactiviteit
met een pensioen te combineren. Ook de
echtgenoot van een gepensioneerde met
een ’gezinspensioen’ en de werkgever die een
gepensioneerde tewerkstelt, vinden er specifieke informatie. Gratis te downloaden op
www.rvp.fgov.be.
104
In tegenstelling tot wat velen denken betekent uw pensioen niet noodzakelijk het
verplichte einde van uw professionele activiteiten. Vele senioren blijven na hun
pensionering nog aan de slag om hun ervaring ten dienste te stellen. Anderen
moeten op zoek naar een bijkomende verdienste om de eindjes aan elkaar te kunnen
knopen. In beide gevallen doet u er goed aan om u vooraf te informeren.
Pensioen en betaald werk
cumuleren?
U kunt zonder probleem uw pensioen
combineren met een job als werknemer of
zelfstandige. Let er wel op dat uw inkomsten
het vastgelegde grensbedrag niet overstijgen,
anders riskeert u sancties. Gaat u aan de slag als
kunstenaar of wetenschapper of bekleedt u een
politiek of administratief mandaat, dan zijn er
specifieke regels van toepassing.
Welke formaliteiten moet u
vervullen?
Als u als gepensioneerde voor uw 65ste nog actief
wilt blijven, moet u dat in principe voorafgaand
aangeven of binnen de dertig dagen die volgen
op de aanvang van de activiteit melden aan
uw pensioeninstelling (RVP, RSVZ, PDOS). Als
u nog niet van een pensioen geniet, moet u
uw verklaring indienen binnen de 30 dagen die
volgen op de datum van de kennisgeving van het
pensioen. Indien u een gemengd pensioen als
werknemer én zelfstandige ontvangt moet u beide
instellingen (RVP en RSVZ) van uw activiteit op
de hoogte brengen. Als u een werknemers- en
ambtenarenpensioen ontvangt, moet u zowel de
RVP als de PDOS op de hoogte brengen.
Nog actief na 65 jaar
Gepensioneerden die 65 jaar geworden zijn
en reeds hun pensioen ontvangen, moeten de
voorafgaande melding van een beroepsactiviteit
niet meer indienen. Dat geldt zowel voor
werknemers, ambtenaren als zelfstandigen. Toch
even uw aandacht: de aangifte is verplicht in het
jaar waarin het pensioen voor het eerst gestort
wordt. Dus als een zelfstandige op 65 jaar met
pensioen gaat en professioneel actief blijft, dan
moet hij een aangifte indienen omdat het om de
eerste storting van zijn pensioen gaat.
specifieke regels. Vraag er meer uitleg over aan de
Pensioendienst voor de Overheidssector.
Hoe brengt u uw pensioeninstelling
op de hoogte?
Wat als u meer verdient dan het
toegelaten maximumbedrag?
U vult een officieel formulier in dat u kunt verkrijgen bij uw pensioeninstelling of kunt downloaden
van de website. Dat ingevulde formulier stuurt u
terug aan uw pensioeninstelling. Vergeet u om uw
beroepsactiviteit binnen de termijn van 30 dagen
aan te geven, dan wordt uw pensioen gedurende 1
maand opgegeschort (drie maanden bij recidive). Als uw partner zijn beroepsactiviteit niet
meedeelde, wordt het gezinspensioen gedurende
1 maand (3 maand bij recidive) verminderd tot een
pensioen van alleenstaande.
Als uw jaarlijkse beroepsinkomsten minder dan
15% boven het grensbedrag liggen, dan vermindert
uw pensioen met het overschrijdingspercentage.
Dus als uw beroepsinkomen 5% hoger ligt, dan
wordt uw pensioen met 5% verminderd. Als uw beroepsinkomen met meer dan 15% het grensbedrag
overschrijdt, dan wordt uw pensioen voor het betrokken jaar geschorst. Als u een gezinspensioen
ontvangt en uw partner werkt, is er geen enkele
overschrijding van het grensbedrag toegelaten.
Verdient u toch meer, dan wordt uw pensioen
herleid tot een pensioen van alleenstaande. U
moet het verschil tussen beide terugbetalen
voor de betrokken periode. Als u geniet van een
gezinspensioen en u en uw partner werken, wordt
uw pensioen verminderd met het overschrijdingspercentage als uw inkomsten het grensbedrag met
minder dan 15% overschrijden. Liggen de inkomsten van uw partner hoger dan het grensbedrag,
dan wordt uw pensioen herleid tot een pensioen
van alleenstaande. Als uw inkomsten het grensbedrag met meer dan 15% overstijgen, dan wordt de
uitbetaling van uw pensioen geschorst.
Vergeet niet om tijdig uw werkgever per
aangetekend schrijven op de hoogte te brengen van
uw statuut als gepensioneerde. Hij moet immers
op zijn beurt de pensioeninstelling op de hoogte
brengen. Bij elke wijziging dient u een nieuwe
verklaring in te dienen: overschrijding van de
toegelaten inkomensgrens, ophouden met werken...
Voor ambtenaren die naast een rust- of
overlevingspensioen ook een minimum
gewaarborgd supplement ontvangen, gelden
Wetenschapper, kunstenaar
of politiek mandaat
Kunstenaars en wetenschappers
mogen zonder enig probleem hun
pensioen combineren met het bedrag
dat ze verdienen door hun artistieke
of wetenschappelijke activiteiten. Die
inkomsten hebben geen enkele invloed op
hun pensioen.
Tijdens een beperkte periode
genieten politieke of administratieve
mandatarissen eveneens van een
uitzondering op de cumulregels. Er moet
wel een onderscheid gemaakt worden
tussen de aard van de mandaten: het
administratief mandaat uitgeoefend in
het kader van een openbare dienst en het
politiek mandaat (burgemeester, schepen,
gemeenteraadslid) of het mandaat bij een
OCMW (voorzitter, lid…).
Vrije tijd ~ 105
Seizoen- of deeltijdse arbeid
Als gepensioneerde kunt u natuurlijk kiezen voor een beperkt uurrooster of voor
werk tijdens een bepaald seizoen, wat u toelaat uw beroepsactiviteit te concentreren
tijdens één periode van het jaar.
Sectoren zoals de horeca en de kleinhandel zijn
vaak op zoek naar deeltijdse werknemers om
de pieken in het weekend, ’s avonds of tijdens
het toeristische seizoen op te vangen. Steeds
op zoek naar helpende handen, doen deze
sectoren graag een beroep op uw kennis en
ervaring. Hoe vindt u die jobs? Meestal door
mond-tot-mondreclame of door uit te kijken
wanneer u op pad bent in het stadscentrum,
of een commercieel centrum bezoekt. Steeds
meer bedrijven doen ook een beroep op
interim-kantoren om senioren aan te trekken
voor piekperioden. Aarzel niet om die kantoren
uw kandidatuur te bezorgen.
Een andere interessante mogelijkheid is
het systeem van de dienstencheques. Een
gepensioneerde kan perfect binnen dat
systeem aan de slag. Het gaat meestal om
lichte huishoudelijke taken zoals strijken,
boodschappen doen, minder mobiele personen
106
helpen… Het inkomen is eerder bescheiden,
maar u krijgt wel een arbeidscontract. Dat is
geen onbelangrijk voordeel.
En waarom wordt u geen
zelfstandige?
U hebt ervaring, ideeën en energie te over?
Waarom waagt u dan niet de stap om
zelfstandige te worden? Dat laat u toe de
ervaring die u opgedaan hebt tijdens uw
beroepsloopbaan te verzilveren. Bovendien
bepaalt u helemaal zelf uw werkritme en bent u
uw eigen baas.
Voordat u die grote stap zet, stelt u zichzelf
best een paar vragen, zoals: wat zijn mijn
belangrijkste troeven? Of: Is er vraag naar
mijn vakkennis (U voert ook best een
marktonderzoek uit)? Of u start uw eigen
professionele netwerk op: wie heeft mijn
diensten nodig?
Eens u overtuigd bent van uw zaak, moet u wel
een aantal stappen zetten:
~~ een bankrekening openen;
~~ inschrijven bij de Kruispuntbank van
Ondernemingen (KBO), via een erkend
ondernemingsloket;
~~ een BTW-nummer aanvragen;
~~ aansluiten bij een sociale verzekeringskas
voor zelfstandigen;
~~ uw ziekenfonds op de hoogte brengen van
uw statuutwijziging.
verrassingen te vermijden, raden wij u aan
om van bij het begin van uw activiteiten de
bijdragen te betalen die overeenstemmen met
uw inkomsten.
Het is ook aan te raden om in de beginperiode
een beroep te doen op een boekhouder. Hij kan
uw boekhouding en uw fiscale verplichtingen
opvolgen.
Weet dus dat uw driemaandelijkse bijdragen
zullen schommelen tussen € 96,15 en € 766,61.
Hoe hoog zijn de sociale
bijdragen?
Tijdens de eerste drie jaren van uw
bedrijfsactiviteit betaalt u voorlopige sociale
bijdragen. Het gaat hier om € 96,15 per
trimester. Vanaf het vierde kalenderjaar
worden de bijdragen berekend op basis
van het referentie-inkomen. Dat zijn de
geherwaardeerde professionele inkomsten
van het derde jaar. De voorlopige bijdragen
worden dan geregulariseerd. Om onaangename
Als uw referentie-inkomen onder € 2 616,35
blijft, dan betaalt u geen sociale bijdragen.
Indien uw referentie-inkomen gelijk is aan of
groter dan dat bedrag, betaalt u 14,70% van
uw inkomsten, beperkt tot het bedrag van de
toegelaten arbeid voor gepensioneerden.
Geen zwartwerk!
Zwartwerk is niet alleen ethisch onverantwoord, het
is ook onwettig en riskant. Als u betrapt wordt, moet
u niet alleen meer belastingen betalen, maar verliest
u bovendien een deel van uw pensioen.
Vrije tijd ~ 107
Welk statuut kiest u best?
Voor u zich als zelfstandige vestigt, denkt u best even na over het meest geschikte
statuut: natuurlijk persoon of bedrijf? Beide formules hebben voor- en nadelen.
Uw keuze hangt uiteindelijk af van heel wat elementen zoals de aard van uw
activiteiten, het bedrag van het nodige kapitaal, of u al dan niet met personeel van
start gaat…
Natuurlijk persoon of bedrijf?
Als u als zelfstandige van start wilt gaan
zonder al te veel investeringen (en dus
ook weinig risico’s) opteert u best voor de
formule van natuurlijk persoon. De opstart- en
werkingskosten liggen laag, de boekhouding
is geen zware dobber en u bent de enige baas
in het bedrijf. Die formule heeft echter ook
enkele nadelen: uw privé-patrimonium is niet
gescheiden van uw professioneel patrimonium.
Wanneer het fout gaat binnen het bedrijf
is dit niet zonder risico voor uw privé-bezit.
Bovendien betaalt u als natuurlijk persoon
mogelijk meer belasting dan als bedrijf.
Als u opteert voor de oprichting van een bedrijf,
dan moet u registratierechten betalen, een
minimumkapitaal inbrengen (afhankelijk van de
108
bedrijfsvorm), statuten opstellen… Uw bedrijf
heeft dan daarentegen een eigen juridische
identiteit, waardoor uw aansprakelijkheid
beperkt blijft tot uw persoonlijke inbreng in het
bedrijf.
Welke bedrijfsvorm?
Die keuze hangt af van de structuur die u aan
uw bedrijf wilt geven en van de hoogte van
het kapitaal dat u in het bedrijf wil investeren.
Voor de oprichting van een bvba (besloten
vennootschap met beperkte aansprakelijkheid)
of een cvba (coöperatieve vennootschap met
beperkte aansprakelijkheid) bedraagt het
bedrijfskapitaal € 18 550. Voor de oprichting van
een NV (naamloze vennootschap) bedraagt het
startkapitaal (helemaal vrijgemaakt)
€ 61 500.
Hebt u een gebrek aan middelen om uw bedrijf
op te starten? Dan kunt u een Starter bvba
oprichten met een kapitaal van… 1 euro. Die
vennootschap heeft maar een levensduur van
vijf jaar. Na afloop van die periode wordt het
een klassieke bvba met een kapitaalsinbreng
van minimum € 18 500.
Denk eraan om een fiscalist te raadplegen
vooraleer u een definitieve keuze maakt. Goede
raad kan in heel wat gevallen problemen
voorkomen.
Voor meer informatie:
Op de portaalsite van de federale
overheid www.belgium.be/nl/economie/
onderneming/oprichting staat veel
informatie. Ze bevat veel tips voor starters,
over de te volgen stappen, het statuut,
ondernemingsvormen, procedures en
financieringsmogelijkheden.
Vrije tijd ~ 109
De gemeente: tot uw dienst
De gemeente: tot uw dienst
De gemeentelijke administratie heeft een directe band met u en uw dagelijkse leven:
overlijden van een naaste, verhuis, huwelijk of scheiding, financiële moeilijkheden…
In heel wat gevallen kunt of moet u een beroep doen op uw gemeente of op het
OCMW. De gemeente kan u ook heel wat informatie bezorgen over activiteiten in
uw wijk, van het verenigingsleven, en van de buurtdiensten…
Als bestuursvorm staat de gemeente in
België het dichtst bij de burger. Door de
‘gemeentelijke autonomie’ beschikken het
college van burgemeester en schepenen en
de gemeenteraad over heel wat middelen
om het dagelijks leven van hun burgers
te vergemakkelijken. Het hoeft dan ook
niet te verbazen dat u nu en dan naar het
gemeentehuis kunt of moet om administratieve
zaken te regelen.
Uw gemeente kent u
U vraagt zich waarschijnlijk af of u uw
pensionering ook aan de gemeente moet
melden? Die stap is niet nodig, vermits u als
werknemer of zelfstandige waarschijnlijk uw
pensioen aangevraagd hebt bij de gemeente zelf
of bij de RVP (via www.pensioenaanvraag.be, in
een regionaal kantoor of tijdens een zitdag).
112
Als u ambtenaar was, dan gaat het er iets
anders aan toe, omdat uw pensioenaanvraag
rechtstreeks naar de bevoegde administratie
gestuurd is. Maar ook dan moet u zelf geen
stappen zetten.
Als u in ons land woont en recht hebt op een
pensioen in het buitenland, dan kunt u zonder
probleem eveneens uw pensioenaanvraag
indienen bij uw gemeente.
De gemeente, uw vriend
De dienst sociale zaken van de gemeente helpt u met heel wat van uw vragen en
noden: administratief, bestuurlijk, sociaal, psychologisch, juridisch, relationeel.. en
dat vooral op domeinen waar u hulp meer dan nodig hebt.
Die dienst staat ter beschikking van mensen
met diverse sociale achtergronden of van
diverse leeftijden, ongeacht hun nationaliteit,
en voor sociale problemen in de ruimste zin van
het woord. Indien u wilt genieten van hulp als
pas nieuw-gepensioneerde, aarzel dan niet op
die dienst beroep te doen.
De medewerkers van de sociale dienst staan
voor u klaar tijdens de openingsuren van het
gemeentehuis of op afspraak.
Welke hulp kunt u krijgen?
~~ hulp bij het verkrijgen van een rustpensioen
als werknemer of zelfstandige, van
een overlevingspensioen, van een
inkomensgarantie voor ouderen (IGO);
~~ hulp bij het zoeken naar een job of een
professionele opleiding;
~~ hulp bij het verkrijgen van juridische
bijstand;
~~ informatie over rusthuizen, familiale hulp,
ouderenalarm, verhuispremies…;
~~ informatie over sociale huisvesting;
~~ psycho-sociale begeleiding.
Als u pas gepensioneerd bent, kan de sociale
dienst van de gemeente u helpen bij het
oplossen van heel wat administratieve
formaliteiten. Hun ervaring en kennis van de
administratieve gang van zaken kan u op heel
wat domeinen helpen:
~~ informatie over uw sociale rechten;
De gemeente: tot uw dienst ~ 113
Het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk
Welzijn (OCMW)
In België kennen we met de OCMW’s een systeem van bescherming voor personen
en gezinnen die niet langer over de nodige middelen beschikken om een waardig
leven te leiden (bijvoorbeeld door een faillissement, door ziekte, werkloosheid of
familiale problemen…). Het doel van die sociale hulp is duidelijk: aan iedereen een
menswaardig leven bezorgen.
Let op: het recht op sociale integratie of op
sociale hulp is een residueel recht van de
sociale zekerheid en de familiale solidariteit.
Dat betekent dat u pas recht hebt op een
tussenkomst van het OCMW wanneer u
Van welke steun kunt u genieten?
niet in aanmerking komt voor om het even
Het OCMW biedt u een hele waaier aan
steunmaatregelen. De wet voorziet dat die hulp
materieel, sociaal, medisch, medisch-sociaal
of psychologisch kan zijn. De steun van het
OCMW gaat dus van financiële hulp tot socioprofessionele integratie, met daartussenin o.a.
huishoudelijke hulp, schuldbemiddeling, juridische
hulp, hulp in natura (bijvoorbeeld recht op een
maaltijd of kledij). Onder bepaalde voorwaarden
kan het OCMW volgende hulp bieden:
welke andere sociale uitkering.
Hebt u nood aan raad of wilt u sociale hulp
aanvragen, neem dan contact op met het
OCMW van uw gemeente. Als het OCMW
niet in staat is om u te helpen, zal men uw
aanvraag doorsturen naar een OCMW
dat wel bevoegd is. U wordt hiervan op de
hoogte gebracht.
114
Als u, door allerhande moeilijkheden die u
doormaakt, niet langer de middelen hebt om
voedsel te kopen, u van de nodige kledij te
voorzien, een onderdak te vinden, hygiënisch te
leven of toegang te hebben tot gezondheidszorg,
dan kan het OCMW u helpen.
~~ financiële hulp (een leefloon of soortgelijke
sociale hulp zijn de meest voorkomende
vormen van financiële hulp);
~~ inschrijving bij een ziekenfonds;
~~ uitkering van financiële voorschotten;
~~ hulp in natura (maaltijd, kledij…);
~~ hulp bij het vinden van een opleiding, een job;
~~ tussenkomst in uw medische kosten en
apothekerskosten;
~~ een installatiepremie geven of hulp voor het
betalen van de huurwaarborg;
~~ huishoudhulp bezorgen via de gezins- en
huishoudhulp;
~~ tussenkomst in de betaling van uw gas-,
elektriciteits- of stookoliefactuur;
~~ tussenkomst in de kosten van deelname aan
sportieve of culturele evenementen;
~~ enzovoort.
Bejaardenhulp is eveneens een dienst die
door het OCMW wordt aangeboden. Die helpt
ouderen om zo lang mogelijk thuis te blijven
door de coördinatie van thuishulp en thuiszorg
(huishoudhulp, verpleegster, maaltijden aan
huis…) te verzorgen. Daarnaast kan het OCMW
ook een opname in een rusthuis regelen.
Sommige zorginstellingen (rusthuizen en
poliklinieken) hangen rechtstreeks af van het
OCMW.
Op zoek naar een woning
Als u het elke maand lastig hebt om de eindjes
aan elkaar te knopen, dan kan het OCMW u
helpen om een sociale woning of een woning
aan een lage huurprijs te zoeken. Samen met
de sociale dienst van de gemeente bepaalt
de huisvestingsdienst van het OCMW de
prioriteiten bij het toekennen van de woningen.
De huisvestingsdienst heeft nauwe contacten
met een aantal partners zoals de grondregie,
de sociale verhuurkantoren en sociale
huisvestingsmaatschappijen, wat hen een goed
inzicht geeft in het bestaande aanbod.
Bepaalde OCMW’s beschikken over
integratiewoningen. Die worden tijdelijk
ter beschikking gesteld van personen met
financiële problemen. Gepensioneerden die dat
nodig hebben genieten dan van een verlichting
van de huurlast.
Een goed geoliede machine
Om financiële steun van het OCMW te
krijgen, volstaat het dat u een aanvraag
Als u geconfronteerd wordt met een acute
woonnood, kan het OCMW u tijdelijk een
transitwoning (of noodwoning) ter beschikking
stellen. Tijdens uw verblijf in die woning,
zoekt het OCMW intensief naar geschikte
huisvesting. U zult ook begeleid worden door
een beheersteam dat definitieve oplossingen
uitwerkt voor uw woonnood.
Opgelet voor de schuldenberg!
Bepaalde gepensioneerden bevinden zich
soms in een financiële impasse, waarbij ze een
factuur of krediet niet meer kunnen betalen.
Om een oplossing te bieden voor die problemen
speelt het OCMW een steeds belangrijkere
rol in de strijd tegen een te hoge schuldenlast.
De meeste OCMW’s beschikken over een
dienst voor schuldbemiddeling. Ze kunnen
financiële hulp bieden voor het betalen van een
energiefactuur of openstaande facturen, bij het
onderhandelen met schuldeisers, bij juridische
procedures enz…
indient die officieel geregistreerd wordt
en u bevestigd wordt. Tijdens een eerste
onderhoud zal een sociaal assistent van het
OCMW uw aanvraag onderzoeken en u
op uw rechten en plichten wijzen. Hij zal
de meest aangepaste maatregelen voor
uw situatie overlopen. De maatschappelijk
werker zal een sociaal onderzoek uitvoeren
waarbij uw medewerking van groot
belang is. U zult bepaalde documenten
moeten leveren en bepaalde handelingen
stellen. Eens uw dossier volledig is, gaat
het naar een ‘bijzonder comité van de
sociale dienst’. Dat beslist binnen de 30
dagen of u al dan niet geholpen kunt
worden. Dat wordt u aangetekend
meegedeeld binnen de 8 dagen. Wordt er
beslist dat u niet in aanmerking komt voor
financiële hulp of bent u het niet eens met
bepaalde beslissingen, dan kunt u bij de
arbeidsrechtbank beroep aantekenen tegen
de beslissing. Dit beroep moet u aantekenen
binnen de drie maanden na de betekening
De dienst voor schuldbemiddeling staat centraal
van de beslissing.
De gemeente: tot uw dienst ~ 115
in de hulp aan de armsten en wordt vaak op de
hoogte gebracht door andere diensten binnen
het OCMW of door maatschappelijke werkers
van de gemeente, door sociale antennes. De
dienst probeert de hoge schuldenberg van de
meest behoeftigen aan te pakken.
Huurwaarborg
Als u de huurwaarborg voor uw nieuwe
woning nog niet betaald hebt en u ook nog
niet in die woning verblijft, dan kunt u voor
financiële steun een beroep doen op het
OCMW in de gemeente waar u nog woont
(dus de gemeente die u gaat verlaten). Bent
u daarentegen al verhuisd naar de woning
waarvoor u een financiële hulp wilt, dan
moet u zich wenden tot het OCMW van de
gemeente van uw nieuwe woning.
Energiecel
Omwille van de hoge energiekosten hebben
Wanneer u niet meer kunt betalen, helpt de
schuldbemiddelaar u door uw persoonlijke
situatie te onderzoeken. Hij begeleidt u
doorheen het proces, gaat na of uw schulden
wettig zijn en neemt contact op met de
schuldeisers. Waar mogelijk stelt hij een
aflossingsplan op. Als een minnelijke schikking
met de schuldeisers niet mogelijk is, kan een
gerechtelijk vonnis een oplossing bieden.
Wanneer heb ik recht op
financiële hulp?
In bepaalde gevallen kan het OCMW u –
naargelang uw financiële situatie – een éénmalige
of regelmatige hulp bieden.
heel wat schuldbemiddelingsdiensten een
specifieke cel daarvoor. Hun belangrijkste
taak bestaat erin is concrete acties uitwerken
die de meest kwetsbare bevolkingsgroepen
een minimum aan verwarming en
elektriciteit garanderen.
116
Voorbeelden:
~~ U bent pas gepensioneerd. Om een
bepaalde reden is uw dossier nog niet
afgerond, waardoor u geen pensioen
ontvangt en in financiële moeilijkheden
raakt. Het OCMW kan u dan voorschotten
uitbetalen tot uw pensioeninstelling de
eerste keer uw pensioen stort. Het bedrag
van de voorschotten mag niet lager zijn dan
de Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO).
~~ Uw pensioen is bescheiden en u kunt de
huurwaarborg van uw nieuwe woning niet
betalen? In eerste instantie zal het OCMW
u doorverwijzen naar het Woonfonds om de
huurwaarborg voor te schieten. Als dat niet
lukt, kan het OCMW zelf de gevraagde som
betalen.
~~ Uw rekening is geblokkeerd na het
overlijden van uw partner en de vereffening
van de successierechten is nog niet
gebeurd. Om financiële moeilijkheden
te vermijden, kan het OCMW u een
voorschot geven dat u terugbetaalt zodra
de nalatenschap geregeld is.
~~ Het OCMW kan u ook helpen om medische
of farmaceutische kosten te dekken als die
kosten te hoog zijn in vergelijking met uw
inkomen of als de kosten niet terugbetaald
worden door de sociale zekerheid.
Verplicht terugbetalen?
‘Moet ik de ontvangen bedragen later
terugbetalen?’ Dat is een vraag die heel wat
gepensioneerden zich stellen wanneer ze
gebruik willen maken van een financieel duwtje
in de rug. Het antwoord hangt ervan af. In
sommige gevallen zult u het volledige bedrag
moeten terugbetalen, in andere gevallen betaalt
u niets terug. Het OCMW beslist geval per geval.
In het algemeen geldt dat, indien het voorschot
groter is dan de inkomsten, het OCMW dat
bedrag niet zal terugvorderen.
Recht op vrije tijd
Het OCMW kan ook, rekening houdend met uw
financiële draagkracht, een afbetalingsplan voor
het geheel van de voorschotten uitwerken. In
dat geval wordt het afbetalingsritme aangepast
aan uw persoonlijke situatie en kan de afbetaling
in de tijd gespreid worden naargelang de
periode waarbinnen het OCMW de bedragen wil
terugbetaald zien.
Gepensioneerden met een beperkt inkomen
kunnen beroep doen op steun van het
OCMW om deel te nemen aan culturele,
sociale of sportieve activiteiten. Bedoeling
daarvan is om personen en gezinnen met
weinig financiële middelen toch toe te
laten om aan sport te doen, naar theater te
gaan, creatieve ateliers te volgen (tekenen,
schilderen, fotografie…), tentoonstellingen
Ten slotte heeft het OCMW ook de mogelijkheid
om uw familie (bijvoorbeeld uw kinderen) aan
te spreken voor de volledige of gedeeltelijke
terugbetaling van het voorschot.
te bezoeken, concerten bij te wonen, musea
te bezoeken enz. Het OCMW kan u ook
helpen bij de aanschaf van een computer,
een printer of een internetabonnement,
of bij de inschrijving voor een cursus
informatica. Aarzel niet!
De gemeente: tot uw dienst ~117
Verhuizen in de beste omstandigheden
U doet er goed aan zo vlug mogelijk uw nieuwe gemeente te contacteren en de
identiteitsbewijzen van u en uw inwonende gezinsleden te laten aanpassen. Dankzij de
elektronische identiteitskaart wordt dat vlug geregeld door de bevoegde ambtenaar.
Het is helemaal niet nodig om ook uw vorige
gemeente op de hoogte te brengen, dat
doet de nieuwe gemeente. Zo nodig zorgt de
gemeente ook voor de adreswijziging op het
inschrijvingsbewijs van uw voertuig. Een wijkagent
zal na enkele weken komen kijken of u inderdaad
op het nieuwe adres woont.
Verhuispremies
Vraag even aan uw gemeente of OCMW welke
verhuispremies er toegekend kunnen worden in
uw Gewest.
Mijn pensioeninstelling?
U moet uw pensioeninstelling niet altijd op
de hoogte brengen van uw verhuis. Als u als
werknemer of zelfstandige op een nieuw adres
in ons land woont, zal uw nieuwe gemeente de
Rijksdienst voor Pensioenen (RVP) op de hoogte
brengen via de Kruispuntbank van de Sociale
118
Zekerheid. Alleen wanneer u slechts tijdelijk op
uw nieuwe adres woont, moet u zelf de RVP
waarschuwen.
Zelfstandigen kunnen zelf het RSVZ op de hoogte
brengen, die op zijn beurt de gegevens doorspeelt
aan de RVP. Gepensioneerde ambtenaren moeten
zelf de Dienst Betalingen Overheidspensioenen
informeren over hun verhuis. Ze kunnen daarvoor
een formulier invullen dat u vindt op
www.cdvupensioenen.fgov.be.
Dat formulier stuurt u aangetekend naar:
FOD Financiën, Administratie van de Thesaurie,
CDVU - Maandelijkse Pensioenen, Kunstlaan 30 B-1040 Brussel.
Niet vergeten!
Vergeet niet uw verhuis te melden aan een aantal
andere officiële instellingen en nutsbedrijven.
De Post (Bpost)
De dienst DoMyMove (www.domymove.be)
bespaart u heel wat administratieve formaliteiten.
In uw postkantoor vult u een formulier in om een
aantal diensten te laten uitvoeren:
~~ uw post doorsturen naar uw nieuwe adres;
~~ uw contracten bij een aantal leveranciers
opzeggen (elektriciteit, aardgas, water,
kabeldistributie of betaaltelevisie);
~~ nieuwe contracten afsluiten op uw nieuw
adres, inclusief het meedelen van uw nieuw
adres aan uw dienstenleveranciers.
Wenst u geen gebruik te maken van DoMyMove
dan moet u zelf alle dienstenleveranciers
contacteren:
Uw telefoonmaatschappij
Die moet een tiental dagen voor uw vertrek op de
hoogte brengen.
Uw water-, gas- en elektriciteitsleverancier
Contacteer uw water-, gas- en
elektriciteitsmaatschappij een tiental dagen vóór
uw verhuis voor de opname van de meters op het
oude en op het nieuwe adres. Houd er rekening
mee dat een aansluiting in een nieuwbouw wat
langer kan duren.
Uw kabeldistributeur en betaaltelevisie
Ook de teledistributie- of
betaaltelevisiemaatschappij contacteert u best
een tiental dagen op voorhand. Verhuist u naar
een nieuwbouw, dan moet u de aansluiting een
maand vooraf aanvragen.
Uw brandverzekeringsmaatschappij
U leest best uw verzekeringscontract nog eens
goed na. Die maatschappij moet ten laatste 1 tot
3 maanden na uw verhuis geïnformeerd worden
(de termijn staat vermeld in uw polis). Indien de
waarde van uw goederen (zowel roerende als
onroerende) verandert, kunt u maar beter de
verzekeraar vóór de verhuis op de hoogte brengen.
Uw belastingsdienst
Normaal gezien wordt de fiscus automatisch op
de hoogte gebracht van uw verhuis. Als u bv. onlangs een klacht ingediend hebt, is het raadzaam
zelf de fiscus uw nieuwe adres te bezorgen om uw
post zonder vertraging te krijgen.
Verhuizen naar het buitenland
Gepensioneerden die naar het buitenland
verhuizen, moeten minstens één maand
voor hun vertrek de RVP informeren over
hun verhuis (RVP – Dienst Technische
Briefwisseling – Zuidertoren – 1060
Brussel). Wenst u dat uw pensioen op een
buitenlandse rekening gestort wordt, dan
moet u dat zo vlug mogelijk melden aan
de RVP, Dienst Overschrijvingen,
Zuidertoren, 1060 Brussel.
De gemeente: tot uw dienst ~119
Leve het huwelijk!
Er was ooit een tijd dat vele mensen slechts één keer in hun leven in het
huwelijksbootje stapten. Nu gebeurt het steeds vaker dat gepensioneerden elkaar
het ja-woord geven.
Waar moet u rekening mee
houden?
In ons land wordt enkel het burgerlijk huwelijk
als wettelijk erkend. De ceremonie moet dus
plaatsvinden in de gemeente waar één van de
twee gehuwden gedomicilieerd is. Voor uw
huwelijk hebt u verschillende documenten nodig :
~~ een geboorteakte (aan te vragen bij de
gemeente waar u geboren bent);
~~ een bewijs van inschrijving in de gemeente
waar u woont (dat kunt u krijgen bij uw
huidige gemeente);
~~ eventueel een echtscheidingsakte (afgeleverd
door de gemeente waar de echtscheiding
uitgesproken werd).
Als alle aktes in ons land werden opgesteld,
brengt uw gemeente die zelf samen. Zijn er aktes
opgesteld in het buitenland, dan moeten de
echtgenoten die zelf bezorgen.
120
Om onnodige stress te vermijden, raden wij u
aan om ten minste twee maanden vooraf met de
voorbereidingen te beginnen. Zo kunt u nagaan
of de door u en uw partner gekozen datum nog
vrij is en hebt u voldoende tijd om uw dossier
voor te bereiden.
Welke gevolgen heeft een huwelijk
op uw pensioen?
Er zijn heel wat gevolgen, afhankelijk van het type
pensioen dat u ontvangt:
Als u een rustpensioen als werknemer
ontvangt, wordt het bedrag eventueel
herberekend op basis van het gezinstarief.
Dat kan gebeuren als uw partner geen eigen
pensioen of een uitkering ontvangt en niet
langer of beperkt professioneel actief is. U geniet
automatisch de meest gunstige regeling.
Indien u een rustpensioen als zelfstandige
ontvangt, dan zal de RVP berekenen welk
pensioen voor u het voordeligste is: twee
pensioenen als alleenstaande of één
gezinspensioen. Als u een rustpensioen van
zelfstandige ontvangt en beide partners rechten
opbouwden als zelfstandige, ontvangen zij
allebei een rustpensioen als alleenstaande.
Soms is het voordeliger als één van beiden van
het rustpensioen afziet opdat de andere een
gezinspensioen kan ontvangen.
Als u een rustpensioen als ambtenaar ontvangt,
verandert er niets bij een huwelijk, tenzij u een
rustpensioen met een minimum gewaarborgd
supplement ontvangt. In dat geval wordt u niet
meer beschouwd als alleenstaande maar als
gehuwde. Dat heeft een invloed op het bedrag
van het supplement. De betaling wordt stopgezet
wanneer uw trouwt. U hebt weer recht op dat
bedrag na het overlijden van uw nieuwe partner.
Als u een overlevingspensioen ontvangt, dan
wordt dat pensioen opgeschort wanneer u
hertrouwt. U kunt dit overlevingspensioen terug
aanvragen als u scheidt of uw partner overlijdt.
Dat overlevingspensioen blijft zo indien het
voordeliger is dan dat op basis van de loopbaan
van uw andere partner.
Als het rustpensioen dat u ontvangt een
onvoorwaardelijk pensioen als zelfstandige is, zal
dat pensioen doorgestort blijven worden wanneer
u hertrouwt. Gaat het om een onvoorwaardelijk
overlevingspensioen, dan worden de betalingen
opgeschort. U hebt terug recht op dat pensioen
wanneer u scheidt op voorwaarde dat u geen
recht hebt op een ander onvoorwaardelijk
overlevingspensioen of een voordeliger
overlevingspensioen.
De gemeente: tot uw dienst ~ 121
Echtscheiding en feitelijke scheiding
Wanneer u merkt dat de verstandhouding binnen uw huwelijk zoek is en uit elkaar
gaan onvermijdelijk is, is het goed dat u op de hoogte bent van de gevolgen van een
echtscheiding of feitelijke scheiding.
Scheiden met kennis van zaken
De teksten liegen er niet om: u kunt altijd zelf de
formaliteiten van uw scheiding regelen, of het nu
om een scheiding met onderlinge toestemming
gaat of om een scheiding omwille van een
onherstelbare ontwrichting. Maar het is de
gewoonte de modaliteiten ervan aan een notaris
over te laten wanneer het om een scheiding gaat
met onderlinge toestemming, vooral wanneer
het gemeenschappelijke vermogen van de
echtgenoten vereffend en verdeeld zal worden.
Wanneer het gaat om een scheiding omwille
van onherstelbare ontwrichting, is het meer dan
aangewezen een advocaat te raadplegen.
De echtscheiding door onderlinge
toestemming
De echtscheiding door onderlinge toestemming
is een contract tussen beide echtgenoten: zij
gaan akkoord om samen alle problemen te
regelen door een overeenkomst op te stellen die
122
door de rechtbank zal gecontroleerd worden. De
wet eist dus dat de echtgenoten zich akkoord
verklaren. Zij moeten willen scheiden en al wat
ze bezitten verdelen: meubelen, auto’s, geld,
kasbons, woonst… Maar ze zijn niet verplicht
om alles in twee te verdelen. De één kan een
belangrijker deel toebedeeld krijgen dan de
ander. In bepaalde gevallen laat de ene alles aan
de andere. De enige voorwaarde die de wetgever
stelt is dat beiden akkoord gaan over de manier
om de goederen te verdelen.
De echtscheiding op grond van onherstelbare
ontwrichting
De hervorming van 2007 heeft de echtscheiding
op grond van fout afgeschaft. Nu is er een
nieuwe procedure in voege, gebaseerd op
‘onherstelbare ontwrichting’. Die echtscheiding
op grond van onherstelbare ontwrichting kan
aangevraagd worden door de twee echtgenoten
samen (als ze akkoord gaan om te scheiden,
maar niet akkoord gaan met de gevolgen van
de scheiding), of door één van de echtelieden.
Het Burgerlijk Wetboek noemt een ontwrichting
onherstelbaar ‘wanneer het eigenlijk onmogelijk
is om een leven samen voort te zetten of
opnieuw een leven samen aan te vatten’.
Welke gevolgen heeft een
scheiding voor uw pensioen?
Als u een gezinspensioen als werknemer of als
zelfstandige ontvangt zal het bedrag van uw
pensioen herberekend worden en vastgelegd op
het niveau van een pensioen als alleenstaande.
De gescheiden persoon kan een pensioen
ontvangen op basis van de loopbaan van de
ex-partner. Dat pensioen kan uitgekeerd worden
naast een pensioen dat opgebouwd werd op
basis van de eigen loopbaan.
proportioneel berekend aan de hand van de lengte
van de verschillende huwelijken. Al die pensioenen
zijn – weliswaar onder bepaalde voorwaarden - te
combineren met uw eigen rustpensioen.
Bij ambtenarenpensioenen verandert er niets in
geval van scheiding. Indien u echter geniet van een
pensioen met gegarandeerd minimum, dan zult u
niet meer beschouwd worden als getrouwd, maar
als alleenstaande. Die verandering zal een effect
hebben op de hoogte van het supplement.
Binnen het ambtenarenstelsel moet de
echtgenoot die alimentatie verlangt van zijn/
haar ex-echtgeno(o)t(e) een beslissing van de
rechter aanvragen. De gescheiden partner kan,
in bepaalde gevallen, een overlevingspensioen
krijgen wanneer zijn of haar ex overlijdt.
De pensioenaanvraag van gescheiden
echtgenoot moet verlopen via de gemeentelijke
administratie van de hoofdverblijfplaats ,
rechtstreeks bij de bevoegde pensioeninstelling
of via www.pensioenaanvraag.be.
Wanneer u meermaals gescheiden bent, kunt
u verschillende pensioenen ontvangen als
gescheiden persoon. De hoogte ervan wordt
De gemeente: tot uw dienst ~ 123
Bij scheiding
Als de sfeer danig ondermijnd is tussen de partners, kan één van hen aan de
vrederechter vragen om dringende en tijdelijke maatregelen te nemen. Dat moet
hen de tijd geven om ieder afzonderlijk na te denken over het eventueel verderzetten
van hun relatie als koppel.
Om de toestemming te krijgen apart te leven is
het voldoende om ‘slechte verstandhouding’ in
te roepen of, indien nodig, het feit dat uw partner zwaar in zijn of haar plichten tekortschiet.
De vrederechter zal zich evenwel niet uitspreken
over welke van de partners verantwoordelijk is
voor de scheiding.
Die procedure wordt ingezet door een verzoekschrift bij de griffie van de vrederechter van de
gezamenlijke woonplaats neer te leggen. Die
aanvraag wordt dikwijls door een advocaat opgesteld en moet verschillende in het Gerechtelijk Wetboek voorziene bepalingen bevatten.
124
Het huwelijk blijft voortbestaan zelfs als de
partners niet meer samenwonen: de verplichting
tot hulp en trouw aan elkaar blijft geldig. Ook de
bescherming van de gezinswoning blijft gelden,
zelfs als er een feitelijke scheiding is. Als de
echtgenoten getrouwd zijn met gemeenschap
van goederen, dan zullen al hun aankopen of
schulden als gemeenschappelijk beschouwd
worden (behalve de uitzonderingen voorzien
door de wetgever). De feitelijke scheiding mag
dan al niet door de wet wordt erkend worden,
toch kan ze gevolgen hebben:
Feitelijke scheiding
Op fiscaal vlak laat de belastingscode toe beide
echtgenoten verschillend te belasten vanaf 1 januari van het jaar dat volgt op de feitelijke scheiding;
Een feitelijke scheiding wordt niet bij wet
georganiseerd. Bijgevolg bevinden de echtelieden
die ervoor gekozen hebben, zich in een delicate
situatie en moeten ze er de gevolgen van dragen.
Op burgerlijk vlak kan de feitelijke scheiding,
indien ze aanhoudt, beschouwd worden als
oorzaak van onherstelbare ontwrichting.
Scheiding van tafel en bed
Hierbij blijven de echtgenoten gehuwd,
maar worden een aantal huwelijksrechten en
huwelijksplichten ongedaan gemaakt (met name
in de eerste plaats de plicht tot samenwonen).
Scheiden van tafel en bed houdt automatisch in
dat er ook een boedelscheiding komt.
De scheiding van tafel en bed heeft groot succes
gekend in landen waar de religieuze traditie
scheiden onmogelijk maakte. Nu is ze in onbruik
geraakt: ze houdt een artificiële huwelijksband
in stand, zonder met de gevolgen van die
huwelijksband rekening te houden.
Om dit bijkomend bedrag te kunnen
ontvangen moet er een aanvraag ingediend
worden via de gemeentelijke administratie
van uw hoofdverblijfplaats, bij de bevoegde
pensioeninstelling of via
www.pensioenaanvraag.be.
Als uw partner zijn pensioenrechten niet wilt
laten gelden, dan kunt u zelf een aanvraag
indienen om uw deel te ontvangen van het
pensioen waarop hij/zij recht heeft.
Eventueel alimentatiegeld zal dus uitsluitend
afhangen van een beslissing van de rechter.
De gevolgen voor uw pensioen
Bij een feitelijke scheiding of scheiding van
tafel en bed kan een gescheiden persoon
genieten van een deel van het pensioen van
zijn/haar ex-partner, als zijn/haar persoonlijk
pensioen niet meer dan de helft bedraagt
van dat van de partner. Dit zowel in het
zelfstandigen- als werknemersstelsel. Het
bijkomende bedrag , toegevoegd aan het
persoonlijk pensioen, moet minstens evenveel
bedragen als de helft van het pensioen van de
ex-partner.
De gemeente: tot uw dienst ~ 125
Bij overlijden van een partner
Wanneer uw partner overlijdt, moet u dat aangeven bij de gemeente en het
trouwboekje van de overledene afgeven.
Normaal gezien zal de begrafenisondernemer
die formaliteiten voor u vervullen. U krijgt van
hem ook kopieën van de overlijdensakte. Houd
die zorgvuldig bij. U hebt ze immers nodig om
het overlijden aan te geven bij verschillende
instanties (bank, ziekteverzekering,
dienstverleners,…).
Wat met het
overlevingspensioen?
Als het overlijden van de partner is aangegeven
(bv. omdat hij/zij in het plaatselijk ziekenhuis
is overleden) in een andere gemeente,
dan verwittigt deze de gemeente waar de
overledene was ingeschreven.
Het overlevingspensioen van werknemers
wordt berekend in functie van de situatie van de
partner op het moment van overlijden.
Bij overlijden van uw partner zal de wijziging van
uw burgerlijke staat genoteerd worden in het
nationaal register. Die verandering staat niet op
de chip van uw elektronische identiteitskaart. U
hoeft zelf niets te ondernemen.
126
Het overlevingspensioen van de overlevende
partner van een werknemer bedraagt ongeveer
80% van het gezinspensioen. Als de partner
overlijdt voordat hij met pensioen is, wordt een
theoretisch gezinspensioen berekend.
Als een ambtenaar overlijdt, heeft de partner, de
gescheiden partner of de wees onder bepaalde
voorwaarden recht op een overlevingspensioen.
De hoogte van dat bedrag vindt u in de
berekening op pagina 30.
De gemeente: tot uw dienst ~ 127
Leefomgeving
Een woning op maat
Met de leeftijd nemen het gezichtsvermogen, het evenwichtsgevoel en de mobiliteit
af en naarmate de tijd voorbij gaat, lijkt het leven van alledag steeds meer
bezaaid met obstakels. Trappen, opstapjes, het bad, het bed, de zetel, enz. worden
stuk voor stuk moeilijkheden om te overwinnen. Toch bestaan er ingrepen om de
toegankelijkheid, het comfort en de veiligheid van uw woning te optimaliseren.
Toegankelijkheid
Comfort
Mettertijd kunnen trappen zich ontpoppen tot
onoverbrugbare obstakels. Hoe dit probleem
aanpakken? Daar zijn twee oplossingen voor: als
uw woning het toelaat, kunt u uw slaapkamer
op het gelijkvloers installeren. U kunt ook een
traplift (stoellift) installeren in uw traphal. De
verschillende modellen zijn vlot aanpasbaar aan
allerhande types trappen.
In de leefruimte bijvoorbeeld kunt u met enkele
handigheidjes over zoveel mogelijk comfort
beschikken: kies een zeer comfortabele zitbank
die u kunt verhogen. Om vlot tv te kunnen
kijken opteert u voor een afstandsbediening
met grote toetsen, die makkelijk in gebruik zijn.
Zorg steeds voor een lage tafel naast uw zetel,
waarop u spullen legt die u vaak nodig hebt,
zodat u niet telkens opnieuw moet rechtstaan:
gsm, afstandsbediening, enz. Kies ook een
betrouwbaar en praktisch verwarmingssysteem,
een antislipvloerbedekking en vlot
toegankelijke stopcontacten.
In een tweede fase kunt u de ronde van uw
woning doen om alle risicovolle drempels
zoals kleine opstapjes of niveauverschillen
weg te werken. Controleer ook of de deuren
breed genoeg zijn voor een rolstoel (indien
nodig, kunt u de kaders veranderen en bredere
deurlijsten (laten) plaatsen).
130
Zet in uw kamer een lamp aan het hoofdeinde
van uw bed om vlotter op te staan en slapen
te gaan. Zo moet u niet in het donker op zoek
gaan naar een schakelaar. Zorg er ook voor dat
u uw gsm altijd binnen handbereik hebt, vooral
‘s nachts. Er bestaan systemen met steunbalken
die tussen de lattenbodem en de matras
geklemd zijn en helpen om zich vlotter omhoog
te trekken.
Veiligheid
Denk aan een lift
Wanneer een bejaarde intrekt in een woning, is het
belangrijk om te denken aan de toekomst en het
mogelijk verlies aan zelfstandigheid op lange of korte
termijn. Zo kan een appartement in een gebouw
zonder lift vroeg of laat problemen geven.
Wanneer een woning niet aangepast is aan
de bejaarden die ze bewonen kan dat een
risicofactor worden. Dan kunt u ze beter laten
aanpassen om zoveel mogelijk autonomie
te bewaren. De badkamer is één van de
gevaarlijkste plekken in huis. Om te vermijden
dat u uitglijdt, kunt u deze ruimte beter
uitrusten met antisliptapijtjes, handvaten,
badmatjes, enz. De handvaten zijn ook heel
nuttig in toiletten, vooral voor mensen die
zich moeilijk kunnen bukken of rechtkomen.
Er bestaat ook een aangepast systeem om
toiletten te verhogen. Probeer in uw keuken
het materieel op te bergen in laden binnen
handbereik. Er bestaan ook speciale (handigere)
knoppen voor gas- en waterkranen.
Leefomgeving ~ 131
Thuishulp
Vele gemeenten stellen een hele reeks thuisdiensten (warme maaltijden,
huishoudelijke hulp, begeleiding, medische verzorging, enz.) ter beschikking van
bejaarden, alleenstaanden, zieken of gehandicapten.
Die diensten kunnen tijdelijk of van lange duur
zijn. Ze zijn bedoeld om de bejaarde die niet meer
in staat is de dagelijkse basistaken uit te voeren,
toch nog voldoende autonomie te verschaffen.
Maaltijden aan huis
Als uw gezondheid tijdelijk of langdurig verzwakt
is of als een handicap u belet om te koken, dan
kunt u via de levering aan huis van maaltijden
toch een evenwichtig menu ontvangen. In dat
systeem kunt u (als uw gemeente dat voorstelt)
de leveringsdagen kiezen en uw wensen of
voedselbeperkingen aangeven (zoutloos dieet,
glutenvrij…).
Meer weten:
Sodexo, Cel Dienstencheques
Charles Lemairestraat 1
1160 Brussel
Tel.: 02 547 54 95
Fax: 02 547 54 96
Website: www.dienstencheques-rva.be
132
Huishoudelijke hulp
In een propere, ordelijke, aangename woning
leven en daarbij een helpende hand krijgen
is perfect mogelijk dankzij de diensten van
een huishoudhulp. Meestal gaat het bij dat
huishoudelijke werk om strijken, ramen lappen,
vloer, sanitair, huishoudtoestellen en meubelen
schoonmaken, opruimen van leefruimten
(slaapkamers, woonkamer, eetkamer) of
nutsruimten (keuken, badkamer, toiletten,
gang, trappen).
Familiale hulp
Die polyvalente familiale hulp kan u begeleiden
bij alles wat u in het dagelijkse leven doet. Ze
kan zich bezighouden met het bereiden van
maaltijden, boodschappen doen, dagelijks
onderhoud van de woning, strijken, enz. Ze
zal ook uw huisdieren verzorgen, u helpen
bij uw niet-medische verzorging (comfort),
administratieve zaken oplossen, u begeleiden bij
bezoeken aan een arts, enz.
(Zieken)oppas thuis
Deze oppas is aanwezig bij zieken, herstellende
personen of gehandicapten die thuis blijven.
Hij/zij staat in voor het fysieke comfort van de
zieke maar ook voor zijn morele welzijn. Hij/zij
kan op eenvoudige vragen antwoorden en is een
geruststellende link met de buitenwereld voor
de zieke en voor de familie. Deze interventie
kan eenmalig of regelmatig gebeuren, overdag
(enkele uren), maar ook ‘s nachts en altijd aan
huis. De ziekenoppas dient geen medische
zorgen toe: hij geeft enkel de aandacht die een
naaste aan de zieke zou geven. Hij kan wel
helpen bij het innemen van de voorgeschreven
medicatie als die geen interventie van een
paramedische kracht vereist.
gevallen kan uw ziekenfonds u diensten voor hulp
en verzorging thuis aanbieden. De assistentie
bij uw huishoudelijke taken kan u aangeboden
worden met het systeem van de dienstencheques.
U moet zich dan inschrijven als gebruiker en
dienstencheques kopen bij het bedrijf Sodexo.
Zodra u die cheques hebt, moet u de erkende, al
dan niet commerciële onderneming kiezen die een
werknemer zal sturen om de gewenste dienst te
verlenen (huishouden, strijken, vervoer...).
Hoeveel kost dat?
Wanneer dat door het OCMW toegestaan
wordt, gebeurt de facturatie van de
familiale en huishoudelijke hulp volgens
de inkomsten van de begunstigde. De prijs
van de bereide maaltijden geleverd door de
Palliatieve thuisverzorging
Vele bejaarden wensen thuis te sterven in goede
omstandigheden. Stervensbegeleiding vereist
de organisatie van verscheidene hulpdiensten
en dito verzorgers die in team werken. Dat team
bestaat uit professionals (artsen, verplegers,
psychologen…) en vrijwilligers gespecialiseerd
in palliatieve zorgen en is een aanvulling op de
gebruikelijke arts of verpleger.
Waar hulp vinden?
Over het algemeen worden thuismaaltijden
aangeboden door de gemeente. De huishouden familiale hulp hangt af van het OCMW en
de gemeente van uw hoofdverblijf. In sommige
gemeente hangt vaak af van de middelen
waarover de gepensioneerden beschikken.
Wanneer ze geleverd worden door het
ziekenfonds, worden de diensten forfaitair
gefactureerd. De ziekenoppas thuis gebeurt
dan weer volgens een uurtarief (variabele
bedragen afhankelijk van de plaats en de
regio). Het personeel dat werkt in de sector
van de dienstencheques wordt betaald via
‘cheques’ die u bij het bedrijf Sodexo kunt
aanschaffen. Het bedrag van de cheque
(€ 7,5 in 2011) stemt overeen met een uur
werk. Na de fiscale aftrek waarop u recht
hebt, bedraagt de echte kostprijs van een
dienstencheque € 5,25.
Leefomgeving ~ 133
Telebewaking
Meestal willen bejaarden (of gehandicapten) liefst zo lang mogelijk thuis blijven
wonen. Maar hun gezin of de buren kunnen niet permanent aanwezig zijn.
Wat te doen bij onpasselijkheid, een val of een
ander probleem? Hier blijkt telebewaking een
goed alternatief. Via een kleine ontvanger kan
de bejaarde een bewakingscentrale opbellen die
onmiddellijk reageert door de juiste personen
te verwittigen: buren, familie, arts of ambulance,
afhankelijk van het geval.
Hoe werkt het?
De persoon die geabonneerd is op de service
beschikt over een kleine, ultralichte zender
die hij/zij altijd bij zich heeft, als hanger of als
armband. Bij een probleem volstaat het om
op deze zender te drukken om onmiddellijk
contact te hebben met de operator van de
telebewaking.
Op welke plek in huis de persoon zich ook
bevindt, er is - via de krachtige intercom van
de zender - altijd contact met iemand, 7 dagen
op 7 en 24 uur op 24. Alle oproepen worden
134
behandeld door het medisch platform van
de organisatie die de oproep, afhankelijk van
het geval, zal doorspelen naar naasten, een
psychologische deskundige of een hulpdienst
voor een spoedinterventie. Dankzij een up-todate databank herkent de operator onmiddellijk
de naam, de gegevens, de leeftijd en bepaalde
medische gegevens van de begunstigde. Hij
heeft ook een lijst met de gegevens van de
diensten of mensen die prioritair moeten
gecontacteerd worden bij een probleem.
Bij wie kunt u terecht?
Er zijn tal van organisaties voor telebewaking
in België. Sommigen dekken het volledige
grondgebied, anderen beperken zich tot enkele
gemeenten. Om de juiste keuze te maken
wordt aangeraden contact op te nemen met de
gemeente, het OCMW of het ziekenfonds. Het
personeel zal u niet enkel adviseren over de beste
opties, het kan u ook melden of u geniet van een
voorkeurstarief (in het kader van het OCMW of
de aanvullende verzekering van uw ziekenfonds).
Hoewel alle gepensioneerden in principe kunnen
genieten van een telebewakingsdienst, vragen
sommige ziekenfondsen een medisch attest
waaruit blijkt dat het toestel onmisbaar is voor
de veiligheid van de begunstigde (persoon die
makkelijk valt, ziek of herstellende is, enz.).
Financiële tussenkomst
Als uw toestand het vereist (alleenstaande
of zieke), kunt u genieten van een financiële
tussenkomst om een deel van die kosten te
dekken. U kunt hierover alle informatie krijgen bij
uw ziekenfonds of het OCMW van uw gemeente.
In sommige gevallen kan de provincie ook een
deel van de kosten op zich nemen.
Hoeveel kost het?
De prijzen voor die dienst variëren afhankelijk
van de gekozen organisatie en de diensten die ze
aanbiedt. Over het algemeen omvat de vaste prijs
het gebruik van het toestel, de aansluitingskosten
en de waarborg (terugbetaald als het toestel wordt
ingeleverd). Naast deze kosten die specifiek met
de telebewakingsdienst te maken hebben, is er
nog de kostprijs voor de vaste telefoonlijn.
18 à 20 € per maand
Ter informatie: sommige ziekenfondsen
bieden de huur en installatie thuis van het
telebewakingsysteem aan voor 18 à 20 € per maand
(voor niet-leden en volgens de gekozen optie:
halsketting/medaillon of horloge).
Leefomgeving ~ 135
Anders wonen
Groepswonen, participatief wonen, gezamenlijk of gemeenschappelijk wonen: hoe
u het ook noemt, die vorm van samenwonen wordt steeds populairder. Dat succes
wordt deels verklaard door de economische context. Ook de behoefte om het
individualisme en het isolement te bestrijden die onze maatschappij zo typeren,
speelt hierin een grote rol.
De troeven van wonen in groep
In groepswoonvormen bewaart iedereen
een persoonlijke ruimte. Tegelijk deelt de
gemeenschap een grote tuin, een parking en
een gemeenschappelijke ruimte met faciliteiten
voor de bewoners. Vaak zijn de bewoners medeeigenaars: ze hebben hun eigen woning plus een
mede-eigendom voor de gemeenschappelijke
ruimten. Een vzw, een coöperatieve of een
bewonerscomité staat in voor het beheer van de
collectieve huisvesting.
naar ruimte voor hun kinderen. Maar ook senioren
in goede gezondheid die de eenzaamheid en
onveiligheid van grote steden willen mijden,
vinden in gemeenschappelijk wonen een veilig
en gezellig alternatief. De motivatie kan ook van
economische aard zijn, vooral voor alleenstaande
ouders of gepensioneerden. In sommige gevallen
(sociale woningen) is een omkadering mogelijk via
sociale bijstand of via familiale hulp.
Samenhuizen
Gemeenschappelijk wonen is een participatief
proces: de toekomstige bewoners werken samen
vanaf het begin van het project en iedereen levert
een bijdrage. De best georganiseerden werken in
groep, bv. voor de financiële of milieuaspecten.
U vindt in gegroepeerde woonvormen alle
leeftijdscategorieën. Vaak jonge gezinnen op zoek
136
Samenhuizen is een overkoepelende term
om allerlei woonvormen te omschrijven waar
meerdere mensen vrijwillig bij betrokken zijn. Het
kan bijvoorbeeld gaan om gedeelde woningen,
kangoeroewonen, co-housing, leefgemeenschappen,
woonwerkgemeenschappen,...
Vzw Samenhuizen
De vzw Samenhuizen heeft tot doel die vormen van
gemeenschappelijk wonen bekender te maken en te
ondersteunen.
Samenhuizen
Toekomststraat 6
1800 Vilvoorde
Tel.: 0489 92 64 64
www.samenhuizen.be
De kangoeroewoning
Deze woonvorm, geïmporteerd uit Australië,
biedt bejaarden en jonge koppels (of gezinnen)
de kans om onder hetzelfde dak en toch in aparte
leefruimten te wonen. De kangoeroewoning,
aangeboden door de overheid of ingericht door de
bejaarde zelf, lost twee problemen op: enerzijds
het probleem van ouder wordende mensen
die een te groot huis hebben en anderzijds het
probleem van jonge echtparen die het moeilijk
hebben een goedkope woning te vinden. Verder
doorbreekt het samenleven van jongeren en
ouderen het isolement van de ouderen en herstelt
zo een vorm van solidariteit tussen de generaties
die dreigt te verdwijnen uit onze samenleving.
Pleegzorg
In tegenstelling tot het kangoeroewonen is
pleegzorg een formule die erin bestaat een
bejaarde persoon te ontvangen in een gezin in
ruil voor een beperkte huurprijs. Voor senioren in
goede gezondheid kan deze oplossing voorgesteld
worden als alternatief voor een rusthuis.
De serviceflat
Om hun autonomie te bewaren en toch een
zekere ondersteuning te krijgen, opteren
sommige bejaarden voor de formule van de
serviceflat. Zo kunnen ze een kleine flat kopen
of huren in een complex dat voorbehouden is
aan senioren en tegelijk genieten van een reeks
betalende diensten: maaltijden, huishoudelijke
diensten, paramedische diensten, animatie...
Nadeel van deze formule: de eindafrekening kan
vrij gepeperd zijn.
Leefomgeving ~ 137
Zorgwonen
Wanneer een bejaarde niet meer alleen kan wonen, zijn er verschillende alternatieve
woonformules: rusthuis, rust- en verzorgingstehuis, dagcentrum, nachtcentrum,
centrum voor dagverzorging… Formules genoeg voor een veilige en stabiele
leefomgeving en een medische omkadering indien nodig.
Schrijf u vooraf in
Meestal slaagt het aanbod van dit type
woonvormen er zeer moeilijk in om aan de
vraag te voldoen. Goede plaatsen zijn zeldzaam
en u doet er best aan vele instellingen te
bezoeken om degene te vinden die best bij
u past. Zodra de keuze gemaakt is, schrijft
u zich best in op meerdere wachtlijsten
om de gewenste woonformule te kunnen
bemachtigen (de gemiddelde wachttijd
wordt geraamd op zes maanden). Om meer
duidelijkheid te scheppen bieden organisaties
zoals Home-info u alle informatie over de
beschikbare formules.
De Katz-schaal
De Katz-schaal is een evaluatieschaal
die gebruikt wordt in de sector van de
rustoorden voor bejaarden en de RVT’s
(rust- en verzorgingstehuizen) om de mate
138
van autonomie bij een patiënt te meten. Ze
helpt ook het type bijdrage te bepalen
van de verpleging voor zwaar afhankelijke
mensen of voor palliatieve zorgen. Die is
gebaseerd op een beoordeling van 1 tot 4 voor
6 handelingen in het dagelijkse leven: zich
wassen, zich aankleden, zich verplaatsen, naar
het toilet gaan, zich voeden, en de mate van
incontinentie.
Centrum voor kortverblijf
Dit al dan niet gemedicaliseerde
verblijfscentrum is bedoeld om in te staan voor
het materiële, affectieve en psychologische
welzijn van bejaarden tijdens een verblijf dat
kan variëren van enkele dagen tot enkele
weken. Die formule, voorgesteld in rust- of
verzorgingstehuizen, is bestemd voor senioren
die herstellen na een ziekenhuisopname of bij
een spoedsituatie.
Dagopvangcentrum
Rusthuis voor bejaarden
Het dagcentrum hangt af van een rusthuis, en
is bestemd voor valide bejaarden van 60 jaar en
ouder. De oudere wordt overdag opgevangen
en kan zo zijn eenzaamheid verdrijven en aan
sociale activiteiten deelnemen.
Deze instelling, openbaar of privé (erkend door
het Vlaamse, Brusselse en Waalse gewest), biedt
permanent onderdak aan personen ouder dan
60 jaar. Ter plaatse krijgen de bewoners logies
(individueel of collectief), ondersteuning bij
het dagelijkse leven (maaltijd, toilet) en, indien
nodig, verplegende en paramedische verzorging.
Nachtcentrum
Deze huisvesting is vooral bestemd voor
bejaarden die overdag thuis willen blijven
maar ‘s nachts behoefte hebben aan controle
(medische verzorging, risico op vallen,
verwarring…). De bejaarden verblijven er ‘s
nachts, ontbijten ‘s morgens en gaan dan
overdag opnieuw naar huis.
Centrum voor dagverzorging
Deze centra, gevestigd in een rusthuis of een
rust- en verzorgingstehuis (of nauw ermee
verbonden), ontvangen overdag (met medische
en sociale begeleiding indien nodig) bejaarden
van minstens 60 jaar die niet meer zelfstandig
kunnen leven. Die formule is bedoeld om
een tijdelijke assistentie (of aanwezigheid)
te bieden zodat ze een zekere autonomie
bewaren en langer in hun vertrouwde
omgeving kunnen verblijven.
Rust- en verzorgingstehuis (RVT)
Dit type verblijf is meestal geïntegreerd in
een rusthuis en beschikt over een dienst
uitgerust met ‘medische’ bedden aangepast
aan afhankelijke personen die geen ‘zware’
verzorging meer nodig hebben zoals in het
ziekenhuis. Sommige van deze instellingen
beschikken over deskundig personeel voor
een medische omkadering, en bieden ook
een specifieke service voor verwarde of
dementerende mensen.
U moet zich twee belangrijke
vragen stellen: is de instelling die ik kies
aangepast aan mijn gezondheidstoestand
(huidige en toekomstige) en aan mijn wens
om zelfstandig en autonoom te kunnen
leven. Uw arts is beslist het best geplaatst
om u advies te geven over de formule die
het best bij u past. In België beantwoordt
de benaming van de rusthuizen aan
objectieve criteria. Ze zijn in principe
erkend door de overheid (om subsidies te
kunnen ontvangen) en moeten mensen
ontvangen die aan specifieke criteria
voldoen. Als u toegang wilt tot een rust- en
verzorgingstehuis bijvoorbeeld, moet een
medisch team – via de Katz-schaal – uw
graad van afhankelijkheid bepalen.
Leefomgeving ~ 139
Welke woonvorm kiezen?
Opteren voor een rusthuis of een andere woonvorm is nooit makkelijk: uw fysieke
en morele comfort zal er jarenlang van afhangen.
Die keuze hangt af van een reeks persoonlijke
criteria zoals uw gezondheidstoestand, het
gewenste comfortniveau, uw financiële
middelen, enz. en ook van criteria die
eerder met de instelling te maken hebben:
geldende tarieven, nabijheid, kwaliteit van
de infrastructuur en voorgestelde diensten,
sfeer, menu’s en kwaliteit van de maaltijden en
bezoekuren.
Vooraleer te beslissen doet u er goed
aan de plek enkele keren te bezoeken
op verschillende tijdstippen (tijdens de
maaltijden, bij de verzorging of bij de animatie
bijvoorbeeld) en te praten met de bewoners.
Want zij zullen u een waarheidsgetrouwer
beeld geven van de instelling.
4 sleutels om goed te kiezen
Nabijheid
Opteer eerst voor nabijheid, door een
woonvorm te kiezen die niet al te ver weg is
140
van uw naasten. Want dat heeft beslist een
invloed op de regelmaat waarmee uw familie
en vrienden u zullen bezoeken.
Aangepaste infrastructuur
Kies een instelling in functie van uw behoefte
aan onafhankelijkheid en uw fysieke toestand.
Zorg er onder meer voor dat de medische
infrastructuur aangepast is aan uw toestand
en beantwoordt aan uw behoeften inzake
gezondheidszorg.
Redelijk budget
Zorg ervoor dat u in staat bent om alle (directe
en indirecte) kosten te dekken die verbonden
zijn aan uw verblijf. Vraag inlichtingen over
beschikbare hulp.
Comfort
Beschikt de instelling over een tuin? Is het
mogelijk om eigen meubilair mee te brengen?
Zijn de kamers wel groot genoeg? Is de
gemeenschappelijke ruimte aangenaam? ... Het
zijn wel subjectieve criteria, maar ze kunnen
toch belangrijk zijn.
Leefomgeving ~ 141
Kies met kennis van zaken
Vooraleer te beslissen over een bepaalde instelling doet u er goed aan een lijst op te
maken met punten die belangrijk zijn voor u:
~~ Wat zijn de basisprijzen en prijzen voor
supplementen? Vraag naar de tarieven en
vraag de zaken heel duidelijk te stellen. Om
verrassingen te vermijden maakt u beter
een projectie van de maandelijkse kosten
(vast en variabel) om uw budget precies te
kunnen bepalen.
~~ Wat is de samenstelling van het dag- en
nachtpersoneel? Stelt de instelling diensten
voor verpleging of verpleeghulp voor?
Zijn er regelmatig rondes voorzien? Hoe
vaak gebeuren die? Vraag dat beter aan de
bewoners dan aan de directie.
~~ Wat zijn de dagmenu’s? Zijn de porties rijkelijk?
Is het mogelijk een specifiek dieet te volgen?
Ziet de restaurantruimte er gezellig uit? Kunt u
de maaltijd ook op de kamer nemen?
~~ Hoe zit het met properheid? Hoe vaak
worden de kamers en de rest van de
gebouwen schoongemaakt? Is het sanitair
privé (in de kamer) of gemeenschappelijk?
Indien van toepassing, hoeveel kamers voor
142
één badkamer?
~~ Wat zijn de mogelijke communicatiemiddelen
(internet, tv, telefoon...) en zijn ze betalend?
Hoeveel kosten ze?
~~ Voorziet de instelling interne en/of externe
animatie? Is die betalend?
~~ Kunt u in de instelling blijven als uw fysieke
toestand erop achteruitgaat of als u invalide
wordt (gezondheidszorg of palliatieve zorgen)?
~~ Is de instelling vlot bereikbaar met het
openbaar vervoer?
~~ Wat zijn de bezoekuren? Kan familie ter plaatse
eten samen met u?
~~ Wat is het bedrag van de waarborg en het
voorschot? Hoe moeten die betaald worden
(geblokkeerde rekening, enz.)?
Teken alleszins niets ter plaatse. Neem alle
documenten mee zodat u ze rustig kunt
doornemen of voorleggen aan uw naasten
vooraleer ze te tekenen.
Praktische informatie
Tal van websites en instellingen bieden interessante informatie aan over
ouderenvoorzieningen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Vlaanderen.
Vlaamse Gemeenschapscommissie
Emile Jacqmainlaan 135
1000 Brussel
Tel.: 02 563 03 00 - Fax: 02 563 04 49
E-mail: [email protected]
www.vgc.be
Vzw Home-info
De vzw Home-Info beschikt over alle gegevens
van de rusthuizen , RVT’s, serviceflats
en dagverzorgingscentra, in het Brussels
Hoofdstedelijk Gewest en in de regio HalleVilvoorde. Zij wordt ondersteund door de VGC
en werkt nauw samen met haar Franstalige
zusterorganisatie asbl Infor-Homes.
vzw HOME-INFO
Lakensestraat 76 bus 1, 1000 Brussel
Tel.: 02 511 91 20
Fax: 02 511 77 01
E-mail: [email protected]
www.home-info.be
Interessante link: www.zorgzoeker.be
De Sociale Kaart
Op De Sociale Kaart vindt u een overzicht
van de voorzieningen uit de welzijns- en
gezondheidssector in Vlaanderen en Brussel:
www.desocialekaart.be
Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
Bij het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
vindt u ook uitgebreide informatie over
(residentiële) voorzieningen.
www.zorg-en-gezondheid.be
Seniorennet
De gegevensbank ouderenvoorzieningen van
Seniorennet vermeldt maar liefst 2534 centra.
Het zoeken van een dagopvangscentrum,
dagverzorgingscentrum, kortverblijf, rusten verzorgingstehuis, rustoord, serviceflat
of woningcomplex kan snel en eenvoudig
gebeuren. Bovendien kunt u ze makkelijk met
elkaar vergelijken.
Leefomgeving ~ 143
De sleutels tot een gezond leven
Voor uzelf zorgen, inspanningen leveren om fit te blijven… uw pensionering is hét
moment om gezond en evenwichtig te blijven: een uitgebalanceerde voeding en
fysiek en mentaal actief blijven, dat zijn de simpele ingrediënten van een lang en
zorgeloos leven.
Goed in uw vel zitten
Biomanden: een oplossing
om gezond te eten
Eet vijf stuks fruit en groenten per dag.
Die slogan mag dan wel bekend zijn, maar
doorgaans wordt die goede raad wel eens
vergeten bij het boodschappen doen.
Om deze gezonde reflex in ere te herstellen,
biedt de biomand een simpel en efficiënt
alternatief om elke week gemakkelijk aan
seizoensproducten te raken. De mand
wordt in een winkel bij u in de buurt
geleverd. Sommige distributeurs leveren
zelfs aan huis. Ideaal voor senioren die
graag kokkerellen en een gezonde maaltijd
met kwaliteitsvolle producten op tafel
willen zetten.
www.biomand.be
146
Een goede hygiëne is één van de belangrijke
elementen van een goede gezondheid.
Een gezonde levenswijze draagt bij tot het
voorkomen of ten minste zo lang mogelijk
uitstellen van zogenaamde ‘beschavingsziektes’,
zoals hart- en vaatziekten, kanker en
overgewicht. Steeds meer senioren weten dat
het belangrijk is gezond te eten en overgewicht
te vermijden. Profiteer van uw vrije tijd om voor
uzelf kleine schotels te bereiden. Het plezier van
lekker eten gaat immers heel goed samen met
een evenwichtige voeding.
Gezonde voeding: een paar
simpele regels
Verschillende studies tonen aan dat een
evenwichtige voeding u de meeste kansen
geeft om lang fit en gezond te blijven. Een paar
eenvoudige regels om gezond te eten:
~~ Mannen en vrouwen hebben niet dezelfde
energiebehoefte. Het aantal calorieën dat
een man nodig heeft, schommelt tussen
2500 en 3000 kilocalorieën (kcal), tegenover
2000 tot 2200 kcal voor een vrouw.
~~ Eet ’s morgens als een koning, ’s middags als
een prins en ’s avonds als een bedelaar. Alle
voedingsspecialisten zullen het u bevestigen:
verwaarloos de eerste maaltijd van de dag
niet. Neem de tijd om uw batterijen op te
laden met een drankje (koffie, thee, water…),
een zuivelproduct (melk, yoghurt…), een stuk
fruit of wat fruitsap en een graanproduct
(brood of ontbijtgranen). Het middagmaal
is bij voorkeur een warme maaltijd die
voor ongeveer 30 tot 35% van de dagelijkse
calorieën instaat. Kies voor een koud en
licht avondmaal. Zo voorkomt u dat u uw
vertering te zwaar op de proef stelt tijdens
de nacht. Fruitsalade, fruitmousse of een
zuivelproduct: dat zijn ideale snacks.
Varieer voor meer eetplezier!
Fruit, groenten, granen en peulvruchten leveren
meer dan de helft van de dagelijkse calorieën. Ze
bieden een uitgebreide keuze aan smaken… nog
meer plezier voor uw smaakpapillen. De rest van
de energie halen we uit zuivelproducten, mager
vlees, gevogelte en vis. Wijk ook eens af van de
platgetreden paden: neem op de markt uw tijd
om nieuwe smaken te ontdekken. Dat voorkomt
dat u blootgesteld wordt aan tekorten of andere
problemen die verband houden met overdaad.
Te veel plezier geeft uiteindelijk
minder plezier …
Vermijd uitspattingen en neem niet meer
calorieën op dan u verbruikt. Om overgewicht
en hart- en vaatziektes te vermijden, maar ook
omdat een zekere zelfdiscipline tot meer intense
momenten van gastronomisch plezier leidt. Dat
betekent niet dat u alles wat u graag eet, aan
de kant moet schuiven. Doe uzelf af en toe een
pleziertje! En vier speciale gelegenheden met een
lekker gerecht. Zolang u maar rekening houdt
met de voedselpiramide en niet overdrijft met
uw porties.
De sleutels tot een gezond leven ~ 147
Voorkom tekorten
Met het ouder worden verandert niet alleen uw
lichaam, maar ook uw behoeften. Uitspattingen
worden minder getolereerd en tekorten duiken
op als u er niks tegen doet. Vandaar het belang
van een gezonde voeding (zie de voedselpiramide). Als u vermoedt dat u een tekort aan bepaalde voedselstoffen hebt, spreek er dan over
met uw dokter of uw diëtiste. Hou rekening
met volgende raadgevingen. Hou volgende raad
in het achterhoofd:
~~ denk eraan om regelmatig te drinken. Als u
ouder wordt, neemt de drang om te drinken
af. Dat betekent niet dat uw lichaam minder
water nodig heeft. Integendeel! Zet elke dag
een fles water klaar en zorg dat die ’s avonds
leeg is.
~~ als u honger hebt, drink dan een glas melk.
Melk zorgt voor de nodige hydratering en
bevat heel wat voedingsstoffen (bv. calcium).
Geef de voorkeur aan magere of halfvolle
zuivelproducten.
~~ de vezels in grof brood, groenten en fruit
bevorderen de werking van uw darmen.
~~ neem de goede gewoonte aan om ten
minste twee keer per week vlees te
vervangen door vis.
148
Het Kretenzer dieet: ideaal voor
de gezondheid
De traditionele voeding in Kreta garandeert u een
goede gezondheid op lange termijn. Heel wat
studies uit de afgelopen decennia tonen aan dat
de inwoners van het eiland Kreta langer leven en
ook minder vatbaar zijn voor hart- en vaatziektes,
voor Alzheimer of Parkinson. Een flink deel van de
voordelen is te danken aan maaltijden met veel
vitaminen, vezels en mineralen. Bovendien geeft
men de voorkeur aan fruit, groenten en vis boven
vlees en peulvruchten die vrij beperkt gebruikt
worden. Als kruiderij gebruikt men veel citroen en
olijfolie. Olijfolie is hemels lekker en tegelijkertijd
een belangrijke rem op slechte cholesterol. Wat
dranken betreft, blijft water natuurlijk nog altijd
de beste bondgenoot, maar een glas rode wijn bij
een maaltijd is aanbevolen voor zijn anti-oxydante
kwaliteiten.
Een ander vermoedelijk voordeel van dat dieet
houdt verband met de manier van eten, met
tafelplezier, de belangrijke sociale momenten
rond de tafel, die in de westerse wereld zo goed
als of zelfs volledig verdwenen zijn. Er wordt tijd
gemaakt voor een maaltijd en dat bevordert het
goed kauwen en de spijsvertering.
De sleutels tot een gezond leven ~ 149
Meer bewegen
Regelmatig bewegen is een essentieel onderdeel van gezond leven. Het zorgt ervoor
dat uw spieren getraind blijven en u dagelijks ook meer energie hebt.
Bepaalde sporten die zeer belastend zijn voor de
gewrichten zoals squash, badminton of joggen
raden we zeker niet aan voor oudere personen.
We denken dan eerder aan wandelen, fietsen,
zwemmen, gymnastiek, aquagym, golf, dansen,
langlaufen enz… Bovendien bestaat er een ruim
en aangepast aanbod in de meeste sportzalen
en fitnessclubs. Traditionele beoefeningen zoals
yoga en Tai-Chi hebben ook heel wat succes
bij senioren. Met oog voor het versterken van
het evenwicht en het stretchen van de spieren
zijn die disciplines erg toegankelijk en bijzonder
geschikt voor oudere personen.
Kort samengevat, ziehier enkele regels die u als
senior best naleeft tijdens het sporten:
~~ ga niet buiten trainen als het te koud of te
warm is;
~~ drijf de training stelselmatig op, de
vermoeidheid mag u niet plots overvallen;
~~ vermijd bruuske bewegingen, zij kunnen tot
150
ernstige rugklachten leiden;
~~ stop de training als u spierpijn, gewrichtspijn
of pijn in de borst (wat kan wijzen op
eventuele hartproblemen) voelt.
Ga wat meer te voet
Minstens dertig minuten stappen per dag: dat
is een heel belangrijke reflex. Stappen is een
eenvoudige en goedkope manier om meer te
bewegen. U onderhoudt uw hart en traint de
spieren van uw lagere ledematen. Profiteer
van elke gelegenheid om meer te bewegen:
parkeer uw auto iets verder dan gewoonlijk,
neem de metro, de tram of de bus een halte
verder, gebruik zoveel mogelijk de trap, doe uw
boodschappen te voet, of ga simpelweg even
wandelen met familie of vrienden…
Waarom gebruikt u geen stappenteller om uw
dagelijkse fysieke activiteit bij te houden? De
stappenteller is een klein toestelletje dat u ’s
morgens activeert en op uw heup hangt. Het
telt hoeveel stappen u per dag zet en geeft u zo
een idee van de afstand die u te voet afgelegd
hebt. Elke dag 10000 stappen is het ideale
streefdoel. Dat komt overeen met een uurtje
snel stappen, of anderhalf uur wandelen.
Denk groen
~~ u vindt een weelde aan informatie over
wandelpaden en -wegen in Vlaanderen op
www.wandelen.ssr.be;
~~ voor de grote wandelwegen consulteert u best
www.groteroutepaden.be;
~~ ideeën om te gaan wandelen of uitstappen te
plannen vindt u op www.uitstappen.be.
Lang leve uw tweewieler!
Of u nu in de stad woont of op het platteland,
fietsen is een aangename manier om aan sport
te doen. In de stad is uw tweewieler een gezonde
manier van transport voor korte verplaatsingen.
In heel wat Belgische en Nederlandse provincies
zijn er fietsknooppuntnetwerken die u langs de
mooiste plekjes voeren. Het volstaat de bordjes
van de door u gekozen route te volgen om een
mooie uitstap te maken. Bovendien kunt u zelf
een route samenstellen op basis van de kaarten
van het fietsknooppuntnetwerk. Op de website
www.fietsen123.be vindt u meer informatie.
Voor meer ervaren fietsers zijn er de
groteroutepaden die ritten van 57 tot meer
dan 300 kilometer voorstellen. U vindt meer
informatie op www.groteroutepaden.be. Voor
meer informatie over de Waalse Ravel-fietspaden
kunt u terecht op http://ravel.wallonie.be.
Nuttige adressen
BLOSO
Elk zijn stijl
Arenberggebouw
Een wegfiets, een citybike, een hybride of een
mountainbike, er bestaan allerhande soorten fietsen
aangepast aan elke situatie en iedere gebruiker.
Om een wat heuvelachtig parcours zonder grote
inspanningen de baas te kunnen, zijn er onder de
senioren steeds meer aanhangers van een fiets met
een elektrisch motortje. Die mechanische hulp is
aangepast aan de te leveren inspanning. U zal de
hulp merken bij het vertrekken, op een heuvel of bij
forse tegenwind. Een fiets met elektrisch motortje
geeft u de kans om langere ritten af te leggen, iets
wat ten goede komt aan uw fysiek.
Arenbergstraat 5
1000 Brussel
Tel.: 02 209 45 11
Fax: 02 209 45 15
E-mail: [email protected]
www.bloso.be
Iedereen op de fiets!
Heel wat verenigingen organiseren
interessante ritten met de fiets.
GR-secretariaat en GR-winkel
Van Stralenstraat 40
2060 Antwerpen
Tel.: 03 232 72 18
Fax: 03 231 8126
E-mail: [email protected]
www.groteroutenpaden.be
www.provelo.org
De sleutels tot een gezond leven ~ 151
Stress, vermoeidheid, depressie
Op pensioen gaan betekent vaak een nieuwe start. Ondanks het feit dat u nu
meester van uw tijd bent, vraagt dat ook een reorganisatie van uw leven en het
vinden van nieuwe doelen. U aanpassen aan deze veranderingen kan uw leven
destabiliseren en kan stress, vermoeidheid en tekenen van depressie veroorzaken.
Blijf op uw hoede voor
de symptomen
Wanneer u het hoofd moet bieden aan
veranderingen, is het niet meer dan normaal
dat u periodes van twijfel en onzekerheid
doormaakt. Dat mag wel niet te lang duren.
Indien u, meer dan anders, de volgende
symptomen vaststelt:
~~ een intense en voortdurende triestheid, een
gevoel van lijden en van druk;
~~ een scherp gevoel van schuld;
~~ een negatief zelfbeeld;
~~ een verminderde interesse of plezier;
~~ ongevoeligheid tegenover de wereld rondom
u - uw angsten zijn buiten proportie en vaak
ongegrond;
~~ zwartgalligheid en zelfmoordgedachten…
Aarzel dan niet en praat erover met uw arts. Om
uit uw depressie te geraken, moet u hulp zoeken
152
en zeker niet alleen blijven zitten in uw vicieuze
cirkel. Depressie is een ziekte die behandeld
moet worden. Uw arts is bekwaam om de ernst
van uw doemdenken vast te stellen op basis van
de symptomen die u en uw naasten aanbrengen.
Afhankelijk of het om een lichte of zware
depressie gaat, kan de arts u doorverwijzen
naar de hulp of therapie die voor u het meest
geschikt is.
Tijdens periodes van belangrijke veranderingen
kan ook stress de kop opsteken. Omschreven als
een ‘algemeen aanpassingssyndroom’ zorgt stress
ervoor dat een persoon het moeilijk heeft om een
verandering onder ogen te zien, wat spanningen
veroorzaakt. Op lichamelijk vlak kan dat leiden
tot een aantal problemen zoals vermoeidheid,
onredelijkheid, hoofdpijn, buikpijn, rugpijn,
slapeloosheid, gebrek aan eetlust, vraatzucht en
gevoeligheid voor virussen. In het slechtste geval
loopt u een groot risico op een hartaanval of
depressie. Wacht dus niet tot de symptomen zich
manifesteren, wees alert voor stress en probeer er
een passend antwoord op te vinden.
Zoek uw eigen oplossing
Stress of depressie kunnen zowel veroorzaakt
worden door externe als door persoonlijke
factoren, zoals het verlies van uw zelfvertrouwen,
het gevoel van nergens meer goed in te zijn, of
niet meer aan bod te komen in de samenleving…
Daarom is elke vorm van stress of depressie uniek
en vraagt hij om een persoonlijke aanpak.
u zich ontmoedigd voelt, vergeet dan niet dat het
belangrijk is om aangepaste hulp te vinden. Er
bestaan allerhande therapieën en cursussen voor
uw persoonlijke ontwikkeling. Welke techniek u
ook kiest, uw depressie of uw stress overwinnen
vraagt in beide gevallen dat u zichzelf beter leert
kennen en uw zwakheden of de uitdagingen waar
u voor staat, leert te aanvaarden.
Ontsnappen aan de eenzaamheid
106 is het gratis nummer van Tele-Onthaal voor
heel Vlaanderen. Het is 24 uur op 24 bereikbaar. De
hulpverleners luisteren er naar uw levensverhaal
en uw problemen, in volle anonimiteit, en dat voor
iedereen die zich in een crisissituatie bevindt of met
Over het algemeen wordt aangenomen dat een
gezonde levensstijl u stressbestendig maakt. Zorg
dragen voor uw lichaam opent ook uw geest.
Sport stimuleert de aanmaak van endorfine en
draagt dus bij tot een goed gevoel, net als een
gezonde voeding. U kunt ook relaxatietechnieken
aanleren. Er gaat niets boven een yoga-cursus om
te leren hoe u zich kunt ontspannen.
morele, sociale of psychologische moeilijkheden zit.
De zelfmoordlijn
De zelfmoordlijn is dag en nacht gratis te
bereiken op het gratis nummer 02 649 95 55
en via chat. Ze luisteren in alle anonimiteit
naar uw verhaal over uw problemen of
uw poging tot zelfmoord (individueel, als
koppel of met het gezin). Ze zorgen ook
voor een psychologische opvang tijdens uw
rouwperiode voor een naaste die zelfmoord
Op een heel ander niveau is het van belang om
positief te denken, te leren relativeren, u niet
te laten meeslepen door verwachtingen van
anderen en dus ook om neen te leren zeggen. Als
pleegde, ook in groep en zowel voor
volwassenen, kinderen als adolescenten.
02 649 95 55 (gratis nummer)
www.zelfmoordlijn.be
De sleutels tot een gezond leven ~ 153
Weg met verslavingen
Alcohol en tabak zijn verslavingen die makkelijk ons dagelijks leven binnensluipen
en die ertoe kunnen leiden dat ze onze wensen en noden overnemen. Overmatig
gebruik verhoogt de risico’s op kanker en hart- en vaatziekten.
Zoek hulp
De Tabak Stop Lijn
Tel.: 0800 111 00 van maandag tot vrijdag
tussen 15 uur en 19 uur
E-mail: [email protected]
www.tabakstop.be
Vlaamse Vereniging voor
Respiratoire Gezondheidszorg en
Tuberculosebestrijding
Eendrachtstraat 56 - 1050 Brussel
Tel.: 02 510 60 90  Fax 02 511 46 74
E-mail: [email protected]
www.vrgt.be
Vlaams Instituut voor
Gezondheidspromotie en
Ziektepreventie vzw
Gustave Schildnechtstraat 9 - 1020 Brussel
Tel.: 02 422 49 49  Fax 02 422 49 59
E-mail via de website www.vigez.be
154
Alcohol: een gewoonte om in de
gaten te houden
Alcolhol maakt deel uit van ons cultureel erfgoed,
maar is geen onschuldig product. Bij herhaaldelijk
overmatig gebruik tast het lichaamsdelen en
organen aan waarmee het rechtstreeks in contact
komt, zoals de mond, de keel, de slokdarm, het
strottenhoofd… net als de lever, de maag, de
nieren of ook de hersenen en het zenuwstelsel.
Rekening houdend met die risico’s, doet u er
goed aan om uw alcoholgebruik onder controle
te houden. Meer dan twee glazen per dag voor
een vrouw en drie glazen per dag voor een man
(omwille van het verschillend metabolisme) doet
de risico’s op ziekten en gedragsstoornissen
beduidend toenemen. Spreek er over met uw arts!
Stoppen met roken: durf de stap
zetten
Een verhoogde bloeddruk en polsslag, uitgezette
aders, minder zuurstof in het bloed…. Het is
algemeen geweten dat tabak de oorzaak is van
heel wat ziekten. Zelfs al bent u jarenlang een
verstokte roker geweest: u wint altijd door te
stoppen met roken en dat zelfs al tijdens de
eerste uren. Na 24 uur zonder tabak beginnen uw
longen de teer af te breken, na 48 uur verbeteren
uw geur en smaak, en na 72 uur kunt u dieper
ademen… Na één jaar stoppen met roken halveert
het risico op een hartziekte en vanaf het tweede
jaar is het risico op een hartaanval even klein als
bij iemand die nooit gerookt heeft! Meer nog: als
u om te stoppen met roken een dokter of erkend
tabakoloog consulteert, krijgt u sinds 1 oktober
2009 een deel van de kosten terugbetaald.
Om meer te weten over de verschillende hulpmiddelen, neemt u contact op met de Tabak Stop Lijn.
U vindt ook heel wat informatie bij de Vlaamse
Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en
Tuberculosebestrijding en het Vlaams Instituut voor
Gezondheidspromotie en Ziektepreventie vzw.
De sleutels tot een gezond leven ~ 155
Liever voorkomen dan genezen
Eenvoudig in het oog houden, opsporen of aanvatten van een nieuwe lichamelijke
activiteit. Er is een regelmatige check-up nodig, minstens één keer per jaar.
Jaarlijkse check-up
Waarom laat u zich best inenten?
Vanaf 50 jaar raden wij u aan om een jaarlijkse
controle te laten uitvoeren door uw huisarts.
Die medische controle is niet alleen nuttig voor
mensen die bepaalde pijnen voelen, maar ook
voor mensen die zich in vorm voelen, al is het
maar preventief.
Vanaf 60 jaar zijn bepaalde inentingen aan te
raden. Zo kan een ogenschijnlijk onschuldige
griepaanval belangrijke gevolgen hebben voor
oudere mensen. Om die risico’s te vermijden
raden wij u aan om u elk jaar tussen september
en november te laten vaccineren. Profiteer er
op dat ogenblik ook van om u te laten inenten
tegen pneumokokken om een longontsteking,
oorontsteking, sinusitis of ook om encefalitis
(onsteking van het hersenweefsel) te
voorkomen. Vergeet bovendien niet dat uw
inentingen tegen difterie en tetanus elke tien
jaar moeten hernieuwd worden. Voor u naar
het buitenland vertrekt, raadpleegt u best uw
arts.
Zo kan uw arts onderzoeken of alles nog goed
gaat op vlak van hart- en bloedvaten, een
eventueel begin van kanker opsporen, vooral
baarmoederhalskanker, borst- of darmkanker,
en u vaccineren tegen difterie en tetanus,
tegen griep en pneumokokken, het risico
op suikerziekte inschatten, en eventuele
psychische problemen vaststellen.
U vindt alvast heel wat praktische
informatie over inentingen en
andere voorzorgsmaatregelen op de
website van het Instituut voor Tropische
Geneeskunde in Antwerpen: www.itg.be.
156
Sinds 2011 zijn de jaarlijkse medische controles
bovendien gratis voor patiënten tussen 45
en 75 jaar. Om van dit voordeel te kunnen
genieten is het nodig dat er op uw naam een
globaal medisch dossier opgemaakt is. Wendt u
voor meer informatie tot uw ziekenfonds.
‘Goede’ en ‘slechte’ cholesterol
In realiteit bestaan er geen twee soorten
cholesterol. Maar de cholesterol wordt door
twee verschillende transportsystemen in het
bloed gebracht: de lipoproteïnen LDL en HDL.
HDL-proteïnen transporteren de overtollige
cholesterol uit de organen en zuiveren in feite
onze bloedvaten van vetafzettingen van slechte
kwaliteit. Ze verminderen op die manier het
dichtslibben van de aders. We spreken dan van
‘goede cholesterol’.
LDL-proteïnen daarentegen zetten cholesterol af
tegen de wanden van de bloedvaten. Daar vormen
ze beetje bij beetje echte vetplakken. Dan spreken
we van ‘slechte cholesterol’.
Epidemiologische studies tonen aan dat het
teveel aan ‘slechte cholesterol’ en het tekort aan
‘goede cholesterol’ risicofactoren zijn bij hart- en
vaatziekten.
Om uw cholesterol onder controle te houden
raden wij u aan om minder verzadigde vetstoffen
te eten zoals boter, kaas, fijne vleeswaren, vette
vleessoorten (lam, varken behalve de filet, vaak
stoofvlees) en industriële voedingsmiddelen die
heel wat verborgen vetten bevatten (witbrood,
ontbijtkoeken, koekjes, taartdeeg, quiches…).
Goede vetten (meervoudig onverzadigde vetten)
vindt u in vette vis, olie uit koolzaad, noten, olijven,
zonnebloemen en druivenpitten.
Suiker: soms een vriend
We hebben suiker nodig voor ons metabolisme.
Suiker is de belangrijkste energiebron van ons
lichaam en verschaft ons onmiddellijk plezier.
Toch moet u erop letten dat u niet overdrijft, want
suiker leidt ook tot een hoger gewicht als u er
te vaak van snoept. U heeft daarentegen zeker
baat bij suikers wanneer u een inspanning levert
(wandeling, fietstocht…) of wanneer u tijdens een
recuperatieperiode op korte termijn nood hebt
aan een energieboost.
Diabetes
Om suikers in energie om te zetten heeft uw
lichaam insuline nodig. Wanneer uw lichaam
niet genoeg insuline produceert of de insuline
haar werk niet goed verricht, dan spreken we
over diabetes. Er bestaan twee soorten: type 1
dat het meest voorkomt in de kindertijd of bij
jonge mensen en die ontstaat bij een autoimmuunziekte. Diabetes type 2 omvat 90% van
de patiënten en raakt vooral oudere mensen en
mensen met overgewicht. Diabetes type 2 wordt
vooral in verband gebracht met een overdreven
eetpatroon. De behandeling van diabetes type
2 verloopt vooral via het verminderen van het
overgewicht (door de voedingsgewoonten aan te
passen), en via regelmatig fysieke inspanningen.
De sleutels tot een gezond leven ~ 157
Medische zorgen
Met de leeftijd wordt de kans groter dat u te kampen krijgt met
gezondheidsproblemen. Een consultatie bij de huisarts, thuisverzorging, een
ziekenhuisopname: uw gezondheidszorg in goede banen leiden is niet altijd een
sinecure. Hier krijgt u nuttige informatie, oplossingen en ondersteuning die goed
van pas kunnen komen.
Mijn ziekenfonds en ik
Een ziekenfonds beperkt zich niet tot het
terugbetalen van uw medische verzorging.
Het begeleidt u en stelt u diensten ter
beschikking voor advies, informatieverlening,
gezondheidspreventie en -promotie.
opleidingen, activiteiten of reizen aanbieden.
Medische check-up
De medische check-up – volledig gratis (één
keer per jaar) voor sociaal verzekerden van
ziekteverzekeringskassen (van 45 tot 75 jaar) - begint
meestal met een bloedafname die de patiënt
Wanneer u uw pensioen hebt bereikt, wordt
het ziekenfonds automatisch verwittigd door de
Kruispuntbank. Denk eraan uw SIS-kaart mee te
nemen bij uw volgend bezoek want die wordt dan
elektronisch geactualiseerd. Profiteer er ook van
om inlichtingen in te winnen over de diensten die
uw ziekenfonds ter beschikking stelt van senioren.
Sommige ziekenfondsen hebben netwerken voor
hulp en ondersteuning opgebouwd of stellen
diensten voor thuisverzorging en materiaalverhuur ter beschikking. Andere mutualiteiten
werken samen met verenigingen die advies,
158
informatie biedt over zijn cholesterolgehalte, de
toestand van de lever en de nieren. Deze checkup, die gemiddeld een halve dag duurt (vier tot
vijf uur), bestaat verder uit een morfometrisch
onderzoek, een tandonderzoek en audiometrische
tests. Andere tests zoals een tonometrie
(onderzoek van de oogdruk die waarschuwt voor
ouderdomsverziendheid), spirometrie (meten van de
adem), een elektrocardiogram, geheugentests en een
gynaecologisch onderzoek voor vrouwen worden
ook voorgesteld. Voor wie dit wenst ten slotte, kan
een Hiv-test uitgevoerd worden.
De huisarts raadplegen
Wanneer u een symptoom hebt, gaat u de situatie vlug minimaliseren en denken
dat het om een verkoudheid gaat. U hebt dan de reflex om naar de apotheker te
gaan en medicijnen in vrije verkoop te nemen. Maar vergeet niet dat het altijd
aangewezen is uw huisarts te raadplegen om symptomen op te sporen die ernstiger
kunnen blijken. Bovendien wordt een ziekte altijd beter verzorgd als ze vanaf het
begin wordt aangepakt.
Opgelet ook voor voedingssupplementen en
andere capsules die u in grootwarenhuizen of
biowinkels aantreft. U dient steeds te controleren
met uw arts of de stoffen die u inneemt, niet
schadelijk zijn of incompatibel met andere
behandelingen.
Neem over het algemeen de reflex aan om uw
huisarts op de hoogte te brengen en aarzel niet
hem raad te vragen bij twijfels.
Globaal medisch dossier:
de plussen van preventie
Door u op deze manier te verbinden om eerst
een huisarts te raadplegen, geniet u van volgende
voordelen:
~~ een korting van 30% toegestaan door uw
ziekenfonds op uw persoonlijke financiële
tussenkomst (raadplegingen + huisbezoeken);
~~ de centralisering van al uw medische gegevens,
waardoor u bijvoorbeeld vermijdt om nutteloze
onderzoeken te ondergaan.
Bovendien worden de kosten voor het openen en
beheren van het globaal medisch dossier volledig
terugbetaald door uw ziekenfonds.
Als gepensioneerde kunt u vragen om een
globaal medisch dossier (GMD) te openen bij een
erkende huisarts naar keuze. Dit globaal medisch
dossier bevat al uw medische gegevens (operaties,
chronische ziekten, lopende behandelingen...).
De sleutels tot een gezond leven ~ 159
112, het noodnummer
112, het Europese noodnummer, is gratis en toegankelijk via vaste lijn en gsm, zelfs
bij gebrek aan netwerk of krediet. U wordt er verder geholpen bij aanvragen voor
medische spoedgevallen, bij ongevallen of overvallen, enz.
Als u dit overkomt of u er getuige van bent, blijf
kalm, vorm het nummer en wees zo duidelijk
mogelijk. Vermeld: uw naam, het exacte
adres waar het incident plaatsvindt, de aard,
de omstandighedenen de ernst ervan en de
maatregelen die u al hebt kunnen nemen.
Andere noodnummers
100 Medische spoeddienst en brandweer
112 Europees noodnummer bij ongeval of
overval
101 Federale politie – Oproepnummer voor
verkeersongevallen zonder gewonden
105 Rode Kruis – Hulp en interventie bij schade
en catastrofen
070 245 245 Antigifcentrum
071 448 000 Brandwondencentrum
160
Telebewaking, meer veiligheid voor
alleenstaanden
Voor mensen die alleen thuis wonen is er
een hulpmiddel dat zeer nuttig kan blijken bij
noodgevallen: het systeem van telebewaking.
Concreet gaat het om een klein doosje met een
knop – te dragen als hanger, horloge of clip – dat
u overal bij zich hebt. Bij een val, onpasselijkheid
of ongeval hoeft u enkel op het knopje te duwen
zodat de zender het telebewakingstoestel
activeert. Via een gevoelige micro en een zeer
duidelijke luidspreker kunt u in contact treden met
de persoon van de telebewakingsdienst, meestal
overal in huis, zonder uw telefoon te moeten
nemen. De centrale verwittigt de betrokken
diensten en uw naasten en blijft ook in contact
met u tot de komst van de hulpdiensten.
Hospitalisatie: gebruiksaanwijzing
Een opname in het ziekenhuis is vaak een heel gedoe. Of u nu via de spoed bent
binnengekomen of uw ziekenhuisopname gepland was, alles verloopt via een
specifieke procedure. Als u hier de grote lijnen van kent, kan dit u het leven een stuk
makkelijker maken...
Via spoed
Als u het nummer 100 of 112 gebeld hebt, is het
de spoeddienst die het ziekenhuis zal kiezen in
functie van de nabijheid en de vereiste zorgen.
Zodra de situatie gestabiliseerd is, in functie van
de gestelde diagnose, is het ook mogelijk dat u
overgebracht wordt naar een ziekenhuis dat beter
is aangepast aan uw aandoening. In elk geval is
het transport ten laste van de patiënt, tenzij u
beschikt over een hospitalisatieverzekering of een
aanvullende verzekering.
terugbetalingstoestemmingen of de specifieke
voordelen van uw ziekenfonds voor te leggen als u
hierover beschikt.
Opmerking: Als u bent binnengebracht via spoed en
u reeds behandeld werd vooraleer u een keuze kon
maken, vraag dan als u opnieuw bij positieven bent
om verzorgd te worden aan het geconventioneerde
tarief. Die verstandige keuze heeft in dat geval een
retroactief effect.
Wanneer u via spoed wordt toegelaten, zijn de
formaliteiten tot een minimum beperkt. U of
één van uw naasten moeten indien mogelijk
de nodige documenten voorleggen aan de
opnamedienst binnen de 24 uur: identiteitskaart,
SIS-kaart, gegevens van uw arts en een
persoon eventueel te contacteren tijdens uw
hospitalisatie, enz. Vergeet niet om de speciale
De sleutels tot een gezond leven ~ 161
De juiste keuze van het ziekenhuis
Wanneer een ziekenhuisopname gepland is, is het vaak de specialist die de keuze
bepaalt van het ziekenhuis en de nodige stappen onderneemt. Toch is het aan te raden
om contact op te nemen met het ziekenhuis en nuttige gegevens te vergaren, zoals:
~~ De hospitalisatiebrochure waarin u alle
informatie vindt over het onthaal, het verblijf,
de voorzieningen, de medische activiteit, enz.
Die gegevens zijn ook te vinden op de website
van de meeste ziekenhuizen.
~~ De aangifte van opname: in dit
document vindt u alle gegevens over de
supplementen gevraagd per kamertype en
de ereloonsupplementen die u zelf dient te
betalen. Lees ze aandachtig en aarzel niet alle
nuttige vragen te stellen aan het ziekenhuis of
aan uw ziekenfonds.
Variabele tarieven
Vooraleer het type kamer en het type betaling
te kiezen dient u zich te informeren over het
tariefbeleid van het ziekenhuis waar u uw
hospitalisatie hebt gepland. Er zijn geen duidelijke
regels: publieke, universitaire of academische
ziekenhuizen zijn niet noodzakelijk goedkoper en
privé-ziekenhuizen of -klinieken niet noodzakelijk
162
duurder. Sommige ziekenhuizen profileren
zich echter als duurder door bijzonder hoge
ereloonsupplementen aan te rekenen (tot 400%
van het RIZIV-tarief) of door slechts weinig
geconventioneerde artsen te gebruiken.
Opties hebben hun prijskaartje
Wanneer u de keuze van het hospitaal hebt gedaan, dient u de aangifte tot opname
in te vullen.
Men zal u vragen om een keuze te maken
voor twee opties: het type kamer (individueel,
twee bedden of gemeenschappelijk) en het
type medische verzorging. U dient te kiezen
tussen een geconventioneerde arts die het
tarief toepast voorzien door de ziekenfondsen,
of een niet-geconventioneerde arts die vrij
zijn eigen tarieven kan bepalen die tot 400%
van de ‘basisprijs’ kunnen bedragen. Sommige
geneesheren zijn dan weer gedeeltelijk
geconventioneerd: op bepaalde momenten van
de dag of de week passen ze het akkoord toe, op
andere momenten niet. Het eenvoudigst is het
om dit na te vragen bij de consultaties vóór de
ziekenhuisopname.
minder lang te wachten wanneer u zich
aanmeldt op de dag van uw opname.
Wanneer u deze vooropname uitvoert, kan u
een voorschot gevraagd worden. Dit kunt u
onmiddellijk betalen of later, op de dag van uw
ziekenhuisopname. Sommige verzekeringen
nemen dit bedrag ten laste. Informeer hierover
bij uw ziekenfonds.
De juiste kamer kiezen
De keuze van het kamertype
bepaalt de prijs die u zal aangerekend
worden. Wees voorzichtig, een
éénpersoonskamer is duur en in dat
geval is het de arts, zelfs wanneer hij
geconventioneerd is, toegestaan om vrije
medische erelonen aan te rekenen (noteer
dat bepaalde hospitalisatieverzekeringen
de optie ‘kamer alleen’ dekken). Die keuzes
worden vastgelegd in de ‘aangifte van
Om tijd te winnen op de dag van uw opname
stellen bepaalde ziekenhuizen een soort
vooropnamesysteem voor waarmee u uw
kamer kunt reserveren en de verschillende
formaliteiten kunt vervullen. U dient dan
opname’ die u ondertekent. Maar welk
kamertype u ook kiest, dit heeft geen enkele
invloed op de manier waarop u verzorgd
zult worden en op de kwaliteit van de
medische verzorging!
De sleutels tot een gezond leven ~ 163
De dag van uw opname
Het moment is aangebroken. Om u optimaal voor te bereiden op deze dag en met een gerust hart te vertrekken, hierbij een klein overzicht van de gegevens die u niet mag vergeten.
Checklist van uw documenten:
~~ de opnameaanvraag van uw arts;
~~ uw identiteitskaart of paspoort;
~~ uw SIS-kaart, of uw Europese
ziekteverzekeringskaart;
~~ eventueel de kaart van uw hospitalisatie of
aanvullende verzekering;
~~ elk document dat uw aansluiting bewijst bij
een instelling die zou kunnen tussenkomen in
uw hospitalisatiekosten;
~~ de naam, het adres en het telefoonnummer
van uw huisarts en een contactpersoon;
~~ denk er ook aan om alle medische
gegevens in uw bezit te verzamelen;
lijst met geneesmiddelen die u neemt,
bloedgroepkaart, vaccinatiekaart,
dieetvoorschriften, documenten met gegevens
over risico op allergie, enz.
Wat uw persoonlijke spullen betreft: breng geen
waardevolle voorwerpen mee. Beperk u tot het
strikt noodzakelijke: comfortabele kledij voor dag
en nacht, kamerjas, pantoffels en toiletbenodigd164
heden. Denk eraan om boeken, tijdschriften, enz.
mee te brengen om de tijd te verdrijven.
Het verlaten van het ziekenhuis
voorbereiden
Wacht niet tot de arts de ‘toestemming tot
ontslag’ heeft doorgegeven alvorens uw
terugkeer naar huis in optimale omstandigheden
te plannen. Het einde van een hospitalisatie stelt
verscheidene problemen: praktische organisatie
van de terugkeer, thuishulp, herstel, eventuele
financiële problemen… De sociale dienst is een
belangrijk contactpunt in de hospitaalstructuur
maar men komt u niet automatisch bezoeken.
Vraag gerust dat ze even tot bij u in de kamer
komen. De dienst zal de situatie in zijn geheel
analyseren en verscheidene ondersteuningen
voorstellen in functie van de pathologie, de
gezinssituatie en de financiële situatie van
de zieke. Daartoe wordt samengewerkt met
verscheidene netwerken: OCMW, ziekenfonds,
gemeente, zorgcoördinatie, verenigingen.
Factuur: wie betaalt wat?
In het kader van een verplichte verzekering is het uw ziekenfonds dat de meeste
kosten rechtstreeks op zich neemt (verblijfskosten, medische honoraria, bepaalde
farmaceutische specialiteiten) via toepassing van het systeem van de ‘derde betaler’.
Blijft ten laste van de patiënt: het remgeld, dat is
het deel van het geconventioneerde tarief dat niet
terugbetaald wordt door het ziekenfonds in het
kader van de verplichte ziekteverzekering.
Goed om te weten:
- Als het ziekenhuis u om medische of
Als u geen hospitalisatieverzekering hebt
afgesloten, dient u als patiënt volgende zaken
te betalen:
~~ een persoonlijk deel bepaald door het
ministerie van Volksgezondheid;
~~ een dagforfait voor terugbetaalde
medicamenten;
~~ niet-terugbetaalde farmaceutische
specialiteiten;
~~ bepaalde uitrustingen (bv. prothesen) die
gedeeltelijk of niet terugbetaalbaar zijn;
~~ bepaalde producten en verscheidene diensten
zonder medische indicatie;
~~ kamersupplementen en andere comfortkosten
(telefoon, televisie, waterflessen, enz.);
~~ eventuele kosten voor ambulance of transport.
beschikbaarheidsredenen een duurdere
kamer toekent: dan betaalt u de prijs
van de kamer die u gekozen hebt in het
opnameformulier.
- Als het ziekenhuis u een minder dure
kamer toekent: dan betaalt u de prijs van de
kamer die u bezet.
- Als het ziekenhuis u een speciale kamer
toekent om een medische reden: betaalt
u het tarief van de gemeenschappelijke
kamer.
- De aangifte van opname zal u een raming
geven van de kosten van uw hospitalisatie
maar het gaat niet om een ‘officiële
raming’. Er kunnen nog verscheidene andere
kosten bijkomen.
De sleutels tot een gezond leven ~ 165
Verplichte verzekering, wat is het?
De ‘verplichte’ ziekte- en invaliditeitsverzekering, rechtstreeks gefinancierd door de
sociale bijdragen van de RSZ (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid), maakt integraal
deel uit van de sociale zekerheid (net als de kinderbijslag, de pensioenen, het
stempelgeld…).
Elke persoon ingeschreven bij een ziekenfonds,
of bij een Hulpkas voor Ziekte- en
Invaliditeitsverzekering (HZIV), of bij het
NMBS-ziekenfonds, heeft dus recht op die
sociale zekerheid.
Sinds 1 januari 2008 genieten alle werknemers,
of ze nu bezoldigd of zelfstandig zijn, voortaan
van dezelfde rechten inzake gezondheidszorg. De
verplichte verzekering betaalt dus de zogenaamde
‘kleine risico’s’ terug, dat zijn medische
raadplegingen, bepaalde medicamenten, of nog
kinesessies, enz.; en de ‘grote risico’s’ die vooral
hospitalisatie dekken. Dit voordeel werd uiteraard
ook toegekend aan gepensioneerden. Als u dus
zelfstandig was, geniet u van de terugbetaling
van ‘kleine risico’s’ als u niet boven een bepaald
maximaal inkomen gaat.
166
Terugbetaling van medische kosten
Dankzij de verplichte verzekering geneeskundige
verzorging hebt u recht op terugbetaling van
vele geneeskundige prestaties. Het bedrag dat u
wordt terugbetaald, kan onder meer variëren in
functie van:
~~ de beschrijving van de prestatie;
~~ uw statuut: het recht op verhoogde
tussenkomst of niet;
~~ de kwalificatie van de verzorger:
geconventioneerd of niet (arts, tandarts,
kinesitherapeut...);
~~ de opening van een Globaal Medisch Dossier
(GMD) bij uw huisarts.
Rechten en bescherming van de patiënt
De wet beschermt bepaalde patiënten tegen te hoge hospitalisatiefacturen. Geen
enkele arts kan u een ereloonsupplement of supplementen verbonden met de kamer
vragen als u recht hebt op:
~~ verhoogde tussenkomsten (als u BIM of
OMNIO bent - zie hieronder);
~~ het forfait voor chronische ziekten;
~~ een tussenkomst voor de aankoop van
incontinentiemateriaal;
~~ een tussenkomst in de kosten voor palliatieve
zorgen (of als u verblijft op de dienst palliatieve
zorgen van een ziekenhuisinstelling);
~~ een vergoeding voor een gehandicapte
persoon;
~~ verhoogde kinderbijslag.
Uw ziekenfonds geeft deze informatie rechtstreeks
door aan de ziekenhuisadministratie, u dient dus
geen stappen te ondernemen.
De terugbetaling van hun ziektekosten ligt
dan hoger voor bepaalde medicamenten,
medische consultaties en bezoeken. Bij een
ziekenhuisopname ligt de persoonlijke bijdrage
ook lager.
Het BIM-statuut wordt automatisch toegekend
(zonder inkomensvoorwaarden) aan mensen
die genieten van sociale bijstand zoals een
leefloon, een inkomensgarantie voor ouderen,
een gewaarborgd inkomen voor bejaarden, een
uitkering voor gehandicapten, of voor een kind
met een fysieke of mentale beperking.
Begunstigde van een verhoogde
tussenkomst (BIM-statuut)
Mensen met een bescheiden inkomen kunnen
genieten van een verhoogde tussenkomst.
De sleutels tot een gezond leven ~ 167
Het OMNIO-statuut
Bescherming voor bescheiden inkomens
Globaal gesproken geven het BIM- en OMNIOstatuut recht op dezelfde voordelen. Enkele
de toekenningsvoorwaarden zijn verschillend:
OMNIO wordt enkel toegekend op basis van het
jaarinkomen. Om er in 2011 van te genieten, werd
het plafond voor de belastbare jaarinkomsten van
het jaar 2010 vastgelegd op € 15 163, vermeerderd
met € 2 807 per persoon ten laste (die ook van
hetzelfde statuut genieten). Om u te helpen bij
het aanvragen van deze statuten, kunt u terecht
bij uw ziekenfonds.
Wat is de Maximuumfactuur
(MAF)?
De regel van de Maximuumfactuur verleent
ieder individu de garantie om niet meer dan
een bepaald plafond uit te geven aan zijn
gezondheidszorg. Als uw medische kosten dit
maximale bedrag bereiken in de loop van het jaar,
dan wordt u volledig terugbetaald voor de rest van
de medische kosten. Dit bedrag wordt forfaitair
vastgelegd voor mensen die het BIM-statuut
(sociale MAF) genieten en wordt voor de anderen
168
bepaald in functie van het netto belastbaar
gezinsinkomen (inkomens-MAF). Uw ziekenfonds
zal u automatisch alles terugbetalen wat hoger ligt
dan het overeengekomen maximum per jaar.
Rechten van de patiënt: wederzijds vertrouwen
Sinds 2002 bepaalt een wet duidelijk de rechten van
de patiënt. Deze wet is bedoeld om het vertrouwen
en de kwaliteit van de relatie tussen patiënt en
arts te verbeteren. De arts dient zijn patiënt
bijvoorbeeld duidelijk te informeren over diens
gezondheidstoestand en de verzorging die hem
wordt voorgesteld. De patiënt van zijn kant verbindt
er zich ook toe alle informatie te communiceren die
vereist is voor zijn medische verzorging.
Om meer te weten over uw rechten als patiënt,
surf naar www.patientrights.be.
Hospitalisatieverzekering
Infopunten volksgezondheid
Met het systeem van de derde betaler en de Maximumfactuur beschermt de
verplichte verzekering ons tegen het gros van de gezondheidskosten.
Portaalsite Belgium.be: de officiële
informatieve website
Op deze officiële website vindt u onder de
rubriek ‘gezondheid’ de reglementering
Maar bij een langdurige ziekte of zelfs
hospitalisatie kunnen de kosten voor eigen
rekening hoog oplopen. Om eventuele
financiële problemen te vermijden stelt de
hospitalisatieverzekering meestal een volledige
dekking van de reële kosten voor.
Maar het aanbod ter zake is even verscheiden
als gevarieerd. Elk ziekenfonds en/of
verzekeringsmaatschappij stelt verschillende
voorwaarden en voordelen voor. Dit
soort ‘package’ wordt soms aangeboden
door werkgevers in het kader van een
groepsverzekering. Het is dus mogelijk dat u
hiervan geniet dankzij een vroegere betrekking.
Als u persoonlijk een hospitalisatieverzekering wilt
afsluiten, weet dan dat bepaalde maatschappijen
de toegang beperken voor mensen ouder dan 60,
65 of 69 jaar.
met uw kamer (behalve eenpersoonskamer),
erelonen, geneesmiddelen, verzorging of
materiaal, enz. Ze dekt ook de terugbetaling
van een daghospitalisatie, quasi het volledige
bedrag van een hospitalisatie in het buitenland,
de aanwezigheid van een ziekenoppas en een
thuisoppas voor uw kinderen. De definitie van
hospitalisatie en de voorziene terugbetalingen
variëren in functie van de gekozen ‘opties’ en
naargelang de verzekeringsmaatschappij. Ga ten
rade bij uw ziekenfonds.
en recentste gegevens omtrent
gezondheidszorg en de verschillende links
naar specifieke instellingen voor elk aspect.
www.belgium.be
RIZIV: orkestleider voor gezondheidszorg
Het RIZIV organiseert, beheert en
controleert de verplichte verzekering in
België. Onder toezicht van de Minister van
Sociale Zaken organiseert deze instelling
ook overleg tussen de verschillende actoren
van de zorgverzekering en de uitkeringen.
Op de website vindt u alle informatie over
medische zorgen, de terugbetaling ervan en
de ziekenfondsen.
www.riziv.be
Sociale zekerheid in de praktijk
Om te ontdekken hoe sociale zekerheid
werkt, de verschillende deelgebieden en de
Via de hospitalisatieverzekering krijgt u meestal
alle kosten terugbetaald die te maken hebben
wetgeving inzake gezondheid.
www.socialsecurity.be
De sleutels tot een gezond leven ~ 169
Medische en paramedische thuisverzorging
Sommige medische of paramedische zorgen (bezoek van een arts, bezoek van
een verpleger, kinesist, pedicure, enz.) kunnen thuis gebeuren in plaats van in het
ziekenhuis of bij een verpleegkundige. Die formule biedt vele voordelen: u geniet
van het comfort van uw woning, u vermijdt moeilijke verplaatsingen, u bewaart een
zekere autonomie en u houdt een bed vrij dat een andere patiënt nodig kan hebben.
Verpleegkundige zorg
Ziekenoppas
Er zijn gespecialiseerde instellingen (zoals
bv. het Wit-Gele kruis) die (soms complexe)
verzorgingsformules voorstellen door
onafhankelijke verplegers. Een greep uit
die uiteenlopende technische interventies:
verbanden aanbrengen, spuitjes geven, sondes
vervangen, het wassen van de patiënt, enz.
Wanneer iemand aanwezig moet zijn bij een
zieke of herstellende (zie pagina 134).
Kinesitherapie
Als uw toestand een revalidatie of specifieke
verzorging vereist, kunnen kinesitherapeuten
tot bij u komen om al uw problemen
rond mobiliteit en aandoeningen aan
ademhalingswegen of aan hart en bloedvaten
te behandelen.
170
Logopedie
Na een hospitalisatie bij een cerebrovasculair
accident of een chirurgische ingreep aan de
keel, zal een logopedist zorgen voor een reeks
oefeningen thuis zodat u opnieuw normaal leert
praten. Die ‘vocale’ technieken blijken ook zeer
efficiënt te zijn bij vroegtijdige seniliteit.
Tandheelkunde
Sommige tandartsen zijn bereid om aan huis
te komen en de tanden te verzorgen van
zieken die zich niet kunnen verplaatsen. Mits
aangepast materiaal zijn ze in staat om alle
courante ingrepen uit te voeren.
Podoloog
Bejaarden die om een of andere reden
geïmmobiliseerd zijn, kunnen genieten van de
thuisdiensten van een podoloog om hun voeten
te verzorgen.
Bij wie kunt u terecht?
Over het algemeen is uw huisarts het
best geplaatst om uw behoeften inzake
thuisverzorging te identificeren en u naar de
juiste persoon of de juiste instelling door te
verwijzen. Aarzel dus niet een beroep te doen
op hem. De sociale diensten van ziekenhuizen
kunnen u ook nuttige inlichtingen verstrekken.
mogelijkheden en over alle modaliteiten om
ervan te kunnen genieten.
Anticipeer en wacht niet tot het laatste moment
om dit type diensten te vragen. Want ze zijn
meestal zeer populair en spijtig genoeg niet
onbeperkt beschikbaar.
Afhankelijkheidsverzekering
Deze verzekeringsformule biedt mensen die
zware medische hulp nodig hebben (na een
chirurgische ingreep bv.), de kans om een
terugbetaling te krijgen van niet-medische kosten
(al dan niet toegediend door professionals), onder
Vele ziekenfondsen bieden hun eigen dienst
voor thuisverzorging aan. Idem voor bepaalde
gemeenten die dit type dienst leveren of die
geprivilegieerde relaties hebben met bepaalde
externe operatoren.
meer thuisverzorging.
In vele gevallen kunt u bij de ziekenfondsen
en gemeenten ook terecht voor adressen van
revalidatiecentra, ziekenvervoer, ziekenoppas of
het uitlenen van verzorgingsmateriaal.
Uw gemeente, OCMW of ziekenfonds kunnen
u meer informatie geven over de bestaande
De sleutels tot een gezond leven ~ 171
Huur van medisch materiaal
Kruk, looprek, rolstoel, hospitaalbed, enz. Al die accessoires kunnen heel nuttig
en soms zelfs onmisbaar zijn na een operatie of een ziekte. In vele gevallen is de
aankoop van dit materiaal - dat best duur kan zijn - niet gerechtvaardigd. Daarom
is het beter om het materiaal te huren of uit te lenen.
Bij wie kunt u terecht?
Het heeft geen zin te twijfelen, ga onmiddellijk
aankloppen bij uw ziekenfonds. Via de service
voor thuisverzorging worden medische
accessoires tot uw beschikking gesteld voor
een zeer redelijke prijs. Als het materiaal niet
beschikbaar is, kan het ziekenfonds u andere
adressen aanbevelen waar u ook terecht kunt.
Bij uitputting kunt u een beroep doen op
andere ziekenfondsen om het toestel alsnog
te vinden: hoewel sommige ziekenfondsen
enkel aan hun leden uitlenen, stellen anderen
hun materiaal ter beschikking van al wie erom
vraagt (weliswaar aan minder interessante
voorwaarden dan voor de eigen leden).
172
Om misbruik te vermijden zullen sommige
accessoires pas uitgeleend worden na het
voorleggen van een medisch attest.
Sommige apothekers en bandagisten verhuren
ook (kleine) medische accessoires (de keuze
is beperkter en de kostprijs hoger dan bij uw
ziekenfonds). Informeer bij uw plaatselijke
apotheek.
De lijst met medische accessoires beschikbaar
om te huren is bijzonder lang: krukken,
loopbrug, badzitje, hospitaalbed, aerosol,
loopwagen, rolstoel, tilsysteem, fietsergometer,
enz. Hoewel vele accessoires uitgeleend
kunnen worden, moet u sommige delen – zoals
de maskers van aerosols – zelf kopen om
hygiënische redenen.
Het Rode Kruis tot uw dienst
Als uw ziekenfonds niet in staat is u het gewenste
accessoire te bezorgen, zal het u waarschijnlijk
doorverwijzen naar een regionale antenne van het
Rode Kruis. U kunt ook rechtstreeks uw kans wagen
uitlenen (als u lid bent van het ziekenfonds). In
elk geval dient u een waarborg te betalen die u
terugkrijgt bij het indienen van het materiaal. Bij
het Rode Kruis zijn de accessoires altijd betalend
en de tarieven meestal uniformer dan bij de
ziekenfondsen.
bij deze instelling. Via deze lokaal beheerde activiteit
kunnen vrijwilligers van het Belgische Rode Kruis
verscheidene sociale activiteiten financieren voor
hun gemeente!
Om het adres van uw lokale antenne te vinden,
neem contact op met het Rode Kruis:
Rode Kruis Vlaanderen
Motstraat 40
2800 Mechelen
Tel.: 015 44 33 22
[email protected]
www.rodekruis.be
Hoeveel kost het?
De prijzen zullen afhangen van uw ziekenfonds
(en de lokale afdelingen) en van de aard
van de voorgestelde accessoires. Hoewel
sommige accessoires altijd verhuurd worden
(de meest gesofistikeerde toestellen, zoals
hospitaalbedden), kunt u andere zaken gratis
De sleutels tot een gezond leven ~ 173
Depressie overwinnen
De overgang van het actieve leven naar het pensioen kan het risico op depressie
verhogen. Deze aandoening wordt vaak gemaskeerd door ernstigere ziekten
(Alzheimer, dementie...) waardoor de diagnose niet altijd tijdig gesteld wordt.
174
Wanneer vele omstandigheden samenvallen,
kunnen ze een chronische depressie
teweegbrengen bij een bejaarde. Eenzaamheid,
het verlies van een geliefde, verminderde
zelfstandigheid… zijn factoren die ervoor
zorgen dat de bejaarde meer in zichzelf gekeerd
raakt. Daardoor wordt hij/zij neerslachtig en
dat kan meer schade toebrengen dan je zou
denken. Vanaf welke leeftijd kan deze fase van
depressie toeslaan? Hoe wordt ze verklaard?
Hoe reageren?
verder dat mensen in een rusthuis een groter
risico lopen. Hoewel die mensen omringd zijn
met al het medische personeel en met andere
bewoners, missen ze hun familie het meest.
Daar komt dan nog soms het verlies van de
partner bij. Senioren in rouwperiode lopen
twee keer meer risico om depressief te zijn dan
senioren die nog een partner hebben. Mannen
doorstaan deze periode vaak minder goed.
Blijkbaar worden 60-plussers het meest
getroffen door deze depressieve fase. Op dat
moment vinden vaak gebeurtenissen plaats die
het dagelijkse leven kunnen veranderen. Het
pensioen zorgt ook voor een vermindering van
de mentale en fysieke activiteit, wat een gevoel
van nutteloosheid met zich mee kan brengen.
Verder kunnen concentratieproblemen ook
het isolement in de hand werken. Men merkt
Het kan een oplossing op lange termijn zijn
om opnieuw aan lichaamsbeweging te doen.
Dagelijks sport beoefenen zorgt ervoor dat u
het lichaam onderhoudt en tegelijk uw moreel
opkrikt: minder gewrichtspijnen = minder
depressie. Een culturele activiteit heeft ook
gunstige effecten. Want het geheugen elke dag
trainen is goed voor de mentale gezondheid.
Oplossingen om depressie te
overwinnen
Wekelijks afspreken met mensen op een vast
tijdstip maakt het dagelijkse leven een stuk
aangenamer en vermindert logischerwijze het
risico op depressie. Een huisdier kan ook helpen
tegen eenzaamheid en depressie. Ten slotte
kunnen de mogelijkheden van informatica, het
internet, e-mails of een webcam het isolement
doorbreken.
Bij wie kunt u terecht bij een
depressie?
Vele verenigingen zijn zich bewust van de
negatieve gevolgen die eenzaamheid kan
teweegbrengen bij bejaarden en organiseren
daarom hulpgroepen en ontmoetingsactiviteiten
voor senioren. De gemeenten en OCMW’s
die een service bieden voor hulp aan
hoogbejaarden kunnen u naar die instellingen
doorverwijzen. Alle diensten voor thuishulp zijn
ook op de hoogte van dit risico op depressie
en alle professionals die er werkzaam zijn
kunnen psychologische steun (tijdens de
dienstverlening) bieden aan mensen die dat
nodig hebben.
depressies bij weduwes en weduwnaars te
vermijden, bieden verscheidene verenigingen
(neem contact op met de gemeente voor
meer informatie) hulp op maat met sociale
en psychologische begeleiding, deelname aan
hulpgroepen, sociale activiteiten, enz.
SOS Zelfmoord
Sommige verenigingen staan specifiek in voor de
begeleiding van rouwenden na een zelfmoord.
Informatie over die verenigingen is beschikbaar bij
het Centrum voor Preventie van Zelfdoding van uw
regio. Zie ook pagina 153.
En bij rouw?
Het verlies van een partner is een bijzonder
zware beproeving voor een bejaarde. Om
De sleutels tot een gezond leven ~ 175
Hoe zit het met mishandeling?
Bejaarden zijn fysiek en geestelijk kwetsbaar en kunnen het slachtoffer worden van
mishandeling, zowel op fysiek als op psychologisch of financieel vlak.
Of het nu is binnen de onthaalstructuur voor
senioren of in de familiale cocon, de kansen zijn
legio en aandacht is steeds geboden. Als u het
gevoel heeft dat uw fysieke of morele integriteit
wordt aangetast, aarzel dan niet een beroep
te doen op een organisatie gespecialiseerd
in de mishandeling van bejaarden. Er bestaat
voortaan ook een telefoonlijn in de drie regio’s,
ondersteund door een reeks verenigingen
die sociale, medische of psychologische hulp
bieden. Bij een spoedgeval kunt u steeds
contact opnemen met de sociale diensten van
uw gemeente of uw ziekenfonds, thuisdiensten,
ziekenhuiscentra, gezondheidscentra, enz.
Vormen van mishandeling
Fysiek geweld:
Allerhande lichamelijke inbreuken, zoals slaan,
verbranden, duwen, ongepaste dwang, seksueel
misbruik, enz.
176
Psychologisch geweld
Dit type aanval, vooral verbaal, tast het bestaan
zelf van de persoon aan, hoe hij/zij eruit ziet,
de fysieke of mentale toestand en wat de
aanwezigheid van deze persoon teweegbrengt
bij de helper (chantage, infantilisatie, enz.).
Financieel geweld:
Het gaat hier om alle daden die een persoon
beletten om zijn eigen middelen te beheren.
Burgergeweld:
Deze categorie betreft de schending van
de elementaire burgerrechten (gedwongen
plaatsing in een instelling, misbruik van
volmacht, ontnemen van identiteitspapieren,
enz.).
Medicijnengeweld:
Het kan gaan om teveel of te weinig medicatie
(bv. te veel kalmeermiddelen).
Verwaarlozing:
Elk gebrek aan hulp in het dagelijkse leven
(wassen, huishouden, enz.), al dan niet opzettelijk.
Meer informatie:
Het Vlaams Meldpunt Ouderenmis(be)handeling
Grotenbergestraat 24-26
9620 Zottegem
Centraal oproepnummer: 078 15 15 70
Fax: 09 361 06 57
E-mail: [email protected]
www.meldpuntouderenmishandeling.be
De sleutels tot een gezond leven ~ 177
Palliatieve zorg
Palliatieve zorg is bestemd voor mensen in hun laatste levensfase. Het wil de patiënt
en zijn omgeving een globale begeleiding bieden, zowel om de fysieke symptomen
en de pijn onder controle te houden als voor psychologische of spirituele steun.
In de Belgische wetgeving wordt palliatieve
zorg beschouwd als een zorgenpakket
toegediend aan de patiënt met een ziekte die
de dood kan teweegbrengen, zodra deze ziekte
niet meer reageert op genezende therapieën.
Die multidisciplinaire verzorging is van kapitaal
belang bij de begeleiding van patiënten
naar hun levenseinde, dit zowel op fysiek en
psychisch als op sociaal en moreel vlak.
Palliatieve zorg waarborgt en optimaliseert de
levenskwaliteit van de patiënt en zijn familie
voor de tijd die hem/haar nog rest.
Waar is palliatieve zorg
beschikbaar?
Elke persoon aan het eind van zijn leven
heeft toegang tot palliatieve zorg, of dat nu
in het ziekenhuis, in het rusthuis of thuis is.
178
In het ziekenhuis komt een mobiel team voor
palliatieve zorg bij de patiënt op vraag van de
verpleegster, de arts of de familie.
Thuis of in het rusthuis kan de palliatieve
patiënt, met het akkoord van de behandelende
arts, rekenen op de interventie van een team
voor tweedelijnsondersteuning gespecialiseerd
in palliatieve zorg.
Hulp en ondersteuning
Hier gaat het om alle maatregelen die erin
bestaan om het comfort van de patiënt en
zijn naasten zo hoog mogelijk te houden.
Die hulp kan financieel zijn of gewoon van
praktische aard. Naast een financiële toelage
voor de patiënt kunnen ook medische kosten
en kosten voor verpleging en kinesitherapie
terugbetaald worden. Dankzij het verlof voor
‘loopbaanonderbreking’ kan de familie en de
omgeving van de patiënt zich vrijmaken om hun
naaste te begeleiden.
Palliatief forfait
Het verkrijgen van het statuut ‘palliatief
patiënt’ geeft recht op verscheidene financiële
voordelen, of u nu thuis of in een rusthuis voor
bejaarden of in een rust- en verzorgingstehuis
verblijft. De eerste stap die u moet zetten
is het palliatieve statuut aanvragen aan het
ziekenfonds van de patiënt via een formulier dat
moet ingevuld worden door de behandelende
geneesheer. Dit document moet zo snel
mogelijk verstuurd worden naar de raadgevende
arts van het ziekenfonds van de patiënt. De
financiële hulp treedt pas in werking zodra de
formulieren ontvangen en behandeld zijn door
het ziekenfonds.
U kUNT ook terecht bij:
www.hulporganisaties.be
Een overzicht van alle mogelijke
hulporganisaties in België via het internet
www.vzwzijn.be
Beweging tegen Geweld
www.tele-onthaal.be
Tele-Onthaal is een telefonische hulpdienst
die je bijstaat als je het op een bepaald
moment moeilijk hebt in je leven.
www.zorganderstv.be
Communicatieplatform en portaal voor
welzijn, gezondheid en zorg.
www.zorg-en-gezondheid.be/
rusthuisinfofoon.aspx
De rusthuisinfofoon
De sleutels tot een gezond leven ~ 179
Euthanasie
In België is euthanasie erkend als een recht voor elke zieke om eigen keuzes te
maken inzake leven en dood. Het is toegestaan wanneer het beantwoordt aan de
voorwaarden gedicteerd door de wet.
Euthanasie in België
Sinds 2002 is euthanasie niet meer strafbaar
onder bepaalde voorwaarden:
~~ de patiënt moet meerderjarige of ontvoogde
minderjarige zijn, handelsbekwaam en bewust;
~~ de aanvraag moet vrijwillig, overwogen en
herhaald zijn zonder externe druk;
~~ hij moet zich in een medisch uitzichtloze
situatie bevinden, in een toestand van
aanhoudend en ondraaglijk fysiek of psychisch
lijden dat niet kan worden verzacht en
dat veroorzaakt werd door een ernstige
of ongeneeslijke, door ongeval of ziekte
veroorzaakte, aandoening.
Euthanasie is een medische handeling. De arts
is echter niet verplicht om euthanasie uit te
voeren, maar moet de patiënt hiervan op de
hoogte brengen en het dossier doorgeven aan
een andere arts om de continuïteit van de zorg
te waarborgen.
180
De arts moet verscheidene verplichtingen
vervullen tegenover de patiënt, zijn naasten
en het verzorgende team en moet contact
opnemen met een andere arts. De Belgische
wet rechtvaardigt in sommige gevallen het
toepassen van euthanasie op patiënten buiten
de terminale fase mits extra voorwaarden.
Vroegtijdige wilsverklaring
In België kunt u bepalen wat u wilt of niet meer
wilt aan zorg of behandeling en bij het levenseinde
op het moment dat u niet meer in staat zou zijn
uw wil duidelijk te uiten (coma bv.). Dit doet u in
een zogenaamde ‘vroegtijdige wilsverklaring’.
In die verklaring vraagt de patiënt die nog in
staat is zijn wil uit te drukken, op expliciete wijze
dat euthanasie wordt toegepast. Deze verklaring
is geldig als:
~~ Ze opgesteld is volgens het formuliermodel
voorgeschreven door de wet.
~~ Ze minstens vijf jaar voor het begin van de
onmogelijkheid voor de patiënt om zijn wil
uit te drukken, opgesteld of bevestigd is.
~~ Ze opgesteld is in aanwezigheid van twee
getuigen waarvan minstens één geen enkel
materieel belang heeft bij het overlijden.
Die verklaring kan ook één of meerdere
vertrouwenspersonen aanstellen die, op het
gepaste moment, de behandelende arts op
de hoogte brengen van de wil van de patiënt.
Die vertrouwenspersonen tekenen mee het
formulier.
De patiënt kan de vroegtijdige wilsverklaring
op elk moment intrekken of aanpassen. Ze zal
alleszins pas uitgevoerd worden als de patiënt
is getroffen door een ernstige of ongeneeslijke
aandoening, veroorzaakt door een ongeval of
ziekte, als hij onbewust is en als zijn toestand als
onomkeerbaar wordt beschouwd.
De sleutels tot een gezond leven ~ 181
Lichaam aan de wetenschap schenken
U wilt uw lichaam aan de wetenschap schenken? Neem rechtstreeks contact op met
de universiteit van uw keuze. Voor een geldige aanvraag stelt u een eigenhandig
geschreven document op dat u dateert en ondertekent alvorens het naar de
universiteit te versturen. Om het legaat vlot over te dragen na uw overlijden mag u
niet vergeten om een kopie van dit document zorgvuldig te bewaren.
De universiteit zal u een bewijs van ontvangst
terugbezorgen of een fiche om bij uw
identiteitskaart te voegen zodat uw naasten
en erfgenamen ervan op de hoogte zijn.
Bij het overlijden zullen uw naasten uw
wilsbeschikking aan de gemeente melden door
die een kopie te bezorgen van het document
waarin u uw wil aangaf om uw lichaam aan de
wetenschap te schenken.
Bij het overlijden moet het universitair
ziekenhuis zo snel mogelijk verwittigd worden.
De overdracht van het stoffelijk overschot
moet plaatsvinden ten laatste 48 uur na
het overlijden. Universitaire ziekenhuizen
aanvaarden enkel lichamen van mensen die
overleden zijn in België en in zoverre ze niet
onderworpen werden aan een autopsie (bv. in
het geval van zelfmoord).
182
De begrafenis vindt pas plaats nadat alle studies
konden uitgevoerd worden door de faculteit
geneeskunde. Een termijn van meerdere
weken, maanden of zelfs jaren kan voorbijgaan
tussen de schenking van het lichaam en de
begrafenis. Behalve bij uitdrukkelijke vraag van
de familie brengt het ziekenhuis de naasten
niet op de hoogte van de dag van de begrafenis,
maar enkel van de plek waar het stoffelijke
overschot zijn laatste rustplaats heeft. Bepaalde
ziekenhuizen aanvaarden om een deel of alle
kosten van de begrafenis op zich te nemen.
De sleutels tot een gezond leven ~ 183
Woordenlijst
Aanvullend pensioenExtralegaal pensioen dat voor eigen rekening of door een werkgever opgebouwd
wordt bij een financiële instelling. Uw legaal pensioen wordt opgebouwd bij de
Sociale Zekerheid via verplichte bijdragen.
AlimentatieBedrag dat regelmatig gestort wordt om te voorzien in het levensonderhoud van
een persoon (ouder, kind). Betaling voor levensonderhoud, als verplichting jegens
kinderen, ex-echtgenoten (na een echtscheiding).
Authentiek testamentTestament dat aan een notaris gedicteerd werd door de erflater.
BedrijfsvoorheffingVoorschot op de belastingen dat maandelijks afgetrokken wordt van de inkomsten
indien het belastbaar inkomen hoger ligt dan een minimumbedrag.
Begunstigde Persoon die een goed ontvangt.
BejaardenalarmAlarm dat ouderen of gehandicapten toelaat gemakkelijk de hulpdiensten te
contacteren.
BeroepskredietKrediet dat aangegaan wordt door zelfstandigen voor professionele doeleinden.
Beschikbaar deelDeel van de nalatenschap waarover de persoon die zijn testament opstelt vrij kan
beschikken.
Bijdrage voorAfhouding van 3,55 % op het brutopensioen, dat aan het RIZIV gestort wordt.
gezondheidszorgen
BouquetBij een verkoop op lijfrente wordt vóór de maandelijks betalingen beginnen, bij
het officieel maken van de verkoop een eerste bedrag als een soort voorschot
uitbetaald.
DagopvangcentrumCentrum waar oudere personen overdag opgevangen worden en op een
aantal basisdiensten kunnen beroep doen (gezondheidsdiensten, maaltijden,
vrijetijdsactiviteiten).
Dagverzorgingscentrum Centrum waar oudere personen overdag opgevangen en verzorgd worden.
ErflaterPersoon die per testament de begunstigden van zijn erfenis na zijn dood aanduidt.
184
Gemengde loopbaanLoopbaan waarbij iemand tegelijkertijd of opeenvolgend actief was als werknemer
en/of zelfstandige en/of ambtenaar.
GezinspensioenRustpensioen dat toegekend wordt aan een gehuwd persoon van wie de
echtgeno(o)t(e) over geen inkomen beschikt en ook geen pensioen of sociale
uitkering ontvangt.
GiftContract waarbij een persoon een goed schenkt aan een begunstigde zonder enige
tegenprestatie.
Handgeschreven testament Testament dat door de erflater zelf geschreven is.
Hypothecair kredietKrediet waarbij een vastgoed als onderpand geldt.
IGOInkomensgarantie voor ouderen.
Inhouding voor
begrafeniskosten
Afhouding van 0,5 % van het maandelijks brutopensioen om de
begrafenisvergoeding te financieren (alleen voor ambtenaren)
KangoeroewonenWoonformule waarbij ouderen en een jong gezin een woning delen met gescheiden
woonruimten.
KoopbodDocument waarbij men zich ertoe verbindt onherroepelijk een goed te kopen.
KortverblijfAangepast centrum waar herstellende ouderen terechtkunnen voor een verblijf van
korte duur.
LegaatSchenking per testament die na het overlijden van de erflater wordt uitgevoerd.
LegatarisErfgenaam
Levensbewijs Dit bewijs moet regelmatig ingestuurd worden door gepensioneerden die hun
pensioen in het buitenland ontvangen.
LijfrenteRente die de koper regelmatig betaalt aan de verkoper tot aan diens overlijden.
LoopbaanbreukAantal activiteitsjaren dat in aanmerking komt voor het pensioen, gedeeld door 45.
Mandaat1. Akkoord waarbij een persoon een andere persoon het recht geeft om in zijn naam
een of meer juridische handelingen te verrichten.
2. Betaalmiddel in de vorm van een postcheque.
3. Functie die gedurende een bepaalde tijd uitgeoefend wordt door een persoon die door anderen is aangesteld.
Woordenlijst ~ 185
Minimum gewaarborgd Minimumbedrag waaronder het rustpensioen niet kan gaan, voor zover aan de
pensioenvoorwaarden van de lengte van de loopbaan voldaan wordt.
Naakte eigendomGoed waarvan men eigenaar is zonder het te kunnen bewonen of verhuren. Men
kan het wel verkopen of schenken.
OmbudsdienstOnafhankelijke en onpartijdige organisatie die klachten onderzoekt en geschillen
oplost.
OmniostatuutDit statuut geeft kwetsbare personen (invaliden, gehandicapten, weduwen en weduwnaars, gepensioneerden) recht op bepaalde financiële en sociale voordelen in een
aantal gevallen (aankoop van medicamenten, doktersbezoek, openbaar vervoer etc.).
Onderhandse leningLening tussen twee personen. Onvoorwaardelijk pensioenPensioen dat gestort wordt in functie van de bijdragen die men gestort heeft
als zelfstandige (indien de persoon in kwestie geen recht heeft op een rust- of
overlevingspensioen). Openbare verkoopVerkoop bij opbod van een vastgoed.
Opschortende voorwaardeClausule die de geldigheid van een akkoord opschort tot er aan een bepaalde
voorwaarde voldaan wordt.
OptieVerbintenis waarbij de verkoper van een vastgoed aan de kandidaat-koper
garandeert dat hij gedurende een bepaalde tijd zijn eigendom niet aan een derde zal
verkopen.
OverbruggingskredietKrediet dat toegekend wordt om de periode tussen de verkoop van een (vast)goed
en de aankoop van een ander te overbruggen.
OverlevingspensioenPensioen waarop men recht heeft op basis van de loopbaan van de overleden
echtgeno(o)t(e).
OverschrijvingDocument dat toelaat om geld van de ene bankrekening naar de ander over te
hevelen.
Palliatief verlof Gedeeltelijke of volledige loopbaanonderbreking om een terminaal zieke patiënt te
helpen.
Palliatieve zorgenAangepaste zorgen (zoals pijnbestrijding, comfortdiensten, psychologische, sociale
en spirituele ondersteuning, enz.) voor terminaal zieke patiënten.
186
PensioenleeftijdLeeftijd waarop men in België wettelijk gepensioneerd is: 65 jaar.
Pensioen als alleenstaandeRustpensioen dat onder bepaalde voorwaarden toegekend wordt aan een
alleenstaande of een gehuwd persoon. Persoon ten lasteFamilieleden van wie men de volledige of belangrijkste last heeft (de wettelijke
samenwonende wordt als persoon ten laste beschouwd als hij voor 66 %
gehandicapt is)
PrepensioenWerkloosheidsvergoeding aangevuld met een bedrag dat tot aan de wettelijke
pensioenleeftijd (65 jaar) door de werkgever of door een sluitingsfonds gestort
wordt aan ontslagen werknemers.
Recht van opbodHet recht om, in het kader van een openbare verkoop, een nieuwe verkoopdag te
laten vastleggen door een hogere prijs te bieden.
RegistratierechtenBelasting die verschuldigd is voor de registratie van bepaalde documenten. Formaliteit waarbij in aanwezigheid van een notaris het bestaan van een akte genoteerd
wordt. Reservataire erfgenaamWettelijke erfgenaam die recht heeft op een deel van de erfenis (nakomelingen,
ouders of echtgenoten).
RIZIVRijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering.
Rust- en verzorgingstehuisInstelling waar ouderen permanent verblijven en waar ze verzorgd worden.
RustoordInstelling waar ouderen permanent verblijven.
RustpensioenPensioen waarop men recht heeft op basis van de eigen loopbaan als werknemer,
zelfstandige of ambtenaar.
SchenkingsrechtenBedrag dat de fiscus afhoudt wanneer de gift een bepaald bedrag overschrijdt.
SchuldbemiddelingBemiddeling tussen schuldeiser(s) en schuldenaar wat betreft het terugbetalen van
schulden.
ServiceflatFlat of studio die gehuurd of gekocht wordt in een gebouw voor 60-plussers, als
koppel of alleenstaande. De bewoners leven er onafhankelijk en kunnen beroep
doen op een aantal betalende diensten: maaltijden, poetsdienst, paramedische
zorgen, vrijetijdsactiviteiten…
SolidariteitsbijdrageWettelijke afhouding die schommelt tussen 0,5 % en 2 % van het maandelijks
brutopensioen. Woordenlijst ~ 187
SpilindexIndexering waarbij men het pensioenniveau aanpast aan de prijsstijging van de
verbruiksgoederen.
SuccessierechtenBelasting die ingehouden wordt op nalatenschappen.
Testamentaire erfopvolgingErfopvolging die wordt bepaald door het testament dat door de overledene is
opgesteld (met de hand geschreven of door de notaris opgesteld) met als doel de
wettelijke erfopvolging te wijzigen.
ThuisdienstenDiensten (poetsen, administratie, maaltijden,…) die aan huis verstrekt worden.
VakantiegeldEen tussenkomt in de vakantiekosten die elk jaar in de maand mei uitbetaald wordt
aan gepensioneerde ambtenaren en werknemers.
Verkoop bij opbodVerkoop waarbij de kandidaat-kopers een hoger bod kunnen uitbrengen. De
hoogste bieder wint, mits akkoord van de verkoper.
VerkoopcompromisOfficieel document waarbij koper en verkoper zich ertoe verbinden een vastgoed te
kopen, respectievelijk verkopen.
Verkoop op lijfrenteVerkoop waarbij de koper zicht ertoe verbindt om een regelmatige rente te betalen
tot aan het overlijden van de verkoper. Het bedrag van die rente hangt af van de
leeftijd van de verkoper en van het bedrag (‘bouquet’, eigenlijk een voorschot) dat
wordt betaald op het ogenblik waarop de verkoop officieel wordt gemaakt. door de
notaris.
Verkoop uit de handVerkoop waarbij de koper en de verkoper onderling akkoord gaan over de prijs en de
voorwaarden van de verkoop. Volledige loopbaanOver het algemeen bedraagt een volledige loopbaan 45 jaar. Voor sommige
beroepen zijn minder beroepsjaren vereist.
Vordering van onrechtmatig Terugvordering van pensioenbedragen die per vergissing gestort werden.
betaalde bedragen
VrijwilligerswerkOnbetaald en vrijwillig uitgevoerd werk.
VruchtgebruikRecht om te genieten van een goed dat eigendom is van iemand anders.
188
Wettelijke erfopvolging
Wettelijk gereglementeerde nalatenschapsregeling als er geen testament opgesteld is.
Wettelijk pensioen
Pensioen toegekend aan werknemers op basis van hun loopbaan.
Colofon
Eindredactie: dienst Externe Communicatie RVP (Vik Beullens, Ingemar Van Wietendaele,
Florent Mages, Patrik Locquet, Christophe Blerot en Pieter Stallaert).
Redactie: K.ractère (Myriam Banaï, Ghislain Cotton, Saâd Kettani)
Vertaling: Rik Vanmolkot – IGTV
Creatie en opmaak: 4Sales
Drukwerk: Drukkerij Geers Offset
Verantwoordelijke uitgever: Marc De Block, RVP, Zuidertoren, 1060 Brussel
Belangrijke mededeling
De informatie in deze gids is louter informatief en niet rechtsgeldig. Er kunnen dus geen rechten of
plichten ontleend worden aan de teksten die in deze gids staan.
De Rijksdienst voor Pensioenen kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor gebeurlijke fouten of
onvolledige gegevens die in deze gids opgenomen zijn. Wij kunnen niet waarborgen dat de verstrekte
informatie volledig, nauwkeurig of up-to-date is, ondanks het feit dat wij alle mogelijke voorzorgen
troffen om u correct in te lichten.
Indien u ondanks onze inspanningen tekortkomingen vaststelt, nodigen wij u uit om deze mee te
delen aan de verantwoordelijke uitgever. Voor een volgende editie van de Praktische gids voor de
gepensioneerde zullen wij in de mate van het mogelijke rekening houden met uw opmerkingen.
De vermelding van bepaalde bedrijven, organisaties, diensten of producten betekent niet dat deze
worden aanbevolen door de RVP of dat deze beter zouden zijn dan bedrijven of producten die niet in
deze gids worden vermeld.