georgfrerks

‘Migratie als gevolg van rampen’
Epidemiologie, diagnose en oplossingsrichtingen
Georg Frerks
Professor Internationale Veiligheidsstudies
Nederlandse Defensie Academie
Professor Conflictstudies, Utrecht Universiteit
Voormalig Professor Rampenstudies, Wageningen Universiteit
WLO & NVTL Congres ‘Het betwiste land’
Culemborg, 6 oktober 2016
Inhoud presentatie
 Migratie in getallen
 Migratie in context
 Rampen als oorzaak van migratie
 Migratie zelf als ramp
 De securitisatie van de vluchteling / migrant
 Tussenbalans: Relatie rampen en migratie
 Rampen onder de loep
 Kritiek op rampenbeleid
 Oplossingsrichting rampen
 Oplossingsrichting migratie
Migratie in getallen – UNHCR statistieken 2015






65,3 miljoen door geweld verdreven personen
‘displaced’ in 2015 (UNHCR)
21,3 miljoen vluchtelingen
10 miljoen statelozen
33.792 personen worden per dag gedwongen
om te vluchten
54% van de vluchtelingen komen uit drie
landen: Syrië, Somalië en Afghanistan
Slechts 6% van het totaal wordt in Europa
opgevangen, de rest elders
Migratie in context
 Eeuwenoud fenomeen; jagers verzamelaars,
transhumance en sedentarisatie
 Vandaag de dag: pull, push (stay) factoren
 Globalisering, connectivity, interactie,
mobiliteit
 Pull factoren: economisch, cultureel
 Push factoren: economisch oorlogen,
natuurrampen, ecologisch, ‘bad governance’
 Stay factoren: ontwikkeling, balans,
perspectief, toekomst
 Multi-causaliteit, gelaagdheid, complexiteit
Rampen als oorzaak van migratie
Disasters and climate change are a growing concern.
Since 2009, an estimated one person every second has
been displaced by a disaster, with an average of 26.4
million people per year, displaced by climate or weatherrelated events since 2008 (IDMC). The Intergovernmental
Panel on Climate Change, the UN's science advisory
board, projects an increase in the number of displaced
over the course of this century. … Climate change will
force people into increasing poverty and displacement,
exacerbating the factors that lead to conflict, rendering
both the humanitarian needs and responses in such
situations even more complex (UNHCR website).
Rampen als oorzaak van migratie
The majority of the people of concern to UNHCR are
situated in ‘climate change hotspots’ around the world.
They face the risk of secondary or repeated
displacement due to natural hazards and the effects of
climate change. … Countries already experiencing
conflict are especially vulnerable to forced displacement
in the context of disasters, rendering both humanitarian
needs and responses even more complex. Climate
change and disasters can also exacerbate social
tensions and act as an accelerator of armed conflict, or
result in displacement by exacerbating competition for
scarce natural resources, such as water and land
(summarized from UNHCR website).
6
Migratie zelf als ramp


Vluchtelingenkampen / -stromen zelf worden
ook een probleem:
“In the 1990s, UNHCR became increasingly
aware of the environmental challenges
associated with hosting a large population in
a small area. Competition over scarce natural
resource, such as firewood, water and grazing
land, has the potential to generate animosity
and occasionally to spark friction or conflict
between refugees and host communities”
(UNHCR ).
Securitisatie van de vluchteling / migrant



Securitisatie/securitisering: iets of iemand als
een existentieel gevaar bestempelen om zo
extreme noodmaatregelen ter bestrijding van
dat gevaar te kunnen nemen (Copenhagen
School in Security Studies)
Discursieve constructie van gevaren via
‘speech act’ of narratieven
Gebeurt thans met vluchtelingen en
migranten, die i.p.v. als slachtoffers erkend te
worden, als dreiging worden gekenmerkt
Tussenbalans: Relatie rampen en migratie




Rampen serieuze factor, die bijna altijd in
combinatie met andere factoren opereren
Rampen versterken zaken zoals conflict,
staatsfragiliteit , bestaande ecologische
problemen (overlap ramp/conflict 65%) en v.v.
Gewoonlijk bij ramp per se geen noodzaak
grens te overschrijden i.t.t. conflict
Vluchtelingen conventie erkent ramp niet als
grond voor erkenning; Nansen initiatief:
protectie voor ramp / milieuvluchtelingen
Rampen onder de loep



Risico (R) op rampen is samenspel van
dreiging (H), kwetsbaarheid (V) en capaciteit
(C) : R = H + V / C
V: karakteristieken van persoon, groep en hun
omgeving die hun capaciteit om de uitwerking
van een natuurlijke dreiging te anticiperen, op
te vangen, te weerstaan en ervan te herstellen
C: vaardigheden, hulpbronnen en kracht van
actoren zich zelf en anderen te helpen: Fysiek,
materieel, sociaal, organisatorisch en qua
motivatie en houding
Rampen onder de loep -2
 Rampen geen simpel, rechtstreeks gevolg van
externe agent (aardbeving, orkaan, e.d.)
 Kwetsbaarheid en capaciteit zelf historische /
social-economische en politieke ‘producten’
(incl. bepaald door geografie, locatie)
 Progressie dreiging en kwetsbaarheid: Lifestyle of every-day disaster risk
 Geen exceptionalisme: rampen worden
alledaags, permanent of chronisch
 Forse groei rampen vernietigt eerdere
ontwikkeling
Kritiek op rampenbeleid








Reactief en beperkt tot niet-strucurele
noodhulp (‘pleisters plakken’)
Victimisering (‘precariaat’)
Ontnemen / verbieden van initiatief /zelfhulp
Ontkenning van agency / homogenisering
Creëren van passiviteit en afhankelijkheid
Creëren van vluchtelingengetto’s (outcasts)
en milieuproblemen
Verstoorde relaties met gastomgeving
Alle gebruikelijke kritiek op hulpverlening
Oplossingsrichtingen voor rampen






Vermindering dreiging (natural hazard
reduction): engineering, project-cycle design
Vermindering kwetsbaarheid (fysiek, sociaal)
Opbouw lokale capaciteiten (community
action, disaster subcultures)
Governance (resource regime governance) en
institutionele opbouw of versterking
Noodhulp
Structurele ontwikkelingssamenwerking (from
relief to development)
Oplossingsrichting migratie





Aanpak lange termijn push factoren als boven
aangeduid (maar ook conflicten, klimaat e.d.)
Investeren in lokale context
(toekomstperspectief voor stayees)
Idem voor opvang regio (uitgeput?)
De-securitisatie van migratie
Aanpak pull factoren lastig en omstreden: Deglobalisering? Forticatie? Criminalisering?
Herverdeling welvaart?
Oplossingsrichting migratie








Geen demonisering maar rehumanisering
Geen victimcy maar agency
Geen passiviteit maar activiteit
Geen securisatie maar desecurisatie
Geen uitsluiting maar insluiting
Geen externalisering maar internalisering
Niet afschuiven, maar op / aanpakken
Geen nationalisme maar internationalisme
Dank u voor uw aandacht!