Van doen vanuit gevoel, naar voelen wat je doet

‘Van doen vanuit gevoel, naar voelen wat je doet’
Training zelfbewustwording voor begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking en moeilijk
verstaanbaar gedrag. Ontwikkeld door de Academie voor Haptonomie in Doorn en Sherpa te Baarn (Oktober 2016)
Meer dan verantwoorde zorg
Zorg voor mensen met een verstandelijke beperking is een vak, en veelal een complex vak. Mensen met een
verstandelijke beperking hebben vaak hulp nodig bij het reguleren van hun emoties en gedrag. Zeker als er bijkomende
problematiek is. In toenemende mate is de zorg de laatste jaren verantwoord gemaakt door protocollen,
handelingsplannen en risicoanalyses. Maar verantwoorde zorg is nog geen goede zorg. Goede zorg is gericht op iemand
tot bloei brengen en is meer dan het uitvoeren van een zorgplan. Bij de kwaliteit van de zorg speelt de eigen persoon
van de hulpverlener of begeleider, een cruciale rol. Goede zorg is gebaat bij zelfkennis en zelfreflectie van de begeleider
op diens eigen handelen.
Uit onderzoek blijkt dat gedrag van begeleiders bijdraagt aan het voortduren en soms zelfs aan het ontstaan van
gedragsproblemen bij cliënten met een verstandelijke beperking. Andersom hebben de gedragsproblemen van
cliënten invloed op het emotionele welzijn en handelen van begeleiders, en veroorzaken verschillende reacties bij
begeleiders, zoals angst, boosheid en ergernis. Wanneer begeleiders zich bedreigd voelen door het gedrag van hun
cliënten, is de kans dat begeleidingsafspraken correct worden uitgevoerd aanzienlijk kleiner. Uit onderzoek bij
begeleiders is gebleken dat het aanhoudende karakter van gedragsproblemen, het ontbreken van een effectieve
manier om er mee om te gaan, de onvoorspelbaarheid van het gedrag en onbegrip voor het gedrag, belangrijke
bronnen van stress zijn (Zijlmans, Embregts, Gerits, Bosman, Derksen, 2010).
Steeds meer en beter is bekend dat het niet alleen om het kennisaspect en de vaardigheden van begeleiders gaat, maar
juist om de attitude. Het vermogen om een optimale relatie aan te gaan met de cliënt, waardoor de begeleider meer in
verbinding tot diens ondersteuningsvraag komt te staan.
Bij mensen met een verstandelijke beperking lopen de cognitieve, emotionele en sociale ontwikkeling vaak niet parallel.
Hierdoor is de afstemming met de cliënt moeilijk. Er daarmee wordt een groter beroep gedaan op de sensitiviteit van de
begeleiders in het kader van de communicatie met cliënten.
Eigenheid
Goede zorg is dus meer dán en vraagt om een andere scholing dan tot nu toe veelal wordt gedaan. Of er wordt ingezoomd
op vaardigheden in het kunnen toepassen van bijvoorbeeld technieken of een scholing is veelal cognitief en gericht om
iets beter te kunnen begrijpen, bijvoorbeeld om gedrag – van de ander- beter te begrijpen. Veel van deze trainingen
hebben tot doel om vaste stappen aan te leren of om meer geprotocolleerd te handelen.
Bij het leren van vaardigheden, technieken en programma’s lijkt de eigenheid van de begeleider niet mee
te doen. En juist dát is waar deze training zich op richt.
TRAINING ZELFBEWUSTZIJN © AVH/SHERPA
De training
Met deze insteek hebben de stichting Sherpa en de Academie voor Haptonomie de handen ineen geslagen. Zij hebben
een training ontwikkeld bedoeld om begeleiders meer preventief te leren werken en tekenen van spanning in een
vroeg stadium te leren ombuigen naar de-escalatie. Een training om te komen tot goede zorg, waarin er meer
positieve interactie met en ontwikkelmomenten van cliënten voorkomen en minder inzet van middelen en maatregelen
nodig is.
Inmiddels is deze training dermate ontwikkeld én ook in de praktijk gegeven en toegepast, dat wij deze graag onder de
aandacht brengen van iedereen binnen de VG sector die goede zorg voorstaat, niet in de laatste plaats de begeleiders
zelf. Maar natuurlijk ook de beslissers in de VG-instellingen die moeten besluiten om te investeren in de begeleiders. Om
het mogelijk te maken dat zij vanuit zichzelf gaan kijken naar de communicatie en het contact met cliënten.
Zelfbewustzijn van de begeleider
Alle communicatie is fysiek, we nemen ons lichaam voortdurend met ons mee en beïnvloeden gewild of ongewild de
ander continu met onze aanwezigheid. Hier kun je gebruik van maken door dit bewust in te zetten. Het belangrijkste
doel van deze training is dan ook het zelfbewust maken van de begeleiders, zodat ze meer bewust bekwaam worden in
het toepassen van hun lichaamstaal en daarmee goede zorg bevorderen.
In deze training zijn de thema’s ‘plaatsbepaling’, ‘eigen patronen in het handelen’ en ‘lichaam gebonden communicatie’
opgenomen. De thema’s appelleren aan het feit dat de begeleider zijn eigen instrument is in de dialoog met de cliënt.
En het dus van belang is hoe de begeleider zichzelf inzet in het contact met cliënten. De training geeft gereedschap om
in elke situatie te kunnen afstemmen op de cliënt en taal om te kunnen verwoorden wat er in de interactie gebeurt.
Opzet van de training
De training bestaat uit vijf bijeenkomsten van elk een halve dag en beslaat daarmee in totaal 2,5 dag. De training bestaat
voor een groot deel uit praktijkoefeningen. Door reflectie op deze oefeningen wordt men bewust van de eigen
gedragingen en welke invloed dat heeft op het contact. Tussen iedere bijeenkomst ligt een periode waarmee met het
geleerde aan de slag gegaan kan worden.
De training kan gevolgd worden op de eigen locatie van de instelling, maar ook bij de Academie voor Haptonomie in
Doorn.
De training kan door het eigen team worden gevolgd, maar ook goed met collega’s uit andere teams. In principe wordt
de training gegeven door twee trainers. Een minimale groepsgrootte van acht en maximaal van zestien betekent dat
iedereen deze training kan volgen!
Geïnteresseerd in deze training?
Maak uw interesse bekend bij Rachel de Wolf ([email protected]).
Zij zal contact met u opnemen n voor een vrijblijvende offerte afgestemd op
uw vraag. Indien u liever telefonisch contact heeft dan kunt u bellen
onder nummer 0343-515178
TRAINING ZELFBEWUSTZIJN © AVH/SHERPA