VGN Kleio programma Didactiek Conferentie 2015 13 en 14 november in Huize Bergen te Vught Geef je nú op via www.vgnkleio.nl VGN Kleio PROGRAMMA Vrijdag 13 november 2015 09.15u-10.00uOntvangst / ophalen keycords met naambadges Patrijs 10.00u-10.15uPlenaire opening van de conferentiePauw 10.15u-10.30u Koffie/theePatrijs 10.30u-11.45u 1 Workshopronde Boomgaard en Bloembinderij 12.00u-13.00u Lunch Hoofdgebouw 13.15u-14.30u 2 Workshopronde Boomgaard en Bloembinderij 14.30u-14.45u Koffie/thee Foyer Boomgaard en Bloembinderij 14.45u-16.00u 3 Workshopronde Boomgaard en Bloembinderij 16.00u-17.30u LeermiddelenmarktPauw 18.00u-19.30u Diner 19.30u-20.00u Koffie/theePatrijs Hoofdgebouw 20.00u-21.15uAvondvermaak door De Zingende BroederPauw 21.15u-? Borrelen (consumpties op kamernummer)Patrijs Zaterdag 14 november 2015 07.30u-8.45uOntbijt Hoofdgebouw U dient na het ontbijt uit te checken en eventuele consumpties te voldoen. Bagage kan bewaard worden in de garderobe van de Pauw. 9.00u-10.15u 4 Workshopronde Boomgaard en Kamp Vught 10.15u-10.30u Koffie/thee Foyer Boomgaard en Bloembinderij 10.30u-11.45u 5 Workshopronde Boomgaard en Kamp Vught 12.00u-13.00u Lunch Hoofdgebouw 13.00u-14.30u Slotlezing door Hans GoedkoopPauw 14.30u-15.00uAfsluiting en uitreiking certificatenPauw Plattegrond Huize Bergen VGN Kleio Vrijdag 13 november 2015 DIDACTIEKCONFERENTIE Boomgaard Zaal 2 Zaal 1 Zaal 3 STARTERS CONFERENTIE Bloembinderij Zaal 4 Workshopronde 1 Regionaal 10.30u-11.45u archiefonderzoek (alle leerjaren), Esther Koops & Peter Riem Erger dan oorlog - lesgeven over genocide (bovenbouw), Niod / Barbara Boender Waar zijn de vrouwen gebleven? (alle leerjaren), Koen Henskens Gepersonaliseerd leren met ICT (beginnende docenten), Eveline van Dijck Workshopronde 13.15u-14.30u 2 Regionaal archiefonderzoek (alle leerjaren), Esther Koops & Peter Riem Erger dan oorlog - lesgeven over genocide (bovenbouw), Niod / Barbara Boender Waar zijn de vrouwen gebleven? alle leerjaren), Koen Henskens Theater en film in de les (beginnende docenten), Arjan Otte & Roderik de Ridder Workshopronde 14.45u-16.00u 3 Activerende werkvormen bij historische contexten (bovenbouw havo/ vwo), Frits Hofstra Fair play in de klas (leerjaar 3/4 vmbo/ havo/vwo), Anne Frank Stichting / Sanne Verstraete Deel je juweel (alle leerjaren), Wilbert Landman Staatsinrichting in de les (beginnende docenten), Prodemos / Suzanne van de Ven Zaterdag 14 november 2015 DIDACTIEKCONFERENTIE Boomgaard Zaal 2 Zaal 1 STARTERS CONFERENTIE Kamp Vught Zaal 3 Workshopronde 09.00u-10.15u 4 Fotografie aan het front (alle leerjaren), Stefan Rops Dit waren echte mensen! (alle leerjaren), Euroclio / Steven Segers & Ineke Veldhuis Oral History (alle leerjaren), Marloes Hülsken & Nadine Kostense Workshopronde 10.30u-11.45u 5 Fotografie aan het front (alle leerjaren), Stefan Rops Dit waren echte mensen! (alle leerjaren), Euroclio / Steven Segers & Ineke Veldhuis Het nieuwe geschiedenisexamen (bovenbouw havo/ vwo), Het CvTE / Elise Storck Excursie Kamp Vught (beginnende docenten), Nationaal Monument Kamp Vught Inschrijven Didactiekconferentie: Max. 75 deelnemers. Kosten € 425 (niet-leden betalen € 465). Inclusief overnachting, maaltijden en nascholings-certificaat. Startersconferentie (studenten, de beginnende docent en LIO’s): Max. 15 deelnemers. Kosten € 150 (alleen voor leden). Inclusief overnachting, maaltijden en nascholingscertificaat. Aanmelden kan van 1 september 2015 t/m 31 oktober 2015 via www.vgnkleio.nl. Let op! De starters volgen een vast programma met de bovengenoemde ‘workshops voor beginnende docenten’. Deze workshops staan ook open voor ‘gewone’ deelnemers, maar de beginnende docenten krijgen voorrang. Hebt u nog vragen? Een mail sturen naar [email protected] volstaat. Geef je nú op via www.vgnkleio.nl VGN Kleio 1 Gepersonaliseerd leren met ICT (beginnende docenten), Eveline van Dijck Elke leerling zijn eigen traject laten lopen in je les, het lijkt onmogelijk maar is echt te doen! Met de juiste hulpmiddelen kun je diverse leerroutes opzetten, zoals een hulproute of juist een excellente route. In deze workshop worden verschillende opties getoond (en uitgeprobeerd als je een computer of tablet meeneemt) die kunnen helpen bij het optimaliseren van differentiatie, en in plaats van tijdrovend te zijn, juist veel tijdswinst kunnen opleveren! Eveline van Dijck is geschiedenisdocent aan het Citadel College in Nijmegen-Lent en is al enige jaren gespecialiseerd in gepersonaliseerd leren in combinatie met ICT. In 2014 was zij één van de genomineerden voor geschiedenisdocent van het jaar. 1 2 Waar zijn de vrouwen gebleven? (alle leerjaren), Koen Henskens Zijn de middeleeuwse stereotypen dat de vrouw minderwaardig, zondig, gulzig, zwakzinnig en kinderachtig zijn’ dan nog steeds van kracht? In de schoolboeken worden tien keer zoveel mannen als vrouwen genoemd, bijna suggererend dat vrouwen geen rol van betekenis spelen in de geschiedenis. In deze workshop wordt op hoofse wijze ‘een lans gebroken’ voor de (middeleeuwse) vrouw. Aan de hand van biografische schetsen van een aantal opmerkelijke vrouwen zal op inlevende en activerende wijze worden aangetoond dat vrouwen niet alleen deugdzaam waren, maar ook een cruciale rol speelden bij de belangrijke historische gebeurtenissen in de middeleeuwen. In de werkvorm, die rechtstreeks in de les inzetbaar is, komen alle kenmerkende aspecten van de middeleeuwen aan bod én leren de leerlingen veel over de sociale verhoudingen tussen man en vrouw in het verleden en het heden. Koen Henskens is lerarenopleider bij ILS/HAN in Nijmegen en verbonden aan het alom bekende team van Actief Historisch Denken (AHD). 1 2 Regionaal archiefonderzoek (alle leerjaren), Esther Koops & Peter Riem Net als de rest van Nederland kreeg ook Groningen te maken met het vijandbeeld tussen Oost en West. Zo verschenen in het landschap luchtwachttorens, werden in de stad atoombunkers gebouwd en rees het plan voor de aanleg van een NAVO-legerbasis in Oost-Groningen. Met behulp van uniek archiefmateriaal is een lespakket gevormd dat niet alleen internationale gebeurtenissen uit die tijd belicht, maar vooral ook de verhalen van de Koude Oorlog ‘dichterbij’ vertelt. Bij de ontwikkeling van het lesmateriaal is gekozen voor aanbod op verschillende niveaus (onderbouw en bovenbouw) maar ook voor een grote verscheidenheid in opdrachten/activiteiten. Het lesmateriaal is eenvoudig geschikt te maken voor de eigen regio. Esther Koops, werkzaam als docent geschiedenis op het Kamerlingh Onnes College te Groningen, verzorgd deze workshop samen met Peter Riem van het RHC Groninger Archieven. 1 2 Erger dan oorlog - lesgeven over genocide (bovenbouw), NIOD / Barbara Boender De Tweede Wereldoorlog is in de meeste lescurricula goed vertegenwoordigd. Geschiedenisdocenten besteden aandacht aan de oorlog vanuit Nederlands en internationaal perspectief, en behandelen daarbij de genocide op de Joden, de Holocaust. In het nieuws wordt regelmatig gesproken over genocide. Genocide die nu plaatsvindt, bijvoorbeeld in Darfur, of op de Yezidi’s, maar ook over onverwerkte hoofdstukken uit de geschiedenis, zoals de genocide in Cambodja, Srebrenica of de Armeense genocide. En wat is genocide eigenlijk? En kan genocide eigenlijk worden voorkomen? Voor Holocaust Memorial Day - de jaarlijkse herinneringsdag op 27 januari voor de Holocaust en andere genociden - ontwikkelde het NIOD twee lessen voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs over Srebrenica en de Armeense genocide. In deze workshop maak je kennis met de bronnen en het materiaal (die aan het eind beschikbaar worden gesteld), en tackle je een aantal dilemma’s rond lesgeven over genocide. Met een divers aanbod aan onderwijsactiviteiten bevordert het NIOD (Instituut voor Oorlogs,- Holocausten Genocidestudies) de kennis over oorlog in de 20ste en 21ste eeuw. In op verschillende leerjaren afgestemde programma’s komen thema’s als oorlog, massaal geweld, de Holocaust en genocide aan de orde. 2 Theater en film in de les (beginnende docenten), Arjan Otte & Roderik de Ridder Arjan en Roderik zullen de deelnemers verassen met diverse werkvormen waarbij film, theater en plezier centraal zullen staan. Arjan Otte en Roderik de Ridder zijn beide werkzaam als docent geschiedenis aan het Hoeksch Lyceum te Oud Beijerland. Activerende werkvormen bij historische contexten (bovenbouw HAVO/VWO), Frits Hofstra 49 kenmerkende aspecten uit je hoofd leren is al lastig genoeg. En nou ook nog al die voorbeelden bij de historische contexten! In de verschillende examenkaternen worden deze voorbeelden allemaal hartstikke leuk uitgelegd, maar hoe leerlingen daarmee aan het werk te zetten? In deze workshop gaan de deelnemers zelf aan de slag als waren zij leerlingen met maximaal drie activerende werkvormen behorende bij respectievelijk de historische contexten Republiek, Verlichting en democratische revoluties en Duitsland waarbij de nadruk ligt op die verplichte voorbeelden zoals de Collaterale Raden, de Cahiers de Doléances en het Congres van Berlijn. Het materiaal krijgt u na afloop mee naar huis. Frits Hofstra (bouwjaar 1974), al een tiental jaar actief binnen de VGN, is werkzaam als docent geschiedenis op het Kamerlingh Onnes College te Groningen. 3 Geef je nú op via www.vgnkleio.nl VGN Kleio 3 Fair play in de klas (leerjaar 3/4 VMBO/HAVO/VWO), Anne Frank Stichting / Sanne Verstraete Hoe kun je vooroordelen en discriminatie in de klas bespreekbaar maken? De educatieve game Fair Play. Your decisions matter! over voetbal en discriminatie geeft een goede opening voor een eerlijk gesprek in de klas. In de game kun je aanvoerder worden van een voetbalteam. Dit lukt alleen als je opkomt voor slachtoffers van discriminatie. Maar dilemma’s, keuzes en groepsdruk maken dat, net als in real-life, niet makkelijk. Dankzij de directe feedback op hun keuzes, zien spelers meteen welke impact hun handelen heeft, op anderen én op de situatie. De game laat jongeren zo nadenken over hun eigen keuzes en over de mogelijkheden die ze hebben om situaties te beïnvloeden. In deze workshop maken deelnemers kennis met de game en met het lesmateriaal en gaan zij aan de slag met een activerende werkvorm voor in de les. De Anne Frank Stichting brengt Anne Franks levensverhaal wereldwijd onder de aandacht ter bezinning op de gevaren van antisemitisme, racisme en discriminatie en het belang van vrijheid, gelijkheid en democratie te onderstrepen. Workshopleider Sanne Verstraete is medeontwikkelaar van de game en het lesmateriaal. 3 Deel je juweel (alle leerjaren), Wilbert Landman Iedereen heeft wel een of twee lessen waar hij erg trots op is; een thema, een werkvorm, een hele serie of een opdracht voor een lesuur zelfstandig werken. Bij deze workshop brengen alle deelnemers een of twee van deze juweeltjes mee om te delen en omdat iedereen dit doet krijgt iedere deelnemer er (bij 12 deelnemers) tot 22 voor terug. Het is nadrukkelijk de bedoeling om een compleet product (denk daarbij aan beoordeling, normering, beschrijvingen enz.) mee te nemen. De deelnemers worden in de gelegenheid gesteld om d.m.v. een korte presentatie hun Juweel toe te lichten alvorens deze uit te delen. Presenteren is niet verplicht maar laptop, beamer en whiteboard staan ter beschikking. U krijgt ruim op tijd te horen voor hoeveel exemplaren u moet zorgen, overigens is het delen via bijvoorbeeld Dropbox voor sommigen eenvoudiger. Let wel: deze workshop kan niet zonder de inbreng van de deelnemers bestaan. Wilbert Landman, een vaste gast van conferentie en sinds jaren ook actief binnen de VGN didactiekcommissie, is werkzaam als docent geschiedenis, maatschappijleer en Duits op het Liemers College te Zevenaar. 3 Staatsinrichting in de les (beginnende docenten), PRODEMOS / Suzanne van de Ven Niet alle leerlingen reageren enthousiast als de woorden ‘democratie en rechtsstaat’ vallen in de geschiedenisles. Met activerende werkvormen wil ProDemos leerlingen enthousiasmeren voor het thema staatsinrichting. In deze workshop gaan we aan de slag met tien activerende werkvormen die u direct kunt toepassen in uw eigen lessen. Tijdens de workshop komt zowel de hedendaagse politiek als de historische ontwikkeling van de democratie in de afgelopen 200 jaar aan bod. Aan het einde van de workshop krijgt iedere deelnemer een reader met de werkvormen mee naar huis. ProDemos ontvangt jaarlijks tienduizenden scholieren, studenten en andere geïnteresseerden, die via ProDemos ervaren hoe politiek, democratie en rechtsstaat functioneren. 4 Oral History (alle leerjaren), Marloes Hülsken & Nadine Kostense Oral history (mondelinge geschiedenis) heeft in het Nederlandse geschiedenisonderwijs nauwelijks voet aan de grond. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Engeland en de Verenigde Staten. De historische methode die gebruikt maakt van opgenomen interviews, geeft een grote meerwaarde aan geschiedenislessen. Leerlingen nemen een interview af met een ooggetuige; zo leren ze niet alleen geschiedenis, maar doen/maken ze ook zelf geschiedenis. In deze workshops gaan we niet alleen in op de meerwaarde van oral history voor de lespraktijk, maar geven wij ook een aantal voorbeelden van oral history projecten die op school- en of klasniveau kunnen worden uitgevoerd en komen we met tips en thema’s die geschikt zijn voor oral history in de klas. Marloes Hülsken en Nadine Kostense zijn net als Koen Henskens verbonden als lerarenopleider aan de ILS/HAN in Nijmegen. 4 5 Fotografie aan het front (alle leerjaren), Stefan Rops In deze workshop gaan we met unieke foto’s (en prenten) van Duitse zijde uit de periode 1914-1918 aan de slag. Wanneer we aan de Eerste Wereldoorlog denken, denken we vaak in zwart-wit beelden. Dat komt omdat het meeste beeldmateriaal uit die tijd dat ook is. Maar niet alles. Een foto (in kleur) vertelt ons veel meer dan de kijker aanvankelijk doet denken. Een foto geeft ons een kijkje in het leven van de alledaagse man of vrouw. Minstens zo belangrijk is wat een foto niet laat zien. Daarnaast tonen WOI foto’s duidelijk de verandering in oorlogsvoering. Volgepakte soldaten overladen met bloemen en punthelmen op hun hoofd tegenover met modder besmeurde stormtroepen met gasmaskers op hun nek. De workshop biedt didactisch materiaal van hoe je leerlingen effectief aan de slag kunt laten gaan met foto’s van weleer. De concepten betrouwbaarheid, representativiteit PROGRAMMA en objectiviteit/subjectiviteitVGN staan DIDACTIEKCONFERENTIE daarbij centraal. 2015 Stefan Rops heeft tijdens zijn educatieve master aan het COLUU onderzoek gedaan naar beeldmateriaal in de geschiedenisles. Daarnaast doet hij aan historische uitbeelding waarbij hij de uniformering van destijds aan den lijve ondervindt. VGN Kleio 4 5 Dit waren echte mensen! (alle leerjaren), Euroclio / Steven Segers & Ineke Veldhuis Dit waren echte mensen! De levensverhalen achter de statistieken van het door de oorlog verwoeste Europa. De statistieken over Europa in de periode 1945-49 kunnen overweldigend zijn, zeker voor leerlingen - miljoenen mensen zijn gestorven, miljoenen mensen zijn hun huis kwijt of uitgezet, miljoenen mensen hebben honger…. Hoe verhouden deze getallen zich tot de levens van normale mensen? In deze workshop nemen we de individuele verhalen als uitgangspunt en gebruiken we bronnen als bewijs om te kijken hoe typisch hun levens waren voor deze cruciale jaren voor de vorming van het Europa van nu. Het lesmateriaal en de lesbrief zijn gemaakt in het Engels. Euroclio – de Europese Vereniging van Geschiedenisonderwijsgevenden – heeft als doel innovatie en vooruitgang in geschiedenisonderwijs te bevorderen. Hiertoe ontwikkelt zij onderwijsmateriaal, bouwt en onderhoudt professionele netwerken en treedt op als adviseur voor o.a. overheden. 4+5 Excursie Kamp Vught (beginnende docenten), Nationaal Monument Kamp Vught Kamp Vught was één van de drie Duitse concentratiekampen in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog en stond onder beheer van de SS (in tegenstelling tot de andere twee kampen). Het heeft ruim twee jaar als concentratiekamp gefunctioneerd. Een groot deel van het terrein wordt tegenwoordig in beslag genomen door de Penitentiaire Inrichting Vught, twee kazernes en een woonwijk. Op de noordoostpunt van het vroegere kampterrein is het museum Nationaal Monument Kamp Vught gevestigd dat de herinnering levend houdt aan de geschiedenis van het kamp en de slachtoffers. Tijdens de excursie bezoeken we de vaste expositie, de wachttorens, het crematorium, de nagebouwde barakken, de fusilladeplaats en het kindergedenkteken. Tijdens de rondleiding worden ook les ideeën aan de hand gedaan. Wilbert Landman, werkzaam als docent geschiedenis, maatschappijleer en Duits op het Liemers College te Zevenaar, zal samen met een medewerker van Kamp Vught de excursie verzorgen. 5 Het nieuwe geschiedenisexamen (bovenbouw HAVO/VWO), Het CvTE / Elise Storck Bij geschiedenisdocenten bovenbouw havo/vwo bestaat een grote behoefte aan ideeën over hoe je je leerlingen het beste kunnen voorbereiden op het eindexamen nieuwe stijl. Wanneer te beginnen? Kun je leerlingen in de onderbouw ook al vertrouwd maken met de kenmerkende aspecten? En hoe kun je de leerlingen het best voorbereiden op examenvragen over de kenmerkende aspecten en de historische contexten? In deze workshop worden er tal van ideeën aan de hand gedaan. Elise Storck is lerarenopleider en vakdidacticus geschiedenis bij ICLON Universiteit Leiden en daarnaast werkzaam bij het CvTE. PROGRAMMA DIDACTIEKCONFERENTIE 2015 VGN Avondprogramma: Muziek als deur naar het verleden politieke, economische en sociale vernieuwingen legden de basis voor het moderne Nederland zoals dat we nu kennen: van De zingende broeder koningshuis tot grondwet, van parlementaire democratie tot verzuiling. In ‘De IJzeren Eeuw’ worden bruggen, sporen, wegen en kanalen aangelegd, ontwikkelen Amsterdam en Rotterdam zich stormachtig en verrijzen overal in het land De Zingende Broeder brengt op nostalgische wijze Nederlandstaindustrieën met moderne stoommachines. De overzeese handel bloeit op en aan het eind van de eeuw komen Nederlandse wetenschappers met vijf Nobelprijzen thuis. Zoals in de gelijknamige televisieserie zuigt Hans Goedkoop ons gedurende deze lezing mee de negentiende eeuw in. Adembenemend gegarandeerd. lige liedjes uit vervlogen tijden.luisteren Veelal zijn het populaire liedjes van Hans Goedkoop is amusentszangers een Nederlands historicus en literatuurcriticus. Hij is vooral presentator Andere Tijden, een bekende uit de jaren 30bekend vanalsde 20e van eeuw, zoals geschiedenisprogramma van de NTR en VPRO. 14.30u-15.00u Afsluiting en uitreiking certificaten Lou Bandy, Willy Derby, Kees Pruis en Bob Scholte. Daarnaast wil De Zingende Broeder nog wel eens een uitstapje maken naar de jaren 40, 50, 60 en zelfs 70 van diezelfde eeuw. Strak in het pak en U kunt zich inschrijven voor de VGN Didactiekconferentie door naar www.vgnkleio.nl te gaan en daar de link naar het zichzelf begeleidend de docenten gitaar,(student probeert hij zowerkzaam), authentiek mogeinschrijfformulier aan te klikken. Let op! op Startende of tot 1 schooljaar die welkom zijn tegen een sterk gereduceerd tarief, volgen een vast programma met de bovengenoemde ‘workshops voor beginnende docenten’. lijkworkshops het stemgeluid bovengenoemde artiesten te voorrang. imiteren. Een Deze staan ook open voorvan ‘gewone’ deelnemers, maar de beginnende docenten krijgen flinke hoeveelheid brylcreem in het haar en WS eenfotografie ouderwetse bril Afbeeldingen: avondprogramma de zingende broeder, aan het front, Hans Goedkoop (slotlezing). maken het plaatje compleet. Thema’s die herhaaldelijk terugkomen in de liedjes zijn: de liefde, de economische crisis en maatschappelijke onderwerpen, meestal met een humoristische knipoog! Remco Bijlefeld, alias de zingende broeder, werkt als woon- zorgbegeider in een kleinschalig verpleeghuis te Borger. Door de oudere mensen waarmee hij werkt is hij geïnteresseerd geraakt in de muziek uit hun jeugdtijd. Door vaak zijn gitaar mee te nemen naar het werk om samen met de ouderen te zingen, werd zijn repertoire steeds groter. Op een gegeven moment kwam Remco op het idee om er meer mee te doen. Naast zijn drukke baan als vader en ouderenverzorger, treedt hij nu ook op als amusementzanger in verpleeg- en verzorgingshuizen. PROGRAMM VGN DIDACTIEKCONFERENTIE 20 Slotlezing: De ijzeren eeuw Hans Goedkoop De negentiende eeuw. Een eeuw die traag op gang komt maar halverwege gaat Nederland op de schop. Ingrijpende politieke, economische en sociale vernieuwingen legden de basis voor het moderne Nederland zoals dat we nu kennen: van koningshuis tot grondwet, van parlementaire democratie tot verzuiling. In ‘De IJzeren Eeuw’ worden bruggen, sporen, wegen en kanalen aangelegd, ontwikkelen Amsterdam en Rotterdam zich stormachtig en verrijzen overal in het land industrieën met moderne stoommachines. De overzeese handel bloeit op en aan het eind van de eeuw komen Nederlandse wetenschappers met vijf Nobelprijzen thuis. Zoals in de gelijknamige televisieserie zuigt Hans Goedkoop ons gedurende deze lezing mee de negentiende eeuw in. Adembenemend luisteren gegarandeerd. Hans Goedkoop is een Nederlands historicus en literatuurcriticus. Hij is vooral bekend als presentator van Andere Tijden, een geschiedenisprogramma van de NTR en VPRO. Geef je nú op via www.vgnkleio.nl