Document

NAAR EEN
‘BILLIJKE VERGOEDING’
VOOR
OPENBARE UITLENING…
Koninklijke Bibliotheek - De Auteurs
Brussel 12 december 2011
Dirk Voorhoof
©
1
Van leenrecht naar leenvergoeding
Leenrecht : vooral sedert 1978 bib-decreet
Secundaire exploitatie: eis tot compensatie
Initiatieven (Vlaamse) Gemeenschap
1. - Per ontlening door ontlener?
2. - Via abonnement?
3. - Door bibliotheek?
4. - Via cultuurbudget Gemeenschap
2
1977
Parliamentary Assembly of the Council of Europe,
Recommendation 822 (1977)
on payment to creators for library loans
(public lending right),
Texts Adopted 1978, I.
“… payment to creators for library loans
(public lending right)”
3
Ondertussen
EU-richtlijn
Richtlijn 92/100/EEG van 19 november 1992
Richtlijn 2006/115/EEG van 12 december 2006
AW 1994/2005
Art. 1 § 1 (art. 35 § 1 en 39)
Uitleenrecht als verbodsrecht,
behoudens openbare uitlening + vergoeding
KB 25 april 2004
vergoedingsregeling voor openbare uitlening
“too little, too late?”
4
2011
Alles weer op de helling?
Hof van Justitie 30 juni 2011
Belgische regeling ivm vergoedingen voor openbare
uitlening in strijd met EG-richtlijn
Vernietiging RvState?
Snelle aanpassing KB 2004?
Welke marge laat arrest Hof van Justitie nog?
5
Recht op uitlening als
auteursrecht/naburig recht
Art. 1 AW 1994/2005
Exclusief recht om de verhuring of uitlening van
werken / prestaties toe te staan (+ 35 § 1 en 39 AW)
Uitlening zie RL “het voor gebruik ter beschikking stellen voor
een beperkte tijd en zonder direct of indirect economisch
of commercieel voordeel, indien dat plaatsvindt via voor het
publiek toegankelijke instellingen”.
Verhuring zie RL “ (..) direct of indirect economisch of
commercieel voordeel”.
Niet: werken van toegepaste kunst/bouwwerken (art. 3, 2 RL)
Niet: ter beschikkingstelling voor raadpleging ter plaatse (Overw. 11 RL)
6
OPENBARE UITLENING
(art. 23/47)
– Werken van letterkunde, databanken, foto’s, partituren
– Geluids- en AV-werken (na 6m., nu 2m.)
Geen verbodsrecht als
• uitlening met educatief/cultureel doel
• door erkende instelling
VERGOEDINGSREGELING via KB
Merk op - niet voor werken van beeldende kunst = verbodsrecht
- niet voor computersoftware = verbodsrecht (ter discussie)
OPENBARE UITLENING
Vergoeding / compensatie voor de wettelijke licentie
Aan :
- auteurs (70 %) + uitgevers (30 %)
- auteurs/uitvoerende kunst/producenten (1/3)
Bedrag te bepalen bij KB (art. 63-64),
na raadpleging instellingen en vennootschappen
Mogelijke vrijstelling voor bepaalde categorieën
of forfaitair vastgesteld bedrag
na raadpleging van gemeenschappen
Merk op : ook uitgevers recht op vergoeding !
LEENVERGOEDING - KB 25 april 2004
na veroordeling door HvJ 16 oktober 2003
en eis schadevergoeding VEWA, JAM, SABAM, SOFAM
– 1 euro/jaar – volwassene, ingeschreven in bib/ 1 uitlening
– 0,5 euro/jaar- minderjarige (..)
– Vrijstellingen !
•
•
•
•
Onderwijsinstellingen
Wetenschappelijke onderzoeksinstellingen
Zorginstellingen
Instellingen blinden, doven, slechthorenden en slechtzienden
LEENVERGOEDING - KB 25 april 2004
– Inning via beheersvennootschap
– Jaarlijkse aangifte door bib’s (n ingeschreven in bib)
– Beheersvennootschap kan gegevens opvragen ifv inning en
ifv verdeling – Reprobel
– Gemeenschappen, federale overheid of verenigingen
bibliotheekwezen kunnen betaling aan
beheersvennootschap geheel of gedeeltelijk op zich nemen
(2006 = 1,33 miljoen euro , 2007 = 1,5 miljoen euro en 2008 = 1,83 miljoen euro)
– Eerste uitbetalingen pas eind 2009, begin 2010
Inning via Vl. Gem / bib Fr. Gem 2009 = 1,6 miljoen euro
Ca. 83,5 % voor letterkundige werken etc., 16,5 % voor geluids/AVM
Uitleenrecht als auteursrecht en eraan gekoppelde ‘billijke
vergoeding’ voor openbare uitlening
te onderscheiden van ‘leensubsidie’ of andere ‘cultuursubsidie’
aan auteurs/vertalers
Leenvergoeding/subsidie Vlaamse Gemeenschap
Enkel Nederlandstalige literatuur
Eenmalig (2003-2004)
Rechtspraak openbare uitlening
• Rb. Brussel 4 november 2002
A&M 2004, 159
Maloux t. Mediatheek Brussel
• DVD – vordering tot stopzetting ontlening
• Geen schending auteursrecht.
• Uitzondering openbare uitlening AVM is van
toepassing na “bufferperiode”: wettelijke licentie
• Tergend en roekeloos geding
Rechtspraak openbare uitlening
• Rb. Brussel 3 maart 2003
A&M 2003, 222
Blanpain t. Bibliotheek Brussel
• Vordering tot stopzetting ontlening boeken
• Geen schending auteursrecht
• Uitzondering openbare uitlening is van toepassing,
ook al is vergoedingsregeling nog niet van kracht
• Tergend en roekeloos geding
Rechtspraak openbare uitlening
• Rb. Gent 30 november 2011
BEA (Belgian Entertainment Ass), Sega, Ubisoft
t. Bibnet, VVBAD en Stad Kortrijk
• Uitlening videogames, protest door BEA in
toepassing softwarewet: geen uitlening toegestaan
• Is geen software, wel AV-werken, en dus
dwanglicentie openbare uitlening van toepassing,
hoeft geen toestemming van rechthebbenden
ps: tegen dit vonnis wordt beroep aangetekend
Rechtspraak openbare uitlening
• Rb. Brussel 18 november 2003
A&M 2003, 160
• Vewa, Sofam, Jam, Sabam… t. Belgische Staat
• Vordering tot betaling van 75 miljoen euro als
schadevergoeding derving inkomsten openbare
uitlening van auteurswerken : rechthebbenden?
• Vordering afgewezen, en verwijzing naar arrest
Hof van Justitie waarin veroordeling van België
Rechtspraak openbare uitlening
• Brussel 29 september 2009 (beroep tussenarrest)
Vewa, Jam, Sofam, Sabam. t. Belgische Staat
• Eis is ondertussen 120 miljoen euro
(Forum leenrecht, 9 euro per volw. en 4,5 euro minderjarigen, 1 juli 1994-31/12/2003)
Onvoldoende omzetting van Richtlijn verhuur en
uitleenrecht, m.n. geen vergoeding van
toepassing igv openbare uitlening voor de
periode 1994-2004
• Tussenarrest: verjaring 1994-1997,
wel ontvankelijk 1997-2004
Cassatieberoep
Rechtspraak openbare uitlening
• HvJ 16 oktober 2003
A&M 2003, 351
Commissie t. België
• België deed geen voldoende omzetting van Richtlijn
verhuur en uitleenrecht, m.n. geen vergoeding van
toepassing igv openbare uitlening
• België veroordeeld
• KB 25 april 2004
Rechtspraak openbare uitlening
• HvJ 30 juni 2011
VEWA t. Belgische Staat, zaak 271/10
Arrest in antwoord op prejudiciële vraag
door Raad van State in zaak
VEWA t. Belgische Staat
Verzoek tot vernietiging KB 25 april 2004
VEWA-arrest
HvJ 30 juni 2011
• Vergoeding niet louter symbolisch :
= schadevergoeding, ‘nadeel’, ifv ‘passend inkomen’
• Artikel 5, lid 1, RL 92/100/EEG (thans art. 6, lid 1 RL
2006/115) verzet zich tegen een wettelijke regeling
zoals die in KB 25 april 2004, die een stelsel invoert
waarbij de vergoeding die bij openbare uitlening aan
de auteurs verschuldigd is uitsluitend wordt berekend
op basis van het aantal in de openbare instellingen
ingeschreven leners en een per jaar per lener
vastgesteld forfaitair bedrag
• Meerdere lidmaatschappen : niet beperken tot één
Intrekking KB 25 april 2004 + nieuwe regeling?
Nog in arrest HvJ 30 juni 2011
- Lidstaten stellen op hun grondgebied de meest relevante
criteria vast, ruime beoordelingsmarge, lidstaten kunnen
zelf de hoogte van vergoeding vaststellen ‘rekening
houdend met hun eigen doelstellingen voor bevordering
van culturele activiteiten’ (35-36), maar moeten wel richtlijn omzetten en
uitleenrecht/vergoeding realiseren, met eerbiediging van communautaire begrip.
- Nadeel resulteert uit openbare uitlening (37)
- Bij vaststelling van hoogte van door instelling te betalen
vergoeding moet OOK het aantal aan het publiek ter
beschikking gestelde zaken (boeken/werken) in aanmerking
worden genomen (38)
- Grote openbare-uitleeninstellingen moeten een hogere
vergoeding betalen dan kleinere instellingen (38)
Analyse HvJ 30 juni 2011
- Beperkte draagwijdte: niet enkel op basis van leden bib
- Verregaande repercussie: KB 2004 moet aangepast
- Beperkte impact voor auteurs/uitgevers: arrest zegt niets
over volume van ‘billijke vergoeding’
- Verregaande impact voor bibliotheken:
aanvullende criteria nodig:
- aantal boeken in bib :
‘terbeschikkingstelling’ van boeken is cruciaal
- eventueel ook aantal ontleningen?
Analyse HvJ 30 juni 2011
Naar minstens dubbel criterium :
- n boeken (per bib / totaal)
- n ingeschreven leners (per bib / totaal)
Analyse HvJ 30 juni 2011
Relevantie van onderscheid
‘Ter beschikkingstelling door bib’ - ‘toegang’- ‘openbare uitlening’?
Het TER BESCHIKKING STELLEN van zaken door openbare
instellingen die de uitlening mogelijk maken, is de activiteit die aan de
verplichting tot betaling van de aan auteurs verschuldigde
vergoeding ten grondslag ligt en NIET de concrete UITLENING van
bepaalde zaken door in dergelijke instellingen ingeschreven
personen (23)
De aan de auteurs verschuldigde vergoeding moet in beginsel betaald
worden door de instellingen die de werken ter beschikking stellen (23)
Hoe meer personen tot de beschermde zaken TOEGANG hebben des
te groter is de aantasting van de rechten van de auteurs. Er MOET
bijgevolg (..) tevens rekening worden gehouden met het aantal bij die
instelling ingeschreven LENERS (39)
Ter discussie
1. Wat is ‘billijke vergoeding’
° naast basis n leners en n werken, ook n ontleningen ?
° vgl. Nederland (boeken/AVM) ?
° studies/data beschikbaar ivm ‘nadeel’?
° lenen doet kopen
° evenwicht auteurs en bibliotheken/bibliotheekparticipatie
° terugwerkende kracht vanaf 2004?
° Mattheus-effect? (Pieter Aspe-effect)
2. ‘Window’-periode: uitbreiden, of toch beter afschaffen?
3. Geluids- en AV-werken : specifieke regeling?
Naar verschillende tarieven voor categoriën werken
4. Vrijstellingen inperken ?
Behoud van vrijstelling onderwijs- en wetenschappelijke instellingen
Ter discussie
5. Wat met e-books via bib?
6. Tijdelijk beschikbaar stellen online? (art. 22 § 1, 9° AW)
Is geen uitlening!
7. Inventarisatie n leners, n werken, n ontleningen …
Administratie/kosten? Verplichting voor de bibliotheken?
8. Wie betaalt: naar gemengde financiering?
- Federaal?
- Gemeenschappen/lokale besturen?
- Bibliotheken?
- Bibliotheekgebruikers/abonnement?
De discussie ligt (opnieuw) open
Richtlijn en HvJ
verwijzen ook naar
stimulering culturele activiteiten
Auteurs/uitgevers/producenten
rechtmatige aanspraken,
recht op ‘passend inkomen’ en schadevergoeding voor nadeel
maar wel in
kader cultuurbeleid