125 jaar Museum voor Land en Volkenkunde

1885 > Indisch huis, inventarisnummer 1.
Oorspronkelijk in bezit van het Nederlandsch
Zendeling Genootschap.
‘Kennis van vreemde landen en volken is voor
iederen handelsman, die zijne zaken wenscht
te ontwikkelen en uit te breiden, niet alleen
wenschelijk maar ook noodig. Iemand, die
met Afrika relaties wil aanknopen, dient te
weten, welke waren hij daar met kans op
goeden aftrek kan brengen.’ (…)
‘Langzamerhand hopen we verschillende
nieuwe afdelingen te ontwikkelen, totdat wij
eindelijk ons ideaal een >>Wereldmuseum<<
hebben bereikt. Bij iedere afdeeling nemen
we natuurlijk als eenheid of uitgangspunt:
“Het leven van den mensch”, -wat hij noodig
heeft,- hoe hij dat verkrijgt, -hoe hij het
bewaart of beschermt tegen list of geweld, -en
wat hij verder zoal uitvoert op het een of
ander gebied.’
Museum voor Land- en Volkenkunde te Rotterdam,
directeur A.Werumeus Buning, 1884
1895 > Egypte, uit de collectie Veder
De havenbaron Veder schonk in 1895 een
prachtige collectie foto’s van ‘tafereelen,
gezichten en volkstypen’.
1901 > Eerste Affiche
In 1901 werden er twintig affiches opgehangen op gemeentelijke aanplakborden en
twintig bij tramhaltes. Een exemplaar ging
naar het Rotterdamsch Leeskabinet.
die immers bewezen hadden geen macht
meer te hebben tegen de geesten en dus
mochten verbranden.
Een troep schooljongens haalden de korwars
weg, vóór het huis geheel in brand stond, om
ze te kunnen verkoopen en daarbij was een
schedelkorwar; deze heeft in het achterhoofd een opening waarin de schedel past;
de kruin is gesloten.’
Brief van de zendeling en leraar van Balen aan de
directeur, 11 augustus 1906. Opgenomen in
jaarverslag 1906.
1922 > Boeddha
Hoofd afkomstig van een Boeddhabeeld uit
één van de bijtempels van de Candi Sewu nabij
het tempelcomplex Prambanan op Java. Het
beeld is gehouwen uit andesiet, een vulkanische steensoort.
“Alles is betrekkelijk en door vergelijken valt er
veel te leren, ook in zulk een ethnologisch
museum; wel is de vergelijkende volkenkunde
nog een jonge wetenschap, maar toch leert zij
reeds, dat er op alle punten der aarde op zeer
verschillende volken tal van verrassende
overeenkomsten te vinden zijn; immers zelfs
in de verst van elkander verwijderde streken
van den aardbol doorloopt de mensch in
hoofdzaak denzelfden ontwikkelingsgang, en
tevens leert zij, dat veel van hetgeen bij mij of
meer primitieve volken nog krachtig en in
volle omvang leeft en een verklaring vindt in
hunnen beschouwing en opvattingen, men
1906 > Krachtbeeld en Korwar (voorouderbeeld). Democratische Republiek
Congo / Papua, ca. 1860. Foto's EHS
1910 > Kind in draagmand
De Utrechtse zendelingen droegen in 1906 uit de collectie H.F.C.Ten Kate
vanwege een verhuizing een enorme collectie voorwerpen over aan het museum. Deze 1912 > Sauskom van gevernist aardewerk.
collectie vormt, naast de particuliere schen- Kabylië, Algerije, ca. 1875. Een bruid kreeg bij
kingen, de basis van de collectie.
haar huwelijk dergelijk vaatwerk als bruids‘Slechts eenmaal was ik in de gelegenheid schat mee.
echte korwars te koopen en dat is reeds
dertien jaar geleden. In hetzelfde huis
waren verscheidene sterfgevallen voorgeenden 25 jaar
5 jaar Vri
komen; men geloofde dat het met geesten
m
a
d
r
tte
(manewaansi) gevuld was en stak het in
m Ro
u
e
s
brand; alles was er uit medegenou
ldm
men, behalve de korwars,
ere
1895 > Kris
Onderdeel van een collectie wapens en textiel
uit de Indische Archipel, geschonken door
Dr. E. van Rijckevorsel in 1877, in de hoop dat
rW
die ‘de kern moge worden van een koloniaal
jaa
0
museum of etnologisch museum onzer stad
12
de
waardig’. Later werd de collectie overgen
ku
dragen aan het Museum voor Land- en
en
k
l
o
Volkenkunde.
nV
‘Geen boot kwam er uit Afrika, of weldra stond
e
der een wagen voor de deur van de voormalige
an
L
Jachtclub, met allerhande Afrikaansche
or
voorwerpen, huizen, kleedingstukken, en
vo
de zonderlingste en grappigste
um
e
s
fetischen, die ooit een mensch voor
u
heilig heeft verklaard.’
A.Werumeus Buning, 1884
Wereldmuse
u
1885
r Vri
end
en
25
1942 > Bronzen beeld van Akshobhya.
Tibet, 1736.
Bruikleen 1942, aankoop 1950 met steun van
het Administratiefonds dat de gemeentelijke
musea na de Tweede Wereldoorlog ondersteunde. In de oorlogsjaren ontving het museum relatief veel bezoekers. Topstukken
waren er niet te zien, die waren ondergebracht
in een villa in het Gooi.
‘Het moet in de zomer van 1942 geweest zijn
dat ik op een van mijn zwerftochten door
jaa
rM
Rotterdam bij het Museum voor Land- en
use
Volkenkunde belandde. Ik had geen geld om
um
naar binnen te gaan. De werkster was bezig de
vo
or
stoep te boenen en zag mij voor de deur
La
nd
hangen. ‘Wil je naar binnen?’ Ze liep over haar
-e
schone natte stoep naar de portier in een
n
Vo
lke glazen hokje, legde 15 cent in het doorgeefluikje en zei: ‘Ga jij maar fijn kijken.’
nk
George Gardien.
u
nd
0
12
M
1935 > ‘Voor mij in 1935 ging er een hele
nieuwe, exotische wereld open. Destijds was
ik erg onder de indruk van de afdeling NieuwGuinea. Er was een echte (roei)boot van de
papoea’s. In mijn ogen heel lang en smal. En
hun sieraden, zoals een ketting van varkenstanden, c.q. zwijnentanden. Immers Papoea’s
houden zwijnen als huisdier. Opvallend was
ook het kraken van de houten vloeren.’ A.M.
Zuidema bezocht het museum op 12-jarige
leeftijd.
e
ar
5 jaa
1929 > Houten mondmaskertje in de
vorm van een neushoornvogel en vis.
Nieuw Ierland, Melanesië, eind 19e eeuw.
Dit beeld was vanaf 1960 het symbool van het
museum.
1902
2005
5j
am
am
Ro
tte
rd
rd
tte
Ro
den
1912
25 jaar Museum voor Land- en Volken
useum
kunde
aar M
120
ja
1956
25 j
ar W
ere
rien
ar V
ldm
1996
5 ja
um
m
use
eu
2004
1910
1906
1895
us
aa
m
rV
rie
n
de
eld
er
W
n
ar
25
ja
ja
m Rott
erdam
1939 > Houten sculptuur, Democratische
Republiek Congo. ca.1900. Een Europeaan
wordt door Afrikanen in een hangmat gedragen. Foto EHS.
‘Het bestuur van de Rotterdamse Diergaarde
bood het museum aan een keuze te doen uit
de ethnografische collectie van de diergaarde,
welke collectie, in verband met de verplaatsing van deze instelling overbodig was geworden. De voorwerpen zijn grootendeels in het
laatst van de vorige of in het begin van deze
eeuw verzameld, dus in een tijd, waarin de
inlandsche kunst nog weinig Europeesche invloeden had ondergaan.’ Jaarverslag 1939
Foto EHS
evenzeer aantreft bij volken die zich hoogst
beschaafd noemen; maar hier meestal slechts
al een onbegrepen gebruik, waarvoor men
vaak in verkeerde richting een verklaring
zoekt." Museum voor Land- en Volkenkunde en
Maritiem Museum “Prins Hendrik” te Rotterdam.
Gidsje voor de afdeeling Volkenkunde, sept.1922.
d
voor Lan
1989
1990
- en Volkenkunde 120 jaar Wer
eldm
1922
useum
den
r Vrien
a
a
j
5
1977
de
n
n
-e
ere
rW
ldm
use
um
d
ter
Rot
am
5 ja
riend
ar V
en 25
jaar Mu
seum voor Land- en Volkenkunde 120
jaa
r Wer
eldm
useu
1966 > Thanka met rad van wedergeboorte. Tibet ca.1950. Volgende jaar te zien
in de Tibettentoonstelling.
‘Ik zal het beeldje in mijn hand nemen, het tegen het daglicht houden, het keuren op materiaal, gewicht, grootte, proporties, ornamen-
jaa
mR
o
t
t
erd
am
5
jaa
r
Vri
e
nd
e
n2
5j
aa
rM
r
um
1965 > ‘Wayang kulit revolusi’
Deze collectie was in 1965 gekocht van een
Javaanse poppenmaker. Op 17 aug. 2005, bij
de viering van zestig jaar Indonesische vrijheid, werd het spel in langdurige bruikleen
gegeven aan het Wayangmuseum in Jakarta.
‘Guru, de jongste zoon van Soekarno, heft
0
12
us
e
1956 > Blouse en rok uit Japan, gemaakt
rond 1940. De antropoloog J. Langewis, verzamelde in Japan plattelandstextielen voor het
museum. Foto BG
tiek, mogelijke inscriptie. Ik zal het tenslotte
schudden en omkeren om vast te stellen of het
iets verborgen houdt in de vorm van een opgerolde gebedsstrook of lapjes van de mantel
van een heilige. Dit alles om mijn bevindingen
omtrent herkomst, ouderdom en betekenis
onder een lange rij soortgelijke gegevens in
een schrift te noteren dat ik dan zorgvuldig
weg zal sluiten in een daarvoor bestemde lade
van mijn schrijftafel.
Misschien zal ik naslagwerken consulteren,
d.w.z. ik zal de in aanmerking komende delen
de een na de ander met de gekromde wijsvinger uit het rek lichten en openleggen
op mijn vlakke hand, en het vergelijken kan
beginnen.’
Michele Ondei, Geloofscrisis van een verzamelaar,
verhalen. Sonde reeks RKS, 1977. De tibetoloog
Ondei werkte sinds 1964 bij het Museum voor Landen Volkenkunde als conservator Azië.
de
1956 > Meisje in Tunesië
Foto van conservator H.P.C.Haan.
zijn vuist en roept: ‘Merdeka!’ (vrijheid). Honderden reikhalzende omstanders reageren
zoals het ze vanaf de kleuterschool is geleerd: ook zij heffen hun vuist en roepen
‘Merdeka!’ zo hard dat het lijkt alsof het weer
1945 is. Als Guru gaat zitten, verrijst voor de
menigte de in wit pak gestoken gestalte van
wijlen president Soekarno, grondlegger van
de Republiek Indonesië. Poppenspeler Djoko
Rahardjo beweegt Soekarno vakkundig langs
de lamp, zodat de pop een imposante schaduw werpt op het scherm voor hem.’
Volkskrant 17-8-2005
n
ku
voor een tentoonstelling over Indianen in Amerika. Dat hebben we gedaan, onder
de naam ‘Bronckhorst Pioneers’. Thuis
hadden we vreselijke napret over het optreden, wij Indische mensen, die country
en hawaiianmuziek ten gehore brachten
voor een Indianententoonstelling. Wat een
contrast! Men wist niet eens wat Indische
mensen waren.’ Paula Scharff Bronkhorst trad in
de jaren vijftig op in het museum.
1956
1970 > Pennendoos,
lakwerk op papier-maché,
18e eeuw, Iran. Foto EHS
1977 > Veegblik met filmaffiche en olielampje. Gebruiksvoorwerpen van gerecycled
materiaal, India, 1977.
‘Als jong meisje werd ik regelmatig door mijn
ouders meegenomen naar de diverse (gratis)
musea in Rotterdam. De schilderijen in Boijmans zeiden mij niet veel, maar de tentoonstellingen en films in het Museum voor Landen Volkenkunde hebben mijn leven min of
meer bepaald. Als kind liep ik door een
nagebouwde krottenwijk, 30 jaar later bezocht ik een ‘favela’ in Rio de Janeiro en bracht
daar hulpmiddelen. Een film over de restauratie van de Borobudur bracht mij jaren later
naar Java, en de films over moeder Theresa
hebben mij naar India gebracht’.
Yvonne Hoogendoorn bezocht het museum in de
jaren zeventig.
‘Zo’n tentoonstelling bood informatie over de
Turkse mensen, maar belangrijker was misschien nog wel dat hij Turkse kinderen in de
gelegenheid stelde nu eens iets te vertellen
aan hun klasgenootjes. Eindelijk was er eens
n
ke
1965
ol
n
La
d
nd
vo
o
1955 > ‘Ons gezin was op 15 mei 1950
gerepatrieerd uit Indonesië. Een paar jaar later
werden wij benaderd door een ouderling
van de Remonstrantse kerk. Hij had in onze
woonkamer een gitaar zien staan en vroeg
of wij een muzikale bijdrage wilden leveren
1942
1953
V
1966
-e
n
1955 > ‘De reis er naar toe was al spannend.
Wonende op de Dordtschelaan liepen we
langs de Maashaven met alle drukte van de
boten en schepen over het (beruchte) Katendrecht en dan met het Heen-en-Weer bootje
voor vijf cent naar het prachtige museum.’
‘De diepste indruk op ons maakten op de
hoogste etage de waanzinnig lange boten
met voorouderbeelden uit Nieuw-Guinea.
Dat ze met de kraan uit de ramen getild
moesten worden voor de verbouwing, ben ik
nog gaan zien.’ Maria Jacoba Tuinstra
iets waarover zij meer
wisten dan andere kinderen!’ Wim Hagendijk, beleidsmedewerker etnische en culturele
minderheden over de tentoonstelling
Turks kind in 1979.
rL
a
l
Vo
1953 > Ceremoniële paal van de
Mimika-Papoea’s.
De eerste bisjpaal die door
het museum werd aangekocht.
‘Volgens van de heer Groenevelt
verkregen inlichtingen heeft de betreffende paal ongeveer vier maanden lang dienst gedaan bij een ter plaatse gehouden neusdoorboringsfeest en de
daarmede samenhangende langdurige dansfeesten. Op de thans in het Museum opgestelde paal zijn twee mensenfiguren uitgesneden, waarvan de heer Groenevelt vermeldt dat een van hen een man voorstelt,
die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de
Japanners om het leven is gebracht, terwijl
de andere figuur zou voorstellen een man,
die het slachtoffer werd van een door de
zeer gevreesde Manowé (koppensnellers en
menseneters) ondernomen sneltocht.’ Een en
ander over de Mimika-Papoea’s en het neusdoorboringsfeest, brochure mei 1954. Foto EF
vo
o
ke
m
u
nk
r
nd
aa
eu
1939
Mu
s
20
e1
jaa
r Vr
ien
1970
25
j
ld
ere
W
r
a
se
mu
u
5 ja
otte
mR
rdam
R
o
t
t
erda
m
1929
1980 > Oprichting van de Vrienden en het
begin van een nieuwe periode. In 1984 sloot het
museum vanwege een verbouwing. Heropening
in 1986 als Museum voor Volkenkunde en mét
Theater De Evenaar.
1989 > Doodskist, gemaakt door Paa Joe te
Teshi, Ghana. Foto EHS
1990 > Ali Omar Ermes, Dal Dhal. Het schilderij werd aangekocht door de vrienden, als
eerste in een serie kalligrafieën.
1996 > Beeld Chancay, Ca. 1350. Schenking
van de Stichting Arte Pre Columbiana, Foto EHS
1996 > ‘Concert, Sewefontein, 11/11/1989’.
Foto Santu Mofokeng, Zuid-Afrika.
2004 > Shindigo Balls, Hiroyuki Shindo,
Kyoto 1996. Linnen en indigo. Foto BG
2005 > Dansmaskers van de Tolai,
genaamd Lor.
Een van de laatste aankopen. De maskers zullen een prominente plaats krijgen in de tentoonstelling Power of Papua, in 2007.
‘De maskers worden gebruikt bij belangrijke
begrafenisrituelen. Degene die het masker
draagt is een verwant van de overledene. Het
dansen wordt voorafgegaan door het uitwisselen van kostbaarheden als schelpengeld
en varkens.’ Conservator Kees van de Meiracker
kocht de maskers in East New Britain, Papua Nieuw
Guinea, in het voorjaar van 2005.
5-jarig bestaan Hotel
‘Het Reispaleis’
Hotel ‘Het Reispaleis’ bestaat dit jaar
alweer 5 jaar! In Hotel ‘Het Reispaleis’
logeren mensen uit de hele wereld.
Kinderen van 7 t/m 13 jaar onderzoeken
de hotelkamers en leren zo de gasten
kennen. Zo woont in kamer 33 een Braziliaanse jongen met de naam Robson,
Feest in het najaar van 2005
die hoopt dat hij een contract krijgt bij
een van de Rotterdamse profvoetbalclubs. Met het geld dat hij krijgt, kan zijn oma geopereerd
worden. Moet hij wel of niet vertellen dat hij last heeft van zijn
enkel? In kamer 21 woont de schelpendeskundige Cornelia. Ze
adviseert het museum bij een tentoonstelling over Oceanië. Ze
denkt veel na over de vraag waar voorwerpen thuishoren, in een
museum of op de plek waar ze vandaan komen.
Voorzitters in beeld
Het Wereldmuseum Rotterdam heeft al 25 jaar Vrienden.
De stichting werd opgericht in 1980 met als doel steun te verlenen
aan de instandhouding van het museum. Er werd een geldkist in
de hal van het museum geplaatst waarin bezoekers een bijdrage
konden doneren. En al snel waren ongeveer honderd Vrienden aan
de stichting verbonden, veelal invloedrijke Rotterdammers. In de
loop der jaren zijn er tientallen kunstwerken aangekocht, ook
de banken in de Schatkamers zijn door de Vrienden geschonken.
Een gesprek tussen de eerste en de huidige voorzitter, Willem
Nagelkerke en Pim Engelberts.
Kennis van vreemde landen en volken is voor iederen
handelsman, die zijne zaken wenscht te ontwikkelen en
uit te breiden, niet alleen wenschelijk maar ook noodig.
Iemand, die met Afrika relaties wil aanknopen, dienst te
Wereldnieuws
weten, welke waren hij daar met kans op goeden aftrek
kan brengen. (...) Begonnen werd met een afdeeling: “De
Oost-Indische archipel,” waarin natuurlijk hoofdzakelijk
onze kolonien zijn vertegenwoordigd. (....) Langzamerhand
hopen we uit deze verschillende nieuwe afdelingen te
ontwikkelen, totdat wij eindelijk ons ideaal een
>>Wereldmuseum<< hebben bereikt. Bij
iedere afdeeling nemen we natuurlijk als
eenheid of uitgangspunt: “Het leven van den
mensch”, -wat hij noodig heeft,- hoe hij dat
verkrijgt, -hoe hij het bewaart of beschermt
tegen list of geweld, -en wat hij verder zoal uitvoert op
het een of ander gebied. Museum voor Land- en Volkenkunde
te Rotterdam. Door de eerste directeur A.Weremeus
Buning, 1884
Herinneringen Geen boot kwam er uit Afrika,
of weldra stond er een wagen voor de deur
van de voormalige Jachtclub, met allerhande
Afrikaansche
voorwerpen,
huizen,
kleedingstukken, en de zonderlingste en
grappigste fetischen, die ooit een mensch
voor heilig heeft verklaard. Museum voor
Land- en Volkenkunde te Rotterdam. Door
de
eerste directeur A.Weremeus
Buning,
1884
De tijdlijn in deze jubileumuitgave geeft
een beeld van de schenkingen en aankopen in de afgelopen 120 jaar. Het zijn
27 voorwerpen uit een collectie van
bijna 200.000, die samen met de
beschrijvingen en herinneringen iets
vertellen over de Rotterdamse interesse
in andere culturen.
In augustus van dit jaar vroegen we via de lokale media om
herinneringen aan het Wereldmuseum Rotterdam. Daarop kregen
we 45 brieven, e-mails en briefkaarten, het meest van mensen die
het museum in hun kindertijd hadden bezocht. Veel mensen
beschreven uitgebreid het gebouw en de locatie aan de Willemskade. Dat maakte blijkbaar veel indruk, vooral wanneer ze met het
bootje ‘Heen en Weer’ van Zuid kwamen varen.
De eerste steen voor het gebouw werd in 1850 gelegd door Prins
Hendrik de Zeevaarder. De Koninklijke Nederlandsche Yachtclub
moest in dit gebouw op waardige wijze haar leden kunnen
ontvangen. Roei- en zeilwedstrijden op de Maas konden vanaf de
eerste verdieping bekeken worden. Niet veel later werden er ook
tentoonstellingen georganiseerd en vanaf 1874 is het Maritiem
Museum er gehuisvest. In 1885 werd dat museum uitgebreid met
het Museum voor Land- en Volkenkunde. De exploitatie van beide
musea was in handen van de gemeente.
Binnen waren er voorwerpen te zien uit een voor velen onbekende
wereld. Tot ver in de jaren vijftig vonden kinderen een bezoek aan
het Museum voor Land- en Volkenkunde heel spannend. Ze zagen
een ‘koppensnellerstrofee uit Nieuw Guinea, een klein geprepareerd kopje met lang zwart haar’, (M. Overzier) en ‘prachtige
maskers, die op ons ook wat sinister overkwamen en voor veel
bezoekers een geheimzinnig beeld schiepen’ (G. Loeff). Museumbezoek was gratis en veel kinderen kwamen meer dan eens terug.
De onbekende wereld werd zo langzamerhand vertrouwd: ‘We
gaven sommige beelden een naam. Ik herinner me nog twee
stoelachtige figuren uit Oceanië, wij noemden ze Adam en Eva!’
(M.J. Tuinstra)
‘Integratie moet van
twee kanten komen’
Tot vorig jaar november was de tentoonstelling De erfenis van
slavernij te zien in het Wereldmuseum Rotterdam. Jörgen Raymann,
die momenteel te zien is in het theater met ‘In Holland staat mijn
huis’ en op televisie met ‘Raymann is Laat’, was ambassadeur van
die tentoonstelling. Raymann is geen regelmatige bezoeker van het
museum, al is hij vast van plan om zijn kinderen er binnenkort mee
naar toe te nemen. Wel draagt hij het museum een warm hart toe –
alleen de winkel al is leuk: ‘Al die hebbedingetjes en boeken daar’.
De tentoonstelling ‘De efenis van slavernij’ was gemaakt door
gastconservator Felix de Rooy, die ook vaste regisseur is van de
theatershows van Raymann. ‘Met hem heb ik ook mijn vorige
theaterprogramma ‘Slaaf of Niet Verslaafd’ gemaakt. Hij wist dat ik
me betrokken voelde bij dit onderwerp en vroeg me ambassadeur
van de tentoonstelling te worden. In die functie heb ik de tentoonstelling ‘De erfenis van slavernij’ een paar keer bezocht met
jongeren van verschillende scholen. Ik zag ze nadenken en discussiëren over slavernij. Dat is belangrijk, want op school horen ze daar
te weinig over.’
Raymann: ‘Ik denk dat het Wereldmuseum Rotterdam een belangrijke rol kan vervullen in deze stad met 146 culturen. Zo’n tentoonstelling over Marokkaanse kunst en design laat een artistieke kant
van Marokkanen zien, de rijkdom van die cultuur. Veel mensen
kennen die niet. Het museum kan mensen prikkelen om andere
culturen op te zoeken.’
‘Nederland is nu gefixeerd op integratie, maar vergeet dat integratie van twee kanten moet komen. Iedere beleidsmaker en politicus
moet wat mij betreft verplicht naar het Wereldmuseum Rotterdam.
Als zij zich verdiepen in de verschillende culturen in de stad, zal dat
de verdraagzaamheid zeker ten goede komen. Sommige mensen
uit de politiek zouden ze er twee dagen moeten opsluiten. Het lijkt
me dé manier om erachter te komen hoe mooi en rijk iedere cultuur
is, dat het niet alleen gaat om Nederlandse normen en waarden.’
We willen alle schrijvers en vertellers heel hartelijk danken voor
hun verhaal. Helaas kunnen we maar een deel van uw herinneringen kwijt in deze jubileumuitgave. Op de website van het
Wereldmuseum Rotterdam zijn binnenkort alle verhalen te lezen.
In de afgelopen vijf jaar bezochten meer dan 100.000 individuele
kinderen Hotel ‘Het Reispaleis’. Daarnaast ontving Hotel ‘Het Reispaleis’ gemiddeld zes schoolgroepen per week. Dit najaar zijn
er veel extra activiteiten, zoals de Kindermuseumnacht op 15
oktober, een uniek evenement voor Rotterdam. De vijfde verjaardag van Hotel ‘Het Reispaleis’ wordt gevierd op zondagmiddag
20 november. Kinderen kunnen dan in Hotel ‘Het Reispaleis’
verschillende activiteiten en verrassingen vinden. Aanvang
14.00 uur, toegang € 2,50. Reserveren via 010 - 270 71 90.
Wilde haren, kleding van veren,
huid en bont
tot en met 8 oktober 2006
Wie op straat om zich heen kijkt, ziet steeds vaker jasjes van konijnenbont en laarzen van schapenhuid. De tentoonstelling ‘Wilde haren’
laat zien hoe mensen overal ter wereld dierlijke materialen gebruiken
om zichzelf te beschermen tegen kou of warmte, maar ook om er
goed uit te zien of status uit te drukken.
Voor ‘Wilde haren’ is gebruik gemaakt van zeventig voorwerpen en
tientallen foto’s uit de collectie van het Wereldmuseum Rotterdam.
Het idee voor de tentoonstelling sluit mooi aan bij het 150-jarig
bestaan van Diergaarde Blijdorp volgend jaar. In de negentiende
eeuw waren er voor de dierentuin verzamelaars op pad die niet
alleen dieren naar Rotterdam brachten, maar ook volkenkundige
voorwerpen meenamen. Ook andere verzamelaars vonden de
kledingstukken en accessoires van veren en huiden bijzonder.
Dat is niet zo vreemd als je bedenkt dat de materialen die in de
tentoonstelling te zien zijn, komen van de antilope, buffel, eland,
geit, giraf, gordeldier, hert, karbouw, kariboe, kasuaris, koe, koeskoes, krokodil, leeuw, nijlpaard, papegaai, poema, rendier, rog,
toekan, tijger en zeehond.
Conservator Linda Hanssen kreeg door het samenstellen van de
tentoonstelling een fascinatie voor wat je kunt doen met bont, leer
en veren. Zo vond ze een fraaie mantel uit Patagonië, samengesteld
van het bont van jonge lama’s, geschonken in 1903, die aan de
binnenkant prachtig beschilderd is. Bij verschillende stukken is ook
gebruik gemaakt van ingewanden, zoals bij de anoraks van zeeleeuwendarm die wind- en waterdicht zijn en die in de Arctische gebieden over de bontjas gedragen worden.
Linda Hanssen: ‘Jassen van bont zijn warmer dan de jassen van
moderne hightech vezels. In sommige streken is dat echt nodig.
Bovendien wordt ieder onderdeel van het gedode dier gebruikt.
Ik vind dat iets anders dan wanneer dieren gekweekt worden
vanwege hun huid.’
‘Ik zeg altijd, ik was de eerste vriend van het museum,’ vertelt
Nagelkerke. ‘Toen ik zeven was, in 1922, waren er nog geen crèches.
Mijn moeder bracht me daarom vaak naar de Diergaarde. Daar was
een groot oud sociëteitsgebouw met een zolder die vol lag met
voorwerpen uit Nieuw-Guinea en Afrika. Daar speelde ik dan de hele
dag met pijl en boog. Ik zat er in kano’s die je nu alleen nog van een
afstand mag bekijken. Het was een soort droomwereld.’
Ongeveer zestig jaar later betrok de toenmalige museumdirecteur
Felix Valk hem bij de Vrienden van Museum voor Volkenkunde. Volgens Nagelkerke was de opzet daarvan niet al te ambitieus: ‘We waren een clubje liefhebbers dat geld genereerde dankzij hun persoonlijke contacten in het Rotterdamse bedrijfsleven. Er zaten mensen in
die bezeten waren van kunst en graag iets wilden doen voor de stad.
We onderhielden contact op het hoogste niveau en kregen daardoor
wel eens iets voor elkaar. De ene dienst was de andere waard.’
Engelberts: ‘De Vrienden werken al lang niet meer zo, dat is niet
meer van deze tijd. Rotterdamse bedrijven zijn veel groter en werken
internationaler. Managers zitten nu vaak maar een jaar of drie op een
plek in Rotterdam en gaan dan weer verder. De persoonlijke netwerken, die sfeer van ‘oude jongens krentenbrood’, is verdwenen. We zijn
voortdurend op zoek naar andere manieren om geïnteresseerden te
binden aan het museum. We houden de driehonderd Vrienden op de
hoogte van het wel en wee van het museum, organiseren activiteiten
en zelfs cultuurreizen naar Iran en Andalusië. Voor individuele leden
doen we veel meer dan vroeger. Het is moeilijker om het Rotterdamse
bedrijfsleven bij het museum te betrekken, zeker nu de economie
stagneert.’
‘Niet alleen het Rotterdamse bedrijfsleven, maar de hele wereld is
veranderd’, meent Nagelkerke. ‘Volkenkundige musea zijn in zekere
zin een overblijfsel uit een tijd die er niet meer is. Landen als Ghana
en Nigeria eisen hun bezittingen op. Italië heeft veel stukken terug
moeten geven aan Abessinië (nu Ethiopië).’
Engelberts: ´Tegelijkertijd ligt het depot vol met stukken die
nooit tentoongesteld worden, maar verkopen is onbespreekbaar.
Die ouderwetse bezeten verzamelaars verdwijnen nu eenmaal,
het museum moet veel meer doen voor jongeren. Ik vind zo’n
tentoonstelling over moderne kunst uit Marokko heel goed.’
<
Muts van een rituele specialist.
Kongo/Brazzaville. Foto EHS.
Te zien in de Schatkamers, waar
zich meer topstukken van huid,
bont en veren bevinden.
door de vrienden. Foto YZ
(Curaçao, 1958), aangekocht
Welkomstbeeld van Geraldo Pinedo
Artikelen uit de hele wereld in
alle prijsklassen. Vrienden van het
Wereldmuseum Rotterdam
krijgen 10% korting.
Tibet en de 14 dalai lama’s (mei
2006)
Verwacht
Museumwinkel
Verse appeltaart en heerlijke
koffie. Wereldse salades, soep,
broodjes en lunches. Bij mooi
weer terras aan de Maas!
Speciale arrangementen voor
groepen.
Wereldrestaurant
van Westerse voorwerpen uit de
negentiende en twintigste
eeuw, die verbeelden hoe men
in het Westen naar andere
culturen keek.
Beeldvorming Een collectie
voor kinderen van 4 t/m 13 jaar
Ontdek de verhalen van bijzondere gasten uit de hele wereld!
In de weekeinden van 10.00 uur
tot 17.00 uur en op woensdagmiddagen van 13.00-17.00 uur.
Hotel het Reispaleis
De bibliotheek van het Wereldmuseum Rotterdam beschikt over
een gespecialiseerde collectie
boeken, tijdschriften, cd’s.
Leden van de stichting vrienden
van het Wereldmuseum Rotterdam kunnen op vertoon van hun
lidmaatschapspas boeken lenen.
Bibliotheek
Ramon is opgeleid door de beroemde gitarist Paco Peña aan de
afdeling wereldmuziek van het Rotterdamse conservatorium, een
unieke opleiding.
Arturo Ramon: ‘Zelfs in Spanje kun je geen flamencogitaar
studeren. Veel Spanjaarden doen flamenco af als zigeunermuziek,
niet interessant vanwege het culturele plaatje eromheen.’ Theater
de Evenaar werkt al jarenlang nauw samen met het conservatorium.
Ramon trad daardoor al tijdens zijn studie op in het theater, hij
studeerde er zelfs af: ‘De Evenaar is het enige podium waar je vanaf
het begin af aan de kans krijgt om te spelen. Voor een muzikant is dat
van fundamenteel belang. Als je niet optreedt kom je er nooit achter
hoe je muziek uitpakt voor publiek. Bovendien is alles wat er in
Nederland aan wereldmuziek is, te zien in De Evenaar. Ik kom er vaak
om collega’s te zien optreden.’
Op zaterdag 19 november presenteert Arturo Ramon zijn eerste
solo-cd ‘Matices’ in de Evenaar. Op deze cd speelt behalve gitaar, zang
en percussie ook de cymbaal een belangrijke rol. Aanvang 20.15 uur;
toegang € 10,-, met korting/vrienden € 8,-.
Flamencogitarist Arturo Ramon trad vaak op in Theater de
Evenaar. Hij speelde er in de flamencogroep Primos del Norte,
trad op met de wereldmuziekband NL Mundo en deed mee aan
het project Salon Andalous, waarin Marokkaanse en
flamencomuzikanten samenwerkten.
Utwerkt Barendrecht
Productiebegeleiding
YZdESIGN (YZ)
Erik Fecken (EF)
Bob Goedewagen (BG)
Erik Hesmerg, Sneek (EHS)
Foto's
Hareth Muthana (1972), beeldend kunstenaar met Irakese
roots, leeft en werkt in Rotterdam en maakt schilderijen en
ruimtelijke installaties.
Rotterdam in Vorm:
YZdESIGN Rotterdam
Ontwerp en opmaak
Geschiedenislab, Marjan Beijering
Samenstelling en tekst
Jeroen Schilte, afdeling communicatie
kan een reis om de wereld
maken: het museum toont
topstukken uit Amerika, Azië,
Afrika en Oceanië.
de Vrienden van het Wereldmuseum
Rotterdammers Deze multi-
Redactie
mediale tentoonstelling laat
zien hoe Rotterdam veranderde onder invloed van de 20e
eeuwse migratiestromen.
Pim Engelberts
De Schatkamers De bezoeker
Nieuwe tentoonstelling in het
textielkabinet 8 oktober 2005
tot en met 8 oktober 2006
Wilde haren, kleding van
veren, huid en bont
TENTOONSTELLINGSAGENDA
Marokko: Marokko: kunst &
design 2005
tot en met 5 maart 2006
Over twee verdiepingen tonen
eenentwintig Marokkaanse
kunstenaars een selectie uit
hun werk. Te zien zijn meer dan
honderd werken. Niet eerder is
in Nederland hedendaagse
Marokkaanse kunst op deze wijze gepresenteerd.
Flamenco in Theater de Evenaar
> 10 t/m 23 oktober cultuurreis
Andalusië (volgeboekt).
> 12 november rondleiding
op de tentoonstelling ‘Wilde
Haren’ door conservator
Linda Hanssen.
> 7 december depotbezoek
Wereldmuseum Rotterdam.
Activiteiten voor
vrienden
Ria van Nikkelen Kuijper
Eline Kevenaar, depot
www.wereldmuseum.rotterdam.nl
Rotterdam telefoon 010 - 2707172
Rotterdam, Willemskade 25, 3016 DM
Deze nieuwsbrief is een uitgave van
COLOFON
Word vriend
Speciaal voor vrienden worden
regelmatig extra activiteiten
georganiseerd, zoals lezingen,
bezoeken aan het depot en excursies in binnen- en buitenland. Vrienden ontvangen natuurlijk informatie over alle tentoonstellingen en evenementen
van het museum. Als vriend
heeft u gratis toegang tot ons
museum maar ook tot het Rijksmuseum voor Volkenkunde in
Leiden en het Tropenmuseum
in Amsterdam. Bovendien biedt
de vriendenpas korting op
artikelen uit de fraaie museumwinkel.
Voor € 22,50 per jaar wordt
een bezoeker een vaste vriend.
Meer informatie? Bel ons op
telefoonnummer 010 270 71
72, mail ons via [email protected]
of stuur een briefkaart naar de
Vrienden van het Wereldmuseum Rotterdam, Antwoordnummer 5315, 3000 VB Rotterdam
(een postzegel is niet nodig)
www.wereldmuseum.rotterdam.nl
Stanley Bremer, Algemeen Directeur
Veel leesplezier en graag tot ziens in het Wereldmuseum Rotterdam,
2005 is voor het Wereldmuseum Rotterdam in meerdere opzichten een jubileumjaar. Dit jaar bestaan
de vrienden 25 jaar, is het museum 120 jaar oud en
heeft het 5 jaar de naam Wereldmuseum Rotterdam.
Daarom ontvangt u hierbij deze speciale editie van
Wereldnieuws, de nieuwsbrief die gewoonlijk alleen
wordt verstuurd aan onze vrienden. Tijd om met
trots terug te kijken op een lange historie, en om
wellicht ook vriend te worden van ons museum.
U vindt in deze nieuwsbrief een overzicht in vogelvlucht van het museum en zijn collectie in de afgelopen 120 jaar. Iedereen die zijn of haar bijdrage heeft
geleverd in al die tijd zijn wij uiteraard zeer dankbaar.
Collega’s en oud-collega’s, de vrienden, gemeente
Rotterdam en uiteraard de schenkers die hun collectie hebben toevertrouwd aan ons
museum.
Beste lezer,
Zesde jaargang nummer 1, oktober 2005