Voedingsadviezen bij nierstenen

Voedingsadviezen bij nierstenen
Nierstenen zijn ophopingen van zoutkristallen in de nieren. Kleinere steentjes plast u vanzelf
uit, grotere kunnen vast blijven zitten en pijn veroorzaken. Als u eenmaal een niersteen
heeft gehad, is er 50% kans om weer een steen te krijgen. Met de juiste voeding kunt u
echter veel doen om deze kans te verkleinen. In deze folder krijgt u een overzicht van de
voedingsadviezen bij de verschillende soorten nierstenen.
Wat zijn nierstenen?
Urine bevat afvalstoffen van de stofwisseling, zoals zouten. Als deze zouten niet volledig in
de urine oplossen, kunnen deze zouten neerslaan in de vorm van kristallen. Deze kristallen
worden nierstenen. Nierstenen kunnen bestaan uit calciumoxalaat, urinezuur, magnesiumammoniumfosfaat of cystine.
Oorzaken
Nierstenen kunnen zich makkelijker vormen als er sprake is van:
• Een zeer geconcentreerde urine, bijvoorbeeld door te weinig drinken en/of een groter
vochtverlies door diarree of veel zweten.
• Een te hoge uitscheiding van zouten in de urine, onder andere door een hoge inname van
zout en eiwit in de voeding.
• Een veranderde zuurgraad van de urine, bijvoorbeeld bij urineweginfecties. Dit verstrekt
de neerslag van kristallen, waardoor meer steenvorming is.
• Familiaire oorzaken.
Algemene voedingsadviezen
Veel drinken
Drink elke dag 2,5 tot 3 liter vocht om de urine te verdunnen en de nieren goed door te
spoelen. Dit komt neer op 12 tot 16 kopjes of glazen. Door de urine te verdunnen, verkleint
u de kans op steenvorming.
Tips:
• Drink vaak en verdeel het drinkvocht goed over de dag, avond, voor het slapen gaan en
eventueel gedurende de nacht. Na maaltijden en ’s nachts is de urine het meest
geconcentreerd en is de kans op kristalvorming het grootst. Daarom is het zinvol juist op
deze momenten te drinken.
• Geschikte dranken zijn: kraanwater, mineraalwater, kruidenthee, zuivel, koffie, bouillon
en light frisdrank.
• Minder geschikte dranken zijn:
o Thee omdat deze oxaalzuur bevat wat steenvorming bevordert. Gebruik hiervan
maximaal 0,5-1 liter per dag.
1/4
o Vruchtensappen, limonade en gewone frisdranken. Deze bevatten veel fructose wat
urinezuurverhogend werkt. Gebruik hiervan maximaal 2 tot 3 glazen van per dag.
o Alcohol, maximaal 1 tot 2 glazen per dag en het liefst niet iedere dag.
• Drink bij warm weer, koorts, diarree, braken of lichamelijke inspanning méér, omdat u dan
ook meer vocht verliest. Hoe lichter de kleur van de urine, hoe minder geconcentreerd,
des te beter het is.
Vitamine C
Een grote dosis vitamine C kan de urinezuuruitscheiding verhogen en de kans op stenen
verhogen. Wanneer u 2 stuks fruit en 200 gram groente per dag eet, krijgt u voldoende
vitamine C binnen met uw voeding. Gebruik niet meer dan 1000 mg vitamine C per dag.
Gezonde voeding
Gebruik een gezonde voeding volgens de aanbevelingen van het Voedingscentrum, zie
www.voedingscentrum.nl.
Specifieke voedingsadviezen
Calciumoxalaatstenen:
Ongeveer 85% van alle nierstenen zijn calciumoxalaatstenen
Oxaalzuur: Beperk producten die zeer rijk zijn aan oxaalzuur zoals spinazie, rabarber en
bietjes. Snijbiet, boerenkool, knolselderij, pastinaak, postelein, Surinaamse bladgroenten,
cacao, noten, cola en thee bevatten eveneens oxaalzuur, zij het in mindere mate (zie ook
tabel 1). Gebruik deze producten met mate. Veel oxaalzuur vergroot de kans op calcium
(oxalaat)stenen.
Calcium (kalk): Vroeger werd geadviseerd om de hoeveelheid calcium sterk te beperken
maar onderzoek wees uit dat een calciumbeperking juist meer kans geeft op het ontstaan
van urinewegstenen. Tegenwoordig wordt een normale hoeveelheid calcium geadviseerd
(1000-1100 mg per dag). Dit komt overeen met 3 tot 4 calciumrijke producten per dag.
Calcium zit voornamelijk in melk- en sojaproducten (zie tabel 2).
Eiwit: Een te hoge inname van eiwit kan leiden tot een verhoogde calciumuitscheiding in de
urine wat de kans op steenvorming vergroot. Eiwit zit voornamelijk in vlees, kip, vis,
melkproducten, kaas, noten en peulvruchten. Gebruik daarom niet meer dan 2 plakjes
vleeswaren en 1 portie (100 gram onbereid) vlees, vis of kip en maximaal 4 melkproducten
per dag.
Natrium: Natrium is een onderdeel van (keuken)zout. Een groot gebruik van natriumrijke
producten kan de calciumuitscheiding in de urine verhogen. Voeg geen zout toe bij de
bereiding van de warme maaltijd en beperk het gebruik van zoutrijke producten zoals:
(keuken)zout, ketjap, soep, bouillon(tabletten), sauzen uit pakjes en potten, kant en klaar
producten, pizza, chips en andere hartige snacks, zoute haring.
2/4
Tabel 1. Oxaalzuurwaarden
Voedingsmiddel
Oxaalzuur (mg/100 g)
Spinazie
600
Rabarber
600
Bietjes
500
Noten (alle soorten)
187
Chocola (e.a. cacao bevattende producten)
117
Peterselie
100
Carobepoeder
73
Zwarte (vruchten)thee
55-78
Tabel 2. Calciumwaarden
Voedingsmiddel
portie
calcium (mg)
Melk mager / (half)vol
1 beker, 250 ml
300
Melk Calcium Plus
1 beker, 250 ml
475
Karnemelk
1 beker, 250 ml
270
Sojadrink met calcium
1 beker, 250 ml
300
Kwark
1 schaaltje, 150 ml
190
Yoghurt mager / (half)vol
1 schaaltje, 150 ml
180
Kaas 48+
1 plak, 20 g
165
Smeerkaas 20+
1 smeersel, 15 g
75
Urinezuurstenen
Urinezuurstenen hangen vaak samen met het voorkomen van jicht. Zij kunnen ontstaan als
de urine erg zuur is en bij een verhoogd urinezuurgehalte in het bloed. Purine verhoogt het
urinezuurgehalte in het bloed. Purine is een eindproduct bij de afbraak van
(lichaams)eiwitten. Daarnaast komt purine in het lichaam via voedsel.
Purine: Beperk/vermijd purinerijke voedingsmiddelen.
Purine zit vooral in wijn, bier (ook alcoholvrij bier), (orgaan)vlees, gevogelte en vis (met
name ansjovis, sardines, krab, haring, makreel, hom, sprot, wijting), schaaldieren zoals
3/4
garnalen, gistrijke producten zoals marmite, vleesjus, justabletten en –poeders en in
peulvruchten.
Gebruik maximaal 125 gram vlees(waren), gevogelte, vis per dag.
Alcohol: Alle soorten alcohol dienen beperkt te worden tot maximaal 1 glas per dag.
Alcohol verhoogt het urinezuurgehalte van de urine.
Fructose: Ook fructose verhoogt het urinezuurgehalte.
Beperk frisdranken, vruchtensappen en -limonade tot maximaal 1 glas per dag .
Gebruik maximaal 2 stuks fruit per dag.
Vitamine C: Grote doses vitamine C kunnen de urinezuuruitscheiding verhogen en de urine
zuurder maken wat de kans op urinezuurstenen vergroot. Wanneer u 2 stuks fruit en 200
gram groente per dag eet, krijgt u voldoende vitamine C binnen met uw voeding.
Houd u aan de aanbevolen hoeveelheid vitamine C per dag: 70-100 mg.
Cystinestenen
Deze zijn zeer zeldzaam. Cystine is een relatief onoplosbaar aminozuur.
Vanwege een erfelijk defect van aminozuurtransport scheiden sommige personen grote
hoeveelheden cystine in de urine uit zodat er stenen ontstaan.
Vocht: minimaal 3 liter per dag. Vooral ook voor het slapen gaan dient er veel gedronken te
worden.
Natrium: Het beperken van de hoeveelheid natrium kan de cystinurie verminderen.
Natrium is een onderdeel van (keuken)zout. Voeg geen zout toe bij de bereiding van de
warme maaltijd en beperk het gebruik van zoutrijke producten zoals: zout, ketjap, soep,
bouillon(tabletten), sauzen uit pakjes en potten, kant en klaar producten, pizza, chips en
andere hartige snacks, zoute haring.
Struvietstenen
Deze stenen worden ook wel ammonium-magnesiumfosfaatstenen of infectiestenen
genoemd. Ze komen vooral voor bij mensen met urineweginfecties of recidiverende
nierbekkenontstekingen.
Vocht: Drink 2,5-3,5 liter per dag. Daarnaast bestaan er geen specifieke voedingsadviezen bij
deze stenen.
Uw diëtist:
Kamer:
Telefoon:
…………………………………
…………………………………
………………………………..
Diëtetiek/ Patiëntenvoorlichting
4/4