Effectief lesgeven en directe instructie

Effectief lesgeven &
directe instructie
BIJEENKOMST 3:
VRAGEN STELLEN
Nicolette Erkelens
[email protected]
Kamer MP. P.02.013
Inhoud bijeenkomst 3
 Terugblik bijeenkomst 2:
Directe instructiemodel + Sleutelbegrippen
 Afstemmingsmodel Teaching Grammar

 Deel I: Vragen stellen in het onderwijs
 Deel II: Motivatie
 Afronding
 Let op, we gaan niet in op ‘Samenwerkend Leren’, dit is wel
tentamenstof!
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Voorbereiden bijeenkomst 4, do. 2 oktober
Lezen:
Effectief leren, hfdst 5 en 6
Handboek voor leraren. Hfst. 1.5 en 4
Opdracht 1: Studieopdracht: (uitschrijven en meenemen)
Beschrijf het verschil tussen een ‘werken voor’ en een
‘werken met’klimaat. Vat dit samen in één A-viertje.
Opracht 2: Pas je lessenvoorbereiding aan met de niveaus
van vragen stellen. Waarom? Ter voorbereiding voor jezelf op
de practica lessen
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Voorkennis activeren / toetsen
 Boeken dicht!
 Neem twee minuten om voor jezelf te bedenken wat de
zes lesfasen van Directe Instructie zijn.
 Schrijf op wat je per fase weet.
 Bedacht? Wissel het uit met je buurman/-vrouw
 Iedereen kan de beurt krijgen (kriskras)
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Zes lesfasen
1.
2.
3.
4.
5.
6.
De aandacht op de doelen van de les richten
Leerlingen voorzien van informatie en voordoen van de
belangrijkste elementen van het leren
Nagaan of de belangrijkste begrippen en
terugkoppeling/feedback vaardigheden zijn
overgekomen
Instructie geven op zelfwerkzaamheid van de leerlingen
Leerlingen voorzien van geleide of zelfstandige oefening
en het begeleiden van de leerlingen daarbij
Afronding van de les
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Sleutelbegrippen per lesfase
0. Voorbereiden van de les
Niveau lesstof, betekenis, succes
1. Lesdoelen en voorkennis
Betekenis geven
2. Lesinstructie
Zichtbaarheid, succes, kennis van resultaten, interesse/ veiligheid
3. Check kernbegrippen
Individuele aanspreekbaarheid, zichtbaarheid, veiligheid/interesse,
kennis resultaten
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Sleutelbegrippen per lesfase
4.
Instructie zelfwerkzaamheid
Helderheid, zichtbaarheid, individuele aanspreekbaar, kennis van
resultaten, interesse/veiligheid.
5. Begeleiding zelfwerkzaamheid
Helderheid, zichtbaarheid, individuele aanspreekbaarheid, kennis
van resultaten, interesse/veiligheid.
6. Afsluiting
Zichtbaarheid, individuele aanspreekbaarheid.
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Voorkennis peilen / activeren..
 Zichtbaarheid van het denken
 Waarom is dit belangrijk?

Het maakt de docent duidelijk hoe leerlingen ervoor staan
 Aansluiten bij voorkennis
 Waarom is dit belangrijk?

Effectievere leerresultaten
 Effectievere beklijving van nieuw te leren informatie
 Waarom is dit belangrijk?

Interactie aangaan (stellen van vragen hardop of op papier) is
effectief
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Afstemming teaching grammar
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Deel I : Vragen stellen in het onderwijs
 Belang
 Niveaus van vragen stellen
Onthouden
Begrijpen
Integreren
Toepassen
 Wanneer welke vraag?
 Reageren op antwoorden
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Vragen stellen: waarom?
 Zichtbaarheid van het denken
 Aansluiten bij voorkennis
 Effectievere beklijving van nieuwe informatie
Waar zijn deze elementen
nog meer belangrijk bij?
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Vragen stellen: waarom?
 Handboek voor leraren:
1.
2.
3.
4.
5.
Contact
Verzoek
Aandacht sturen
Stimuleren
Controleren
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Niveaus van vragen stellen
4 niveaus van vragen stellen:
 Onthouden
 Begrijpen
 Integreren
 Creatief toepassen
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Voorbeelden
(Roodkapje)
1.
Onthouden
(Waar zei de wolf dat zijn grote ogen voor
waren?)
2. Begrijpen
(Vertel in eigen woorden wat een kapje is)
3. Integreren
(Welke delen van het verhaal zouden werkelijk
gebeurd kunnen zijn?)
4. (creatief) toepassen
(Wat denk je dat de wolf gedaan zou hebben
wanneer grootmoeder niet ziek geweest zou zijn? )
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Vier niveaus van vragen stellen
1.
2.
3.
4.
Onthouden
Begrijpen
Integreren
Creatief toepassen
Lage orde
Hogere orde
Uitstapje: Orde denken en de Taxonomie van Bloom?
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
De taxonomie van Bloom
Begrip is in te delen in verschillende niveaus. Opklimmend in moeilijkheidsgraad
 Om iets te kunnen evalueren, zul je eerst de andere stappen
onder de knie moeten hebben
 Iedere volgende begripsfase is ingewikkelder
Voor we iets begrijpen moeten we het ons herinneren, voor we het toe
kunnen passen moeten we het begrijpen, enzovoort.
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Van laag naar hoog
 Lage orde vragen (onthouden / begrijpen)
Noem drie kenmerken van Rotterdam als haven stad
Geef de definitie van ……
Wat is de hoofdstad van Frankrijk
Wanneer werd Karel de Grote gekroond?
Leg in je eigen woorden uit..
 Hogere orde vragen (Integreren / toepassen)
Wat denk je dat er gebeurd zou zijn als….
Hoe kom je dit tegen in je eigen leven?
Welke delen van het verhaal zouden werkelijk gebeurd kunnen zijn?
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Opdracht (10 minuten)
Opdracht 1: Studieopdracht (uitschrijven en
meenemen)
“ Wat voor soorten vragen kun je als leraar stellen?”
Ontwerp verschillende voorbeelden van de vier
niveaus van vragen stellen. Neem deze mee naar de
bijeenkomst.
• Maak 4 groepen.
• Gebruik het vel papier wat je
krijgt.
• Verzamel de vragen.
• Vul vragen in die passen bij
‘hogere orde’ vragen of
‘lagere orde’ vragen.
• Bespreken.
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Lagere orde
Onthouden
Begrijpen
Vragen stellen
Integreren
Toepassen
Hogere orde
Stelling
Of hogere orde vragen in goede aarde vallen
hangt af van het niveau van een leerling.
(VMBO – HAVO – VWO)
Zie poll presentain
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Jongleren?
Hogere orde leren lijkt voor alle leeftijden en niveaus
geschikt, mits er rekening wordt gehouden met de
leerlingen  door de complexiteit van de vraag meer of
minder beperkt te houden.
Jongleren kunnen we allemaal, maar niet allemaal met vier ballen
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Het stellen van vragen
Sleutelbegrippen
 Individuele aanspreekbaarheid
 Veiligheid (pedagogisch klimaat)
 Structuur
- Wachttijd 1: tijd geven voor nadenken (Hoe lang?)
- Wachttijd 2: tijd geven om over gegeven antwoord na te denken.
(Hoe lang? Waarom?)
&
 Non-(verbale) kwaliteiten
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Het stellen van vragen
‘Het is belangrijk de vraag zo te stellen dat alle leerlingen aan het denken slaan’
“Let op, ik ga een vraag voor iedereen stellen. Denk eerst zelf na, niet praten.”
“De vraag is…. Zeg in eigen woorden wat een dictatuur is.”
“Neem twee minuten om zelf te denken…. en noteer een trefwoord.”
“Bedacht…? Wissel het uit met je buur, zo direct vraag ik er een aantal
kriskras terug. Nee, je hoeft je vinger niet op te steken.”
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Het stellen van vragen
Uitstellen van een goed/fout reactie blijkt het denken van de
leerlingen te stimuleren
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Het stellen van vragen
Samengevat:
Individueel denken  wachttijd  overleg toestaan
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Reageren op antwoorden
 Stilte/wachttijd inbouwen

Ruimte geven om na te denken
 Doorspelen van de antwoorden

Laat leerlingen op elkaar reageren
 Waarderen

Waardering mag, mits specifiek aangeven wat er goed is aan het
antwoord. En andere leerlingen mogen zich niet achtergesteld voelen
(“Zie je wel, zij is veel beter, dat kan ik nooit”)
 Hardop meedenken, reageren

Antwoord erkennen en gebruiken
 Door het lokaal bewegen


Aandacht voor hele groep
Weg bewegen als leerling antwoord gaat geven (leerling gaat luider
spreken)
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Huiswerkopdracht:
Aan de slag met de lesvoorbereiding
1.
Bekijk je eigen lesvoorbereiding nogmaals. Op welke momenten wil je
vragen stellen? Markeer deze.
2.
In hoeverre heb je nagedacht over de precieze formulering van de
vragen?
3.
Formuleer nu de vragen voor elk moment dat jij hebt gemarkeerd.
Welk niveau zou passend zijn en waarom?
4.
Het geheel overziende: is er variatie in het niveau van vragen stellen?
5.
Formuleer nu voor elk moment ook vragen van een niveau hoger. Hoe
zou je les er nu uitzien?
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Deel II : Motivatie
 Wat is motivatie?
 Motivatie bevorderen
 Praktische tips om motivatie te
bevorderen / versterken
 Motivatie door betrokkenheid
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Opdracht: Interview je buur
Vraag & schrijf op
 Waardoor werd jij vroeger op het VO en/of nu
gemotiveerd?
 Hoe kun je dit vertalen naar jouw praktijk van
lesgeven?
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Motivatie
 Intrinsieke motivatie:
 Dit komt alleen voor in situaties waarin men een zekere autonomie
ervaart en men gelooft in het kunnen bereiken van bepaalde doelen
 Extrinsieke motivatie:
 Buitenaf kan heel dwingend zijn, maar ook heel subtiel (iedereen doet
het, dus dan doe je het zelf ook maar), en op lange termijn kan dat ‘van
buitenaf’ gaan aanvoelen als iets van jezelf. Denk ook aan beloningen, of
werken voor een ander.
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Motivatie: Marzano
Marzano onderscheidt vijf dimensies van leren:
Dimensie 1:
Dimensie 2:
Dimensie 3:
Dimensie 4:
Dimensie 5:
Een positieve houding en opvatting
over het (eigen) leren
Het verwerven en integreren van nieuwe
kennis.
Het uitbreiden en verfijnen van kennis van
vaardigheden.
Betekenisvol gebruik van kennis.
Productieve leer- en denkgewoontes.
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Motivatie : Marzano
 De docent en de leerlingen zijn samen verantwoordelijk voor het
ontwikkelen van een goed werkklimaat en een positieve houding
ten opzichte van leren.
 Docent modelleert de strategieën om motivatie en plezier in het
leren te bevorderen.
 Drie thema’s voor de ordening van strategiën om motivatie te
bevorderen:
1.
2.
3.
Het klassenklimaat
Schoolse taken en opdrachten
Betrokkenheid voelen bij het eigen leren
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Een positieve houding en opvatting
over het (eigen) leren
Let bij dit videofragment op de onderdelen:
Klassenklimaat positief beïnvloeden
Schoolse taken & opdrachten (strategieën)
Betrokkenheid leerlingen
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Opdracht: Expertgroepen
Artikel Marzano
 Maak tweetallen ( 16 groepen)
 Elk tweetal krijgt een kaartje.
Hierop staat één onderdeel om een positieve houding ten
opzichte van het leren te bevorderen.
 Je krijgt 10 minuten de tijd om in steekwoorden op te
schrijven wat de dimensie inhoudt.
 Let op: hierna word je gekoppeld aan de tweetallen met
de andere onderdelen. Je voegt je steekwoorden samen
op een groot A3 vel.
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Expertise samenvoegen
Schoolse taken
-
Klassenklimaat
-
Positief leerklimaat
Betrokkenheid leerlingen
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Voor thuis te lezen..
Een paar tips: klassenklimaat
Maak een lijstje van je leerlingen. Wie vergeet je?
Bedenk eens waarom deze leerling voor jou
onzichtbaar is. Neem je voor deze leerling
specifieke aandacht te geven.
Verdeel de klas in vier kwadranten en geef bewust
elk kwadrant aandacht.
Geef als reactie op een ‘ik weet het niet’ de
opdracht om de vraag opnieuw te formuleren.
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Voor thuis te lezen.. Een paar tips:
schoolse taken
Leerlingen zelf doelen laten stellen bevordert hun
motivatie en efficiëntie. (autonomie)
- Schoolse taken in verband gebracht met leerlingdoelen,
- zelfstandig kunnen werken aan bepaalde taken
zorgt ervoor dat leerlingen meer gemotiveerd zijn de
schoolse taken te voltooien.
Volg niet slaafs het boek, maar sla soms opgaven over en
bouw andere opgaven uit. (op ‘gevoel’)
Ontwikkel 'authentieke' leertaken, dat zijn taken die een
band hebben met het 'echte' leven buiten school. Dit
maakt taken relevanter.
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Voor thuis te lezen.. Een paar tips:
schoolse taken
 Doe af en toe een activerende oefening; energizers zijn
oefeningen waarmee je de energie in je lichaam weer
verkrijgt. Apps: ‘Onderwijs TipTool’, ‘Energize!’, gratis te
downloaden.
 Laat je leerlingen eens niet aan jouw eisen voldoen, maar
draai de zaak eens om. Laat hen zeggen wat zij van jou
nodig hebben om zich prettig te voelen.
 Oefen omdenken met leerlingen
 Oefen met leerlingen hoe zij zelf hun hulpvraag kunnen
formuleren: wat heb ik nodig om deze leertaak tot een
goed einde te brengen?
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Voor thuis te lezen.. Betrokkenheid voelen bij
het eigen leren
 leerling-coaches en leerling-mentoren
 het in kaart brengen van leerstijlen;
 het toepassen van vernieuwd mentoraat;
 het ontwikkelen van lange leer- en ontwikkelingslijnen
voor competenties en voor vaardigheden.
Deze strategieën kunnen alleen worden ingezet als ze
schoolbreed, of afdelingsbreed worden afgesproken en
gefaciliteerd.
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Voor thuis te lezen.. Een paar tips: betrokkenheid
Richt het mentoraat op school zo in dat de leergerichte
begeleiding hierin een belangrijke plaats krijgt, naast
de keuze- en de sociaal-emotionele begeleiding.
Voer enkele keren per jaar met leerlingen een
functioneringsgesprek en maak de balans op: wat is
gelukt, wat niet en waarom is dat?
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Afronding
 Deel
I: Vragen stellen
 Deel II: Motivatie
Bijeenkomst 3 - Vragen stellen & motivatie
Afronding
Bijeenkomst 3 – Vragen stellen & motivatie