Zo maak je een tuin waar bijen en - Groei-Bloei

Zo maak je een tuin waar
Foto: Albert de Wilde
Bijentuin in
Nederland telt ruim vijf miljoen tuinen. Voor
de bijen maakt het heel veel uit hoe die eruit
zien. Vinden ze er voedsel of moeten ze elders
op zoek? De violet-witte tuin op deze pagina’s
is een voorbeeld van een tuin waar bijen blij
van worden. En die niet alleen.
et is geen nieuws dat bijen het moeilijk hebben. Naar
de oorzaken ervan wordt volop onderzoek gedaan.
Behalve het gebruik van bestrijdingsmiddelen en de
versnippering van geschikte leefgebieden, is ook de
afname van het aantal bloeiende planten in de natuur
voor bijen problematisch. Om te kunnen overleven hebben ze
namelijk nectar en stuifmeel nodig. Daarmee vergeleken zijn stedelijke gebieden met veel tuinen voor bijen zo gek nog niet, zeggen
sommige onderzoekers. Maar dan moet daar natuurlijk wel wat te
halen zijn. Met een tuin vol tegels zijn bijen niet geholpen.
Onder I Het terras in het midden van de tuin is omgeven door bloemenborders.
00
Bij-vriendelijke planten
In de tuin op deze pagina’s spelen bij-vriendelijke planten een hoofdrol. Dergelijke planten hebben bloemen die veel nectar en stuifmeel
produceren en waarop het voor de bij dus goed toeven en fourageren
is. De gekozen planten zijn voor een groot deel sterke vaste planten,
die jarenlang op hun plek kunnen blijven staan. Door de combinatie
met luchtige eenjarigen en siergrassen ontstaat het effect van een
bloemenweide. De pluimen van smele (Deschampsia) en vedergras
(Stipa) groeien tussen de bloemen door en geven de beplanting een
natuurlijke toets. Opvallende bloeiers met violette bloemen zijn de
dropplant (Agastache), salie en twee soorten lavendel. Wit komt van
de eenjarige kantbloem (Ammi) en straalscherm (Orlaya). Een beetje
geel, de complementaire kleur van violet, wordt in een zachte tint
gebruikt voor een sprekende contrastwerking. Hiervoor zijn de gele
kamille gekozen en de zonnebloem Helianthus debilis ’Italian White’.
bijen en mensen blij van worden
violet en wit
Anthemis x hybrida ’Sauce Hollandaise’
Gele kamille (Anthemis) groeit van nature op droge, stenige grond.
Behalve een zonnige plek heeft hij weinig nodig. Zit er te veel voedsel
in de grond, dan valt Anthemis soms voor de bloei al uit elkaar. In dat
geval kun je hem wat terugknippen, hij blijft dan compacter en leeft ook
langer. De cultivar ’Sauce Hollandaise’ heeft grijsgroen, aromatisch
blad en zachtgele lintbloemen met een donkergeel hartje. Hij wordt
50 tot 70 cm hoog en bloeit van juni tot september.
Agastache ’Black Adder’
Omdat je de smalle borders voor een groot deel van twee kanten kunt
bekijken, staan de meeste hoge soorten in het midden.
Het ontwerp van deze tuin, dat uitsluitend uit cirkels bestaat, is
geïnspireerd op de bij. Bijen hebben een ingenieuze manier om
elkaar te laten weten waar ze voedsel hebben gevonden. Via een
’dans’ van ronddraaiende bewegingen geven ze deze belangrijke
informatie aan elkaar door. Ook de vorm van een ronde, traditionele
bijenkast van stro is terug te vinden in de vormgeving van deze tuin.
Boven I Een combinatie van gele kamille, lavendel, smele (Deschampsia)
en de eenjarige kantbloem (Ammi majus).
Op het terras bij de sikkelvormige vijver
ben je helemaal omringd door de uitbundige
bloemenzee en kun je optimaal genieten van
het gezoem en de bedrijvigheid van bijen.
Wat is goed voor bijen?
• De afgestorven stengels van vaste planten bieden (wilde) bijen en
tal van andere insecten schuilgelegenheid. Knip ze dus niet in het ➺
G ROE I&BLOE I–ju n i–2011
Foto: Albert de Wilde
Agastache wordt ook wel dropplant of
anijsnetel genoemd. Het zijn planten met een
steile groeivorm, die beslist in de zon willen
staan. De cultivar Agastache ’Black Adder’
heeft 10 cm lange bloeiaren vol dieppaarse
lipbloemetjes. ’Black Adder’ bloeit tussen juli
en september en wordt ruim 90 cm hoog.
Behalve een zonnige plek is het ook belangrijk dat de grond goed doorlatend is. Het
water moet vooral in de winter goed weg
kunnen lopen, want de dropplant is slecht
bestand tegen de combinatie van kou en nattigheid. Eerlijk gezegd, blinkt Agastache niet
uit door betrouwbaarheid; na de winter is hij
soms zomaar verdwenen. Een minpunt dat
echter niet opweegt tegen de lange bloeitijd,
de mooie vorm en het aromatische blad.
69
Borderrecept
(de nummers van de planten
corresponderen met de nummers
op de plattegrond)
Vaste planten:
1 Salvia nemorosa ’Mainacht’
2 Thymus serpyllum ’Major’
3 Nepeta ’Catmint’
4 Stachys byzantina
5 Scabiosa ’Chile Black’
6 Salvia officinalis ’Purpurascens’
7 Geranium pratense ’Mrs Kendall Clark’
8 Stipa gigantea
9 Verbena bonariensis
10Lavandula x intermedia ’Grosso’
11Geranium himalayense ’Gravetye’
13Deschampsia cespitosa
14Anthemis x hybrida ’Sauce Hollandaise’
15Agastache ’Black Adder’
16Lavandula angustifolia ’Dwarf Blue’
Eenjarigen:
12Helianthus debilis ’Italian White’
* Ammi majus
* Cerinthe major ’Purpurascens’
* Orlaya grandiflora
70
G ROE I&BLOE I–ju n i–2011
najaar af maar in het voorjaar.
• Door het ophangen van zogenaamde bijenhotels creëer
je extra nestgelegenheid voor wilde bijen.
• Bijen zijn blind voor rood, maar gevoelig voor blauw.
Waarschijnlijk is het geen toeval dat in de natuur weinig
echt rode bloemen voorkomen. Veel planten die voor
bijen aantrekkelijk zijn, bloeien blauw!
• Koop bij voorkeur geen planten met gevulde bloemen,
want deze geven niet of nauwelijks nectar.
• Als je planten met verschillende bloeiperiodes kiest,
staat de tuin langer in bloei. Leuk voor jezelf,
maar ook voor de bijen.
• Tenslotte: wat goed is voor
de bij, is goed voor de mens.
Voor een deel van hun
voedselpakket zijn mensen
van bijen afhankelijk. Met
name de honingbijen zorgen
immers voor de bestuiving van
allerlei gewassen. Als ons land
weer bloemrijker wordt, is dat
goed voor de mens, de bij en de
totale biodiversiteit.
Onder I De bijenkast op de achtergrond biedt ruimte aan een bijenvolk.
Inzet I Geranium pratense ’Mrs Kendall Clark’.
Onder I Het ontwerp voor de 9 x 12,5 meter grote
tuin is geïnspireerd op de dans van de bijen.
Witte kantbloem
(Ammi majus)
Ontwerp Sadie May Stowel. Locatie: Hampton Palace Court Flower Show
Witte dille, zo wordt de kantbloem (Ammi majus) ook wel
genoemd. De platte bloemschermen doen inderdaad aan
die van dille denken. Ammi
majus wordt circa 80 cm hoog
en bloeit tussen juni en oktober.
Het is een ideale weefplant,
die heel geschikt is voor het
creëren van een luchtig effect.
De kantbloem is overigens niet
alleen een aardige tuinplant,
maar ook een goede snijbloem.
Ammi majus is eenjarig. Je kunt
hem het beste ter plekke zaaien,
in april of mei. De plant vormt
een penwortel en hij houdt er
dus niet van om te worden
verplant. Bij in eenjarigen
gespecialiseerde kwekerijen
zijn ook plantjes te koop.
Vedergras
(Stipa gigantea)
Wat goed is voor
bijen is ook goed
voor mensen.
De buigzame, lange stengels van
dit siergras groeien vanuit een grijsgroene pol. Helemaal bovenin zitten
de losse, haverachtige bloempluimen,
die heen en weer wiegen in de wind.
Mussen zijn gek op de zaadjes. Net
als andere vedergrassoorten houdt
Stipa gigantea van een zonnige,
warme plek en vrij droge, doorlatende grond. Dit siergras wordt
2 m hoog, maar omdat je er doorheen kunt kijken, is Stipa ook goed
toepasbaar tussen lagere planten. ➺
G ROE I&BLOE I–ju n i–2011
71
Boven I Helianthus debilis ’Italian White’.
Straalscherm (Orlaya grandiflora)
Orlaya grandiflora lijkt een beetje op kantbloem, maar de bloemen zijn
witter. Een ander onderscheid is dat de bloemen van Orlaya onderling
verschillend zijn. De bloemetjes aan de rand van het scherm zijn veel
groter dan die in het midden. Ook de zaden van Orlaya grandiflora
variëren in grootte. De plant is eenjarig.
Net als de meeste schermbloemigen vormt Orlaya een penwortel,
waardoor je de zaailingen naderhand niet meer goed kunt verplanten.
Zaai ter plekke of in aparte potjes en zet de zaailingen naderhand
op een onderlinge afstand van 10 cm op een zonnige plek in de volle
grond.
Op droge grond blijft Orlaya aanzienlijk lager (50 cm) dan op vochtige
veen- of kleigrond, waar hij wel 1 m hoog wordt. Voelt Orlaya zich
thuis in de tuin, dan zaait hij zichzelf uit.
Geranium himalayense
’Gravetye’
Salvia officinalis ’Purpurascens’
Alle salviasoorten zijn echte bijenlokkers. Deze planten behoren tot
de zogenaamde lipbloemigen. De vorm van een lipbloem is helemaal
aangepast aan de wensen van de bij. De ’onderlip’ van de bloem dient
als landingsplaats, de nectar zit in een nauwe buis. Niet elk insect kan
daar bij, maar bijen met hun lange tong wel. Selectie aan de poort dus.
De bladeren van de salie hebben een kruidige geur, die niet iedereen
lekker vindt. De echte salie (Salvia officinalis) is echter een gewaardeerd keukenkruid. De cultivar S. officinalis ’Purpurascens’ is aantrekkelijk vanwege het purper aangelopen, viltige blad. De plant wordt
ongeveer 60 cm hoog en bloeit in juli-augustus.
72
G ROE I&BLOE I–ju n i–2011
Geraniums zijn ideale tuinplanten. Ze hebben
een losse, natuurlijke uitstraling en hoeven
niet te worden gesteund. Als je ze na de bloei
terugknipt, verschijnt er weer fris blad en een
tweede bloei. Er is een enorm aantal soorten
om uit de kiezen. Geranium himalayense
’Gravetye’ valt op door zijn bijna 5 cm grote
lilablauwe bloemen. De bloemblaadjes zijn
geaderd met een wit hartje in het centrum.
Geranium himalayense ’Gravetye’ wordt
ongeveer 45 cm hoog en doet het zowel in
de zon als in de halfschaduw.
Boven I Zelfs het meubilair is geïnspireerd op de bijen. De elementen vormen samen een ’honingraat’.
De bloemen van
duifkruid (Scabiosa) bestaan uit een
krans van bloemblaadjes met in het
midden een hart vol meeldraden.
Ook in knop zijn de bloemhoofdjes
decoratief. De stengels van Scabiosa
zijn lang en soepel, wat steun van
stevige buurplanten is dus welkom.
Sterker nog, duifkruid is op z’n best
als hij door andere planten heen mag
groeien. Officieel behoort Scabiosa
tot de vaste planten, maar ze leven
niet allemaal even lang. Dat geldt ook
voor ’Chile Black’. Toch is deze cultivar
het proberen waard, al was het alleen
maar vanwege het prachtige contrast
tussen de diep donkerrode bloemblaadjes en de lichte meeldraden.
Scabiosa ’Chile Black’ wordt
ongeveer 50-70 cm hoog en bloeit
lang door. Je kunt hem ook gemak
kelijk zelf zaaien.
Foto: Albert de Wilde
Scabiosa
’Chile Black’
Weten hoe een
bijendans eruit
ziet?
Ga naar
www.groei.nl
voor een
filmpje over
hun bijzondere
Tekst: Modeste Herwig en Fransje van Dorp
Fotografie: Modeste Herwig e.a.
communicatietechnieken.
G ROE I&BLOE I–ju n i–2011
73