Nieuwe NEN 1010 De NEN in 2015

24/11/2015
Nieuwe NEN 1010
Matthieu Weijers (Sales Manager)
Hager_nl
#hagernen
De NEN in 2015
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
2
1
24/11/2015
24-11-2015
3
Nieuwe NEN 1010:2015
Het Hager team & trainer Roel Ritsma
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
4
2
24/11/2015
De agenda
Ochtend
Roel Ritsma - NEN 1010 algemeen
Roel Ritsma - Veranderingen & consequenties (deel 1)
• Documenteren
• Vlamboogdetectie
Pauze: ± 11.00 uur
Roel Ritsma - Veranderingen & consequenties (deel 2)
• Hoger Harmonisch
• 4p aardlekschakelaar i.c.m. 1-faseeindgroepen
Freek Eggels - Normering, ontwikkelingen en Hager
Pauze: ± 13.00 uur
24-11-2015
5
Nieuwe NEN 1010:2015
De agenda
Middag
Roel Ritsma - Veranderingen & consequenties (deel 3)
• OSB
• NEN1010 en medische ruimtes
Rob Goedegebuur - Dagafsluiting
Einde dag: ± 16.30 uur
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
6
3
24/11/2015
Nieuwe NEN 1010:2015
Roel Ritsma
©
NEN 1010
Historie
•
1e Druk (destijds N1010), september 1940
•
2e Druk, oktober 1962
•
3e Druk, 1984
- Deze druk was erg gewijzigd ten opzichte van
eerdere versies door grote invloed van de
IEC en de CENELEC
• 4e Druk, 1988
•
5e Druk, 1996/2000
- Bijzonderheden: aangewezen in het kader
van het arbeidsomstandigheden besluit
•
NEN 1010:2003/2005, 2003/2005
•
NEN 1010:2007+correctieblad C1:2008,
september 2008
•
NEN 1010:2015, oktober 2015
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
8
4
24/11/2015
NEN 1010
Ook toen…
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
9
©
Nieuwe NEN 1010:2015: waarom
• Techniek evolueert en normen evolueren ook:
• toenemende hogere harmonische spanningen en stromen;
• toenemende gevoeligheid van materieel (elektronica) voor overspanningen;
• toenemend gebruik van zonnepanelen als (parallelle) energiebron;
• toenemend gebruik van elektrische voertuigen.
• Binnen Europa proberen we ‘te harmoniseren’,
IEC 60364
met andere woorden de eisen binnen de
verschillende landen het zelfde te krijgen
HD 60364
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
10
5
24/11/2015
Wetgeving en NEN 1010
Bouwbesluit
Bouwbesluit verwijst naar de NEN 1010 (versie NEN 1010:2007+C1:2008)
• Is met de publicatie van de NEN 1010 in het bouwbesluit de NEN 1010 ook ‘wet’, anders gezegd is de
genoemde NEN 1010 dwingend verplicht.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
11
Wetgeving en NEN 1010
Bouwbesluit
• De NEN 1010 is geen ‘wet’ (… en dus ook niet gratis…)
• Er is sprake van een gelijkwaardigheidsbeginsel: “Aan het voorschrift dat moet worden toegepast om te
voldoen aan een gestelde eis, behoeft niet te worden voldaan, voor zover op een andere manier aan
dezelfde eisen wordt voldaan”.
• … de nieuwe NEN 1010:2015 mag je die dus direct gebruiken, ook al staat ‘ie niet direct in het
bouwbesluit’ (volgens de geleerden zal dat per juli 2016 wel het geval zijn)
• Let op: wettelijke verplichten kan ook zijn ‘contract-verplichting’.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
12
6
24/11/2015
Het belang van normen, in verband met de veiligheid.
Woningbranden
Verbond van verzekeraars: onderzoek oorzaak 600 woningbranden
30% onbekende oorzaak
Van de bekende oorzaken 40% ‘kortsluiting’, dus de oorzaak van bijna 1 op de 2 woningbranden heeft
met elektriciteit te maken.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
13
NEN 1010:2015
Veranderingen
• Te veel voor één dag
• Meer ‘Europees’, 80% van de rubrieken is veranderd
• Dus veel ‘n-bepalingen’ zijn verdwenen… maar er staan er ook nog veel in…
Voorbeeld:
n Om overbelasting te voorkomen moet voor de voeding van contactdozen voor algemeen gebruik in tot bewoning
bestemde gebouwen, woonschepen, logiesverblijven en keukens bij toepassing van installatiedraad in buis,
aangebracht volgens basisinstallatiemethode A1 of B1 volgens tabel 52.A.3 installatiedraad worden toegepast met een
kerndoorsnede van ten minste 2,5 mm2.
• Gelukkig zijn ook veel veranderingen klein of ‘editorial’. Het is echt niet zo dat de norm opeens heel
anders is.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
14
7
24/11/2015
NEN 1010:2015: belangrijkste wijzigingen
Hoofdstuk 1
DEEL 1 FUNDAMENTELE UITGANGSPUNTEN
Wijzigingen
11 Onderwerp en toepassingsgebied
Geen specifieke
12 Normatieve verwijzingen
Geen specifieke
13 Uitgangspunten
Ja, en daar staan we ook even bij stil
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
15
©
NEN 1010:2015: belangrijkste wijzigingen
Hoofdstuk 3
DEEL 3 VASTSTELLEN VAN ALGEMENE
KENMERKEN
Wijzigingen
31 Beoogd doel, voedingsbronnen en indelingen
Lijkt heel nieuw, is het niet echt
32 Classificatie van externe invloeden
Geen specifieke
33 Compatibiliteit
Nieuw: verhoogde stromen PE
34 Onderhoudbaarheid
Geen specifieke
35 Veiligheidsvoorzieningen
Geen specifieke
36 Continuïteit van bedrijfsvoering
Is nieuw hoofdstuk
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
16
8
24/11/2015
NEN 1010:2015: belangrijkste wijzigingen
Hoofdstuk 4
DEEL 4 BESCHERMINGSMAATREGELEN
Wijzigingen
41 Bescherming tegen elektrische schok
Niet gewijzigd!
42 Beschermingsmaatregelen – Bescherming tegen
thermische invloeden
Veel wijzigingen in het kader van ‘brand’ en
‘brandbeveilging’. Aanbevelingen voor
bescherming tegen de effecten van vlambogen in
eindgroepen
43 Beveiliging tegen overstroom
Naast veel kleine wijzigingen oa overbelasting van
de nulgeleider bij harmonischen
44 Beveiliging tegen overspanning
Is nu normatief. Veel wijzigingen, oa aanwijzing
voor aansluiten van overspanningsafleiders
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
17
NEN 1010:2015: belangrijkste wijzigingen
Hoofdstuk 5
DEEL 5 KEUZE EN INSTALLATIE VAN
ELEKTRISCH MATERIEEL
51 Algemene bepalingen
Wijzigingen
52 Keuze en installatie van leidingsystemen
53 Besturings- en beveiligingstoestellen,
schakelaars en scheiders
Meerdere (harmonische (nul), EMI, spanningsverlies)
Paragraaf 534 beveiliging tegen overspanning is nieuw.
De rest alleen editorial….
maar laten we het dan maar wel even hebben over
531.2.1.3 (aardlekschakelaars)
Wijzigingen met name op gebied van de aardelektrode
(mechanische eigenschappen, bliksembeveiliging, bijlage
54C en D).
Paragraaf 557 (stuurstroomketens) en 558 (verlichting)
zijn nieuw.
Wijzigingen voor automatische voedingen, parallele
voedingen, batterijen. Maar ook tekeningen en
bedieningsinstructies.
54 Aardingsvoorzieningen,
beschermingsleidingen en beschermende
vereffeningsleidingen
55 Overig elektrisch materieel
56 Keuze en installatie van elektrisch
materieel – Veiligheidsvoorzieningen
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
Paragraaf 516 is nieuw (beperken stromen in de PE)
©
18
9
24/11/2015
NEN 1010:2015: belangrijkste wijzigingen
Hoofdstuk 6
DEEL 6 INSPECTIE
Wijzigingen
61 Eerste inspectie
Informatieve bijlage 61F (inspectierapport)
62 Periodieke inspectie
Geen specifieke
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
19
©
NEN 1010:2015: belangrijkste wijzigingen
Hoofdstuk 7
24-11-2015
DEEL 7 BEPALINGEN VOOR BIJZONDERE INSTALLATIES EN
BIJZONDERE RUIMTEN EN OMGEVINGEN
701 Ruimten met een bad of douche
702 Zwembaden en fonteinen
703 Ruimten en cabines met saunakachels
704 Installaties op bouw- en sloopterreinen
705 Bedrijfsruimten en bedrijfsterreinen voor landbouw, tuinbouw en veeteelt
Wijzigingen
Geen inhoudelijke
Verbeteringen / verduidelijkingen
Geen inhoudelijke
Geen inhoudelijke
Wijzigingen
706 Nauwe geleidende ruimten
708 Campings en vergelijkbare terreinen
709 Jachthavens en vergelijkbare terreinen
710 Medisch gebruikte ruimten
711 Tentoonstellingen, shows en stands
712 Fotovoltaïsche systemen (PV-systemen)
713 Meubilair
714 Installaties voor buitenverlichting
715 Verlichtingsinstallaties met zeer lage spanning
Geen inhoudelijke
Geen inhoudelijke
Verbeteringen / verduidelijkingen
Heel veel wijzigingen
Geen inhoudelijke
Nieuw
Wijzigingen
Wijzigingen
Verbeteringen / verduidelijkingen
717 Verrijdbare of verplaatsbare eenheden
718 Ruimten met een publieke functie en bedrijfsruimten
Verbeteringen / verduidelijkingen
Verbeteringen / verduidelijkingen
721 Elektrische installaties in caravans en campers
Geen inhoudelijke
722 Laadinrichtingen voor elektrische voertuigen
n 723 Ruimten bestemd voor meting en beproeving
Nieuw
Wijzigingen. Bevat oude 722 en 723.
n 724 Elektrolyseruimten
729 Ruimten met beperkte toegang bestemd voor bedieningshandelingen en
onderhoud
740 Tijdelijke elektrische installaties voor constructies, toestellen en kramen
op kermissen, in attractieparken en circussen
753 Verwarmingskabels en ingebouwde verwarmingssystemen
Geen inhoudelijke
Enkele afmetingen gewijzigd
n 754 Vochtige ruimten en ruimten met bijtende gassen, dampen of stoffen
Geen inhoudelijke
Nieuwe NEN 1010:2015
©
Geen inhoudelijke
Wijzigingen
20
10
24/11/2015
NEN 1010:2015: belangrijkste wijzigingen
Hoofdstuk 7: verdwenen…
7-720
7-725
7-751
7-752
7-758
7-761
7-763
7-773
7-781
7-783
24-11-2015
Gewone ruimten
Elektrische bedrijfsruimten
Stoffige ruimten
Ruimten met brandgevaar
Ruimten met zware mechanische stootbelasting
Kabels in de grond
Grond-, wegdek- en vloerverwarming anders dan voor ruimteverwarming
Voeding van neoninstallaties en neontoestellen
Lasinstallaties – Lascabines
Brandpreventieve en -repressieve installaties
Nieuwe NEN 1010:2015
©
21
NEN 1010:2015
720 Gewone ruimten is vervallen
Kenmerken en eisen deels verhuisd naar andere hoofdstukken
• Draad in buis tenminste 2,5 mm2 verhuisd naar bepaling 524.1.
• Zie ook n 510.4 Omvang en uitvoering van de installatie in tot bewoning bestemde gebouwen,
logiesgebouwen en woonschepen
• 510.4.1 In elke betreedbare ruimte … moeten voldoende contactdozen en aansluitpunten voor verlichting
zijn aangebracht om op veilige en doelmatige wijze de ruimte te kunnen gebruiken.
• 510.4.2 De installatie moet zijn verdeeld in voldoende eindgroepen om gelijktijdig gebruik van te
voorziene apparatuur mogelijk te maken. Waar nodig moet voor specifieke apparaten met een hoge
aansluitwaarde worden voorzien in afzonderlijke eindgroepen (in NEN 1010:2007+C1:2008: 2kVA).
• 510.4.3 Rekening houdend met 510.4.1 en 510.4.2, moet voor de aanleg van de installatie de omvang
van de installatie worden afgestemd met de opdrachtgever en (indien mogelijk) met de (toekomstige)
eigenaar/gebruiker van de installatie.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
22
11
24/11/2015
Vragen?
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
23
Veranderingen & consequenties (1)
Documenteren & vlamboogdetectie
Roel Ritsma
12
24/11/2015
NEN 1010:2015: Fundamentele uitgangspunten
Hoofdstuk 1
DEEL 1 FUNDAMENTELE UITGANGSPUNTEN
Wijzigingen
13 Uitgangspunten
Ja, en daar staan we ook even bij stil
• Dit zijn ‘paraplu eisen’. Lijken logisch maar hebben veel waarde
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
25
NEN 1010:2015: Fundamentele uitgangspunten
13 Uitgangspunten, 131 Veiligheidsmaatregelen
Nieuw:
• 131.6.3 Personen, levende have en bezittingen moeten zijn beschermd tegen het gevaar voor
verwonding of schade als gevolg van onderspanning en een daarop volgend spanningsherstel (
paragraaf 445).
• 131.6.4 De installatie moet voldoende immuun zijn voor elektromagnetische verstoringen zodat deze
correct kan functioneren in de gespecificeerde omgeving. Bij het ontwerp van de installatie, met inbegrip
van de elektrische toestellen die met, of aangesloten op, de installatie worden gebruikt, moet rekening
worden gehouden met de te voorziene elektromagnetische emissies die worden opgewekt door de
installatie of het geïnstalleerde materieel.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
26
13
24/11/2015
NEN 1010:2015: Fundamentele uitgangspunten
13 Uitgangspunten, 132 Ontwerp
132.13 Documentatie voor de elektrische installatie
Elke elektrische installatie moet zijn voorzien van geschikte documentatie.
514.5.1 Waar nodig moeten schema's, tekeningen of tabellen in overeenstemming met
NEN-EN-IEC 61346-1 en de NEN-EN-IEC 61082-reeks aanwezig zijn, die in het bijzonder aangeven:
• het type en de samenstelling van de stroomketens (aansluitpunten, aantal en doorsnede van de
geleiders, type van het leidingsysteem);
• de kenmerkende grootheden die nodig zijn voor de identificatie van de toestellen voor de functies van
beveiliging, scheiding en schakelen en hun locatie.
Voor eenvoudige installaties kan worden volstaan met alleen een grondschema.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
27
NEN 1010:2015: Fundamentele uitgangspunten
Toelichting
OPMERKING Schema's, tekeningen en documenten behoren de volgende gedetailleerde informatie te
bevatten:
• het type en de doorsnede van geleiders;
• de lengte van stroomketens;
• de aard en het type van beveiligingstoestellen;
• de toegekende stroom of instellingen van de beveiligingstoestellen;
• de te verwachten kortsluitstromen en het schakelvermogen van de beveiligingstoestellen.
Waar nodig behoort deze informatie van elke stroomketen van de installatie beschikbaar te zijn.
Het wordt aanbevolen dat deze informatie na elke wijziging in de installatie wordt aangepast. Schema's en
tekeningen behoren de plaats van aan het zicht onttrokken toestellen aan te geven.
NEN 3140: een installatie moet geïnspecteerd worden aan de hand van de tekeningen
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
28
14
24/11/2015
NEN 1010:2015: Fundamentele uitgangspunten
13 Uitgangspunten, 134 Installatie en inspectie van de elektrische installatie
• 134.1.9 Bij uitbreiding of wijziging van een bestaande installatie moet worden vastgesteld dat de
dimensionering en toestand van bestaand materieel, dat extra zal worden belast, geschikt is voor de
gewijzigde omstandigheden. Bovendien moet de aardings- en vereffeningsinrichting hiervoor geschikt
zijn, indien deze nodig is voor de beschermingsmaatregelen die worden toegepast voor veiligheid van de
uitbreiding of wijziging.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
29
©
Case uitbreiding
Kast samengebouwd door paneelbouwer
4 maal C-16A
Toevallig: ‘het goede fabricaat’
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
30
15
24/11/2015
Case uitbreiding
Oververhitte eindgroep
zal wel slechte verbinding zijn…
Opmerkelijk: er zitten andere C-20A automaten in
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
31
©
Case uitbreiding
Kast weer in bedrijf
In de herstelde kast ook C-20A
automaten
Gemeten waarden stroom:
Gr 1: 18A
Gr 2: 19A
Gr 3: 18,5A
Resultaat: stroom te hoog, verdeler
overbelast!
Oorzaak: bij uitbreiding lichtlijnen
onderling doorgekoppeld
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
32
16
24/11/2015
NEN 1010:2015
Hoofdstuk 4
DEEL 4 BESCHERMINGSMAATREGELEN
Wijzigingen
42 Beschermingsmaatregelen – Bescherming tegen
thermische invloeden
Veel wijzigingen in het kader van ‘brand’ en
‘brandbeveilging’. Aanbevelingen voor
bescherming tegen de effecten van vlambogen in
eindgroepen
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
33
NEN 1010:2015
Effecten van vlambogen
421.7 Het wordt aanbevolen om bijzondere maatregelen te nemen ter bescherming tegen de effecten van
vlambogen in eindgroepen:
• in verbijfsobjecten met slaapgelegenheid;
• op plaatsen met brandgevaar vanwege de aard van materialen die daar worden verwerkt of zijn
opgeslagen, zijnde BE2-locaties (bijvoorbeeld schuren, ateliers voor houtbewerking, verkooppunten voor
brandbare materialen);
• op plaatsen waar brandbare materialen zijn gebruikt voor de constructie, zijnde CA2-locaties
(bijvoorbeeld houten gebouwen);
• bij constructies die brandvoortplanting ondersteunen, zijnde CB2-locaties;
• op plaatsen waar gevaar kan ontstaan voor onvervangbare goederen.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
34
17
24/11/2015
NEN 1010:2015
Bijlage 42.A: Toestellen voor vlamboogdetectie
Branden in elektrische installaties worden vaak veroorzaakt door vlambogen die een gevolg zijn van
parallelle of seriële boogontladingen als gevolg van isolatiedefecten tussen actieve geleiders of losse
verbindingen.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
35
©
36
NEN 1010:2015
Parallelle boogontlading
In een hoofdverdeler, 25kA / 0,5s
Tussen fasen en fase / nul / PE.
Dat levert echt wel stroom op…
film
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
18
24/11/2015
24-11-2015
37
Nieuwe NEN 1010:2015
NEN 1010:2015
Parallelle boogontlading
In een hoofdverdeler, 25kA / 0,5s
Tussen fasen en fase / nul / PE.
Dat levert echt wel stroom op…
Bijlage 42A: Bij een parallelle
boogontlading tussen een faseleiding
en nulleiding wordt de stroom
begrensd door de impedantie van de
installatie en die van de vlamboog
zelf. Daardoor kan de stroom onder
de aanspreekwaarde blijven van het
beveiligingstoestel tegen overstroom.
Opmerking: foutbescherming niet goed, dan
blijft de lichtboog ook langer staan…
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
38
19
24/11/2015
NEN 1010:2015
Seriële boogontlading
Dat is heel wat anders, bv slechte
verbinding die feitelijk ‘onderbreekt’
Bijlage 42A: Bij een seriële
boogontlading is er geen lekstroom
naar aarde, en daarom kan een toestel
voor aardlekbeveiliging een dergelijke
fout niet detecteren. Bovendien zorgt
de impedantie van de seriële
boogontlading voor een lagere
belastingsstroom, zodat de stroom
onder de aanspreekwaarde blijft van
een beveiligingsautomaat of een
zekering.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
39
©
40
Case
Hoe beveilig je hier tegen?
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
20
24/11/2015
NEN 1010:2015
Bijlage 42.A: Toestellen voor vlamboogdetectie
…
Toestellen voor vlamboogdetectie kunnen fouten detecteren die een gevolg zijn van een continu vonkende
verbinding, en die ofwel worden begrensd door de beschikbare stroom vanuit de voedende installatie (dit
wordt beschouwd als parallelle vlamboogfouten), of worden begrensd door een belasting in de beschermde
stroomketen (dit wordt beschouwd als seriële vlamboogfouten).
In AC-stroomketens kan het gebruik van toestellen voor vlamboogdetectie volgens NEN-EN-IEC 62606
verder bijdragen aan het verminderen van risico’s voor personen, levende have en bezittingen als gevolg
van forse branden die worden veroorzaakt door elektrische installaties en apparaten.
Spanning
Stroom
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
Vlamboog: spanning en stroom
©
41
©
42
Vragen?
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
21
24/11/2015
Veranderingen & consequenties (2)
Hoger harmonisch
Roel Ritsma
NEN 1010 en harmonischen
43 Beveiliging tegen overstroom
Naast veel kleine wijzigingen oa overbelasting van
de nulgeleider bij harmonischen
52 Keuze en installatie van leidingsystemen
Meerdere (harmonische (nul), EMI,
spanningsverlies)
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
44
22
24/11/2015
NEN 1010 en harmonischen
Hogere harmonische ontstaan door zogenoemde niet lineaire belastingen
• Dit is geen nieuw verschijnsel.
- verzadiging van ijzerkernen
- TL verlichting
• Moderne belastingen:
- schakelende voedingen
- gelijkrichters
- elektronische ballasten voor verlichtingen
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
45
NEN 1010 en harmonischen
Lineaire en niet-lineaire belastingen
Lineaire belasting: er is een vaste verhouding tussen spanning en stroom
U = I x Z waarbij Z constant is
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
46
23
24/11/2015
NEN 1010 en harmonischen
Signaal zonder harmonischen: ‘mooie sinus’
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
47
NEN 1010 en harmonischen
Fourierreeks
Basis: alle periodieke verschijnselen kan je schrijven als een som van sinussen en cosinussen
Grondharmonische
3de harmonische
5de harmonische
7de harmonische
50Hz
24-11-2015
150Hz
250Hz
Nieuwe NEN 1010:2015
350Hz
©
48
24
24/11/2015
NEN 1010 en harmonischen
Fourierreeks
Grondharmonische
3de harmonische
5de harmonische
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
49
©
NEN 1010 en harmonischen
Harmonische spectra
• Amplitudes worden dikwijls voorgesteld in balkendiagramma’s
• Maar: geen fase-informatie
Grondharmonische
3de harmonische
5de harmonische
7de harmonische
enzovoort.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
50
25
24/11/2015
NEN 1010 en harmonischen
Niet lineaire belasting: gelijkrichter
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
51
NEN 1010 en harmonischen
Schakelingen gebaseerd op gelijkrichters
•
Algemeen: elektronische apparatuur
•
Schakelende voedingen: IT – toestellen zoals PC’s
•
Gelijkrichter met stroombronkarakteristiek: batterijladers
•
Voorschakelapparaten verlichting
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
52
26
24/11/2015
NEN 1010 en harmonischen
Schade…
24-11-2015
hoe komt dit?
Nieuwe NEN 1010:2015
©
53
©
54
NEN 1010 en harmonischen
3de harmonische en de stroom in de nul
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
27
24/11/2015
NEN 1010 en harmonischen
Metingen
• Even wat praktijk…
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
55
NEN 1010 en harmonischen
De doorsnede van de nulgeleider: NEN 1010:2007+C1:2008
523.6.3
Wanneer de nulleiding stroom voert zonder een overeenkomstige vermindering van de belasting in de
faseleidingen, moet de nulleiding worden betrokken bij de bepaling van de hoogst toelaatbare stroom in de
stroomketen. Dergelijke nulstromen kunnen worden veroorzaakt door een aanzienlijke bijdrage van hogere
harmonischen in driefaseketens.
Wanneer het aandeel van de hogere harmonischen meer dan 10 % bedraagt, moet de
kerndoorsnede van de nulleiding ten minste gelijk zijn aan die van de fasegeleiders.
In bijlage 52C worden thermische invloeden ten gevolge van de aanwezigheid van hogere harmonischen
beschreven en worden de bijbehorende correctiefactoren voor hogere harmonischen gegeven
… harmonischen algemeen, geen verwijzing naar derde of veelvouden van drie
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
56
28
24/11/2015
NEN 1010 en harmonischen
De doorsnede van de nulgeleider: NEN 1010:2015
523.6.3
Wanneer de nulleiding stroom voert zonder een overeenkomstige vermindering van de belasting in de
faseleidingen, moet de nulleiding worden betrokken bij de bepaling van de hoogste toelaatbare stroom in de
stroomketen.
Dergelijke nulstromen kunnen worden veroorzaakt door een aanzienlijke bijdrage van derde
harmonischen in driefasestroomketens. Indien het aandeel van de hogere harmonischen meer dan
15 % bedraagt van de fasestroom op de grondfrequentie, moet de kerndoorsnede van de nulleiding
ten minste gelijk zijn aan die van de fasegeleiders.
In bijlage 52.E worden thermische effecten ten gevolge van de aanwezigheid van derde harmonischen of
veelvouden van drie beschreven en worden de bijbehorende correctiefactoren voor hogere harmonischen
gegeven.
… nu wel verwijzing naar derde harmonische
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
57
NEN 1010 en harmonischen
3 de harmonischen leiden tot stromen in de nul
• Welke apparaten veroorzaken 3de harmonischen?
• En hoeveel dan?
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
58
29
24/11/2015
NEN 1010 en harmonischen
Schakelende voedingen: 1-fase apparaten
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
59
NEN 1010 en harmonischen
Schakelende voedingen: 3-fase apparaten
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
60
30
24/11/2015
NEN 1010 en harmonischen
De doorsnede van de nulgeleider: NEN 1010:2015
524.2.1
De kerndoorsnede van de nulleiding mag niet kleiner zijn dan de kerndoorsnede van de fasen
• in eenfaseketens met twee geleiders, onafhankelijk van de doorsnede;
• in meerfasestroomketens, wanneer de kerndoorsnede van de fasen minder is dan of gelijk is aan 16
mm2 bij koper of 25 mm2 bij aluminium;
• in driefasestroomketens met mogelijk derde harmonische stromen en oneven veelvouden van derde
harmonischen waarbij de totale harmonische vervorming tussen 15 % en 33 % ligt.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
61
NEN 1010 en harmonischen
De doorsnede van de nulgeleider: NEN 1010:2015
524.2.2
Wanneer de totale harmonische vervorming van derde harmonische en oneven veelvouden van derde
harmonische stromen hoger is dan 33 %, kan het nodig zijn de kerndoorsnede van de nulleiding te
vergroten (zie 523.6.3 en bijlage 52.E).
• a) Bij meeraderige kabels, waarin de kerndoorsnede van de faseleidingen gelijk is aan de
kerndoorsnede van de nulleiding, wordt een kerndoorsnede gekozen die past bij een stroom door de
nulleiding gelijk aan 1,45 × IB van de faseleidingen.
• b) Bij eenaderige kabels mag de kerndoorsnede van de faseleidingen kleiner zijn dan de kerndoorsnede
van de nulleiding volgens de volgende berekening:
•
voor de faseleiding: passend bij IB;
•
voor de nulleiding: passend bij een stroom gelijk aan 1,45 × IB van de faseleidingen.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
62
31
24/11/2015
NEN 1010 en harmonischen
Bijlage 52.E: correctiefactoren voor hogere harmonischen
Logisch? Begrijpelijk?
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
63
NEN 1010 en kabeldimensionering
Kabeldimensionering
• Stap 1: bepaal installatiewijze
• Stap 2: bepaal hoogst toelaatbare stroom
• Stap 3: bepaal correctiefactoren
• Stap 4: controleer correctheid foutbescherming (maximale lengte)
• Stap 5: controleer spanningsverlies
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
64
32
24/11/2015
Correctiefactoren
Voorbeeld
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
65
©
Correctiefactoren
Voorbeeld
9 circuits
1 circuit
Tambiant = 24oC
Meting geeft reductiefactor: 0,45
NEN 1010: reductiefactor 9 circuits
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
0,5
Eerste benadering: ∆T is evenreding met I2 x R
©
66
33
24/11/2015
NEN 1010 en harmonischen
De doorsnede van de nulgeleider: correctiefactoren
De correctiefactoren houden ook rekening met de extra verwarming in de fasen veroorzaakt
door de hogere harmonischen.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
67
©
NEN 1010 en harmonischen
Uitleg correctiefactoren
15 < h ≤ 33
stroom door de nul wordt ongeveer gelijk aan de stroom door de fase. Reductiefactor 0,86
Kabeldimensionering
L1= L2= L3= N= 0
I/0,86 I/0,86 I/0,86
L1= I L2= I L3= I N= I
Pdiss
24-11-2015
̴
4 x I2 x R
Nieuwe NEN 1010:2015
Pdiss
©
̴
3 x (I/0,86)2 x R = 4 x I2 xR
68
34
24/11/2015
NEN 1010 en inschakelstromen
133.4 Vermijden van schadelijke effecten
Al het elektrisch materieel moet zo zijn gekozen dat het geen schadelijke effecten heeft op ander materieel,
of de voeding nadelig beïnvloedt bij normaal bedrijf en gedurende schakelhandelingen. In dit verband
kunnen de volgende factoren van invloed zijn:
• de arbeidsfactor;
• de inschakelstroom;
• asymmetrische belasting;
• (hogere) harmonischen;
• transiënte overspanningen opgewekt door het materieel in de installatie.
24-11-2015
69
Nieuwe NEN 1010:2015
Inschakelstromen
Inschakelstromen
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
70
35
24/11/2015
Inschakelstromen
Inschakelen van een PC
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
71
©
Inschakelstromen van verlichting
300.0
300.0
200.0
200.0
100.0
100.0
A
0.000
V0.000
-100.0
-100.0
-200.0
-200.0
-300.0
-300.0
25-2-2010
25-2-2010
10:51:30.142
10:51:30.142
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
1.000
1.000(m
(mS)
S)
200
200uSec/Div
uSec/Div
©
25-2-2010
10:51:30.143
72
36
24/11/2015
Inschakelstromen van verlichting
180.0
180.0
160.0
160.0
140.0
140.0
120.0
120.0
100.0
100.0
A
80.00
80.00
60.00
60.00
40.00
40.00
20.00
20.00
0.000
0.000
25-2-2010
25-2-2010
10:51:30.142
10:51:30.142
1.000
1.000(m
(m
S
S
))
200
200u
u
S
S
ec
ec
/D
/D
iv
iv
25-2-2010
10:51:30.143
©
Inschakelstromen
Inschakelstromen en specifieke apparatuur
Gemiddelde gemeten waarden worst-case inschakelstroom kantoorapparatuur
Apparaat
Buffer capaciteit
(µF)
Piek inschakelstroom
(A)
I2t inschakelstroom
(A2s)
Computer
27
43
1,1
15” monitor
18
35
0,9
21” Monitor
17
34
0,7
Printer
7
22
0,3
Kopieer machine
28
44
1,8
Drank automaat
27
43
1,0
HF TL-verlichting
1-5
10-30
0,05-0,1
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
74
37
24/11/2015
Inschakelstromen
Automaat: gevoelig voor piek-inschakelstromen
Indien de piekwaarde van de inschakelstroom de drempel van de ‘elektro magneet’ in de automaat
overschrijd treedt heel snel ongewenst aanspreken op.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
75
©
Inschakelstromen
Oplossingen…
• Rekening houden met totale vermogen aangesloten apparatuur
• Tragere karakteristiek, bijvoorbeeld C ipv B (
maar wel letten op foutbescherming)
• Automaat vergroten kan vaak niet ivm de foutbescherming, doorsnede bedrading en beveiliging van
aangesloten apparatuur
• Bij handmatig inschakelen van een automaat: 2 maal snel achter elkaar inschakelen. Bij de tweede keer
‘zit de C nog vol’
…
• Alternatief: een zekering toepassen. Zekeringen reageren op warmte (I2t) en niet op de piekwaarde van
de stroom
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
76
38
24/11/2015
Vragen?
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
77
Veranderingen & consequenties (2)
Aardlekschakelaars
Roel Ritsma
39
24/11/2015
NEN 1010:2015 Aardlekschakelaars
Geen wijzigingen in de NEN 1010: 2015… toch wel, en essentieel ook!
53 Besturings- en beveiligingstoestellen,
schakelaars en scheiders
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
Paragraaf 534 beveiliging tegen overspanning is nieuw.
De rest alleen editorial….
maar laten we het dan maar wel even hebben over
531.2.1.3 (aardlekschakelaars)
©
79
NEN 1010:2007 + C1:2008 + A1:2011
531.2.1.3
Toestellen voor aardlekbeveiliging moeten zo zijn gekozen en de belasting moet zo over de stroomketens
zijn verdeeld dat de te verwachten lekstromen tijdens normaal bedrijf geen onnodig uitschakelen
veroorzaken.
T Toestellen voor aardlekbeveiliging kunnen aanspreken bij een aardlekstroom groter dan 50 % van de nominale aanspreekstroom.
n Op één toestel voor aardlekbeveiliging met een toegekende aanspreekstroom van ten hoogste 30
mA mogen ten hoogste vier eindgroepen zijn aangesloten.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
80
40
24/11/2015
NEN 1010:2007 + C1:2008 + A1:2011
En dan kwam je ook dit tegen in de praktijk
30 mA en 12 eindgroepen
30 mA (4p) en drie eindgroepen
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
… maar 4 per fase…
(volgens de NEN… en dus OK)
81
NEN 1010:2007 + C1:2008 + A1:2011
Waarom is dit fout?
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
82
41
24/11/2015
NEN 1010:2007 + C1:2008 + A1:2011
Denk in 3-fasen!
Een 4p aardlekschakelaar
meet in deze situatie niets!
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
83
NEN 1010:2015
531.2.1.3
Toestellen voor aardlekbeveiliging moeten zo zijn gekozen en de belasting moet zo over de stroomketens
zijn verdeeld, dat de te verwachten lekstromen tijdens normaal bedrijf geen onnodig uitschakelen
veroorzaken.
OPMERKING Toestellen voor aardlekbeveiliging kunnen aanspreken bij een sinusvormige aardlekstroom groter dan 50 % of een
pulsvormige aardlekstroom groter dan 35 % van de toegekende aanspreekstroom.
n Op één tweepolig toestel voor aardlekbeveiliging met een toegekende aanspreekstroom van ten
hoogste 30 mA mogen ten hoogste vier eindgroepen zijn aangesloten. Het aansluiten van eenfaseeindgroepen op een vierpolig toestel voor aardlekbeveiliging met een toegekende aanspreekstroom
van ten hoogste 30mA is niet toegelaten.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
84
42
24/11/2015
NEN 1010:2015
Dus nu echt zo!
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
85
©
86
Vragen?
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
43
24/11/2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
Freek Eggels (Trainer)
linkedin.nl/in/freekeggels
Normering, ontwikkelingen en Hager
trainingen
Kabelmanagementsystemen
Schakelmateriaal & gebouwautomatisering
Energiedistributiesystemen
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
88
44
24/11/2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
Klanteisen
Wat?
Hoe?
NEN1010
NEN/EN/IEC 61439
Gebruikeisen
24-11-2015
89
Nieuwe NEN 1010:2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
2p
2p
2p
2p
F1
F2
F3
F4
Wat?
4p ALS
NEN1010; 2007
NEN1010; 2015
NEN1010
Verwachting: Juli 2016
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
90
45
24/11/2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
VKS323M-KTW
VKS400U-T
VKS32L-FT
VKS44L-T
Wat?
NEN1010
Alternatieven zijn leverbaar
24-11-2015
91
Nieuwe NEN 1010:2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
I
I
U
U
U
Wat?
I
AC
DC
DC
AC
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
U
I
NEN1010
92
46
24/11/2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
AC
DC
U
I
DC
AC
L1
Wat?
Training EDS06 Moderne belastingen en
het ontwerp van energiedistributiesystemen
L2
L3
NEN1010
N
24-11-2015
93
Nieuwe NEN 1010:2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
Visitekaartje
Calculeren/ontwerpen
Aanbieding
Aanvraag
Hoe?
Bestellen
Leveren
Opleveren
NEN/EN/IEC 61439
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
94
47
24/11/2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
Visitekaartje
Calculeren/ontwerpen
Aanbieding
Aanvraag
Hoe?
Bestellen
Installeren
Documenteren
Overdragen
Factureren
Leveren
Opleveren
NEN/EN/IEC 61439
24-11-2015
95
Nieuwe NEN 1010:2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
hagercad.univers N
t/m 630 A
Hoe?
NEN/EN/IEC 61439
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
96
48
24/11/2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
24-11-2015
97
Nieuwe NEN 1010:2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
hagercad.univers N
Stuklijst
Schema’s
Verdeleraanzicht
Hoe?
Calculatie/offerte
Warmtecalculatie (IEC 60890)
Documentatie
Completeren/aanvullen
NEN/EN/IEC 61439
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
t/m 630 A
98
49
24/11/2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
Training EDS11a hagercad.univers N basis
Hoe?
Training EDS11b hagercad.univers N vervolg
NEN/EN/IEC 61439
24-11-2015
99
Nieuwe NEN 1010:2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
Klanteisen
Wat?
Hoe?
NEN1010
NEN/EN/IEC 61439
Gebruikeisen
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
100
50
24/11/2015
Normering, ontwikkelingen en Hager
Trainingen
hager.nl/trainingen
Kabelmanagementsystemen
- De kunst van Tehalit
- Vloersystemen Tehalit en Electraplan
Schakelmateriaal & gebouwautomatisering
- New Easy
- KNX Advance
Energiedistributiesystemen
- Moderne belastingen en het ontwerp van energiedistributiesystemen
- hagercad.univers N & NHS basis
- hagercad.univers N & NHS vervolg
24-11-2015
101
Nieuwe NEN 1010:2015
Pauze
Hager_nl
#hagernen
51
24/11/2015
Pauze
Hager_nl
#hagernen
Veranderingen & consequenties (3)
Overspanningen
Roel Ritsma
52
24/11/2015
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
44 Beveiliging tegen overspanning
Is nu normatief. Veel wijzigingen, oa aanwijzing
voor aansluiten van overspanningsafleiders
53 Besturings- en beveiligingstoestellen, schakelaars Paragraaf 534 beveiliging tegen overspanning is
en scheiders
nieuw.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
105
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
534 Beveiligingstoestellen tegen overspanningen
Deze rubriek geeft de eisen voor de keuze en installatie van:
• overspanningsafleiders (SPD’s) voor elektrische installaties van gebouwen,
om transiënte overspanningen van een atmosferische oorsprong die door het
voedende net worden doorgegeven, en overspanningen die worden
veroorzaakt door schakelhandelingen, te beperken;
• SPD’s voor de beveiliging tegen overspanningen die worden veroorzaakt
door directe blikseminslagen of blikseminslagen in de directe omgeving van
gebouwen die worden beschermd door een bliksembeveiligingsinstallatie.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
106
53
24/11/2015
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
NEN-EN-IEC 62305-4 en NPR-IEC-CLC/TS 61643-12
NEN-EN-IEC 62305-4 en NPR-IEC-CLC/TS 61643-12 behandelen de bescherming tegen de gevolgen van
directe blikseminslagen of inslagen in de nabijheid van de elektrische voeding. Beide documenten
beschrijven de keuze en de toepassing van overspanningsafleiders volgens het
bliksembeveiligingszoneconcept.
Dit concept beschrijft de installatie van overspanningsafleiders type 1, type 2 en type 3
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
107
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
Informatie Hager type 1, type 2 en type 3
Een selectief opgebouwde net-beveiliging wordt door een 3-traps beveiligingsconcept bereikt. De vereiste
maatregelen, voor het beveiligen van de hoofdvoeding en de apparatuur tegen overspanningen, worden in
onderstaande stappen ingedeeld:
Trap 1:
De bliksemstroombeveiliging (grofbeveiliging) beveiligt de hoofdvoeding en wordt in de hoofdverdeler
geplaatst. De bliksemstroombeveiliging is geconstrueerd conform EN 61643-11, type 1
Trap 2:
De overspanningsbeveiligingen (middenbeveiliging) worden voornamelijk toegepast in de onderverdelers
van de installatie (andere toepassingen zie de installatie-voorbeelden op de volgende pagina’s). De
overspanningsbeveiligingen zijn geconstrueerd conform EN 61643-11, type 2.
Trap 3:
Apparatuurbeveiligingen (fijnbeveiliging) dienen met name voor het beveiligen van gevoelige apparatuur en
worden in de onderverdelingen geplaatst t.b.v. de eindgroepen, type 3.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
108
54
24/11/2015
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
109
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
443.3.2 Beveiligingsmaatregelen tegen overspanning
De volgende methoden betreffende het toepassen van beveiligingstoestellen tegen overspanning zijn
toegelaten. Gebaseerd op de lokale omstandigheden kan er een keuze worden gemaakt uit
• 443.3.2.1.
uitwendige invloeden: ‘komt het eigenlijk wel (vaak) voor’
of
• 443.3.2.2.
24-11-2015
risico-analyse: ‘over wat voor een gebouw /activiteit hebben we het’
Nieuwe NEN 1010:2015
©
110
55
24/11/2015
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
443.3.2.1 Beveiligingsmaatregelen tegen overspanning op basis van uitwendige invloeden
Indien een installatie wordt gevoed door of is voorzien van een bovengrondse laagspanningsleiding, en het
keraunisch niveau van de locatie is groter dan 25 dagen per jaar (AQ2), is een beveiligingsmaatregel tegen
overspanningen van atmosferische oorsprong vereist. Het beveiligingsniveau van het beveiligingstoestel
mag niet hoger zijn dan het niveau van overspanningscategorie II zoals gegeven in tabel 44.3.
Maar ook:
443.3.1 Inherente maatregelen tegen overspanning
…
Indien een installatie wordt gevoed door een geheel ondergronds laagspanningsnet en geen bovengrondse leidingen omvat,
is de stoothoudspanningscategorie voor materieel volgens tabel 44.3 voldoende en is geen specifieke beveiliging tegen
overspanningen van atmosferische oorsprong nodig.
Deze bepaling is niet van toepassing bij gebruik van een risicoanalyse volgens 443.3.2.2.
OPMERKING 1 Een opgehangen kabel met geïsoleerde geleiders en met een geaard metalen scherm wordt geacht
gelijkwaardig te zijn aan een ondergrondse kabel.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
111
©
112
Overspanningen: achtergronden
Bliksemontladingen in Nederland
• meetnet Kema
• tegenwoordig KNMI SAFIR meetnet
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
56
24/11/2015
Overspanningen: achtergronden
Kans op overspanningen
In Nederland gemiddeld 30 – 35 onweersdagen per jaar
→ ca. 2 tot 3 blikseminslagen per km2 per jaar
443.3.2.1
…bovengrondse laagspanningsleiding, en het keraunisch niveau van de locatie is groter dan 25 dagen per
jaar (AQ2), is een beveiligingsmaatregel tegen overspanningen van atmosferische oorsprong vereist.
OPMERKING 2 Volgens NEN-EN-IEC 62305-3 zijn 25 onweersdagen per jaar equivalent aan 2,24
blikseminslagen per km2 per jaar.
… dus Nederland zo rond AQ2…
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
113
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
443.3.2.2 Beveiligingsmaatregelen tegen overspanning op basis van risicoanalyse
De verschillende niveaus betreffende de gevolgen van beveiliging zijn:
a)
gevolgen gerelateerd aan menselijk leven, bijvoorbeeld veiligheidsdiensten, medisch materieel in
ziekenhuizen;
b)
gevolgen gerelateerd aan publieke dienstverlening, bijvoorbeeld uitvallen van publieke diensten,
computercentra, museums;
c)
gevolgen voor commerciële of industriële activiteiten, bijvoorbeeld hotels, banken, industrieën,
commerciële markten, boerderijen;
d)
gevolgen voor groepen van individuen, bijvoorbeeld grote woongebouwen, kerken, kantoren, scholen;
e)
gevolgen voor individuen, bijvoorbeeld kleine of middelgrote woongebouwen, kleine kantoren.
Indien het niveau van de gevolgen binnen a) t.m. c) valt moet zijn voorzien in beveiliging tegen
overspanning.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
114
57
24/11/2015
Overspanningen: achtergronden
Overspanning
Overspanningen zijn (kortstondige) spanningen welke significant hoger zijn dan de in de normale
bedrijfstoestand binnen een systeem aanwezige (voedings) spanning
Voor het goede begrip worden 2 soorten overspanningen onderscheiden:
•
Langsspanningen of common mode spanningen:
spanningen van alle aders t.o.v. de omgeving (aarde, ander net)
•
Dwarsspanningen of differential mode spanningen:
spanning tussen de onderlinge aders
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
115
©
Overspanningen: achtergronden
Spanningsvorm
• Stootspanning: 1,2/50µs spanningsvorm
50Hz
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
116
58
24/11/2015
Overspanningen: achtergronden
Overvoltage category (Overspanningscategorie)
• Het beveiligingsniveau van het beveiligingstoestel mag niet hoger zijn dan het niveau van
overspanningscategorie II zoals gegeven in tabel 44.3.
1000V Cat III
600V Cat IV
Wat betekent dit?
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
117
©
Overspanningen: achtergronden
Stootspanningsvastheid elektrische installatie (400V)
Un
Oversp. Categorie
IV
III
II
I
[V]
Overspanning [kV]
400
6
4
2,5
1,5
690
8
6
4
2,5
1000
12
8
6
4
Minimaal beveiligingsniveau
(paragraaf 443.3.2.1)
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
118
59
24/11/2015
Overspanningen: achtergronden
Stootspanningsvastheid data (230/400V apparatuur)
Immuniteit: NEN/EN/IEC 61000-6-1/2 (residentieel en industrieel)
o AC poorten (residentieel):
1 kV line - aarde
0,5 kV line - line
o AC poorten (industrieel):
2 kV line - aarde
1 kV line - line
.. Dit is lager dan de isolatie grenzen (Cat III
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
4 kV, Cat II
2,5 kV)
©
119
©
120
Overspanningen: achtergronden
Ontstaan van overspanningen
• Atmosferisch ontladingen (bliksem)
• Schakelhandelingen
Ontladingstromen: 50 tot 200 kA
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
60
24/11/2015
Overspanningen: achtergronden
Atmosferische ontladingen
• Blikseminslag op een bliksemafleiderinstallatie
• Spanningsgradient in de bodem door blikseminslag in de directe omgeving
• Inductie door blikseminslag in de directe omgeving
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
121
©
122
Overspanningen: achtergronden
Spanningsverschillen bij directe inslag
U=IxZ
= 100 kA x 1 Ω
= 100 kV
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
61
24/11/2015
Overspanningen: achtergronden
Spanningsgradient in de bodem door blikseminslag in de directe omgeving
bliksem
40 kV/m
U=IxZ
20 kV/m
spanningsgradiënt
10 kV/m
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
123
©
124
Overspanningen: achtergronden
Spanningsverschillen bij indirecte inslag
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
62
24/11/2015
Spanningsverschillen bij indirecte inslag
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
125
Overspanningen: achtergronden
Inductie door blikseminslag in de directe omgeving
Ui ≈ dφ / dt
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
126
63
24/11/2015
Overspanningen: achtergronden
Verschillende netten: inductie (1)
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
127
Enkele getallen
• Indirecte inslag
afstand tussen de draden = 4 m
lengte = 20 m
blikseminslag 100kA op 100 m afstand
Geïnduceerde spanning = 4 kV
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
128
64
24/11/2015
Overspanningen: achtergronden
Verschillende netten: inductie (2)
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
129
Overspanningen: achtergronden
Enkele getallen
-
Indirecte inslag
afstand tussen de dragen = 3 mm
lengte = 20 m
blikseminslag 100 kA op 100m afstand
Geïnduceerde spanning = 3 V
Opmerkingen: bij behandeling EMI in hoofdstuk 444 wordt voorkomen van lussen ook genoemd
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
130
65
24/11/2015
Overspanningen: achtergronden
Afscherming
• De fasen / signaaldraden zijn voorzien
van een mantel of zijn bijvoorbeeld in een
goed geleidend U-profiel gelegd. De
overspanning zal nu laag zijn.
Opmerkingen: bij
behandeling EMI in
hoofdstuk 444 wordt
afscherming ook genoemd
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
131
Overspanningen: achtergronden
Maatregelen tegen overspanningen
1.
toepassing van een bliksemafleiderinstallatie (NEN-EN-IEC 62305)
2.
afscherming (meestal gerealiseerd door doorverbonden bewapening van beton)
3.
vermijden van lussen
4.
goede potentiaal vereffening: beperking van de spanningsverschillen tussen geaarde delen en niet
(goed) geaarde delen op die plaatsen waar ze problemen kunnen veroorzaken
5.
overspanningen op onderdelen welke niet geaard zijn beperken of op een aanvaardbaar niveau houden
door het toepassen van overspanningsafleiders of eventueel filters
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
132
66
24/11/2015
NEN / EN / IEC 62305
Zone-concept opgenomen in NEN / EN / IEC 62305
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
133
©
Overspanningen: achtergronden
Werking overspanningsafleider
Normale situatie:
Overspanning:
• ‘schakelaar’ open
• ‘schakelaar’ gesloten
SAR
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
SAR
©
134
67
24/11/2015
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
Aandachtspunten bij installatie
•
Aansluiten van overspanningsafleiders (534.2.2 en 534.2.10);
•
Spanningsval over verbinding naar potentiaal-vereffeningsrail (534.2.9);
•
Kortsluitstroom beveiliging van de overspanningsafleider (534.2.4);
•
Eventueel voorgeschakelde aardlekschakelaars (534.2.6);
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
135
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
534.2.2 Aansluiten van overspanningsafleiders (1)
Overspanningsafleiders moeten ten minste tussen
de volgende punten worden aangebracht (zie
bijlagen 53.A, 53.B en 53.C):
a) in installaties waar op of dichtbij het aansluitpunt
van de overspanningsafleiders een directe
verbinding tussen de nulleiding en de PE-leiding
aanwezig is of waar geen nulleiding aanwezig is:
tussen elke faseleiding en de hoofdaardrail of -klem
of de hoofdbeschermingsleiding, afhankelijk van de
kortste verbinding – aansluitvariant A;
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
136
68
24/11/2015
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
534.2.2 Aansluiten van overspanningsafleiders (2)
b) in installaties waar op of dichtbij het aansluitpunt
van de overspanningsafleiders geen directe
verbinding tussen de nulleiding en de PE-leiding
aanwezig is:
tussen elke faseleiding en de hoofdaardrail of -klem
of de hoofdbeschermingsleiding, en tussen de
nulleiding en de hoofdaardrail of -klem of de
hoofdbeschermingsleiding, steeds afhankelijk van de
kortste verbinding – aansluitvariant B;
of
tussen elke faseleiding en de nulleiding, en tussen
de nulleiding en de hoofdaardrail of -klem of de
hoofdbeschermingsleiding, afhankelijk van de kortste
verbinding – aansluitvariant C.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
137
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
534.2.3.4 Keuze in relatie tot ontladingsstroom (In) en impulsstroom (Iimp)
Indien volgens rubriek 443 overspanningsafleiders zijn vereist, mag de nominale ontladingsstroom In niet
lager zijn dan 5 kA 8/20 voor elke beschermingswijze.
OPMERKING Elk beschermend onderdeel van overspanningsafleiders mag zijn aangesloten tussen twee fasen, tussen fase
en nul, tussen nul en aarde, of enige combinatie hiervan. Deze verbindingen worden aangeduid als beschermingswijzen
(NEN-EN-IEC 61643-11).
Bij installatie volgens 534.2.2, aansluitvariant C, mag de nominale ontladingsstroom In van de
overspanningsafleider die is aangesloten tussen de nulleiding en de PE-leiding niet lager zijn dan 20 kA
8/20 bij driefasestelsels en 10 kA 8/20 bij eenfasestelsels.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
138
69
24/11/2015
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
534.2.10 Kerndoorsnede van aansluitleidingen
De aansluitleidingen van overspanningsafleiders moeten een minimale kerndoorsnede hebben van 4 mm2
koper of gelijkwaardig, indien de kerndoorsnede van de faseleidingen van de bijbehorende stroomkring
groter is dan of gelijk is aan 4 mm2.
Let op: beveiliging tegen kortsluiting
Indien de kerndoorsnede van de faseleidingen van de bijbehorende stroomkring kleiner is dan 4 mm2 mag
de kerndoorsnede van de aansluitleidingen van de overspanningsafleiders niet kleiner zijn dan de
kerndoorsnede van de faseleidingen.
Wanneer er sprake is van een bliksembeveiligingssysteem is een minimale kerndoorsnede van 16 mm2
koper of gelijkwaarding noodzakelijk voor overspanningsafleiders type 1 volgens NEN-EN-IEC 61643-11.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
139
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
534.2.9 Aansluitleidingen
Aansluitleidingen zijn de geleiders van de faseleiding naar de overspanningsafleider en van de
overspanningsafleider naar de hoofdaardrail of -klem of naar de beschermingsleiding.
Bij een toenemende lengte van de voedingsleidingen van de overspanningsafleider neemt de effectiviteit
van de bescherming tegen overspanningen af. Om een maximale bescherming te verkrijgen behoren de
voedingsleidingen zo kort mogelijk te worden gehouden. Stroomlussen behoren te worden voorkomen zie
figuur 53.4). De totale lengte a + b behoort bij voorkeur niet meer te bedragen dan 0,5 m, maar mag in geen
geval meer bedragen dan 1,0 m. Als alternatief mag figuur 53.5 worden aangehouden, mits de leidinglengte
c bij voorkeur niet meer bedraagt dan 0,5 m en in geen geval meer bedraagt dan 1,0 m.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
140
70
24/11/2015
Overspanningen: achtergronden
Spanningsval over de verbinding naar de potentiaalvereffeningsrail
•
Dus niet zo
10 m
SAR
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
141
Overspanningen: achtergronden
Spanningsval over de verbinding naar de potentiaalvereffeningsrail
- neem aan indutiviteit kabel is: 0,5 µ H/m
- spanningsval
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
142
71
24/11/2015
Overspanningen: achtergronden
Stootstroom
(8/20) in kA
24-11-2015
1
Benadering di/dt Schatting spanningsval in kV bij lengte
in kA/µs
verbindingsleiding
1m
3m
5m
10m
0.1
0.05
0.2
0.3
0.5
3
0.4
0.2
0.5
1
2
5
0.6
0.3
1
2
3
10
1.2
0.5
2
3
6
20
2.4
1
3
6
12
Nieuwe NEN 1010:2015
143
©
Overspanningen: achtergronden
Spanningsval over de verbinding naar de potentiaalvereffeningsrail
Kort!
534.2: Bij een toenemende lengte van de
voedingsleidingen van de
overspanningsafleider neemt de effectiviteit van
de bescherming tegen overspanningen af. Om
een maximale bescherming te verkrijgen
behoren de voedingsleidingen zo kort mogelijk
te worden gehouden.)
• Verschillende netten bij elkaar brengen
SAR
• Geïntegreerde aanpak (elektra, IT)
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
144
72
24/11/2015
Overspanningen: achtergronden
Beveiligen overspanningsafleider
Beveiligen tegen:
•
te hoge temperatuur overspanningsafleider (intern in component)
•
kortsluiting (externe component: bv patroon)
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
145
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
534.2.4 Bescherming tegen overstroom en gevolgen van falen van een
overspanningsafleider
Bescherming tegen de kortsluitingen van overspanningsafleiders wordt verzorgd door de
beveiligingstoestellen tegen overstroom (‘overcurrent protective device’) OCPD2 (zie de figuren in bijlagen
53.A t.m. 53.D), die moeten worden gekozen volgens de aanbevolen waarden voor de
beveiligingstoestellen tegen overstroom zoals opgegeven in de instructies van de fabrikant van de
overspanningsafleiders.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
146
73
24/11/2015
Overspanningen: achtergronden
Stootstroomvastheid voorgeschakelde patroon
•
Patroon voorgeschakeld voor kortsluitstroom beveiliging
•
Patroon werkt op warmte ontwikkeling in smeltdraad (doorsmelten)
•
Stootstroom warmt smeltdraad op
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
147
©
Overspanningen: achtergronden
Maximale stootstromen (8/20ms) die net niet tot aanspreken van smeltzekeringen leiden.
Patroon
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
Max 8/20ms stootstroom waarop net niet door
de patroon wordt aangesproken
16 A
5 kA
20 A
7 kA
25 A
10 kA
35 A
15 kA
40 A
16 kA
50 A
20 kA
63 A
24 kA
©
148
74
24/11/2015
NEN 1010:2015 overspanningsbeveiliging
Voorgeschakelde aardlkeschakelaar
534.2.6 Installatie van overspanningsafleiders samen met toestellen voor aardlekbeveiliging
Indien overspanningsafleiders zijn geïnstalleerd volgens 534.2.1 en zich bevinden aan de belastingszijde
van een toestel voor aardlekbeveiliging, moet een toestel voor aardlekbeveiliging worden gebruikt met of
zonder tijdvertraging maar bestand tegen stroompieken van ten minste 3 kA 8/20.
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
149
Overspanningsbeveiliging
Samenvatting belangrijke punten
•
Goede potentiaalvereffening
•
Beveiliging tegen directe inslag begint met een bliksemafleiderinstallatie en zone concept (NEN/EN/IEC
62305)
•
Beveiliging tegen indirecte inslag
•
Geïntegreerde aanpak verschillende netten (bv elektra en IT)
•
Overspanningsafleiders dicht bij elkaar plaatsen
•
Vermijd lussen (kabel routing)
•
Aansluitdraden kort
•
Zorg dat overspanningsafleiders correct zijn voorbeveiligd
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
150
75
24/11/2015
Vragen?
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
151
Veranderingen & consequenties (4)
Medische ruimtes
Roel Ritsma
76
24/11/2015
NEN 1010:2015 Medisch gebruikte ruimten
710 Medisch gebruikte ruimten
24-11-2015
Heel veel wijzigingen
Nieuwe NEN 1010:2015
©
153
NEN 1010:2015 Medisch gebruikte ruimten
Belangrijkste items:
• de term ‘klasse’ wordt vervangen door ‘groep’
• de benaming van het begrip MES-keten (wordt medisch IT-stelsel)
• duidelijke leesbare uitleg van een alarm op het “aardfout”-tableau
• spanningsindicatoren op wandcontactdozen bij groep 2-ruimten
• essentieel deel van een installatie (mag korte tijd worden onderbroken)
• het (maximale) aantal van wandcontactdozen op een medisch IT-stelsel
• het aantal vereffeningspunten
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
154
77
24/11/2015
NEN 1010:2015 Medisch gebruikte ruimten
Classificatie, ontwerp en beheer
Raad van
Bestuur
Bepalen van ruimteclassificatie
Ontwerp:
•
installateur
•
adviseur
•
•
•
•
•
Medisch personeel
Klinisch fysicus
Installatieverantwoordelijke
(installateur)
(adviseur)
Aanleg / uitvoering:
•
installateur
Beheer:
•
Installatieverantwoordelijke (IV)
•
Technische dienst
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
155
©
NEN 1010:2015 Medisch gebruikte ruimten
‘Klasse’ is nu ‘groep’
Ruimteclassificatie
Mate van galvanisch contact
Klasse 0
Geen galvanisch contact
Groep 0
Geen galvanisch contact
Klasse 1
Uitwendig
Inwendig/ tot in de lichaamsvloeistoffen, maar niet tot in of aan het hart
Groep 1
Uitwendig
Inwendig/ tot in de lichaamsvloeistoffen, maar niet tot in of aan het hart
Klasse 2
Inwendig/ tot in de lichaamsvloeistoffen, maar niet tot in of aan het hart
Groep 2
Inwendig in enig deel van het lichaam, ook bij toepassingen die reiken tot in
of aan het hart
Klasse 3
Inwendig in enig deel van het lichaam, ook bij toepassingen die reiken tot in of
aan het hart
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
feitelijk geen specifieke eisen
156
78
24/11/2015
NEN 1010:2015 Medisch gebruikte ruimten
Vereffening en aanraakspanning
Ruimteclassificatie
Vereffeningsysteem en
maximale impedantie
Geïsoleerd opstellen
Aanraakspanning
Groep 0
Geen
Nee
-
Klasse 1
≤ 0,1 Ω
Nee
100mV
Groep 1
≤ 0,1 Ω
Nee
100mV
Klasse 2
≤ 0,1 Ω
Nee
100mV
Groep 2
≤ 0,1 Ω
Indien noodzakelijk
10 / 100mV
Klasse 3
≤ 0,1 Ω
Ja
10mV
‘in of aan het hart’:
aanraakspanning van ten hoogste 10 mV: geïsoleerd opstellen en/of sterpuntsstructuur vereffening
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
157
©
NEN 1010:2015 Medisch gebruikte ruimten
Beveiliging: aardlek en IT
Ruimteclassificatie
Beveiliging
Maximaal aantal
wandcontactdozen
Groep 0
30 mA aardlekschakelaar (WCD)
-
Klasse 1
30mA aardlekschakelaar (eindgroepen ≤ 32A)
-
Groep 1
30mA aardlekschakelaar (eindgroepen ≤ 32A)
Moet vooraf worden bepaald
Klasse 2
Medisch Elektrische Scheiding (MES keten)
Per MES keten: 8 (enkele)
Groep 2
Medische IT-stelsels
Moet vooraf worden bepaald
Klasse 3
Medisch Elektrisch Scheiding (MES keten)
Per MES keten: 8 (enkele)
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
158
79
24/11/2015
NEN 1010:2015 Medisch gebruikte ruimten
Netspanningscontinuïteit
Ruimteclassificatie
Eis netspanningscontinuïteit (spanningsuitval en / of verstoring)
Groep 0
Nee (geen levensbedreiging)
Klasse 1
Nee
Groep 1
Nee (geen bedreiging voor de veiligheid van de patiënt)
Klasse 2
Ja (geen onacceptabel patiënten risico)
Groep 2
Ja (er mogen geen onaanvaardbare risico's voor de patiënt optreden)
Klasse 3
Ja (geen onacceptabel patiënten risico)
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
159
Vragen?
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
©
160
80
24/11/2015
Hager en zorg
Matthieu Weijers
Segment Woningbouw & Care
26%
> 80%
> 500.000
van de Nederlanders
> 65 jaar in 2040
van de ouderen
wil/moet zelfstandig
blijven wonen
woningen moeten
worden aangepast
Het dagelijks leven
vergemakkelijken…
“Kijk verder dan het product
en bied passende oplossingen”
Laurens Timmers
-
Praktische oplossingen
-
Veiligheid en risicopreventie
-
Behoud van sociale contacten
-
Bevordering van het welzijn
-
Ondersteuning van mantelzorgers
Accountmanager Woningbouw & Care
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
162
81
24/11/2015
Dagafsluiting
Rob Goedegebuur
Thank you
For your attention!
Hager_nl
#hagernen
www.hager.nl/nen2015
24-11-2015
Nieuwe NEN 1010:2015
164
82