5h KA h12 De Tweede Wereldoorlog

Geschiedenis
portfolio Kenmerkende Aspecten 5havo hstk 12
De Tweede Wereldoorlog
39. Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën: communisme en fascisme/nationaalsocialisme
Een totalitaire beweging is een staat waarin de overheid het leven van een burger beheerst en controleert.
Het probeert het volk een beetje te hersenspoelen tot één soort denken. Wie daar tegen is, is vijand van
het volk. Overal in een totalitaire samenleving zie je dan ook het symbool van ‘de beweging’: hamer en
sikkel in de Sovjet Unie, en het hakenkruis is socialistisch Duitsland. Specifiek voor het
nationaalsocialisme waren de rassenleer met een extreme Jodenhaat en het extreme nationalisme gericht
op een veroveringsoorlog. Specifiek voor het communisme was de staatseconomie met vijfjarenplannen
waaraan de gehele bevolking slaafs diende mee te werken, en het antigodsdienstige materialisme. Het
fascisme was in oorsprong Italiaans, en staat voor verheerlijken van geweld, één leider, tegen alles wat
niet bij hun hoorde en was nationalistisch. Hierdoor waren er ook totale oorlogen: een oorlog waarbij het
hele land in dienst staat van de oorlog.
40. De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie
Nadat in de 19e eeuw het aantal betrokkenen bij de politiek steeds meer was uitgebreid, werd in de 20e
eeuw iedereen bij de politiek betrokken, vaak via het algemene kiesrecht. Om de massa voor zich te
winnen, gebruikte politieke bewegingen propaganda: het verheerlijken van jezelf en/of het zwartmaken
van de tegenstander. Moderne techniek bood daarvoor de mogelijkheden: elektrische versterker, film en
radio maakten het mogelijk grote aantallen mensen te bereiken. Verschillende bewegingen streefden
ernaar brede lagen van de bevolking van een gebied te mobiliseren: socialisten, communisten en
fascisten. Iets wat veel verder ging was indoctrinatie: het systematisch en eenzijdig onderwijzen van
aanvechtbare overtuigingen of opvattingen, met de bedoeling dat deze kritiekloos worden aanvaard.
37. Het voeren van twee wereldoorlogen
De eerste helft van de 20e eeuw kende twee grote oorlogen: WOI (1914-1918) en WOII (1939-1945).
WOI ontstond door een botsing van de grote landen in Europa. Dit kwam vooral door de nationalistische
en imperialistische gevoelens van landen, en de bondgenootschappen. Duitsland, Turkije en Oostenrijk
stonden tegenover Frankrijk, Engeland en Amerika, die er later bij kwam. De oorlog werd al een poos
verwacht, maar de aanleiding was wanneer Frans Ferdinand werd vermoord. Von Schliefen (Duitsland)
kwam met een plan om door België Frankrijk binnen te vallen, en dan snel terug gaan om tegen de
Russen te strijden, die er 6 weken over zouden moeten doen om zich te mobiliseren. Dit mislukte: de
Franse waren sterker en de Russen mobiliseerden sneller. De strijd werd vooral gestreden in loopgraven
wat veel slachtoffers kostte. Frankrijk en Engeland wonnen uiteindelijk.
WOII ontstond door antisemitisme (Jodenhaat), het verdrag van Versailles waar Hitler zich niet meer aan
wou houden, en de Lebensraum die de Duitsers volgens Hitler nodig hadden. De Duitse
nationaalsocialisten wouden de vernedering van WOI wreken, en ze veroverden een groot deel van
Europa. In die gebieden ontplooiden zij een niets ontziend antisemitisme, waardoor zes miljoen joden
systematisch werden vermoord. Na jarenlange harde strijd verloren de nationaalsocialisten en werd het
Duitse gebied aanzienlijk verkleind en verdeelt over twee staten: een kapitalistische en communistische
staat.
De Tweede Wereldoorlog
42. Verwoesting op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de
betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering
De moderne bewapening als gevolg van de industrialisatie kon worden ontwikkeld, zorgde
ervoor dat de wereldoorlogen verwoestender en dodelijker waren dan ooit. In de WOI zorgde dit
voor massale slachting in de loopgraven. Vooral het inzetten van luchtbombardementen in deze
oorlogen zorgde ervoor dat ook de bevolking in de oorlog betrokken raakten. De Duitsers zetten
in het begin van de oorlos terreurbombardementen in op steden (Londen, Rotterdam, Warschau).
In de 2e helft van de oorlog vernietigden de geallieerden systematisch de Duitse steden
(Dresden). De massavernietiging werd compleet door de inzet van de atoombom in 1945,
waardoor twee Japanse steden (Hiroshima en Nagasaki) door de Amerikanen geheel in de as
worden gelegd.
41. Vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme
In de periode tussen beide wereldoorlogen begon in sommige koloniale gebieden verzet tegen
het Europese imperialisme, m.n. in India en Indonesië. Hierop was van invloed dat Europa
tijdens WOI had laten zien dat ze niet zo beschaafd en onaantastbaar te zijn dan men dacht.
Bovendien was het aan de macht komen van het communisme in de Sovjet-Unie van belang, wat
voor een anti-westers anti-imperialisme zorgde, want volken moesten gelijk zijn. Het verzet
tegen de Europese overheersers leidde tot het eind van WOII nog niet tot afhankelijkheid van de
koloniale gebieden.
43. Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden
Het Duitse nationaalsocialisme ging uit van biologische ongelijkheid tussen mensen. Sommigen
‘mensenrassen’ zouden superieur zijn, m.n. het Noordwest-Europese ‘Germaanse’ ras. Andere
waren inferieur. Vooral de joden werden gezien als zeer minderwaardig en bedreigend. De
nationaalsocialisten ontwikkelden een beleid dat gericht was op totale uitroeiing van alle joden.
Daartoe werden joden geregistreerd en bijeengebracht, en vervolgens gedeporteerd naar
doorvoer en vernietigingskampen. Daar werden ze systematisch vermoord in speciaal daarvoor
gebouwde gaskamers met crematoria.
44. De Duitse bezetting van Nederland
Nederland wou, net als in WOI, neutraal blijven. Maar dit lukte niet. In het kader van een groot
Duits offensief tegen West-Europa werd Nederland op 10 mei 1940 overrompeld en in vijf
dagen verslagen. Daarna volgde een Duitse bezetting die duurde tot 5 mei 1945. De bezetters
trachtten de Nederlandse bevolking op te nemen in een groot Germaans rijk door haar
vriendelijk te bejegenen en via propaganda voor het nationaalsocialisme te winnen. Mensen
hadden verschillende houdingen tegenover de bezetters: collaboratie (NSB), aanpassen of verzet.
De Duitsers vonden dat als je niet in verzet kwam je ook moest meewerken aan een misdaad
tegen de mensheid. Van de Nederlandse joden zijn de meeste in vernietigingskampen
omgekomen.
De Tweede Wereldoorlog
39 Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en
fascisme/nationaalsocialisme
Welke kritiek had men voor
1933 op de Duitse
democratische regering
Welke manieren gebruikte
de NSDAP om hun ideeën
aan de man te brengen
Waarom was er, zowel in
Duitsland als in Nederland,
betrekkelijk weinig verzet
Geef 2 voorbeelden of bronnen die bij dit Kenmerkend Aspect horen. Geef bij beide een
argument waarom deze voorbeelden/bronnen bij dit KA horen.
De Tweede Wereldoorlog
40. De rol van moderne propaganda en communicatiemiddelen en vormen
van massaorganisaties
-welke technische middelen
gebruikte Hitler
-hoe wist hij de bevolking te
indoctrineren
Waarom mhadden zijn
methodes toen meer
resultaat dan ze nu zouden
hebben
Geef 2 voorbeelden of bronnen die bij dit Kenmerkend Aspect horen. Geef bij beide een
argument waarom deze voorbeelden/bronnen bij dit KA horen.
37. Het voeren van twee wereldoorlogen
-Beschrijf kort oorzaken,
verloop en afwikkeling van
WO I
De Tweede Wereldoorlog
Beschrijf kort oorzaken,
verloop en afwikkeling van
WO II
Noem 2 zaken waarin WO II
zich onderscheidde van WO
I
Geef 2 voorbeelden of bronnen die bij dit Kenmerkend Aspect horen. Geef bij beide een
argument waarom deze voorbeelden/bronnen bij dit KA horen.
42. Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en
de betrokkenheid van de burgerbevolking bij de oorlogvoering.
-Waarom waren de
verwoestingen erger dan in
eerdere oorlogen
De Tweede Wereldoorlog
-Op welke manier was de
burgerbevolking méér bij de
oorlog betrokken in WO I dan
in oorlogen ervoor ?
-Op welke manier was de
burgerbevolking méér bij de
oorlog betrokken in WO II
dan in de oorlogen ervoor
Geef 2 voorbeelden of bronnen die bij dit Kenmerkend Aspect horen. Geef bij beide een
argument waarom deze voorbeelden/bronnen bij dit KA horen.
41. Vormen van verzet tegen West-Europees imperialisme
-Waarom kwam vanaf 1900
de bevolking van bijna alle
kolonies in verzet tegen de
Europese overheersers ?
-welke twee manieren van
bestuur voerden de
kolonisatoren ?
-welke gevolgen had deze
bestuurswijze voor de
conflicten rond de
onafhankelijkheid ?
De Tweede Wereldoorlog
-Beschrijf de onafhankelijkheidsstrijd in India, Vietnam
en Indonesië
Geef 2 voorbeelden of bronnen die bij dit Kenmerkend Aspect horen. Geef bij beide een
argument waarom deze voorbeelden/bronnen bij dit KA horen.
43. Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op
de joden.
Hitler gebruikte de bestaande Jodenhaat
en organiseerde het om 3 zaken voor
elkaar te krijgen:
1e zijn eigen macht te vergroten
2e de aandacht af te leiden van zaken
waarover het volk ontevreden kon zijn
e
3 uitroeiing van het Joodse volk
Leg bij de 1e en 2e uit hoe dit werkte.
Bij de 3e volgde Hitler een doordacht
stappenplan. Noem zoveel mogelijk
stappen die Hitler hiervoor zette.
Wat wordt bedoeld met de ‘Holocaust’ ?
Geef 2 voorbeelden of bronnen die bij dit Kenmerkend Aspect horen. Geef bij beide
een argument waarom deze voorbeelden/bronnen bij dit KA horen.
44. De Duitse bezetting van Nederland
Noem de gevolgen voor Nederland van
de Duitse bezetting op:
-politiek
-economisch
-cultureel
gebied.
Kijk bij KA 43 1e vakje, 3e punt. Noem
de overeenkomsten met Nederland.
Beschrijf 5 vormen van verzet tegen de
Duitsers en zeg bij ieder hoe succesvol dit
was.
Geef een oordeel over de houding van het
Nederlandse volk tegenover de Duitsers.
Gebruik daarin de term ‘accommodatie’.
Geef 2 voorbeelden of bronnen die bij dit Kenmerkend Aspect horen. Geef bij beide
een argument waarom deze voorbeelden/bronnen bij dit KA horen.
Kenmerkende begrippen:
nationaalsocialisme - antisemitsme - racisme - rassenleer - totalitaire staat fascisme - accommodatie - collaboratie - verzet - blitzkrieg - appeasementpolitiek massavernietigings-wapen - Holocaust - Shoa - natianalistische beweging zelfbeschikkingsrecht -