Embryo is het kind van de rekening

TROUW VRIJDAG 3 JUNI 2016
GEZONDHEID
DÉJÀ VU Paul van der Steen
Die wilde, seksueel ontembare
zwarten aasden op hun vrouwen
Dat rapper Typhoon werd staande gehouden door
agenten vanwege zijn dure auto, leidde tot een debat
over etnisch profileren. Vooroordelen van politie en
justitie leidden in de VS van 1931 tot grovere fouten.
O
p 25 maart 1931
raakten blanken en
zwarten slaags in de
trein van Chattanooga naar Memphis.
Toen de politie de trein inging, waren de blanke jongens al gevlogen.
Agenten troffen negen zwarte tieners aan en twee blanke vrouwen.
Dat duo beweerde – bang om zelf
te worden opgepakt – dat het was
verkracht door de groep. De negen
werden gearresteerd en afgevoerd
naar de gevangenis. Die moest door
de nationale garde van Alabama
worden bewaakt tegen een wraakzuchtige, blanke meute. Dit verhaal bevestigde de bij blanken levende vooroordelen: wilde, seksueel ontembare zwarten hadden het
voorzien op hun vrouwen. De menigte was uit op eigenrichting: ze
wilden de vermeende daders opknopen aan de hoogste boom.
Justitie bracht de zaak al een
maand later voor het gerecht in
Scottsboro. De verdachten, tussen
de dertien en de negentien jaar
oud, kregen in eerste instantie
geen rechtsbijstand en hadden nu
de steun van advocaten van de
meest erbarmelijke soort. De publieke tribune zat vol blanken, net
Acht Scottsboro Boys
werden veroordeeld
tot de elektrische stoel
als de jury. De jongste van de negen
Scottsboro Boys kreeg geen straf,
omdat de jury geen unanimiteit
kon bereiken over de hoogte. De
andere acht werden veroordeeld
tot de elektrische stoel.
Dat ze aan dat lot ontkwamen,
was te danken aan de inspanningen
van de National Association for Advancement of the Colored People
(NAACP), de burgerrechtenorganisatie waarin Martin Luther King
een paar decennia later een prominente rol zou spelen, en de Amerikaanse communistische partij.
Die bemoeienis leidde tot zaken
tot aan het hooggerechtshof. Dat
veroordeelde de samenstelling van
de jury (zwarten waren uitgesloten
van deelname) en de gebrekkige
verdediging van de verdachten.
6
Daarmee lag er niet alleen belangrijke jurisprudentie voor andere
vervolgingen in de toekomst, maar
ook kon de zaak van de Scottsboro
Boys worden heropend.
De haast van 1931 was nu ver te
zoeken. De behandeling daarvan
sleepte van 1933 tot 1937. Dat een
van de vrouwen beweerde dat ze
het verkrachtingsverhaal had verzonnen, wierp nieuw licht op de
zaak. De andere getuige bleef bij
haar eerdere lezing. Uiteindelijk
werden vier van de jongens veroordeeld: drie tot straffen tussen de 75
en 105 jaar, een wederom tot de
doodstraf. Een ander kreeg 20 jaar
voor het aanvallen van bewakers.
De meesten van de veroordeelden
kwamen in de jaren veertig en vijftig op borgtocht vrij.
Het lot van de Scottsboro boys
trok veel aandacht. Media, boeken
en liedjes belichtten verschillende
kanten van de zaak. ‘Don’t you ever
go to Alabama / And try to live’,
waarschuwde blueszanger Lead
Belly al in de jaren van de behandeling. ‘Go to Alabama and you better
watch out / The landlord ‘ll get ya,
gonna jump and shout / Scottsboro
Scottsboro Scottsboro Boys / Tell ya
all about.’ De zaak werd later verfilmd. In 2010 ging de musical ‘The
Scottsboro Boys’ in première op
Broadway, drie jaar later in Londen.
Sinds begin 2010 bestaat er een
museum dat is gewijd aan de affaire, waar anders dan in Scottsboro.
De vrouw achter deze gedenkplek
begon met hulp van historici en
juristen ook te lobbyen voor definitieve excuses van de staat Alabama
voor gebeurtenissen van destijds.
Daar kwam nog een hoorzitting
van de Alabama Board of Pardons
and Paroles aan te pas, maar eind
2013 was het dan zover: de laatste
van de zo’n tachtig jaar eerder
voorgeleide jongens werden postuum vrijgesproken van alle verdenkingen. “Eindelijk gerechtigheid voor de Scottsboro Boys”, zei
gouverneur Robert J. Bentley.
Critici grepen de gelegenheid
aan om aandacht te vragen voor de
veroordeelden van nu. Binnen de
VS, goed voor ruim 4 procent van
de wereldbevolking en bijna een
kwart van het aantal gevangenen,
had Alabama in 2013 het op twee
na hoogste percentage gedetineerden. Hoeveel nieuwe Scottsboro
Boys zaten daarbij?
Vier Scottsboro Boys krijgen in 1937 een sigaret van
hun advocaat als de doodstraf is afgewend. FOTO AP
VERRUIMING EMBRYOWET Wees voorzichtig met het
kweken van embryo’s, waarschuwt medisch ethicus Theo Boer.
‘Ook aan de rafelranden van het leven is bescherming nodig.’
interview Edwin Kreulen
‘Embryo is
het kind van
de rekening’
O
f een embryo
eigenlijk al
een mens is?
Ik weet dat
niet met zekerheid”,
zegt Theo
Boer. “Maar
ik kan het
ook niet uitsluiten. Het enige wat we zeker weten,
is dat het uniek individueel menselijk
leven betreft. Ontwikkelt het zich tót
mens, of zoals anderen zullen zeggen:
ontwikkelt het zich áls mens? Dat geheim van het leven kennen we niet. En
daarom moeten we voorzichtig zijn.”
Boer heeft grote schroom bij de verruiming die minister Edith Schippers
voorstaat (zie kader). “Bij twijfel niet
inhalen”, zo verwoordt hij dat. “Ik ben
er zeker niet volledig tegenstander van.
Maar het gaat nu te snel. Schippers wil
het buiten het parlement om regelen.
Zo hoort het niet.”
Tekenend voor het gemak waarmee
voorstanders over embryo’s praten,
vindt hij een foto van een paar cellen
die D66-Kamerlid Pia Dijkstra rondtwitterde direct nadat het besluit van
Schippers bekend werd. “Dat beeld suggereert dat je met een paar cellen wel
kunt gaan experimenteren. Maar als je
mij onder een microscoop legt, heb je
grote kans dat je ook alleen maar cellen
ziet.”
Is dat niet wat behoudzuchtig: wie
altijd twijfelt zal nooit inhalen en ook
nooit vooruitkomen. “Als de voordelen
duidelijk aanwezig zijn, moet je wel inhalen”, zegt Boer. “Maar er zijn nog andere mogelijkheden. Het is bijvoorbeeld
gebruikelijk om voordat je gaat experimenteren met mensen, eerst onderzoek met dieren af te wachten. Dat kan
veel nuttige inzichten opleveren. Die
stap dreigt nu te worden overgeslagen.”
Voorstanders wijzen erop dat wetenschappers nu al met embryo’s werken:
zogeheten restmateriaal dat overblijft
na ivf-pogingen. Boer: “Maar die embryo’s zijn ontstaan vanuit de wens op
voortplanting. Daarna bleven ze over,
omdat de kinderwens al vervuld was.
Die intentie is heel belangrijk, zeker als
je niet uitsluit dat ook die embryo’s al
een mens zijn.”
Medische ethiek
De medisch ethicus is hoogleraar aan de
Theologische Universiteiten te Groningen en Kampen. Ach, zullen de voorstanders van verruiming van de embryowet dan wellicht denken: een christelijke tegenstander. Met Bijbelse argumenten als: God kent mij al vanaf het
begin. Daar hoeven wij ons niets van
aan te trekken. “Dat is jammer”, zegt
Boer. “De beschermwaardigheid van
het leven is een groot goed, die is ook
vastgelegd in het regeerakkoord.” Daarin staat over medische ethiek: ‘Leidend
is het beginsel van zelfbeschikking, altijd in samenhang met menselijke
‘Ik ben er
niet volledig
tegenstander
van. Maar het
gaat nu te snel.’