Erfelijkheid van Darmkanker

4e verpleegkundig congres GE-Oncologie 2015
Erfelijkheid van
Darmkanker
Nieuwe Richtlijn (selectie)
Rolf Sijmons, klinisch gene2cus Afdeling Gene2ca, UMCG Evidence-­‐based Richtlijn Ontwikkeling (mul2-­‐disciplinair) Ini2a2ef Beroepsverenigingen, ondersteuning: Revisie richtlijn erfelijke darmkanker •  Concept voorstel is voor aanvullingen en commentaren via de beroepsverenigingen verspreid + IKNL Tumorwerkgroepen •  Reac2es < 28 februari •  Daarna z.n. aanpassen -­‐-­‐-­‐-­‐> accordering: officieel Erfelijkheid en
Colorectaal Carcinoom
Sporadisch
(65%–85%)
Zeldzame
syndromen
(<0.1%)
Familiaire Adenomateuze
Polyposis (FAP)
MUTYH-polyposis (MAP)
(1 + ….%)
Familiair e.c.i
(10%–30%)
Lynch syndroom
(HNPCC)
(3-5%)
Selectie uit de richtlijn
Familiair
(10%–30%)
Lynch syndroom
(HNPCC)
(3-5%)
Lynch syndroom
(=HNPCC=hereditair non-polyposis CRC)
Aldred Scott Warthin, patholoog
Ann Arbor, Michigan, USA
Arch Intern Med 1913;12:546-55.
Henry Lynch
Professor of Medicine and Director of
Creighton's Hereditary Cancer Center
Omaha, Nebraska, USA
Chairman, Preventive Medicine and
Public Health
“maagca.”
overleden 40-45
Colon ca 45
Colon ca 61
Coecumca.
47
Endometriumca
49
“CRC 75” Ovarium
ca. 64
Lynch syndroom
Hereditair Non-Polyposis Colorectaal Carcinoom
(HNPCC)
•  25-70 % kans op colorectaal carcinoom
•  Jonge leeftijd bij diagnose
(~45 jaar)
•  Vooral tumoren proximaal in colon
•  in 25%: multipele darmtumoren
•  Mutatie in MLH1, MSH2 (of via EPCAM),
MSH6, PMS2 genen.
Autosomaal dominant
•  Deficiënte reparatie van DNA schade (type
mismatch)
Lynch syndroom
kansen op kanker 2015
cumulatief (0-70 jaar) ; mediaan
Lynch syndroom
Richtlijn 2008
•  Colonoscopie 1x/2 jaar vanaf 25 jaar
•  Transvaginale echoscopie
Endometrium + adnexen
1x/jr vanaf 30-35 jaar
Lynch syndroom
Richtlijn 2015
•  Colonoscopie 1x/2 jaar vanaf 25 jaar
•  Gyn. Onderzoek incl. transvaginale
echoscopie endometrium + adnexen +
aspiratie biopsie endometrium
1x/jr vanaf 40 jaar tot 60 jaar
•  Bespreek optie preventieve gyn. chirurgie >
40 jaar
•  Check H.Pylori
Hoe stellen we nu de diagnose
Lynch syndroom (HNPCC)
moleculair?
Erfelijke pathogene verandering in DNA
mismatch repair (MMR) genen):
MLH1, MSH2 (of via EPCAM),
MSH6, PMS2
We zien in de kanker van
Lynch syndroom patiënten
speciale kenmerken
•  Microsatellietinstabiliteit (MSI)
•  Verlies van 1 of meer Lynch s eiwitten
Microsatelliet Instabiliteit (MSI):
= lengte van de “microsatellieten” in het DNA
(repeterende letters: zoals CCCCCC of CGCGCG)
is tussen cellen onderling verschillend
Tumor weefsel
(darm kanker)
Normaal
Weefsel
kort DNA
lang DNA
Microsatelliet Instabiliteit (MSI):
= lengte van de “microsatellieten” in het DNA
(repeterende letters: zoals CCCCCC of CGCGCG)
is tussen cellen onderling verschillend
Tumor weefsel
(darm kanker)
Normaal
Weefsel
kort DNA
lang DNA
PAS OP: 15% darmkanker is niet-erfelijk en heeft toch MSI
Vrijwel alle darmkankers bij Lynch hebben MSI
Immunohistochemische kleuring:
zijn de eiwitten van de Lynch genen
aanwezig in de tumor? (Test ze allemaal)
Normale kleuring
Alle eiwitten aanwezig:
Lynch s. zeer onwaarschijnlijk
Immunohistochemische kleuring:
zijn de eiwitten van de Lynch genen
aanwezig in de tumor? (Test ze allemaal)
Normale kleuring
Alle eiwitten aanwezig:
Lynch s. zeer onwaarschijnlijk
Afwezige kleuring
Kan wijzen op ERFELIJKE fout
in het bijbehorende gen (Lynch s.)
m.n. MLH1 (+PMS2) verlies kan
ook NIET-ERFELIJK zijn!!
Praktijk Probleem
We zien vaak (>50%) Lynch s.
over het hoofd
als we alleen stamboom criteria
gebruiken
(en/of we fam.anamnese niet vragen)
Oplossing
(2008)
Versoepel stamboomcriteria
Test via patholoog
elke nieuwe CRC < 50 jr op
MSI (= “MIPA”)
Oplossing
(2015)
Versoepel stamboomcriteria
Test via patholoog
elke nieuwe CRC < 70 jr op
aankleuring Lynch s eiwitten
“Familiair CRC”
Familiair
(10%–30%)
richtlijn definitie: “Familiair CRC” =
Relatief risico CRC 3 of meer
Bijv. 1e-graads van 1(!!) jonge CRC
Familiair
(10%–30%)
Eerstegraads? Tweedegraads? 2 2 1 1 1 1 1 2 1 2 Indicatie voor colonoscopie
1x/5 jaar vanaf 45 jaar voor bloedverwanten
van darmkankerpatiënten (zelf geen kanker)
•  2 eerstegraads familieleden met CRC
<70 jaar (bloedverwanten)
•  1 eerstegraads familielid met CRC <70
jaar
+ 1 tweedegraads familielid met CRC <70
jaar (bloedverwanten).
•  Personen met 1 eerstegraad familielid
met een MSI-negatieve CRC < 50 jaar.
Wanneer verwijzing naar
Genetica?
CRC <70 , tumorkleuringen of en/of MSI afwijkend + geen hypermethylering MLH1 promotor CRC <40 , ongeacht MSI/IHC uitslag CRC <70jr PLUS
•  10 of meer adenomen < 60 jr
•  of 20 of meer adenomen < 70 jr
•  of serrated poliepen: 5 of meer proximaal waarvan 2 tenminste 10 mm groot,
óf 20 verspreid door het colon ongeacht de afmeting, conform WHO criteria [2010]
CRC <70jr PLUS
•  1 adenoom hooggr. dysplasie <40
•  10 of meer adenomen < 60 jr
•  of 20 of meer adenomen < 70 jr
•  of serrated poliepen: 5 of meer proximaal waarvan 2 tenminste 10 mm gro
óf 20 verspreid door het colon ongeacht de afmeting, conform WHO criteria [2010]
•  of 2 hamartomateuze poliepen (juveniel, Peutz-Jeghers)
*carcinoom van: endometrium, ovarium, nierbekken, ureter, blaas, talgklier CRC (of andere Lynch tumor*) <70jr CRC <50jr CRC (of andere Lynch tumor) <70jr CRC <70jr CRC (of andere Lynch tumor) <70jr CRC (of andere Lynch tumor) <70jr CRC (of andere Lynch tumor) <70jr CRC (of andere Lynch tumor) <70jr CRC <50 2003
www.preventcancer.org/colossalcolon/Tour/