Cursus Inleiding in de Sterrenkunde

Cursus Inleiding in de Sterrenkunde
Sterrenbeelden
naamgeving ca. 3000 v Chr. (Kreta)
48 klassieke sterrenbeelden, w.o. Dierenriem
nu 88 officieel (door I.A.U.)
met blote oog ca. 6000 sterren
sternamen: meestal Arabische oorsprong
Orion, de jager
Stier
Kleine Hond
Orion
Sirius
Grote Hond
noord
Sterrenbeelden zuidelijk halfrond
Zonsverduistering mei 2003
zonsverduistering
22 oktober 2136 vChr.
Hi en Ho
Aruba, 26 februari 1998
Totale Maansverduistering
Eratosthenes: omtrek van de Aarde
Hipparchus: afstand tot de Maan
Aristarchus: afstand tot de Zon
heliocentrisch wereldbeeld
Ptolemeus (ca. 150 nChr.)
‫الكتاب المجسطي‬
(al-kitabu-l-mijisti)
kortweg ‘de Almagest’
Ptolemeus (ca. 100 nChr.):
uit de ‘de Almagest’
Nicolaus Copernicus
(1473-1543)
‘De Revolutionibus
Orbium Celestium’
Tycho Brahe
Uraniborg, eilandje Ven (nu Zweden)
Tycho Brahe
Tycho Brahe
Stjerneborg
Geen telescoop
Instrumenten om
hoekafstanden
te meten
Johannes Kepler
De wetten van Kepler:
1 - Alle planeten bewegen zich rond de zon in elliptische
banen.
2 - De snelheid van een planeet in haar omloopbaan
verandert zodanig dat in gelijke tijden de oppervlakte
afgelegd door de rechte lijn tussen de zon en de planeet,
gelijk is.
Derde wet
Het kwadraat van de omlooptijd (P) van een planeet is
evenredig met de derde macht van haar gemiddelde afstand
(a) tot de zon ofwel:
P2 = a3
P = omloopperiode in jaren, a = afstand in AE
Bijvoorbeeld:
Omlooptijd Jupiter is 11,9 jaar: 11,92 = 11,9 x 11,9 = 142
5,23 = 5,2 x 5,2 x 5,2 = 141, dus Jupiter staat op 5,2 AE
september 1608 in Middelburg
Brillenmaker Hans Lipperhey
vindt de telescoop uit.
Er zijn ongetwijfeld meer
mensen die een telescoop
kunnen maken.
Lipperhey vraagt patent aan
en reist naar Den Haag.
september 1608 in Middelburg
Op 2 oktober 1608 demonstreert Lipperhey de ‘ver-sienden bril’
in Den Haag aan Prins Maurits
De Hollandse kijker of Galileo telescoop
het objectief is een bolle lens; het oculair een holle lens
De astronomische kijker of Kepler telescoop
het objectief is een bolle lens; het oculair ook
het diafragma
Het nieuws van de ontdekking door de Zeeuwse
brillenmaker breidt zich snel uit over heel Europa
In het voorjaar van
1609 hoort de
Italiaanse geleerde
Galileo Galileï van
het nieuws.
Binnen een maand
bouwt hij zijn eigen
telescoop en richt
hem op de maan…
Galilei tekent de maan
met bergen, kraters en
donkere vlaktes
Galilei tekent de maan
met bergen, kraters en
donkere vlaktes
De planeet Jupiter blijkt
een bolletje waar vier
manen om heen draaien
Door de kijkers van
Galileï zijn veel meer
sterren te zien dan met
het blote oog
De lichtende band die wij
de Melkweg noemen
blijkt te bestaan uit
ontelbare sterretjes
Ook de zon is niet
perfect: er zitten donkere
vlekken op
Ook de zon is niet
perfect: er zitten donkere
vlekken op
De waarnemingen van
Galileï bevestigen het
wereldbeeld volgens
Copernicus
Galileï schrijft zelf een
boekje waarin hij het
oude wereldbeeld
belachelijk maakt
Als een goede
vriend gekozen
wordt tot paus,
vertelt Galileï hem
enthousiast over
zijn ontdekkingen
Kijk, de maan is
helemaal geen
perfecte hemelse bol,
zoals in de theorie van
Aristotelis, maar lijkt
op de aarde, met
bergen, dalen en
vlakten
Wie denkt dat alle
hemellichamen om de
aarde draaien, zoals
Aristotelis beweert,
moet maar eens naar
de satellieten van
Jupiter komen kijken
Ook de zon is
helemaal geen
perfecte hemelse bol,
maar heeft allemaal
donkere vlekken, weer
zo’n misser van
Aristotelis
Copernicus heeft
gelijk!!
Dat had hij beter niet zo enthousiast
kunnen roepen ….
Galileï moet openlijk zweren dat hij nooit meer over de theorie
van Copernicus zal schrijven of praten
Isaac Newton
(1643-1727)
Edmund Halley
(1656-1742)
Halley stelde een methode voor om de
Venusovergang van 1761 te ge-bruiken
om
‘de immense afstand aarde-zon te
bepalen’
De methode van Halley
A
B
B
A
koorde van Venus
gezien vanaf de aarde
Friedrich Wilhelm Bessel
1838: parallax van 61 Cygni
0,3 boogseconden 
90 biljoen kilometer !
een lichtjaar
= de afstand die het licht (300.000 km/sec!) in 1 jaar aflegt
maan
1,3 lichtseconden
zon
8 lichminuten
dichtsbijstaande ster 3,2 lichtjaar
Andromedanevel
100 miljard sterren
100.000
lichtjaar
2 miljoen
lichtjaar
Hubble Ultra Deep Field
Quasar
13 miljard lichtjaar
Cluster Abell 2218
2 miljard lichtjaar