10 mei 2017

Boeddhadag – Wesakh
10 mei 2017
Deze feestdag is de herdenking van de dag dat aan Boeddha, gezeten onder een vijgenboom
(Bodhi) de Verlichting ten deel viel. Dat zou – omgerekend naar onze tijdrekening – op de
volle maan van de maand mei zijn geweest. Sommige boeddhistische scholen vieren op
diezelfde dag ook de geboorte en zelfs het afsterven (vooral de oudste scholen zoals
Theravada in Sri Lanka, Thailand en Laos). Verlichting houdt in dat men inzicht krijgt in de
‘vier nobele waarheden’, een toestand waarin hartstocht, haat en verwarring of onwetendheid
uitgedoofd zijn en het werkelijk geluk bereikt wordt. Deze dag wordt gevierd door alle
boeddhisten (Viêtnam, Japan, Korea, China, Nepal, Tibet en in de westerse landen).
De vier nobele waarheden zijn:
1. Ieder leven, vanaf de geboorte, is lijden wegens de onvolmaaktheid van het menselijk
bestaan.
2. De oorzaak van het lijden ligt in het verlangen, in de gehechtheid aan aardse dingen. De
onwetendheid daarover is het grootste lijden.
3. Het opheffen ervan is mogelijk.
4. De weg naar het einde van het lijden bevindt zich in een leven met behulp van de gulden
middenweg (vermijden van extreme ascese en overtollige consumptie), onder meer via het
leiden van een correct moreel leven en beoefenen van diepgaande meditatie.
De plek waar het gebeurde, heet Bodhgaya en ligt in de Indische deelstaat Bihar. De boom is
een geliefde toeristenbestemming voor pelgrims en bevindt zich in het tempelcomplex van de
Mahabodhitempel in Bodhgaya, een heilige plaats voor boeddhisten.
Tekst uit ‘Tatiyabodhi Sutta’ (geschriften uit de eerste jaren na Boeddha):
“Aldus heb ik gehoord. Eens verbleef de Heer in Uruvela, nabij de rivier de Nerañjara aan de voet van
de Bodhiboom, toen hij juist de volledige verlichting gerealiseerd had. In die tijd zat de Heer
gedurende zeven dagen met zijn benen gekruist, en hij ervoer de zegen der bevrijding. Toen, aan het
einde van die zeven dagen, rees de Heer uit die concentratie op en schonk gedurende de laatste wake
van de nacht weldoordachte aandacht aan het afhankelijk ontstaan zowel in voorwaartse als in
achterwaartse richting, als volgt:
Doordat het een er is, is er het ander; door het ontstaan van het een, ontstaat het ander; als het een er
niet is, is het ander er ook niet; door de opheffing van het een houdt ook het ander op. Dat wil zeggen:
met onwetendheid als voorwaarde ontstaan wilshandelingen; met wilshandelingen als voorwaarde
ontstaat bewustzijn; met bewustzijn als voorwaarde ontstaan geest en lichaam; met geest en lichaam
als voorwaarde ontstaat de zesvoudige basis; met de zesvoudige basis als voorwaarde ontstaat contact;
met contact als voorwaarde ontstaat gevoel; met gevoel als voorwaarde ontstaat begeerte; met begeerte
als voorwaarde ontstaat hechten; met hechten als voorwaarde ontstaat worden; met worden als
voorwaarde ontstaat geboorte; met geboorte als voorwaarde ontstaan ouderdom en dood, verdriet,
weeklagen, pijn, smart en wanhoop. Dit is de bron van deze hele massa van lijden.
Maar door de volledige verdwijning en opheffing van onwetendheid, houden wilshandelingen op; door
de opheffing van wilshandelingen houdt bewustzijn op; door de opheffing van bewustzijn houden
geest en lichaam op; door de opheffing van geest en lichaam houdt de zesvoudige basis op; door de
1
opheffing van de zesvoudige basis houdt contact op; door de opheffing van contact houdt gevoel op;
door de opheffing van gevoel houdt begeerte op; door de opheffing van begeerte houdt hechten op;
door de opheffing van hechten houdt wording op; door de opheffing van wording houdt geboorte op;
door de opheffing van geboorte houden ouderdom en dood, verdriet, weeklagen, pijn, smart en
wanhoop op. Dit is de beëindiging van deze hele massa van lijden.
Toen, zich de betekenis ervan realiserend, uitte de Heer bij die gelegenheid deze geïnspireerde
uitspraak:
Wanneer de waarheden (1) duidelijk worden
voor de volijverige mediterende brahmaan (2),
dan verdwijnen alle twijfels, omdat hij begrijpt
hoe dat elke opgekomen factor haar oorzaak heeft.“
(1) De vier Edele Waarheden.
(2) De Boeddha verwijst naar zichzelf met de term ‘brahmaan’, afkomstig
uit de hindoecultuur waartoe Boeddha oorspronkelijk behoorde.
Een blad van een bodhiboom.
De bladeren van de bodhiboom zijn hartvormig.
2