Goden en mensen - Murmellius Gymnasium

Goden en mensen
Een cursus over de literatuur van de Oudheid
Waarom zat uw kind ook weer op het gymnasium?
Grieks en Latijn leer je om direct contact te maken
met de literatuur van de oudheid. Maar veel van die
literatuur is gelukkig ook in het Nederlands te genieten. Schitterende vertalingen verschenen er de afgelopen jaren, van de Ilias en de Odyssee bijvoorbeeld,
van de Antigone van Sophocles, van de gedichten
van Horatius en van de Metamorfosen van Ovidius.
Boeken die niet alleen van zichzelf veel te bieden
hebben, maar ook toegang geven tot een groot deel
van de latere Europese cultuurgeschiedenis.
In de cursus Goden en mensen bespreken we hoe deze boeken verband houden met de Griekse
/ Romeinse mythologie, geschiedenis en godsdienst; we onderzoeken hun literaire thematiek
en techniek; en we bekijken, aan de hand van concrete voorbeelden, hoe deze boeken de kunst
en literatuur van de Renaissance tot heden beïnvloedden. Bij voldoende belangstelling voorziet de cursus bovendien in een excursie met rondleiding naar het Oudheidkundig Museum
(Allard Pierson) en het Rijksmuseum te Amsterdam.
De cursus is bedoeld voor ouders van Murmelliusleerlingen én andere belangstellenden die
nieuwsgierig zijn naar de literatuur van de oudheid. Voorkennis is niet vereist, slechts de bereidheid om voorafgaand aan de bijeenkomsten de te bespreken boeken (of een selectie daaruit) in een Nederlandse, of desgewenst een anderstalige, vertaling door te nemen.
In het vervolg van deze annonce vindt u een voorlopig programma. Deelnemers aan de cursus
van vorig jaar worden van harte uitgenodigd om opnieuw mee te doen: Goden en Mensen
wordt aangeboden als een drie-jarige cyclus, waarin telkens nieuwe teksten centraal staan.
De cursus zal gegeven worden in de periode januari
- maart 2017. De bijeenkomsten zijn steeds op
woensdagavond van 19:30-21:00, en hebben plaats
in de krochten van het Murmelliusgymnasium. De
kosten van de cursus bedragen EUR 160, een bedrag
dat voorziet in de materiaalkosten (behalve de te
lezen boeken: deze schaft u zelf aan of leent u uit de
bibliotheek), koffie/thee/gebak en eventuele
museumtoegangen.
Aanmelden kunt u zich door uiterlijk 1 november 2016 een e-mailbericht te sturen naar
[email protected] . Vermeld in uw aanmelding duidelijk welke dag van de week uw
voorkeur geniet: dinsdag, woensdag of donderdag. U ontvangt vervolgens een betaalinstructie
en een uitgebreide cursusbeschrijving, inclusief een lijst met aanbevolen vertalingen.
DR C.L. (CHRISTIAAN) CASPERS promoveerde in Leiden op een proefschrift over
de tragedies van Euripides. Hij doceert
sinds 2010 klassieke talen op het
Murmelliusgymnasium en verzorgt
daarnaast colleges over Griekse taal en
literatuur aan de Universiteit van
Amsterdam.. Hij begeleidde ettelijke
culturele reizen naar Berlijn, Rome en
Griekenland, en spreekt geregeld in het
lezingenprogramma van het Nederlands
Klassiek Verbond. Binnenkort verschijnt
van zijn hand het boek Een nacht in
Pompeii: Théophile Gautiers Arria
Marcella (Primavera Pers)
Programma cursus 2017
Week 1-3: de Odyssee van Homerus
De Odyssee, een lang gedicht over de omzwervingen van Odysseus, is een avonturen- en een
ontwikkelingsroman in dichtvorm. Homerus' epos, een sequel bij het grote oorlogsgedicht de
Ilias, behoort tot de oudste literaire werken in de Europese cultuur en heeft het aan die cultuur
verbonden mensbeeld in hoge mate gevormd: Odysseus, dat zijn wij allemaal.
week 1: Al jarenlang verblijft de Griekse oorlogsheld Odysseus op een klein eilandje, ver van
huis. En dat terwijl zijn zoon op de drempel der volwassenheid, en zijn vrouw op het punt van
hertrouwen staat. Tijd om naar huis te gaan. We bespreken de mythologisceh achtergronden
van de Odyssee, verbazen ons over Homerus' ongeëvenaarde karaktertekening van de
afwezige held en kijken aandachtig naar zijn beschrijving van een ontspoorde gezinssituatie.
week 2: Te gast bij het volk der
Faiaken vertelt Odysseus over de
avonturen die hem de thuiskomst
beletten. In zijn eigen woorden laat
Homerus hem vertellen hoe hij, door
beproeving en verlies, zijn door tien
jaar oorlog getekende karakter leert
te ontstijgen. Odysseus' relaas van
zijn ontmoetingen met de Cycloop
en met Circe, met Scylla en
Charybdis en van zijn afdaling in
het dodenrijk is de blauwdruk voor
de Europese Bildungsroman.
week 3: Thuis wacht Odysseus zijn laatste beproeving: het terugwinnen van zijn gedurende
zijn jarenlange afwezigheid van hem vervreemde vrouw Penelope. Nooit is er in de Europese
literatuur op een volwassener manier over de relatie tussen echtelieden geschreven dan in de
laatste boeken van de Odyssee, noch kent deze literatuur een indrukwekkender vrouwelijk
personage dan de 'schrandere Penelopeía'.
Week 4-5: Antigone van Sophocles
Sophocles' beroemde tragedie over de
Thebaanse koningsdochter Antigone gaat
over verzet: het verzet van de burger tegen
de vorst, van de jongere generatie tegen de
ouder en van het individu tegen het
collectief. Antigone bekoopt haar verzet -de symbolische begrafenis van haar
verstoten broer -- met de dood. We lezen
niet alleen de tragedie zelf, maar staan ook
stil bij de interpretaties van Hegel, Freud en
Judith Butler.
Week 6: Denken met Herakles
Aan de hand van fragmenten uit verschillende literaire werken -- tragedies van Euripides en
Seneca, gedichten van Stesichorus, Theocritus en Vergilius -- en van kunstwerken uit de
Griekse en Romeinse oudheid maken we kennis met Herakles/Hercules, de man die zijn gezin
uitmoordde, twaalf keer het onmogelijke volbracht en uiteindelijk opgenomen werd in de
Olympische godenfamilie.
Week 7: 'Ik haat en ik heb lief': gedichten van Catullus
De Romeinse dichter Catullus schreef met dezelfde ongekende urgentie en passie over de
liefde -- in al zijn verschijningsvormen -- en over de politiek en de high society van zijn tijd:
in zijn Verzameld werk, een honderdtal gedichten slechts, staat de meest tedere erotische
poëzie ooit geschreven zij aan zij met de vuigste verwensingen. We bespreken deze uitersten,
met speciale aandacht voor de seksuele moraal van de Romeinen.
Week 8-10: de Metamorfosen van Ovidius
Sinds de late Middeleeuwen geldt Ovidius' lange gedicht Metamorfosen als de bron bij
uitstek, waaruit kunstenaars, toneelschrijvers en componisten hun verhalenschat ontlenen:
beroemde mythen als die van Pygmalion, Orpheus en Ariadne kennen we eerst en vooral in de
sprankelende versies die Ovidius ervan boekstaafde. Maar de Metamorfosen is ook een
kunstwerk op zich: een subtiel gedicht met een ambitieus politiek en filosofisch programma,
dat positie kiest tegen de dominante ideologie van het keizerschap van Augustus. Geen
wonder dat Ovidius kort na de publicatie van het werk verbannen werd naar een uithoek van
het rijk. We nemen drie weken de tijd om greep te krijgen op zijn meesterwerk en op de zeer
gevarieerde receptiegeschiedenis ervan.