Peterselie / Petroselinum crispum Wetenswaardigheden over de

Peterselie / Petroselinum crispum
Wetenswaardigheden over de plant
Dit tweejarig, winterhard, maar als éénjarig gekweekt keukenkruid is van oorspong
terug te vinden in het gebied rondom de Middellandse Zee en verspreidde zich in
de tijd over gans Europa. Ten tijde van Karel de Grote was de bevolking verplicht
dit kruid te kweken (omwille van het gunstig effect op de gezondheid). Peterselie is
één van de meest gebruikte tuinkruiden, dit zowel als smaakversterker, maar nog
populairder als schotelversiering of als afwerking van gerechten. Denken we hier
ook even aan de gerechten « fines herbes », waarvan peterselie een essentieel
bestanddeel is. Peterselie is echter veel meer dan decoratie . Het helpt ons bij de
algemene werking van onze lichaamsfuncties. Hier komen we verder zeker op
terug. De smaak van peterselie is verfijnd en hartig, echter niet zo overheersend als
lavas en selder. In de zaden van peterselie zit een etherische olie die het giftig
‘apiol‘ bevat, deze olie wordt dus niet gebruikt in gerechten. Groot voordeel is dat
peterselie het jaar rond vers kan geoogst worden. Het kruid is familie van de
schermbloemigen, net zoals dille, koriander, wortel, selder enz… De plant wordt
zo’n 20 cm groot.
OPGELET: tijdens het opschieten in bloemstengels verliest peterselie veel van
zijn smaak!!!
Soorten:
1. Bladpeterselie (Petroselinum crispum):
platte bladen : pittiger smaak
gekrulde bladen = mospeterselie (garnituur)
2. Wortelpeterselie (Petroselinum c.tuberosum), gebruikt als smaakmaker in de
keuken
Standplaats
Geef peterselie geen zonnebad, hij groeit liever in halfschaduw. Een humusrijke en
vooral vochthoudende, frisse grond is belangrijk. Plant hem niet in de
onmiddellijke omgeving van wortels. Hij verdraagt ook geen vers stalmest
(verbranding). Zet hem liefst op een perceel grond waar de vorige teelt geen
schermbloemige was (dus niet na de teelt van wortel, selder of dille).
Opkweek
Eerste manier
Zaaien in volle grond kan vanaf begin april tot eind juni. De trage kiemkracht (4
weken) kan men vervroegen door de zaden een nacht in lauw water te leggen voor
de uitzaai. Dit laatste gebeurt op 20 cm tussen de lijnen en uitdunnen kan op 10 cm
in de rij. Peterselie laat zich niet of nauwelijks verplanten door zijn pinwortel. De
grond moet steeds vochtig gehouden worden tot de kieming door middel van
geperforeerde plastiek of natte jutedoek. Deze teeltwijze geeft mooie en stevige
planten.
Tweede manier
Zaaien in potjes gebeurt vanaf half februari tot half augustus. Vooral bij de zaai tot
mei heeft men in de hobbyserre een ideale kiemtemperatuur van 20° nodig. Bij de
opkweek tot de uitplant 15°. Men zaait 5-10 zaadjes per potje verdeeld en dekt af
met een zaaigrondlaagje of scherp zand van ongeveer een 0,4 cm. Het trucje met
het zaad in lauw water lukt hier ook. Uitplanten gebeurt wanneer we 4 à 5 jonge
blaadjes zien op de jonge plant. Plantafstand 30 X 20 cm. Oudere planten
uitplanten geeft een moeilijke in groei. Indien men geen grond te beschikking
heeft, geen nood men kan gerust peterselie kweken in potten of bak mits een
regelmatige bijbemesting. Het oogsten gebeurt door het blad te plukken, zo kan
men gans het jaar genieten van een zekere oogst.
Peterselie kan belaagd worden door bladluizen of ook wel wilgenluizen genoemd
(Cavariella aegopodii) genoemd naar zijn overwinteringplaats op wilgen, deze
belaging is typerend voor schermbloemigen, deze kunnen door hun zuigende
monddelen een virus overbrengen waardoor de plant geel - paars wordt en
verdwijnt. Dit virus (Carrot Mottle virus + Yellow Dwarfvirus) is afkomstig van de
tuinwortel en is zéér moeilijk te bestrijden. Het enige middel dat echt werkt is
preventie, dit door de plantjes na uitplant of kieming af te dekken met kunst
vliesdoek of insectengaas.
Ook de wortelvlieg - waarvan de maden de wortel van de peterselie aantasten - is
een grote vijand, eens aangetast treedt een totale verwelking van de plant op
waarna ze afsterft. Dus een gouden raad: steeds afdekken houdt de bladluis en
wortelvlieg op een stevige afstand en op deze manier is de plant ook nog wat
beschut tegen rechtstreeks zonlicht.
Gebruik in de keuken
De bladeren en wortels worden gebruikt. Als smaakmaker pas vóór het opdienen
toevoegen aan de gerechten. Niet meekoken want het aroma verdwijnt totaal. Bij
meekoken in soepen geeft peterselie deze laatste een bittere smaak (dus
vermijden!). Wortelpeterselie mag wel meegekookt worden. Peterselie staat op
nummer één bij de versiering van onze koude schotels. Geeft onze aardappelen een
feestelijke aanblik (fijngesnipperd er bovenop strooien), ook bij aardappelpuree,
worteltjes en erwten, sauzen, vinaigrettes en ook in onze omelet “fines herbes” is
peterselie een graag geziene gast. Ook onze soepen, vis, kip en zelfs onze
kruidenboter komt hij verfijnen. Gefrituurde peterselie smaakt flets, evenals
gekookte of gestoomde. Drogen kan ook maar met veel smaakverlies. Diepvriezen
kan zeker, wel niet meer te gebruiken als schotelversiering.
Een kruidig receptideetje:
Gebakken kabeljauwfilet met peterselie
700 gr kabeljauwfilet
50 gr bakboter of olijfolie
2 eetlepels citroensap
2 grote eetlepels gehakte peterselie
1 ui
1 klontje hoeveboter
peper – zout - viskruiden
afwerking: wat citroen, een toefje peterselie
Wrijf de visfilet in met wat zout, peper en de viskruiden. Pel de ui en hak hem fijn.
Nu kan men de filets bakken in de hete boter tot ze gaar zijn (bruin korstje).
Halverwege de baktijd voegt men de ui toe en laat hem mee bakken. Wanneer de
filets gaar zijn leggen we ze op ons bord, sprenkelen er wat citroensap over en
bestrooien we ze rijkelijk met de gehakte peterselie, nu nog de gesmolten
hoeveboter er overgieten en alles wordt één lekker geheel. De partjes citroen en het
toefje peterselie als versiering maken ons gerecht bovendien feestelijk, laat het u
smaken. TIP: Nu de krielaardappelen op komst zijn zullen ze wonderwel
accorderen met onze vis.
Geneeskrachtige eigenschappen
In peterselie zitten vele vitamines, waaronder vitamine A en C en het bevat ook
veel ijzer en kalk. Het kruid is bloedzuiverend, eetlustopwekkend en kalmerend.
Helpt bij hoofdpijn en leverkwalen, ook nuttig bij nierstenen. Zelfs bij
menstruatiepijn helpt peterselie. Het kruid heeft ook een heilzame werking bij
vermoeide ogen (kompres). Bij insectenbeten kan men ook gekneusde bladeren
inwrijven op de pijnlijke plekken (verzacht). Bent u wat verdrietig of somber, dan
is peterselieolie een natuurlijke antidepressiva (5 à 6 druppels), deze peterselieolie
laat men verdampen in de aromalamp, deze kan men bekomen in gespecialiseerde
zaken, die de olie verwerken en verkopen. Kauwen op een peterselieblad helpt de
knoflookgeur verdwijnen en geeft een frisse adem.
Salie / Salvia officinalis.
Wetenswaardigheden over de plant
Kennen jullie “de koningin” onder de geneeskrachtige planten ? Dat is Salie en
weten jullie ook waarom dat zo is?
De Latijnse werkwoordsvorm voor Salie is “salvare” en vertaald is dat genezen,
helen of zelfs redden, en Salie zelf betekent: “heil of redding”. Eeuwenlang werd
Salie als een wonderplant beschouwd. Gaan we nu even een stukje terug in de tijd?
Van origine was Salie terug te vinden rond de Middellandse Zee bij de Grieken en
de Romeinen. De Romeinen brachten het mee naar onze streken. Het kruid was
hoog in aanzien bij deze laatste eerder als geneeskrachtige plant dan als
keukenkruid. Het had enerzijds de kracht om levens te redden (genezing) maar
speelde ook een rol bij het ontstaan van nieuw leven (vruchtbaarheidsdrank): het
werd als dusdanig met de nodige ceremoniën geoogst, zonder ijzeren gereedschap.
In de Middeleeuwen was Salie het middel tegen cholera en de pest. Verder in de
tijd, spreken we hier van de 17de en 18de eeuw, was Salie een uitstekend
ruilmiddel bij onze Nederlandse buren, in het verre Oosten ruilden ze de
Salieblaadjes voor theeblaadjes.
Salie veelzijdig, want ook in de keuken is dit een gegeerd kruid, dit vooral om de
gerechten beter verteerbaar te maken , zowel bij vis- als vleesgerechten, echter wel
laag gedoseerd gebruiken en met zo weinig mogelijk andere kruiden
gecombineerd, dit om de eigen smaak volledig tot zijn recht te laten komen. Ons
kruid is een bladhoudende vaste plant met een sterke geur en wrange smaak. De
vierkantige vorm van de stengel verraadt dat deze plant tot de familie der
“Lipbloemigen” behoort. De Romeinen brachten er reeds hun kazen mee op
smaak. Gedroogd en ingevroren bewaart Salie goed zijn aroma!
Er zijn verschillende soorten Salie waaronder:

Salvia officinalis: de meest gebruikte en ook de sterkst geurende Salie.

Salvia officinalis Purpurea: deze heeft een tikkeltje minder smaak en wordt
meer gebruikt als gorgelmiddel.
Beide soorten kan men duidelijk onderscheiden op de foto. Andere, minder
bekende soorten hebben meer een sierwaarde en worden dan ook minder gebruikt
als keukenkruid.
Standplaats
Op zonnige, droge hellingen en tussen krijtrotsen vinden we Salie terug in de
natuur rond de Middellandse Zee, waaruit we kunnen afleiden dat we het kruid
best een zonnig, liefst beschut plaatsje in onze tuin geven (tijdens strenge winters
kan men de planten best beschutten). De grond moet kalkrijk en goed gedraineerd
zijn. Kortom, in voedzame, droge grond staat Salie zeker op zijn plaats. Ook in een
vaste planten mixed border komt Salie goed tot zijn recht, dit dankzij de
groengrijze kleur van de plant met daarbovenop in de zomer nog de mooie
paarsblauwe bloemen. Salie is ook gemakkelijk te kweken in potten op het terras.
Opkweek
Zaaien kan men in maart onder glas. Verspenen in potjes en eind mei uitplanten in
open lucht. Zaaien is wel de minst gebruikte wijze om nieuwe plantjes te bekomen.
Stekken daarentegen is veel geliefder en efficiënter. Dit doet men door kruidachtige
kopstekken te nemen in de maand september, onder dubbel glas of plastiekfolie.
Na inwortelen van de stekken oppotten en de stekken laten overwinteren op een
beschutte plaats buiten. In de late lente kan men de stekken uitplanten, dit op een
afstand van 50 cm.
Salie is weinig onderhevig aan ziekten of insecten en daardoor een gemakkelijk te
telen plant.
TIP: door de topscheuten regelmatig weg te knippen - voor gebruik in keuken,...blijft de plant langer fris. Dit voorkomt houtachtige groei wat de levensduur van
Salie aanzienlijk verlengt.
Gebruik in de keuken
Men gebruikt Salie in sauzen en bij vette gerechten (varkensvlees, eend, schaap
….). Ook vette vissoorten houden van dit kruid, en denken we even aan “paling in
’t groen”, daar hoort zeker Salie in!
Kruidenazijn en kruidenolie vragen ook om wat Salie. Een ietsje gewaagder
misschien maar daarom niet minder lekker: beignets met Salie. Men vermengt de
verse salieblaadjes onder het deeg!
Gefrituurde Salieblaadjes worden geserveerd bij pasta’s of als garnituur bij koude
schotels; ook bij Parmaham met een fris slaatje.
Salie geeft ook de typische smaak aan het Italiaans gerecht “Saltimbocca”.
Ook in smeerkazen en in vulling van varkens- en kalfsvlees gebruikt men Salie.
Een receptideetje:
Varkenshaasje met Salie op een groen bedje
Wat hebben we nodig (voor 2 personen)?
· 2 varkenshaasjes
· 1 kg jonge spinazieblaadjes
· 1 teentje knoflook
· 1 takje verse salie
· 150 gr. roomkaas met kruiden
· zout – peper - cayennepeper
· citroensap
Bereiding:
Laat de spinazie doorkoken (3 min.) in wat water. Roer er een klontje boter door,
en kruid met peper, zout en een vleugje cayennepeper, doe er ook het geperste
knoflookteentje bij. Hou warm.
Hak de salie nu zéér fijn. Bak de varkenshaasjes naar eigen smaak, kruidt ze met
peper en zout, strooi er de gehakte Salie bovenop, eventueel kan men nog verder
op smaak brengen met wat citroensap.
Leg de warme spinazie op de schotel, leg er de versneden varkenshaasjes bovenop,
daarna kan men boven op het vlees het roomkaasje gelijkmatig verdelen. Versier
met een blaadje Salie.
Dit gerechtje smaakt zalig met een aardappel in de schil, met een stevig rood
wijntje is dit een aanrader om onze winteravonden wat warmer, knusser en
feestelijker te maken.
Geneeskrachtige eigenschappen
Salie wordt vaak gebruikt als mond spoelmiddel omdat het kruid ontsmettend
werkt (aften, ontstoken tandvlees), men vindt het ook verwerkt in tandpasta (maakt
de tanden witter) . Lauwe saliethee, gebruikt als gorgelmiddel, werkt genezend bij
keelpijn en ontstoken amandelen.
Ook als slaapmutsje is deze thee ideaal.
Extract van salie (olie) helpt bij reumatische pijnen en is ook bloedzuiverend.
Helpt ook bij buikkrampen, tegen winderigheid, is spijsverteringbevorderend en
galaanmakend.
Is ook een goed hulpmiddel om PMS te voorkomen, helpt ook om de kwaaltjes
tijdens de menopauze wat te verlichten.
Opgelet:
Salie niet gebruiken tijdens de zwangerschap!
Salie heeft ook een versterkende werking op ons zenuwstelsel en is daarom ook het
perfect antistress middel.
Ook als schoonheidsmiddeltje bewijst Salie zijn diensten:
als haar spoelmiddel, vooral bij donkerharigen om de haren nog donkerder en meer
glanzend te maken.
het kan tevens gebruikt worden als lotion om de huid te reinigen (eczeem,
puistjes).
homepagina
Bieslook
Allium schoenoprasum
Overzicht van
alle kruiden
Bieslook - Allium schoenoprasum
Wetenswaardigheden over de plant
Het is zomer, tijd dus voor vakantie, zon, zee, een fris ijsje, een terrasje, een
gekoeld drankje, luchtige kledij en zeker niet te versmaden hierbij de heerlijke
salades en rauwkostspecialiteiten waarin ons keukenkruid dat we nu bespreken een
belangrijke rol kan spelen. Willen we even nader kennismaken? Bieslook is reeds
eeuwenlang een populair en steeds terugkerend kruid, dit zowel in de keuken maar
ook als vaste plant in onze borders. Dit keukenkruid was reeds bekend 3 eeuwen
vóór Christus en dit meerbepaald in de Oosterse samenleving.
De Chinezen kenden bieslook toen reeds als keukenkruid maar ze gebruikten het
ook als een tegengif bij diverse soorten van vergiftiging! Later verspreidde dit
kruid zich over grote delen van Azië en dan verder naar Europa. In de Egyptische
cultuur vonden we sporen van het gebruik van bieslook terug, in onze streken werd
het echter via de Romeinen ingevoerd. In de 16 de eeuw konden we reeds
kennismaken met bieslook in onze keuken. “Dodoens” ° 1644, een vermaarde
kruidendeskundige zei van dit keukenkruid: “BIESLOOK IS VAN NATURE DE
PAREYE SEER GHELIJCK”, waarmee hij verwees naar de verwantschap met
prei en ajuin. Deze polvormende, winterharde vaste plant met mooie lichtpaarse,
bolvormige bloemen kan tot 30 cm hoog groeien en behoort tot de familie van de
lelieachtigen. De bladeren hebben pijpvormige, holle stengels, in de volksmond
noemt men bieslook ook pijpgras of uiengras. De bladeren, maar ook de bloemen
zijn overheerlijk in gerechten.
Nog gauw even vermelden dat er ook een andere variant van bieslook bestaat: het
Chinese bieslook (Allium tuberosum), dit laatste heeft een grasachtig plat blad met
mooie witte bloemen en heeft een milde knoflooksmaak waardoor het kan dienen
als vervanger van de eerder scherpe knoflook. Het Chinese bieslook kan
meegekookt worden in gerechten, wat met bieslook niet kan of mag
(smaakverlies!).
De bloemen van het gewone bieslook zijn zeer mooi in bloemstukken doch de
lookachtige geur die ze afgeven moet je er wel bijnemen. Ook kan men de bloemen
goed laten drogen en zo verwerken in droogboeketten.
Standplaats
Bieslook verkiest een kalkrijke, goed bemeste (organische meststoffen), vochtige
grond, dit zowel op een schaduwrijke maar tevens op een zonnige plaats.
Bieslook is de plant bij uitstek voor de kleine tuintjes, maar ook in potten op de
vensterbank buiten of op ons terras is dit een ideaal zeer dankbaar en snel bij de
hand keukenkruid.
Opkweek
Vermeerderen van bieslook kan ofwel door zaaien of scheuren. Dit laatste is wel
het meest in trek en men heeft vlug grote planten. Zaaien kan in maart-april in
potjes onder glas. Gebruik goede potgrond en dek de zaadjes af met een dun laagje
rivierzand. Het jonge bieslook wordt uitgeplant in mei-juni, men kan reeds oogsten
in het vroege najaar.
OPGELET: hou bieslook voldoende vochtig tijdens de opkweek. Scheuren van
bieslook kan men best in het voorjaar, hiervoor gebruiken we goed gevormde
plantjes die we uit elkaar trekken of scheuren. Uitplanten kan op 20 cm ofwel in
potten.
Bieslook kan geplaagd worden door roestziekte(schimmelziekte), dit kan
voorkomen worden door de plantjes op een zonnige en luchtige plaats te zetten
(snel opdrogen van het gewas). Indien de plant aangetast is kan ze best afgesneden
worden tot tegen de grond, de nieuwe jonge scheutjes die daarna verschijnen zijn
dan meestal vrij van deze schimmelziekte, dit door hun jeugdige kracht.
Gebruik in de keuken
Bieslook smaakt in nagenoeg elk gerecht, maar mag nooit meegekookt worden
(smaakverlies). De pijpvormige blaadjes kunnen fijngesnipperd toegevoegd
worden aan salades, soepen, dipsausjes, eiergerechten, ragout en ook in de
befaamde kruidenboter op basis van look of bieslook, dit laatste zowel als
smaakmaker maar ook als kleurgever, het oog wil immers ook wat. De bloemen
kan men gebruiken als garnering maar men kan ze ook fijn snipperen in salades.
Bieslook kan men invriezen, dit evenwel fijngesneden, gedroogd verliest het snel
zijn aroma.
EEN VLUG KLAAR RECEPTJE?
Bieslookboter
Benodigdheden :
ongeveer 200 g melkerijboter
8 soeplepels fijngesneden bieslook
2 soeplepels citroensap
smaakmaker: zout, peper
Bereiding
Meng de boter (op kamertemperatuur) en het bieslook goed onder elkaar. Voeg het
citroensap toe en breng op smaak met zout en peper. Laat de boter in de koelkast
hard worden. Ze kan meerdere dagen bewaard worden. Bieslookboter is zeer
lekker bij gebakken krielaardappelen, rood vlees, vis, gekookte groenten en bij
gerechten op basis van eieren (omeletten). Zomertijd is barbequetijd: bij onze
gepofte aardappeltjes een nootje bieslookboter en de hemel is nabij!
Geneeskrachtige eigenschappen
Bieslook werkt zacht laxerend, bevordert de eetlust en is vochtafdrijvend.. Het is
bloedsuikerverlagend en hoestdempend. Bieslook is een rijke leverancier van
vitamine C en bevat ook vitamine A en B. Misschien terloops nog even vermelden
dat bieslook een uitstekend middel is tegen het meestal niet zo fraaie gevoel na een
avondje teveel eten, drinken, feesten .... dus kortom de noodoplossing na een uit de
hand gelopen drankfestijn (weg met de kater!!!). Gebruik dit keukenkruid met
mate want een overdosis werkt slapeloosheid en rusteloosheid in de hand.
Tijm - Thymus vulgaris
Wetenswaardigheden over de plant
Konijn op zijn Vlaams, een lekker stoofpotje, worteltjes en erwten: compleet
alledaagse gerechten, maar oh, zo lekker en wat is het geheim dat deze gerechten
gemeenschappelijk hebben? Natuurlijk: tijm, men zou denken ordinair, maar toch
zeer verdienstelijk in onze keuken en natuurlijk ook de geneeskrachtige werking is
niet te versmaden. Even verder zal ik een eeuwenoud recept van hoestsiroop
verklappen die men nergens beter kan vinden en die effectief werkt. Daarbij is ze
uitermate goedkoop en heeft u een kruidentuin in de hof of op het terras, dan is ze
zelfs in de weekends in uw bereik, geen apotheker van wacht: maak dan zelf uw
unieke hoestsiroop op basis van tijm!
De wortels van dit groenblijvende half-heestertje vinden we terug in de landen
rond de Middellandse Zee. De oude beschavingen maakten veelvuldig gebruik van
dit populaire kruid. Ook de Egyptenaren en de Etrusken gebruikten het in
combinatie met andere kruiden, dit om hun geliefde afgestorvenen te balsemen. De
Grieken (tijm komt van het Griekse “thymos” wat kracht betekent) gebruikten het
om hun spijzen te verfijnen en als wierook in hun tempels. De Romeinen wisten dit
plantje te waarderen in hun keuken maar ook in de huisapotheek. Ze maakten er
toiletwater en zeep van en dit om zijn zeer disinfecterende en genezende werking ,
iets wat ze perfect door hadden, voor hen was het een echte schoonheidskuur. Tijm
was er ook het symbool van moed en dapperheid. Later brachten ze het over op
hun veroveringstochten naar onze streken waar het vooral te vinden was in
kloosters en abdijen maar ook bij het gewone volk. In de middeleeuwen naaiden de
edelvrouwen takjes tijm op de klederen van koene ridders om hen sterkte en kracht
te geven bij gevechten en expedities. Bij het gewone volk werd het aangebracht als
middel tegen kwalijke geuren en om ziektes te bestrijden. Tijm en knoflook waren
het antibiotica van de lagere klasse.
Wanneer we tijm botanisch moeten omschrijven dan vallen vooral de kleine,
paarsblauwe bloemen (Familie de Lipbloemigen) op, deze bloeien in mei - oktober
en zijn een zeer geliefde bijenplant. Honing van tijm is zeer waardevol en heeft een
sterk genezende werking (o.a. bij geelzucht). De jonge takjes zijn kruidachtig en
bevatten kleine, afgeronde naaldvormige blaadjes. Oudere takjes worden
houtachtig. De lange fijne worteltjes dienen om water en voedsel te zoeken in
droge rotsachtige bodems, dit is de natuurlijke biotoop van tijm.
Nog enkele populaire tijmsoorten:

Citroentijm (Thymus citriodorus): winterhard, groenblijvend; geschikt als
keukenkruid bij vis- en kipgerechten. Minder sterk dan gewone tijm maar
heeft wel een sterke citroengeur.

Kruiptijm (Thymus serpyllum): kruipende groenblijvende vaste plant
geschikt als keukenkruid met een mild aroma maar vooral geschikt als
bodembedekker in rotstuinen.
Standplaats
Tijm vraagt om een zonnige, droge standplaats waarbij de grond het liefst
kalkhoudend is. Vochthoudend en goed doorlaatbaar is essentieel en zware grond
kan men verlichten door er turf onder te mengen. Tijm wordt het best om de 2 à 3
jaar verplant, zo blijft houdt men een jeugdige en frisse plant en behoudt het zijn
sterk aroma.
Opkweek
Het keukenkruid vermeerderen kan met zaaien maar het duurt een paar jaar eer
men een volwassen struik heeft. De methode die het meest gebruikt wordt om
nieuwe plantjes te bekomen is scheuren. Dit gebeurt in het voor- of najaar: we
planten de gescheurde plantjes met worteltjes eraan diep genoeg d.w.z. het groen
10 cm boven de grond. Het verplanten dient op dezelfde wijze te gebeuren indien
men houtige en minder fris ogende planten wil vermijden. Oudere planten
verliezen immers veel van hun aroma! Men kan de plantjes ook stekken, afleggen
en eventueel aanaarden, alle methodes zijn gangbaar en gemakkelijk te
verwezenlijken.
Gebruik in de keuken
Het ons allen welbekende “kruidentuiltje” kan haast niet zonder tijm en in
combinatie met laurier en peterselie is het de smaakmaker. Stoofpotjes,
wildgerechten, pasta’s, vegetarische gerechten, spaghettisaus men kan het zo gek
niet bedenken of tijm hoort er bij. Het kruid mag meekoken (liefst wel met mate
gebruiken!). Bij het opdienen verwijderen we vanzelfsprekend de tijmtakjes.
Samen gebruikt met marjolein geeft het aan spijzen een heerlijk aroma. Ook bij
marinades, gerechten met wijn en bij de inmaak van olijven wordt tijm gebruikt.
Niet alleen om zijn smaak maar ook omwille van de anti-bacteriële en
ontsmettende werking wordt het gebruikt bij het conserveren van vlees(ham). Een
bestanddeel van “Benedictine”- likeur is tijm.
RECEPTIDEE
Parelhoen met tijm
Wrijf een parelhoen in met peper en zout. Plaats de parelhoen in een vuurvaste
schotel samen met een teentje knoflook en meerdere takjes tijm. Giet er droge witte
wijn bij, voldoende tot het vlees onder staat. Zet dit alles ongeveer twee uur in de
oven tot de wijn bijna hellemaal verdampt is en het vlees goudbruin en mals is.
Opdienen met wat gestoofd witlof of wat andere wintergroentjes, zelfgemaakte
aardappelkroketten (hemels) of misschien een portie frietjes en het feest kan
beginnen.
Geneeskrachtige eigenschappen
In de homeopathie is tijm niet weg te denken, dit door de ontsmettende en antibacteriële werking. Ook helpt het kruid bij spijsverteringsproblemen (darmgisting),
gebrek aan eetlust en bij slechte vertering van spijzen in de hand gewerkt door
verhoogde galafscheiding die tijm teweeg brengt . Slapeloosheid , depressie of
migraine: tijm kan helpen.
Problemen met de ademhalingswegen,
griep, bronchitis en hardnekkige hoest
kunnen verlicht worden met siroop op
basis van tijm, hiervoor heb ik een receptje
uit grootmoeders tijd :
“Laat gedurende een tiental minuten in 3
dl water ongeveer 50 g tijm meekoken, na
het koken zeven en er 100 g kandij– of
rietsuiker aan toevoegen . Doe dit mengsel
in een steriel flesje en bij gebruik zal je
merken dat de hoestbuien minder hevig
worden en tenslotte ook verdwijnen”.
tijmsiroop
Meer info over de bereidingswijze en het
gebruik van deze tijmsiroop kunt u vinden
in het specifieke artikel over
TIJMSIROOP.
Niet alleen in de homeopathie wordt er gebruik gemaakt van tijm, ook in de
cosmetica-industrie gebruikt men het in zeep, tandpasta parfum,...
Hopelijk blijven hoest en andere winterse ziektekiemen ver uit onze buurt, mocht
dit niet het geval zijn: tijm kan misschien de reddende engel zijn !!!
Koriander / Coriandrum sativum
Wetenswaardigheden over de plant
Koriander is een van de oudste keukenkruiden door de mens gebruikt, het stond
reeds vermeld in de Bijbel (het is één van de bittere kruiden die gebruikt werden
bij de rituelen van het Joodse paasfeest). Ook in de Egyptische piramides vinden
we sporen terug, de Romeinen op hun beurt gebruiken koriander gemengd in azijn
om hun vlees in te strijken dit om bederf te voorkomen. Onderzoeken tonen
inderdaad aan dat de plant schimmelwerend en bacteriedodend is. Het plantje is uit
het Midden Oosten door de Romeinen meegebracht naar onze streken.
Koriander is familie van de schermbloemige, het wordt ongeveer 60 cm hoog (is
wel kwetsbaar!). Het is een éénjarig kruid, met witte tot roze bloemschermen, deze
laatste geven het zaad. Het blad doet ons denken aan kleine selderblaadjes . De
zaadjes zijn ongeveer even groot als peperbolletjes waar ze dan ook op gelijken.
Men maakt veel gebruikt van dit keukenkruid in de Indiase, Griekse en Thaise
keuken. Vooral de zaden worden gebruikt, deze geven een aangename aromatische
smaak aan onze gerechten.
De geur van de plant zelf is niet zo aangenaam, vandaar dat men koriander soms
“wantsenkruid” noemt (de reuk doet denken aan wantsen: deze kleine insecten
verspreiden bij aanraking dezelfde geur).
Standplaats
Koriander verkiest een zonnig plaatsje en groeit het best in licht kalkhoudende,
humusrijke en goed doorlaatbare grond met organische bemesting. Het plantje
groeit het best in volle grond, wat vooral noodzakelijk is als we het kruidje
opkweken voor het oogsten van de zaadjes. In potten kweken we het plantje enkel
voor het blad!
Opkweek
Vanaf half april kan men koriander in huis of in de serre zaaien. Het duurt wel 14
dagen eer het zaad kiemt. Het plantje kan uitgeplant worden in volle grond van 15
mei op een afstand van 30 cm.
Men kan ook ter plaatse zaaien in volle grond, wel op een zonnige beschutte plaats.
De rijafstand is 30 cm, zoals hierboven reeds vermeld, en men kan het uitdunnen
op 20 à 25 cm. Tot de kieming dient men de grond vochtig te houden d.m.v.
geperforeerde plastiekfolie. Regelmatig hakken en wieden bevorderd de groei.
Kent u het oude gezegde: “hakken en wieden zal men nooit verbieden”?
De zaadjes worden geoogst wanneer ze licht grijsbruin verkleuren. Ze worden
gedroogd op een tochtige plaats en men bewaart ze achteraf best in een glazen
bokaal met deksel. De zaden en plantjes zijn ook te koop in tuincentra en in de
meeste grootwarenhuizen.
Gebruik in de keuken
Het blad wordt gebruikt in stoofschotels, kipgerechten, salades en sauzen. Vooral
in de Oosterse en Zuid-Amerikaanse keuken maakt men er gretig gebruik van. Men
dient het blad steeds vers te gebruiken want éénmaal gedroogd verliest het zijn
aroma. Invriezen kan maar ten koste van de mooie groene kleur. De zaden die men
zelf kan oogsten maar die ook te koop zijn, hebben een licht pikant, anijsachtig
aroma en worden het meest gebruikt. Denken we hierbij aan ingemaakte augurken
op azijn, in wildpasteien, koekjes (o.a. speculooskoeken), zelf in kaas. Ook
gemalen is koriander een belangrijk ingrediënt van de curiemengeling
“garammasala”, dat we zeker terugvinden in de Indische keuken.
Kennen jullie “Champignon à la Grecque”? Wel er zit koriander in! Een gekend
Grieks varkensgerecht “Afelia” is eveneens met koriander gekruid.
Een receptideetje:
Champignons met koriander
Wat hebben we nodig (voor 2 personen)?
· 500 gr. witte champignons
· 2 eetlepels olijf- of zonnebloemolie
· 2 eetlepels korianderzaad
· 1 teentje knoflook
· 2 eetlepels tomatenpuree
· 300 ml droge witte wijn
· zout – peper
· korianderblad (versiering van het bord)
Bereiding:
Maak de champignons schoon en snijd ze in stukken. Doe de olie, wijn, knoflook
en koriander zaden in een pan en breng het geheel aan de kook. Doe het deksel op
de pan en laat 5 minuten sudderen. Voeg de champignons en de tomatenpuree toe.
Laat dit alles 5 minuten doorkoken tot de champignons gaar zijn. Haal deze laatste
uit de pan en leg ze even terzijde, kook de vloeistof nog wat langer door (5
minuten ongeveer), zodat het mengsel voor een stuk verdampt is. Giet het daarna
over de champignons, laten afkoelen, daarna versieren met korianderblad.
Weer een overheerlijk gerechtje dat we perfect op voorhand kunnen klaarmaken en
op een warme zomeravond zeker van pas komt (hopelijk valt het weer mee).
Misschien zelfs een origineel ideetje voor bij de barbecue?
Geneeskrachtige eigenschappen
Koriander bevordert de eetlust en is op velerlei manieren nuttig voor onze
spijsvertering, het voorkomt een opgeblazen gevoel en vermindert branderigheid
van de maag. Het werkt ook vochtafdrijvend. Dit keukenkruid is een prima
hulpmiddeltje voor ons geheugen (misschien een leuke tip voor onze jeugd, nu in
volle examenperiode). Bij verkoudheid , griep of in een periode van stress kan
koriander verlichten.
De geplette zaadjes werken als kompres goed in op pijnlijke gewrichten, en zijn
ook een hulpmiddel bij aambeien.
Rozemarijn / Rosemarinus officinalis.
Wetenswaardigheden over de plant
“Koning winter” is op bezoek en heeft zijn best gedaan. Sneeuw, ijzel, koude, een
witte Kerst. Misschien dromen enkelen van ons toch reeds weg bij het zien van de
eerste zomerbrochures. Een van de vakantiestreken bij uitstek “De Provence” komt
er uitgebreid aan bod. Met zijn prachtige lavendelvelden, veel zon en heerlijk
geurende barbecues, waar we de geuren snuiven van lekkere kruiden, waaronder
ook het kruid dat we vandaag in de kijker zetten: ROZEMARIJN. Een typische
harssmaak en een heerlijk doordringend parfum zijn kenmerkend voor de plant.
Dit geurig groenblijvende keukenkruid dat tot 2 m hoog kan worden is inheems
rond de landen van de Middellandse zee en vooral in de kustzones en betekent vrij
vertaald ”dauw van de zee”. Restanten van rozemarijn vond men al terug bij de
Egyptenaren in hun piramiden waar rozemarijn als heilig kruid aangeschreven
stond. Ook bij de Grieken en de Romeinen waar het symbolisch “liefde”
“vriendschap” en “trouw” vertegenwoordigde werd het plantje bij huwelijks- en
geboorterituelen gebruikt. Het werd gebruikt als wierook, dit laatste om kwade
geesten te verdrijven. Om hun dierbare afgestorvenen onsterfelijk te maken en hen
te vergezellen op hun laatste tocht werd een takje rozemarijn op het lichaam van de
afgestorvene gelegd.
Hoewel het plantje dat familie is van de Lipbloemigen en er vrij robuust uitziet is
het toch niet zo goed bestand tegen matige tot strenge vorst (houdt stand tot 10°C). De blaadjes lijken op dennennaalden en de plant zorgt voor mooie licht
blauwe bloemen, dit in de maanden februari - april, deze worden graag bezocht
door bijen die op hun beurt zorgen voor heerlijke, gezonde honing die uitermate
heilzaam werkt bij mensen met leverstoornissen.
In de cosmetica vinden we rozemarijn terug als ingrediënt van “eau de cologne” en
van het minder bekende “Hongaars water”. Tevens helpt het tegen mot in de
kleerkast en is het bruikbaar als natuurlijk antioxidant bij het conserveren van fijne
vleeswaren. Het is ook een begerenswaardige plant in menig homeopathie middel.
Standplaats
Rozemarijn vraagt gezien zijn geringe weerbaarheid tegen vorst een zonnige,
droge, zanderige en beschutte standplaats in de kruidentuin of in vaste
plantenborders, dit laatste om de sierwaarde van het kruid. De beste grond is een
kalkrijke en goed doorlaatbare grond die met weinig voedsel best tevreden is.
Opkweek
Rozemarijn vermeerderen kan door zaaien maar wordt zeer weinig toegepast. De
meest gebruikte vermeerderingswijze is het nemen van stekken. Dit gebeurt in de
maand september (we spreken hier dan van zomerstekken) door kruidachtige
kopstekken van +10 cm te nemen. We steken de stekken in een mengsel van turf en
rijnzand (3/2) en zetten het gedurende de inwortelperiode onder dubbel plastiek of
gaatjesplastiek. Na de inworteling worden de stekken in een voedzame,
doorlaatbare en humusrijke grond opgepot en pas in de lente wanneer de meeste
vorst verdwenen is uitgeplant op een afstand van 50 cm.
Gebruik in de keuken
In de Mediterrane keuken is rozemarijn een hoofdrolspeler. Het wordt er vooral
gebruikt om marinades, barbecues, soepen , bruine sausen en stoofschotels het
aparte Provençaalse smaakje te geven. Vooral gegrild vlees (lam–, varkensvlees en
wild) soepen smeken om rozemarijn. Ratatouille, tomaten- en auberginegerechten,
maar ook in minder voor de hand liggende zoete gerechten zoals: jam en gebakjes
houden veel van dit kruid.
Vers maar ook gedroogd of ingevroren behoud dit kruid zijn fijn aroma.
RECEPTIDEE
Voor de vegetariërs onder ons is het volgende gerecht een aanrader, maar ook
vleeseters zullen het niet versmaden.
Vegetarische goulash
· 2 eetlepels rozemarijnolie
· 2 gesnipperde uien
· 1 eetlepel paprikapoeder
· 275 ml heet water met een theelepel tomatenpuree
· 400 gr tomaten, gepeld in vieren gesneden
· 2 takjes rozemarijn
· 1 dessertlepel bloem
· 225 gr bloemkool
· 225 gr nieuwe aardappelen in stukken
· 225 gr zomerwortelen in partjes
· ½ groene, fijngehakte paprika
· 150 ml room
· peper en zout
Bereiding:
Verhit de rozemarijnolie in een vuurvaste schotel en doe er de fijngehakte uien in.
Voeg er drievierden van het paprikapoeder aan toe en laat alles 2 minuten
sudderen. Doe er nu vervolgens het water, de tomaten, de takjes rozemarijn en de
bloem bij en breng nu het geheel aan de kook en blijf roeren tot men een redelijk
gladde massa bekomt. Voeg er alle groenten aan toe en doe een deksel op de
schotel en zet die in een voorverwarmde oven van 190°C. Haal de schotel er na een
30 à 40 minuten uit en verwijder de takjes rozemarijn en roer er dan de zure room
en de rest van het paprikapoeder door.
Een eerlijke en heerlijke bereiding als welkome variatie na de eerder zware
maaltijden van de voorbije feesten, maar zeker niet minder lekker!
Geneeskrachtige eigenschappen
Rozemarijn kan helpen bij griep– en longaandoeningen (kan van pas komen bij de
griepepidemie die ons land teistert!). Ook bij bloedarmoede, galblaasontsteking en
kramp is Rozemarijn de redder in nood. Thee drinken van Rozemarijn kan helpen
bij stress, migraine en depressie. Een uitstekend geneesmiddel bij een te lage
bloeddruk, maar opgelet: niet aangewezen bij personen die een hoge bloeddruk
hebben. Rozemarijn is het hoofdbestanddeel van het bekende “Hongaars water” dat
indertijd (14 de eeuw) door de Koningin van Hongarije gebruikt werd als
wondermiddel tegen ouderdomsverschijnselen (het recept werd haar aangereikt
door monniken – damesbladen bestonden toen nog niet - en werkte uitermate
efficiënt) dat het daarna verder geprofileerd werd als ‘de verjongingskuur’ bij
uitstek.
Uitwendig, te koop als Rozemarijnolie in reformzaken, is het uitstekende middel
om spier-, zenuw- en gewrichtspijn op een natuurlijke wijze te behandelen. Ook
pijn veroorzaakt door kneuzingen kan erdoor verlicht worden.